Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Ο Χάρης Μεγαλυνός είναι ένας μεστός και από καιρό κατασταλαγμένος δημιουργός, απόλυτα προσεκτικός στη λεπτομέρεια, βαθύς γνώστης και φιλόσοφος της γλώσσας, που με το έργο του μας βάζει σε μια διαδικασία αναζήτησης του αγνώστου. Η πιο πρόσφατη ποιητική του συλλογή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Ίκαρος” με τον τίτλο «Πενήντα». Ένα βιβλίο αναφοράς που έτυχε εξαιρετικής ανθολόγησης και ευτύχησε εκδοτικά εξαιρετικής αισθητικής.
Η ποίησή του κινείται ανάμεσα στην καθημερινή διάψευση, την απόγνωση της συνήθειας και στο ακατάλυτο πάθος για ζωή. Αισθησιακή και σωματική, μαγική και ταυτοχρόνως μαχητική, ταραχώδης και τολμηρή, αποκαλυπτική και φλογερή, ερωτική και δηκτική, ποίηση που, με απεριόριστες δυνατότητες και δυναμικές, κοιτά στο μέλλον.
Ο Χάρης Μεγαλυνός μας χτυπά κατάστηθα με το λόγο του και μας θυμίζει ξανά τα σημαντικά. Όλη η μνήμη του κόσμου μπορεί να χωρέσει σε ένα ποίημα, αν ο ποιητής γράφει με την καρδιά του και στοχεύει στην καρδιά. Γιατί η ευφυΐα της καρδιάς είναι η πραγματική ευφυΐα, η μοναδική ευφυΐα που υπάρχει.
Το «Πενήντα» είναι το έντιμο βιβλίο ενός απερίτεχνου και ειλικρινούς ανθρώπου, σεμνού, αγέρωχου κι ελεύθερου, ενός ανθρώπου με αγαπητική ετοιμότητα και ήρεμη δύναμη, που δεν επιδιώκει, ως εντυπωσιακό στοιχείο λογοτεχνικής καταξίωσης, την οποιαδήποτε ποιητική συνθηματολογία. Ενός ανθρώπου, διδαγμένου από τη βίωση των πραγμάτων, που δεν γνωρίζει την προσποίηση, το δήθεν και το παιχνίδι των ρόλων.
Ο Χάρης Μεγαλυνός, λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Χαράλαμπου Κάτση, γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1951 στον Πύργο Ηλείας. Τελείωσε τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ δεν ήσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου προς βιοπορισμόν.
Εξέδωσε τις εξής ποιητικές συλλογές: Στο δρόμος της χώρας, Άκμων 1980, β!έκδοση 1994, Ίκαρος. Το μήλον της έριδος, Οδός Πανός 1983, Κοσμικόν Πάθος, Οδός Πανός 1992. Καλοκαίρια και ενιαυτοί, Οδός Πανός 2002. Πενήντα, Ίκαρος 2018.
Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο catisart.gr ο ξεχωριστής αξίας ποιητής μάς μιλά για τις αναγνωστικές του περιπέτειες, για το πρώτο ασυνείδητο ποιητικό ξέσπασμά του, για την ποίηση σήμερα και πολλά ακόμα.
Και για να μπω και σε μια λεπτομέρεια σχετικά με την ωραία εμφάνιση του βιβλίου, το κόσμημα του εξωφύλλου του ήταν ένα δώρο στον Χάρη από τον σπουδαίο ζωγράφο Κώστα Ι. Σπυριούνη, που, λόγω καλλιτεχνικής συνάφειας, το φιλοτέχνησε ειδικά γι’ αυτή την έκδοση.
Ποια ήταν τα αναγνώσματα των πρώτων παιδικών σας χρόνων, κύριε Μεγαλυνέ;
* Θα ήταν ήταν αρκετό αν έλεγα ότι ξεκοκάλιζα τις εικονογραφημένες παιδικές εγκυκλοπαίδειες και τους γεωγραφικούς άτλαντες από τη βιβλιοθήκη του σχολείου; Τα εικονογραφημένα κλασσικά της Ατλαντίδος. Μου έκαναν εντύπωση ο Κόμης Μοντεχρήστος, Το Σιδηρούν προσωπείον, ο Φένιμορ Κούπερ, ο Πύργος των Καταιγίδων της Έμιλυ Μπροντέ. Λάτρευα όλα τα πρόσωπα, Κάθυ Έρνσω, Χήθκλιφ, Ισαβέλλα Λύντον. Τα αναγνωστικά της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού τα διαβάζω ακόμα.
Ενθυμείστε κάποια… θρυλική ιστορία από την παιδική σας ηλικία;
* Μόνο από βιβλία. Τις σκανταλιές του Τομ Σώγιερ στη θεία Πόλυ, την περιπέτεια στο σπήλαιο με τον Χωκ Φιν, το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα του Άντερσεν, τον Ευτυχισμένο Πρίγκηπα του Ουάιλντ, τις περιπέτειες του Πινόκιο.
Πότε αντιληφθήκατε την ποιητική σας φλέβα;
* Απ’ τη σοβαροφάνεια που με διέκρινε από μικρό παιδί, από το ότι ήθελα να διδάσκω τα μικρότερα παιδιά και να τους λέω φανταστικές ιστορίες για τους ήρωες της Ιλιάδας, από το ότι μου άρεσαν τα άμφια των ιερέων, ιδιαίτερα του Δεσπότη με τη μίτρα και τα πετράδια.
Για να γράψετε αντλείτε έμπνευση ή υλικό από και από προσωπικά σας βιώματα;
* Από τη συναισθηματική σφαίρα συνήθως. Τα υπόλοιπα είναι θέμα επινόησης.
Ποια ήταν η πρώτη σας ποιητική άνοιξη;
* Αν κατάλαβα καλά, εννοείτε το πρώτο, ασυνείδητο ξέσπασμα. Πολύ νωρίς, απ’ τα πρώτα χρόνια του Γυμνασίου. Έπεσε στα χέρια μου απ’ τη βιβλιοθήκη του θείου μου (ο πατέρας μου ήταν χειρώναξ κι έτσι δεν υπήρχαν βιβλία στο σπίτι), μια ποιητική συλλογή, κακή τώρα που το σκέφτομαι. Ήταν το πρώτο ποιητικό βιβλίο, εκτός από τα ποιήματα των σχολικών βιβλίων. Λεγόταν «Τα μάτια της θάλασσας», φαντάσου. Στο Λύκειο οι Θερμοπύλες και ο Κάλβος δεν μου έλεγαν σχεδόν τίποτε.
Τι θα θέλατε να μας πείτε για την τελευταία ποιητική σας συλλογή, το «Πενήντα»;
* Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι νιώθω υποχρεωμένος στην εκδότριά μου, την Κατερίνα Καρύδη των εκδόσεων «Ίκαρος» που δέχθηκε με αγάπη και σεβασμό να τα διαβάσει και να τα εγκρίνει και τον φίλο μου, τον ζωγράφο Κ.Ι. Σπυριούνη, που με πίεζε, γνωρίζοντας την αναβλητικότητά μου. Σε κάθε περίπτωση, κι αυτός που θα το διαβάσει θα το καταλάβει, δεν είναι ένα «αυθόρμητο» βιβλίο με την έννοια ότι είναι περισσότερο μια «αυτοανθολόγηση», παρά κάτι το συνεκτικό. Το δεύτερο βιβλίο μου «Το μήλον της έριδος» είναι το πιο αυθόρμητο. Γράφτηκε σχεδόν μέσα σ’ ένα χρόνο.
Ποιο είναι το αγαπημένο σας ποίημα από τη συλλογή «Πενήντα»;
* Μ’ αρέσουν τα κάπως εκτεταμένα ποιήματα, τηρουμένων των αναλογιών αυτά που εξαντλούν το ποιητικό τους θέμα. Από αυτήν την άποψη το ποίημα «Τρυγία», το «Συμβάν» και κάποια άλλα νομίζω ότι συγκεντρώνουν ένα ενδιαφέρον. Δεν είμαι τεχνικός ποιητής από αυτή την έννοια. Μόνον η γλωσσική επεξεργασία τους μπορεί να τους προσδώσει κάποιο ενδιαφέρον.
Η ποίηση είναι εξομολόγηση;
* Θα έλεγα ότι είναι περισσότερο εντύπωση, θετική ή αρνητική. Κάθε τι που διαφεύγει απ’ το προσωπικό αίσθημα, απ’ την προσωπική μοίρα, απ’ τον εαυτό, είναι ποίηση.
Οι άνθρωποι που συναντάτε και παρατηρείτε σας δίνουν υλικό για ποιήματα;
* Μόνο τα παιδιά, τα λουλούδια, τα ζώα. Το πλήθος, όχι οι ατομικότητες.
Τι να υποθέσουμε πως κρύβετε στα συρτάρια σας;
* Ό,τι όλοι οι άνθρωποι, όχι απαραίτητα οι ποιητές. Ζωτικά ψεύδη, ναρκισσισμούς, αποτυχίες. Κάνω χιούμορ, θα το αντιλαμβάνεσθε…
Είστε τύπος μοναχικός ή κοινωνικός;
* Ο Τσέστερτον έχει πει ότι ο ποιητής μπορεί να ζήσει και χωρίς ανθρώπους. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι νησί.
Τι σας δημιουργεί αποστροφή στην ειδησεογραφία των ημερών;
* Παραξενεύομαι με τη σιγουριά όλων γύρω μου, ότι νομίζουν πως ελέγχουν απόλυτα τη ζωή και τον εαυτό τους.
Ποια είναι η ευθύνη των νέων λογοτεχνών σήμερα;
* Η καλλιέργεια του λεπτού γούστου. Η ποίηση, όπως την καταλαβαίνω, είναι πιο πολύ αποσιώπηση παρά κραυγές.
Ως αναγνώστης, πώς ορίζετε ένα καλό βιβλίο και ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;
* Ότι η καλή λογοτεχνία δεν είναι ούτε χρονικό, ούτε ειδησεογραφία. Ο κάθε αναγνώστης πρέπει να βρίσκει τον εαυτό του σ’ ένα βιβλίο, όχι υποχρεωτικά μιαν αυθεντία. Ποιος είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας, το ξέρει καλύτερα το μαξιλάρι μου. Εγώ μπορώ να σας απαριθμήσω την Πατρίτσια Χάισμιθ, τον Μπόρχες, τον Παπαδιαμάντη, τον Χένρυ Τζέιμς, τον Ναμπόκοφ, τον Ζενέ, τον Κάλβο, τον Μαρσέλ Προυστ, τον Παλαμά.
Ποιοι συγγραφείς και ποιητές σας επηρέασαν;
* Οι παραπάνω, μην εξαιρώντας ούτε τον Σιμενόν ούτε τον Ραίημοντ Τσάντλερ ως συγγραφείς αστυνομικών ιστοριών.
Η ποίηση είναι δώρο της Μούσας ή είναι αποτέλεσμα τεχνικής και γνώσης;
* Θα έλεγα ότι δεν υπάρχουν δώρα, αλλά σκληρή και διαρκής δουλειά, θέληση. Αλλά ο άνθρωπος δεν είναι μόνο βούληση, είναι και πεπρωμένο.
Τι σχέση έχει η ποίηση με τη λογική;
* Ό,τι σχέση έχει το κύτταρο με το υπόλοιπο σώμα, δηλαδή τη λειτουργία, τη συνεργασία με αυτό που δεν βλέπουμε και δεν ακούμε.
Μπορούμε να πούμε πως οι ποιητές συνεχίζουν να είναι απαραίτητοι και στην εποχή μας;
* Κοιτάξτε, η ποίηση δεν είναι τέχνη του κάρου, η ευκολία, η ομοιότητα. Όπου υπάρχει γιορτή του νοήματος, όχι μεθύσι ή κραιπάλη, θα υπάρχει και η ποίηση.
Υπάρχουν στην ποίηση ηθικοί φραγμοί;
* Μόνον αισθητικοί, κανόνες απροσωπόληπτοι.
Λέγεται πως πολλοί γράφουν αλλά λίγοι διαβάζουν στον τόπο μας. Ποια είναι η γνώμη σας;
* Η δωρεάν παιδεία μας έδωσε ταυτόχρονα με τη μόρφωση, και το μέσον. Το μήνυμα δεν διαβάζω για να μην επηρεαστώ είναι εξίσου ανόητο με το μήνυμα διαβάζω για να βρω ένα λόγο υπάρξεως σαν μορφωμένος.
Υπάρχουν δημιουργοί τον 21ο αιώνα;
* Γιατί θα έπρεπε να μην υπάρχουν; Η δημιουργικότης απελευθερώνει τον άνθρωπο, από το αίμα του και την καταγωγή του.
«Μας διώχνουν τα πράγματα, κι η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε», έχει γράψει ο Καρυωτάκης. Πόσο ταυτίζεστε με αυτό;
* Ο Καρυωτάκης έγραψε την ανθρώπινη αλήθειά του. Και στο μέτρο που είναι αλήθεια είναι και πραγματικό.
Υποθέτω πως έχετε διαβάσει πολλή ποίηση. Ποιο είναι το πιο αγαπημένο σας ποίημα από όσα έχετε διαβάσει;
* Το «Εν τω μηνί Αθύρ» του Καβάφη, είναι αριστουργηματικό.
Το Διαδίκτυο και τα μέσα δικτύωσης τι προσφέρουν σήμερα σ’ έναν ποιητή;
* Ταχύτητα και πολλές γνωριμίες. Τώρα αν τα likes και οι ευαρέσκειες είναι αρκετές και υποκαθιστούν το ξεφύλλισμα των σελίδων, αυτό είναι συζητήσιμο.
Τι κάνει τους ανθρώπους απόμακρους και απάνθρωπους;
* Το γεγονός ότι είμαστε όλοι μας άνθρωποι του πλήθους. Μια ελάχιστη στιγμή που χάνεται ανεπιστρεπτί.
Το γράψιμο είναι έρωτας ή αγάπη;
* Αν το γράψιμο είναι ανιδιοτέλεια, τότε είναι θυσία. Αγάπη.
Πότε θαυμάζετε και τι;
* Κάθε μέρα θαυμάζω και από κάτι. Αλλά το τι είναι η θάλασσα, ο όγκος του τόσου νερού, η απειρία της, με συναρπάζει.
Τι αποτελεί πρόκληση για σας και τι σας φοβίζει;
* Ο εαυτός μου. Και ο Θεός.
Υπάρχουν πράγματα που μπορούν να σας κάνουν να χάσετε την υπομονή σας;
* Η βεβαιότης των ανθρώπων.
Τι μπορεί να σας κάνει να δακρύσετε και τι να χαμογελάσετε αυθόρμητα;
* Κάποιος ποιητής έχει γράψει, δεν θυμάμαι ποιος, Αγγλοσάξων πάντως, το ποσοστό των δακρύων μάς κάνει ανθρώπους.
Ποια άλλα είναι τα ενδιαφέροντά σας;
* Θα έλεγα η κηπουρική, αν ήξερα να σκαλίζω το χώμα. Φοβάμαι πως χωρίς γείωση στο κάθε τι που κάνουμε μας κάνει να στροβιλιζόμαστε χωρίς λόγο.
Διαβάζετε/αγοράζετε εφημερίδα ή ενημερώνεστε μόνο από το Διαδίκτυο.
* Μ’ αρέσει ο καφές, το τσιγάρο, η εφημερίδα, το πρωί. Το Διαδίκτυο μου φαίνεται σαν φωτιά χωρίς τη φλόγα, τη ζεστασιά της.
Η καθημερινότητά μας στην πόλη έχει πολιτισμό;
* Η ζωή στην πόλη έχει να κάνει με την άνεση, τον ηλεκτροφωτισμό, την άσφαλτο, τα παρτέρια, όχι με το χώμα, τις πέτρες, τ’ αγκάθια των χωριών. Αυτό από μόνο του είναι πολιτισμός. Η μαζική επιμόρφωση δεν είναι το φόρτε μου.
Ποια είναι σχέση σας με τα ζώα; Έχετε κατοικίδια;
* Αγαπώ πολύ τα σκυλιά, αλλά έχω μόνο ένα καναρίνι orpheus, τον Τάκη.
***
- Διαβάστε επίσης:
***
Ημέρα
Καταλαβαίνω τη μέρα απ’ το στόμα,
απ’ το πώς τρέχει το νερό στον νιπτήρα,
απ’ το πώς συνδυάζεται το κρασί της περασμένης βραδιάς
με την κολλημένη στον πίσω γομφίο οδοντόπαστα.
Κι όμως δεν ήταν πάντα έτσι ανθρώπινη η μέρα μου,
ο ξυπνητός μου ήλιος,
αφού δεν περίμενε ούτε καν την αυγή
για να κοκκινίσει τα σκοτεινά παντζούρια
και τις αναλαμπές των τζαμιών.
Πες ότι οι μέρες τότε ήσαν αμίμητες,
έτοιμες να εφορμήσουν απ’ τον τάφο των σεντονιών
και τις ομίχλες που τύλιγαν στη μακαριότητά τους
τα χαλιά, τα υπνοδωμάτια, τις κορνίζες.
Πες καλύτερα ότι οι μέρες εκείνες
για πρώτη φορά έσπρωχναν προς τα πίσω
χοντρά ρούχα, φατνώματα και πόρτες
που δεν είχαν αριθμούς σπιτιών
ούτε σούπες ρυθμισμένες για το κρύο
παρά οκτάωρα μελετηρών παιδιών
με εξασφαλισμένο το οικονομικό τους μέλλον.
∼
“Πενήντα”
Χάρης Μεγαλυνός
Ο παράμεσος με όλα του τα ελαττώματα
που το πινέλο του μανόν υπερτόνιζε
για το τέλος του νυχιού
ή για την αρχή μιας χινίστρας
είναι ό,τι απέμεινε σωματικώς από εσένα.
Βγάζω το δαχτυλίδι σου
και το ακουμπάω στο τραπέζι.
∼
Περιεχόμενα βιβλίου
Το νησί του Πολύφημου
Ο κ. Γυμνασιάρχης
2004 εναντίον 1970
Συμβάν
Ευρυδίκη χωρίς οπαδούς
Τρυγία
Το ευμέγεθες οστούν της μνήμης
Υπαίθρια μούσα
Πολιούχος
Νιάτα της πρωτευούσης
Η γραμματική του καλοκαιριού
Διά της βίας
Η τροφή του ποιητή
Δεκέμβρης
Ενθάδε
Νουμηνία
Λίφτινγκ
Περί ονάγρων
Τραγούδι του εξηλεκτρισμού
Ιούνιος
Εκεί που καταλήγει η στάχτη
Στον ίδιο μεσημβρινό
Τραγούδι της κουζίνας
Ημέρα
Περίφραξη σε πεζόδρομο
Το παρατεταμένο κουδούνισμα της αγάπης
Η θέα ενός παιδικού δωματίου από ψηλά
Η καρδιά των πραγμάτων
Καλοκαιρινά παπούτσια
Creative writing
Μίξερ χειρός
Δίπλωμα ευρεσιτεχνίας
Σιλό
Τέλος Αυγούστου
Reductio ad absurdum
Απόδειπνο
Αντιπαροχή
Το διαμέρισμα των δακρύων
Απογεύματα Σεπτεμβρίου
Φερτή ύλη
Σύννεφα
Το ερύθημα
Διερώτησις
Ange ou demon
Ένας τρόπος για να αντέξετε το καλοκαίρι
Ένα εκ περιτροπής τραγούδι
Αλλούβιες εναποθέσεις
Ο παράμεσος
Τα βήματα
Fred Perry (κατ’ ιδίαν)
∼
Διαβάστε ένα απόσπασμα:
