Το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης προσκαλεί το κοινό στην έκθεση φωτογραφίας του Κοσμά Εμμόγλου με τίτλο «Αθίγγανες Πολιτείες» στον χώρο τέχνης TOSS GALLERY (La Doze, Βιλαρά 1, Πλ. Χρηματιστηρίου, Θεσσαλονίκη). Η επιμέλεια της έκθεσης είναι του Βασίλη Καρκατσέλη. Διάρκεια έως 25 Νοεμβρίου 2018.
***
Η δράση στηρίζεται στο ομώνυμο φωτογραφικό project με τίτλο «Αθίγγανες πολιτείες» που είναι μια συλλογή ενός αξιόλογου (με κριτήρια φωτογραφικά, κοινωνιολογίας και λαογραφικά) φωτογραφικού υλικού από καταυλισμούς Ρομά κοντά και γύρω από τη Θεσσαλονίκη.
Πρόθεση του φωτογράφου και της όλης περιοδείας του είναι να αναδείξει με το έργο του το σύγχρονο Ρομά, έναν Ρομά που δεν έχουμε συνηθίσει ή δεν μπορούμε να δούμε, γιατί έχουμε μία παγιωμένη εικόνα για τους ανθρώπους αυτούς.
Ο φωτογράφος, για την ολοκλήρωση της εργασίας του, ανέπτυξε στη ροή των χρόνων μία σταθερή επαφή με τους κατοίκους αυτών των καταυλισμών, τους φωτογράφισε επανειλημμένα, τους προσέφερε τις εικόνες τους, ως αποτέλεσμα αυτής της μακροχρόνιας επαφής, αλλά και αναγνώρισης της τιμής που του έγινε, να του επιτρέψουν να μπει στα σπίτια τους και να τα φωτογραφίσει, με ή χωρίς την παρουσία των ιδιοκτητών τους. Αυτό του επέτρεψε να εργαστεί για την παραγωγή εικόνων που ξεπερνούν τον ανεκδοτολογικό χαρακτήρα τέτοιων προσεγγίσεων ή την επιφανειακή θεώρηση τέτοιων καταυλισμών ή ομάδων, από φωτογράφους «βιαστικούς» και «τουρίστες».
Το αποτέλεσμα αυτών των φωτογραφίσεων, ύστερα από ισχυρές επιλογές, πήρε το χαρακτήρα υλικού το οποίο δημιούργησε έναν κατάλογο και μία έκθεση φωτογραφίας και που για χρόνια θα ταξιδεύουν σε Ελλάδα και εξωτερικό, κοινοποιώντας την παρουσία και των τρόπο ζωής αυτών των ανθρώπων (που αν και ζουν δίπλα μας, τόσο λίγα γνωρίζουμε για αυτούς) και τις μοναδικές κατοικίες τους.
Η έκθεση σε αυτή της τη μορφή αποτελείται από 40, λόγω των περιορισμών του χώρου, έργα. Οι εκτυπώσεις είναι δύο διαφορετικών διαστάσεων, ώστε και να προβάλλεται το φωτογραφικό επίτευγμα του δημιουργού (που βαδίζει με όλους τους κανόνες της σύγχρονης φωτογραφικής τέχνης) και να μπορεί (η έκθεση) κατά την περιοδεία της να προσαρμόζεται με ευελιξία στους διαφορετικούς τόπους φιλοξενίας, δίχως να ζημιώνεται το αισθητικό ή πληροφοριακό της περιεχόμενο.
Για την πλατύτερη διάδραση όλου αυτού του υλικού έχει κριθεί ως απαραίτητη η παράλληλη κυκλοφορία ενός καταλόγου/λευκώματος. Το λεύκωμα επιμελήθηκε ο καθηγητής φωτογραφίας Κωστής Αντωνιάδης, ο οποίος υπογράφει και το εισαγωγικό κείμενο.
Ο σκοπός μας είναι η έκδοση του λευκώματος, σε συνδυασμό με τη φωτογραφική έκθεση και την περιοδεία της, να αφυπνίσει όχι μόνο τις κοινότητες των φωτογράφων και των ανθρώπων της τέχνης, αλλά και τους υπεύθυνους των συλλογικοτήτων των Ρομά. Είναι πολύ σημαντικό, εκτός των άλλων, να ενδυναμώσει τους δεσμούς των καλλιτεχνών φωτογράφων με αυτές τις κοινότητες (και σε συλλογικό επίπεδο και σε προσωπικό). Η αναγνώριση ταυτότητας ως κάτι άξιο λόγου και για τους φωτογράφους και για τους φωτογραφιζόμενους, θα δώσει, πιστεύουμε, νέο αέρα σε αυτή την κατηγορία δημιουργίας φωτογραφικού έργου, σε αυτή τη θεματική, θα βοηθήσει στη δημιουργική εισαγωγή της θεματικής αυτού του είδους φωτογραφίας στον τομέα των εικαστικών τεχνών και της καταγραφής.
Επιπροσθέτως, να αναφερθούμε στο ευνόητο: Αυτή η έκθεση και η περιοδεία που θα ακολουθήσει, με έργα φωτογραφικής τέχνης, πιστεύουμε πως θα συμβάλει στον αντιρατσιστικό αγώνα, θα μετατραπεί σε όπλο ενάντια στις διακρίσεις, ενάντια σε όσους θέλουν να βλέπουν τις κοινωνίες μας όχι σαν πολυπολιτισμικά αθροίσματα, αλλά μονοδιάστατα και δίχως το δικαίωμα των δήθεν «μειονοτήτων» να υφίστανται. – Καρκατσέλης Βασίλης, επιμελητής της έκθεσης
Σύντομο βιογραφικό του φωτογράφου
-Ο Κοσμάς Εμμόγλου γεννήθηκε το 1973 στη Θεσσαλονίκη, όπου ζει και εργάζεται. Από το 2005 ασχολείται συστηματικά με την καλλιτεχνική φωτογραφία.
-Παρακολούθησε σεμινάρια σε φωτογραφικές σχολές της Θεσσαλονίκης και πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές εκθέσεις.
-Από το 2010 είναι μέλος του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης.
-Το 2012 άρχισε να φωτογραφίζει τους Έλληνες Ρομά που ζουν σε καταυλισμούς κοντά και γύρω από τη Θεσσαλονίκη. Επί μέρους διαφορετικές μικροενότητες αυτής της εργασίας παρουσίασε σε σχετική ομαδική έκθεση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Θεσσαλονίκης.
-Με την ίδια θεματική συνέχισε να φωτογραφίζει μέχρι το 2016, ολοκληρώνοντας την εργασία του.
-Το σημερινό ολοκληρωμένο project περιλαμβάνει περίπου 80 νέες φωτογραφίες, κυρίως από την ιδιωτική και λίγο από την κοινωνική ζωή και τα εσωτερικά των σπιτιών των κατοίκων αυτών των καταυλισμών.
Κείμενο για τον κατάλογο της έκθεσης
Στην κοινωνία μας οι Τσιγγάνοι ενσαρκώνουν έναν ιδιαίτερο ρόλο «ξένου». Παρότι ζουν στη χώρα μας εδώ και αιώνες έχουμε την εντύπωση πως η παρουσία τους είναι περιστασιακή. Η νομαδική ζωή και η διαβίωσή τους σε καταυλισμούς στις παρυφές των πόλεων μας ωθεί να πιστέψουμε πως βρίσκονται εδώ προσωρινά στη διάρκεια ενός αέναου ταξιδιού χωρίς αρχή και τέλος. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Ζώντας μονίμως εδώ, δίπλα μας, προσπαθούν να επιβιώσουν και ενάντια στις προκαταλήψεις να ενσωματωθούν στην κοινωνία διατηρώντας την ιδιαίτερη κουλτούρα τους. Στις «Αθίγγανες Πολιτείες» του Κοσμά Εμμόγλου καταγράφεται με παραδειγματικό τρόπο αυτή η διαφορετική όψη της ζωής όσων έχουν εγκατασταθεί σε μόνιμες κατοικίες.
Οι Τσιγγάνοι κουβαλάνε ένα μύθο που προσελκύει αλλά και θαμπώνει τους φωτογράφους. Για να φτάσει κανείς στο βάθος, πίσω από την επιφάνεια των παράταιρων στοιχείων που συνωστίζονται στην εκθαμβωτική διακόσμηση των σπιτιών τους, τα χρωματιστά ρούχα και τα μελαψά τους πρόσωπα χρειάζεται πρώτα απ’ όλα κατανόηση. Και η κατανόηση απαιτεί χρόνο. Ο Κοσμάς την απέκτησε με υπομονή και συστηματικότητα. «Σιγά σιγά κατάφερα να με εμπιστευτούν και να με βάλουν στα σπίτια όπου έμεναν», λέει για την πρώτη του επαφή με μουσουλμάνους τσιγγάνους από την Ξάνθη «κι’ έπειτα πήγαινα μια φορά τον μηνά για τρεις με τέσσερις μήνες ώσπου τους έδιωξαν, γιατί είχαν καταλάβει παράνομα τα σπίτια. Έψαξα στην περιοχή μήπως και τους βρω κι αυτή η αναζήτηση με οδήγησε σε έναν άλλο οικισμό τσιγγάνων τον οποίο φωτογραφίζω από το 2012 έως το 2015». Ο Κοσμάς πλησίασε στον καταυλισμό τους κυριολεκτικά από τη άκρη του δρόμου. Πρώτα με τα παιδιά που έπαιζαν εκεί κι έπειτα με τους γονείς τους που του επέτρεψαν να μπει στα σπίτια τους.
Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες που συγκεντρώνονται στο λεύκωμα «Αθίγγανες Πολιτείες» αντιλαμβανόμαστε τη σημασία που έχει η κατανόηση, η γνωριμία του με τα πρόσωπα και η εξοικείωσή του με τον περιβάλλοντα χώρο. Διακρίνουμε στο βλέμμα του, τη συμπάθεια και κυρίως το σεβασμό με τον οποίο στέκεται μπροστά στα πρόσωπα που φωτογραφίζει. Έχει όμως ενδιαφέρον να προσέξει κανείς τον τρόπο με τον οποίο ο Κοσμάς αντιμετωπίζει το θέμα του. Η προσέγγισή του έχει συνέπεια και συνέχεια και αυτό μας επιτρέπει να διακρίνουμε τον τρόπο με τον οποίο έχει δομηθεί αυτή εργασία. Φωτογραφίζοντας άλλοτε τους χώρους των εσωτερικών των κατοικιών των τσιγγάνων και άλλοτε τους ίδιους μέσα σε αυτούς φαίνεται να αντιμετωπίζει ταυτόχρονα δύο θέματα.
Η μετωπική, όμως, φωτογράφιση, που έχει επιλέξει και στις δύο περιπτώσεις, τοποθετώντας το βλέμμα μας μπροστά στη σκηνή, μάς παροτρύνει να συνδέσουμε πρόσωπα και χώρους με την παραδοσιακή φωτογραφία πορτρέτου, με τα πρόσωπα μπροστά στο διακοσμημένο φόντο που διέθεταν για τους πελάτες τους τα παραδοσιακά φωτογραφεία. Στις φωτογραφίες του Κοσμά, σε χώρους όπου ο διάκοσμος εναλλάσσεται συνεχώς, παιδιά, έφηβοι και ενήλικες υιοθετούν κατά κανόνα πόζες που ενισχύουν το τυπικό της φωτογράφισης σε στούντιο.
Μόνο που εδώ διακρίνει κανείς επίσης μια οικειότητα, μια έκφραση επιθυμίας να φωτογραφηθούν, να «δώσουν» την εικόνα τους στο φωτογράφο. Και στέκονται μπροστά στο φακό σοβαροί, επαναφέροντας στο τελετουργικό της φωτογράφισης πορτρέτων την αμηχανία και το δέος που η σύγχρονη τεχνολογία και η ευκολία των selfies έχουν εξοβελίσει. Αυτό ίσως να είναι επίσης αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερης χημείας ανάμεσα στο φωτογράφο και τα πρόσωπα που φωτογραφίζει. Ο Κοσμάς καταφέρνει να μείνει ο ίδιος αόρατος ενορχηστρώνοντας διακριτικά πρόσωπα, εκφράσεις και χειρονομίες από το παρασκήνιο. Οι «Αθίγγανες Πολιτείες» στρέφουν τελικά το βλέμμα μας σε έναν τρόπο ζωής, έναν κόσμο μακριά από τις προκαταλήψεις που οδηγούν στην απομόνωση και την περιθωριοποίηση.
Κωστής Αντωνιάδης
Καθηγητής φωτογραφίας και
Πρώην Διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης
Λίγα λόγια για το Φ.Κ.Θ. (www.fkth.gr)
Το Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης είναι μια μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα εταιρεία που δραστηριοποιείται τα τελευταία 20 χρόνια στην Ελλάδα και τον κόσμο. Στην Ελλάδα η εταιρεία έγινε γνωστή όλα αυτά τα χρόνια κυρίως λόγω των μακροχρόνιων αγώνων της υπέρ της καλλιτεχνικής φωτογραφίας και φυσικά μέσα από τις εκατοντάδες εκθέσεις και άλλες παρεμβάσεις (δράσεις στο δρόμο, μαθήματα, ξεναγήσεις σχολείων, παρεμβάσεις με άρθρα στον τύπο κ.α.). Από τα μέσα της 10ετίας του 2000 η δράση του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης εξαπλώνεται και σε ολόκληρο τον κόσμο, μέσα από τη συμμετοχή του, ως ιδρυτικό μέλος, στο Photofestival Union και στη Διεθνή Ένωση Φωτογραφικών Κέντρων. Η συμμετοχή του ΦΚΘ στους δύο διεθνείς αυτούς θεσμούς-δίκτυα, είναι σημαντική, καθώς βάζει την ελληνική φωτογραφία και τον ελληνικό θεωρητικό λόγο για αυτήν στο ίδιο επίπεδο με όλες τις συνεργαζόμενες άλλες.
Επίσης (το ΦΚΘ) έγινε γνωστό στα Βαλκάνια, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, λόγω της ανάπτυξης στοχευμένων σχέσεων και ανταλλαγών, και με φωτογράφους μεμονωμένα, αλλά και σχεδόν με όλα τα σημαντικά ιδρύματα και διοργανώσεις (μουσεία, πανεπιστήμια, γκαλερί, φωτογραφικά κέντρα, φωτογραφικά φεστιβάλ) που προβάλλουν τη φωτογραφία στα Βαλκάνια, μέσα από τη διοργάνωση δράσεων οι οποίες είναι γνωστές με την ονομασία «Aspects of Balkan Photography».
Το ΦΚΘ στη νέα του μορφή υφίσταται για να εδραιώσει ένα διεθνές forum ανταλλαγών και αναζητήσεων μέσω της εικόνας και της φωτογραφικής φόρμας. Για να το πετύχει: Στηρίζεται στη γενική αρχή της φωτογραφικής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, ταυτόχρονα, προς κοινό και φωτογράφους.
Ασχολείται με την παροχή κάθε δυνατής βοήθειας προς την Ελληνική Φωτογραφία. Υποστηρίζει με κάθε μέσον τη φωτογραφία σαν τέχνη, μέρος ενός ευρύτατου πεδίου διάδρασης μεταξύ των τεχνών και της κοινωνίας. Εργάζεται για την ανάπτυξη ενός δυναμικού διαλόγου περί τέχνης και φωτογραφίας, για το με τι αυτές ασχολούνται σήμερα και πως εκφράζονται, για πάσης φύσεως διασταυρώσεις απόψεων, τεχνικών, γραφών και περιεχομένων.
Διοργανώνει εκθέσεις (ατομικές και κυρίως θεματικές ομαδικές) Ελλήνων, παντού όπου το καλέσουν (εάν είναι δυνατόν πολύτεχνες και διαδραστικές), με στόχο την προβολή των Ελλήνων δημιουργών και του έργου τους, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Παράγει εκθέσεις μικτές (Ελλήνων και ξένων) με στόχο την ανταλλαγή εμπειριών, τη γνωριμία των Ελλήνων με το σύγχρονο του ευρωπαϊκού σημερινού πνεύματος, τη δημιουργία δεσμών ακατάλυτων (ατομικών και συλλογικών), που σε βάθος χρόνου θα απελευθερώσουν την ελληνική φωτογραφία και προς τους διεθνείς της ορίζοντες.
Η φωτογραφική Ομάδα Τριανδρίας (σαν παράπονο για τη μη συμμετοχή γυναικών – παρά το ενδιαφέρον – στην ίδρυσή της) συστήθηκε το 1984, που τον Αύγουστο του 1995, με ομόφωνη απόφαση των μελών της, αποδέχτηκε τις υποδείξεις του Υπουργείου Πολιτισμού, όπως αυτές περιγράφονται στο δοκίμιο «για την Εθνική Πολιτική για την Καλλιτεχνική Φωτογραφία», άλλαξε μορφή και με την 5296/ 6.12.95 απόφαση του Πρωτοδικείου Θεσσαλονίκης μετατράπηκε σε αστική εταιρία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με έδρα στη Θεσσαλονίκη.
Το Φωτογραφικό Κέντρο, από τότε, αναλαμβάνει την υποστήριξη υψηλών προδιαγραφών παραγωγής φωτογραφημάτων, από Έλληνες δημιουργούς, και την με κάθε τρόπο προώθησή τους, στην ελληνική και ευρωπαϊκή κοινωνία. Ενώ το βλέμμα του Φ.Κ.Θ. παραμένει σταθερά στραμμένο προς τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, ακριβώς επειδή γνωρίζει την αξία του πριν από το σήμερα, αφήνει πάντα ένα παραθυράκι για εκθέσεις «ιστορικού ενδιαφέροντος», ένα παραθυράκι για διάλογο με την «επαγγελματική φωτογραφία» – που πρέπει να αναβαθμιστεί – και τη μαθητική ή τη φωτογραφία στα σχολεία. Η φωτογραφία, όσο και αν μιλάει για το σήμερα, θα είναι πάντα ένα κομμάτι του χθες, και αντίστροφα, όσο και αν η φωτογραφία είναι του χθες, θα έχει πάντα να πει κάτι για το σήμερα, αν είναι πραγματική τέχνη.
Το Φ.Κ.Θ. πιστεύει ότι μπορεί και οφείλει να έχει υψηλούς στόχους με αντίστοιχα αποτελέσματα. Κοινή πεποίθηση είναι πως εάν το καταφέρει, θα είναι με την «επί ίσοις όροις», ανοικτή και τίμια συνεργασία με όλους. Γι’ αυτό και είναι πάντα ανοιχτό σε κάθε φωτογράφο, (έχει καταργήσει την έννοια του μέλους σαν κριτήριο για συμμετοχή σε οποιοδήποτε project του), κάθε λέσχη, ομάδα, φορέα, Πολιτιστικό Κέντρο, Μουσείο κ.τ.λ. Οι περισσότερες παραγωγές του, πλέον, απευθύνονται και προς φωτογράφους και προς το οποιοδήποτε πιθανό κοινό του έργου τους. Σε μία δύσκολη εποχή για τη δημιουργική φωτογραφία στην οικονομικά αιμάσουσα, ούτε καν μεταπρατική, Ελλάδα ο διάλογος για τη σύγχρονη τέχνη δε μπορεί να αφήνει κανέναν απ έξω. Με στόχο τη δημιουργία δημιουργών και κοινού στη Θεσσαλονίκη, το Φ.Κ.Θ. προσπαθεί συνεχώς για την αποπεριθωριοποίηση της καλλιτεχνικής φωτογραφίας, φροντίζοντας να κρατά στα υψηλότερα δυνατά επίπεδα την πίστη υπέρ του καινούριου. Αν έγιναν μέχρι σήμερα πολλά, είναι να γίνουν (στο άμεσο και προσεχές μέλλον) ακόμη περισσότερα.
Φωτογραφικό Κέντρο Θεσσαλονίκης
Καραϊσκάκη 9, Συκιές, 56626, Θεσσαλονίκη
www.fkth.gr
