Του Παναγιώτη Μήλα
Πολλές φορές οι πέντε αισθήσεις, η ακοή, η αφή, η όραση, η όσφρηση και η γεύση, αρχειοθετούν στον σκληρό δίσκο του ανθρώπινου μυαλού μνήμες μοναδικές και ανεξίτηλες που υπερκαλύπτουν κάθε τι που έρχεται σχετικό μα μια παλιότερη καταχώριση.
Αυτό συνέβη και με μένα τον Ιούλιο του 1965. Η πολιτική κρίση που ξέσπασε στην Πέμπτη 15 του μήνα καταγράφηκε με την κωδική λέξη «Ιουλιανά». Τη σύγκρουση του Βασιλιά με τον εκλεγμένο Πρωθυπουργό ακολούθησε η παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου και οι διαδοχικές κυβερνήσεις που προσπαθούσαν να πάρουν ψήφο εμπιστοσύνης.
Οι πολυπληθείς συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας ήταν καθημερινές. Το βράδυ της Τετάρτης 21 Ιουλίου η πορεία ξεκίνησε από την Πανεπιστημίου και στη συνέχεια ανέβηκε στη Σταδίου. Στην κορυφή ήταν οι φοιτητικές οργανώσεις με επικεφαλής αυτή της Ανωτάτης Εμπορικής. Η πορεία είχε κανονική ροή μέχρι τη στιγμή που άρχισε ένα απρόσμενο «μποτιλιάρισμα» στο ύψος του κινηματογράφου «Αττικόν», με τα σημερινά δεδομένα εκεί που ήταν η Marfin.
Στη διασταύρωση της Χρήστου Λαδά και της Σταδίου η πορεία σταμάτησε. Εκεί βρίσκονταν δυνάμεις της αστυνομίας. Από μακριά είδαμε τις «αύρες», τα μικρά τροχοφόρα που έμοιαζαν με «τανκ» και είχαν σαν αποκλειστικό έργο τη ρίψη δακρυγόνων.
Με την ντουντούκα ο αξιωματικός της αστυνομίας επιχειρεί να πείσει τους συγκεντρωμένους να αποχωρήσουν. Κάνει τρεις προσπάθειες χωρίς αποτέλεσμα όμως. Αμέσως αρχίζει η επίθεση και με τα δακρυγόνα, και με τα γκλομπς. Άγριο ξύλο. Όλοι όσοι ήταν μπροστά πέφτουν καταγής. Αργότερα τραυματισμένοι πολύ ή λίγο σηκώνονται και προσπαθούν να αποφύγουν τις συνεχείς επιθέσεις των αστυνομικών. Μόνον ένας δεν σηκώθηκε εκείνο το βράδυ. Ο 22χρονος Σωτήρης Πέτρουλας. Αγωνιστής, στέλεχος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Το όνομά του γίνεται εμβληματικό τραγούδι από τον Μίκη Θεοδωράκη. Μια ορειχάλκινη πλάκα στους τοίχους του (τότε) ξενοδοχείου “Esperia” θυμίζει στους περαστικούς εκείνη τη νύχτα.
Τα δακρυγόνα με μυρωδιά που σκοτώνει και δηλητηριώδη γεύση. Στα αυτιά τα τύμπανα σπάνε από τις εκρήξεις. Μέσα από σύννεφα καπνού φαίνονται αμυδρά εκατοντάδες αστυνομικοί. Τέλος ο πόνος από τα χτυπήματα των γκλομπς σε όλο το σώμα δεν υπάρχει περίπτωση να ξεχαστεί ποτέ. Όλα έχουν καταγραφεί στην κάρτα μνήμης.
Αυτά θυμόμουν την ώρα που ανέβαινα τις σκάλες του Πολυχώρου Vault για να πάω στην αίθουσα του τρίτου ορόφου και να παρακολουθήσω την παράσταση «Πού είναι η μάνα σου μωρή» της Δήμητρας Πέτρουλα, σε θεατρική διασκευή της δημοσιογράφου Σοφίας Αδαμίδου, σε ερμηνεία της Βέρας Κρούσκα.
Στο σημείωμά της η Σοφία Αδαμίδου υπογραμμίζει ότι «η Ιστορία είναι το νήμα που μας φέρνει στο Σήμερα. Αν το ακολουθήσουμε μπορούμε να κατανοήσουμε την επικαιρότητα που ξεκομμένη από τη συνέχεια του παρελθόντος μοιάζει συχνά παράδοξη και καινοφανής».
Παράλληλα, η συγγραφέας προσθέτει: «Ο ανιψιός μου Σωτήρης πήρε εξιλέωση για όλους τους νεκρούς μας που δολοφονήθηκαν από ντόπιους Χίτες, πρώην συνεργάτες των Ναζί και μετέπειτα διώκτες των κομμουνιστών που έλαβαν μέρος στην Αντίσταση. Ο Σωτήρης ήταν ο μοναδικός Πέτρουλας που θάψαμε, οι άλλοι 31 της οικογένειάς μου, στην επταετία 1943 – 1950, χώθηκαν σε λάκκους, γι’ αυτό και ο αδελφός μου, ελεύθερος πια από φυλακές και εξορίες, έδωσε μάχη για να πάρουμε τη σορό του, κάτι που αρνιόταν η αστυνομία».
Συνεχίζοντας η κυρία Πέτρουλα επισημαίνει: «Ο θάνατος δεν μου λέει τίποτα πια. Το μόνο που έχω πει στην κόρη μου είναι όταν πεθάνω να γράψει στο μνήμα μου: “Προσπαθούσε να γίνει άνθρωπος, μήπως τα καταφέρει και γίνει κομμουνίστρια”».
Το έργο
Ένα κρύο πρωινό, τον Ιανουάριο του 1946, λίγα μέτρα έξω από το σπίτι τους, δολοφονούνται ομαδικά τα περισσότερα μέλη της οικογένειας Πέτρουλα, από τις ένοπλες συμμορίες της «Χ». Το τρίχρονο κοριτσάκι της οικογένειας, η Δήμητρα, που επέζησε της σφαγής κατέγραψε αργότερα τα φοβερά εκείνα γεγονότα της εξόντωσης της μάνας της, των αδελφών της και των άλλων συγγενών της.
Εβδομήντα χρόνια μετά το μήνυμα της πολύπαθης γενιάς είναι χαραγμένο στο μνημείο των εκτελεσμένων, που ευλαβικά έστησε η Δήμητρα Πέτρουλα:
«Διαβάτη αντί μνημόσυνο/ ιστόρισε την ερημιά/ που άφησε πίσω ο διχασμός/ σαν πέρασ’ απ’ τη Μάνη. / Είθε ο δικός μας σκοτωμός/ και το δικό μας αίμα/ να γίνει για τους ζωντανούς/ μήνυμα συμφιλίωσης/ και προσταγή ενότητας/ ομόνοιας και ειρήνης/ να μη ρημάξει η Ελλάδα μας/ ως ρήμαξε η Μάνη».
Τι είδα στη σκηνή του Vault
Ήμουν σίγουρος ότι η μνήμη του Σωτήρη Πέτρουλα και των γεγονότων αυτής της μαύρης νύχτας -όπως τα περιέγραψα στον… φλύαρο πρόλογο του κειμένου- θα υπερτερούσαν από τη στιγμή που θα έσβηναν τα φώτα. Και όμως είχα κάνει λάθος εκτίμηση.
Από τα πρώτα κιόλας λεπτά και το κείμενο και οι ερμηνείες δεν άφησαν το «αρχείο: Σωτήρης Πέτρουλας» να με φέρει πίσω στο 1965. Στην «επιφάνεια εργασίας», στη σκηνή του Vault, ήταν μόνο η Κρούσκα, η Ορνέλα και η Αγάπη.
Όλη η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας βρισκόταν μέσα σε αυτή την προσωπική τραγωδία… Μέσα σε αυτή τη δυνατή και ουσιαστική παράσταση.
Οι δύο νεαρές ταλαντούχες ηθοποιοί με πειθαρχία και αφοσίωση με τις ερμηνείες τους συνέβαλαν καθοριστικά στην επιτυχία αυτής της παράστασης. Πολύτιμη και συνάμα διακριτική η παρουσία τους. Η Ορνέλα Λούτη (στη φωτογραφία αριστερά) και η Αγάπη Παπαθανασιάδου, τηρούν με απόλυτη επιτυχία τον θεατρικό κανόνα που λέει: «Τρεις για έναν και ένας για τρεις». Ασφαλώς ευτυχής η Βέρα Κρούσκα για αυτή τη συνεργασία.
Τα σκηνικά-κοστούμια, από τη Χριστίνα Κωστέα και οι φωτισμοί, από την Ελίζα Αλεξανδροπούλου ήταν από τα δυνατά σημεία της παράστασης.
Την παρουσία των επτά υπέροχων γυναικών – συντελεστών διαχειρίζεται με δεξιοτεχνία ο σκηνοθέτης Ένκε Φεζολλάρι προσφέροντας στους θεατές ένα εκρηκτικό θεατρικό μείγμα.
Εγκλήματα χωρίς καταδίκη
Όπως γράφει ο Ένκε Φεζολλάρι στο σκηνοθετικό του σημείωμα: «Βλέπουμε ένα κοριτσάκι τριών χρόνων που γυρίζει πάνω στα πτώματα και θηλάζει το στήθος της σκοτωμένης του μητέρας. Εμφύλιος. Κτηνωδίες. Σαν αυτές που βλέπουμε απ’ τους Τζιχαντιστές σήμερα και τις καταδικάζουμε, γιατί δεν αντέχουμε να τις βλέπουμε. Κτηνωδίες που γίνονται στην αυλή μας, κτηνωδίες που γίνονται στην πόρτα μας, στη Συρία, στην Αφρική, παντού… Εγκλήματα χωρίς καταδίκη. Παιδιά που δεν έζησαν παιδικά χρόνια και γέρασαν στο βυζί της μάνας τους. Άνθρωποι που είχαν ιδανικά και πολεμούσαν γιατί πίστευαν πως θα άλλαζε ο κόσμος». Παρακολουθούμε «μία εκ βαθέων, προσωπική μαρτυρία, και συγχρόνως ένα ιστορικό ντοκουμέντο με αληθινά γεγονότα και υπαρκτά ονόματα. Σε αυτή την προσωπική τραγωδία αντικατοπτρίζεται όλη η ιστορία της Ελλάδας που βίωσε μια από τις πιο ζοφερές περιόδους της Ιστορίας της, βουτάει ο καθένας στο ζόφο και για άλλη μια φορά καταλαβαίνει ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται με άλλους όρους και κανόνες αλλά με τα ίδια τραγικά αποτελέσματα».
Μοναδική ερμηνεία
Η Βέρα Κρούσκα μπορεί να διαθέτει την πείρα τόσων χρόνων, όμως το βασικό της προσόν είναι το πάθος που έχουν όσοι πατούν για πρώτη φορά το θεατρικό σανίδι. Δεν επαφίεται στις ευκολίες της. Αντίθετα διεκδικεί και κατακτά και τον ρόλο και το κοινό. Η Κρούσκα παλεύει παράλληλα κόντρα στην κινηματογραφική και στην τηλεοπτική της εικόνα. Τελικά καταφέρνει να τη διαγράψει –τουλάχιστον για τη μία ώρα που διαρκεί το έργο. Πατάει σταθερά στις δεξιότητές της και χαρίζει μια ερμηνεία που θα τη θυμόμαστε πάντα. Μια ερμηνεία με απλότητα, μεγαλοσύνη και ανθρωπιά. Χωρίς να το επιδιώκει, εν τούτοις συγκινεί και προσθέτει αυτό τον ρόλο στο πλούσιο βιογραφικό της.
Από την Αννίκ μέχρι σήμερα
Η Βέρα Κρούσκα γεννήθηκε στην Αθήνα το 1949. Πήρε άδεια από την επιτροπή «Εξαιρετικών Ταλέντων» για να φοιτήσει στη σχολή του Ωδείου Αθηνών σε ηλικία 15 χρόνων. Πήρε μαθήματα κλασικού και μοντέρνου χορού με δασκάλες τη Σόνια Μοριάνοβα, τη Μύριαμ Σουάζι και την Καίη Χόλντεν. Πήρε μαθήματα φωνητικής με δασκάλες την Έλλη Νικολαΐδη και την Γιολάντα Ντι Τάσο. Πρώτη εμφάνιση στη σκηνή έκανε στο έργο «Σαράντα καράτια», στον ρόλο της τηνέιτζερ Αννίκ, πλάι στην Έλλη Λαμπέτη. Από τότε μέχρι τώρα η κυρία Κρούσκα αποτελεί μια σταθερή αξία για τον κινηματογράφο και το θέατρό μας.
Ταυτότητα παράστασης
«Πού είναι η μάνα σου μωρή;»
Της Δήμητρας Πέτρουλα
Με τη Βέρα Κρούσκα
Θεατρική διασκευή: Σοφία Αδαμίδου
Σκηνοθεσία: Ένκε Φεζολλάρι
Σκηνικά-κοστούμια: Χριστίνας Κωστέα
Φωτισμοί: Ελίζα Αλεξανδροπούλου
Παίζουν επίσης:
Ορνέλα Λούτη και Αγάπη Παπαθανασιάδου.
Πληροφορίες
Ημέρες παραστάσεων: Παρασκευή 21:00, Σάββατο 21:00, Κυριακή 19:00
Έως την Κυριακή 8 Ιανουαρίου 2017.
Διάρκεια: 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)
Στον πολυχώρο Vault
Μελενίκου 26, Γκάζι
στον Βοτανικό
Μετρό, στάση Κεραμεικός
Τηλέφωνα: 213 – 035.64.72
Γενική είσοδος: 13 ευρώ
Μειωμένο: 10 ευρώ Φοιτητές / Μαθητές / Σπουδαστές / Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων (ΑΣΠΕ) / ΑμΕΑ / Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας (ΟΑΕΔ) /Συνταξιούχοι.
