Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η πρώτη μας συνάντηση θα μπορούσε να πει κανείς πως ήταν μια γιορτή της ομορφιάς της φύσης που μας περιβάλλει. Έγινε στην αυλή του θεάτρου Επί Κολωνώ, την τόσο γνώριμη και φιλική για μένα, λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης «Linda», στην οποία ο οραματιστής συνθέτης με την κοφτερή ματιά και τη φιλοσοφημένη σκέψη Αντώνης Παπακωνσταντίνου κάνει τη μουσική επιμέλεια. Όλα θαρρείς και συνωμοτούσαν για μια ευτυχή συγκυρία γνωριμίας.
Το απόγευμα ήταν όμορφο και ζεστό, το φως απαλό, από τη σκηνή έρχονταν στα αυτιά μας πολλές χρωματικές κλίμακες λόγω της πρόβας των ηθοποιών, λίγα μόλις λεπτά πριν συζητούσα με τις δύο λαμπερές πρωταγωνίστριες της παράστασης, τις κυρίες Κατερίνα Λέχου και Νεφέλη Κουρή…
Από ποιες στιγμές άραγε έχουν βγει οι πιο αγαπημένες του μελωδίες, έμπλεες έντασης, ονείρων και προκλήσεων; Όταν δεν είναι «αναγκασμένος» να γράψει για δουλειά και απλά κάθεται στο πιάνο, απαντά άμεσα. «Με ένα μαγικό τρόπο βγαίνει ό,τι υπάρχει μέσα μου, χωρίς σκέψη και κριτική σε αυτό που κάνω», εξηγεί.
Η μία γιαγιά του ήταν καθηγήτρια πιάνου και η άλλη τραγουδούσε όλη μέρα στο σπίτι. Ο πατέρας του τον μύησε στην ξένη ροκ (Rolling Stones, Deep Purple, Led Zeppelin). Κάπως έτσι ξεκίνησε από μικρός τα μαθήματα πιάνου με την Πέγκυ Χρόνη, η οποία είχε μία μαγική ικανότητα να του μαθαίνει πράγματα χωρίς να καταλαβαίνει πως έκανε μάθημα.
Ο λόγος όμως που ξεκίνησε να γράφει μουσική ήταν ο Yann Tiersen και ο Ludovico Einaudi. Ήταν πιο εύκολο να τους μελετήσει και να τους προσεγγίσει και αργότερα να τον εμπνεύσουν. Όταν ωρίμασε σαν καλλιτέχνης ξεκίνησε να έχει επιρροές από τους Chopin, Liszt, Bach και Rachmaninov.
Το κομμάτι του που θα στείλει σε ένα γνωστό του για να τον γνωρίσει καλλιτεχνικά είναι το Sweet Loneliness. Γραμμένο τελείως αυθόρμητα σε μία περίοδο της ζωής του που ενώ ήταν πολύ γεμάτος από ανθρώπους, συναισθήματα και δουλειές ένιωθε μία γλυκιά και όμορφη μοναξιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις το καταφύγιό του είναι πάντα το πιάνο.
«Η μουσική για εμένα δεν είναι επιλογή, αλλά η βασικότερη ανάγκη του εαυτού μου για να μπορέσει να επιβιώσει», διευκρινίζει.
«Υπάρχουν πολλά παραδείγματα συνθετών της ροκ ειδικά μουσικής σκηνής, οι οποίοι έχουν γράψει αριστουργήματα χωρίς να γνωρίζουν τις νότες. Πολλές φορές η τεχνική και οι κανόνες μάς εγκλωβίζουν. Η οποιαδήποτε τέχνη είναι κάτι άπιαστο, ακουμπάει στο μέσα των ανθρώπων και δεν κοιτάει αν κάτι είναι σωστό. Τώρα το αν θα έχει κάτι απήχηση είναι άλλο θέμα, αλλά το πιο σημαντικό είναι να εκφραστεί το μέσα του εκάστοτε καλλιτέχνη», λέει.
«Η τέχνη είναι ελευθερία και δημιουργία», υποστηρίζει. Μέσω του θεάτρου του δόθηκαν διαφορετικά ερεθίσματα, εικόνες, ιδέες. «Οι συζητήσεις με τους σκηνοθέτες είναι πηγή έμπνευσης», τονίζει. «Προσπαθείς να αποτυπώσεις τις σκέψεις του και τα λόγια του σε μουσική, το οποίο είναι μία υπέροχη, δύσκολη και πολύωρη διαδικασία», προσθέτει.
Νιώθει ευλογημένος γιατί αυτή η θεατρική σεζόν έχει μπει πολύ όμορφα για αυτόν. Ως ένας σιωπηλός παρατηρητής που αναζητά τη δική του αλήθεια, γράφει μουσική για τέσσερις άκρως ενδιαφέρουσες παραστάσεις: τη «Linda» της Penelope Skinner, σε σκηνοθεσία Ελένης Σκότη στο «Επί Κολωνώ», «Στο τσακ» της Δήμητρας Παπαδοπούλου, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα, στο «Ράδιο Σίτυ» (Θεσσαλονίκη), το έργο των Αλέκου Σακελλάριου, Χρήστου Γιαννακόπουλου, «Η δεξιά, η αριστερά και ο κυρ-Παντελής» σε σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή στο «Μικρό Παλλάς» και «Το τραγούδι της Φλέρυς» του Δημήτρη Οικονόμου, σε σκηνοθεσία του Μάνου Καρατζογιάννη στο θέατρο «Σταθμός».
Αντώνη, σε τι μουσικό περιβάλλον μεγάλωσες; Ποιες ήταν οι επιρροές και τα πρώτα σου ακούσματα;
*Ήμουν τυχερός, μεγάλωσα με έναν πατέρα που αγαπάει πολύ τη μουσική. Τα βασικά μου ακούσματα είναι ξένη ροκ (Rolling Stones, Deep Purple, Led Zeppelin), αλλά και ελληνική ροκ, τζαζ και κλασική μουσική. Η μία γιαγιά ήταν καθηγήτρια πιάνου και η άλλη τραγουδούσε όλη μέρα στο σπίτι. Οπότε από μικρός βρισκόμουν με τη μουσική με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο.
Πώς ξεκίνησε η δική σου μουσική διαδρομή;
*Νομίζω είναι μία συνηθισμένη απάντηση. Είχε η γιαγιά μου ένα πιάνο και όλο το περιτριγύριζα. Η γιαγιά πρότεινε στους γονείς μου να ξεκινήσω μαθήματα. Στην αρχή δεν μπορώ να πω πως ήμουν ενθουσιασμένος αλλά είχα μία υπέροχη δασκάλα, την Πέγκυ Χρόνη, η οποία είχε μία μαγική ικανότητα να μου μαθαίνει πράγματα χωρίς να καταλαβαίνω πως έκανα μάθημα.
Ποιοι συνθέτες και μουσουργοί γενικότερα υπήρξαν πρότυπα και φωτεινοί οδηγοί για σένα;
*Ο λόγος που ξεκίνησα να γράφω μουσική ήταν ο Yann Tiersen και ο Ludovico Einaudi. Ήταν πιο εύκολο να τους μελετήσω και να τους προσεγγίσω και αργότερα να με εμπνεύσουν. Αργότερα που ωρίμασα σαν καλλιτέχνης ξεκίνησα να έχω επιρροές από τους Chopin, Liszt, Bach και Rachmaninov. Πάντα τους μελετούσα αλλά δεν είχα τη νοητική και καλλιτεχνική ωριμότητα για να τους κατανοήσω πλήρως.
Από πού αντλείς έμπνευση για τις συνθέσεις σου;
*Συνήθως από τα θεατρικά κείμενα που έρχονται στα χέρια μου. Οι αγαπημένες μου όμως στιγμές είναι όταν δεν είμαι «αναγκασμένος» να γράψω για δουλειά και απλά κάθομαι στο πιάνο. Εκείνες τις στιγμές είναι που έχουν βγει οι πιο αγαπημένες μου μελωδίες. Με ένα μαγικό τρόπο βγαίνει ό,τι υπάρχει μέσα μου, χωρίς σκέψη και κριτική σε αυτό που κάνω.
Όταν σου λένε «στείλε μου ένα δικό σου κομμάτι να ακούσω», ποιο στέλνεις;
*Θα ξεκινήσω με αυτό που λένε οι περισσότεροι που ασχολούνται με οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Είναι πολύ δύσκολο να επιλέξω μόνο ένα. Συνήθως εξαρτάται από το ποιος μου το ζητάει, ώστε να καταφέρω να πλησιάσω αυτό που θέλει. Αν όμως είναι απλά ένας γνωστός μου τότε θα στείλω ένα κομμάτι που λέγεται Sweet Loneliness. Γραμμένο με τον τρόπο που ανέφερα στην προηγούμενη ερώτηση. Τελείως αυθόρμητα σε μία περίοδο της ζωής μου που ενώ ήμουν πολύ γεμάτος από ανθρώπους, συναισθήματα και δουλειές ένιωθα μία γλυκιά και όμορφη μοναξιά. Σε αυτές τις περιπτώσεις το καταφύγιό μου είναι πάντα το πιάνο.
Πώς νομίζεις ότι θα ήταν η ζωή σου αν δεν είχες πάρει το δρόμο της μουσικής και της τέχνης;
*Νομίζω πως θα είχα ασχοληθεί είτε με την πληροφορική είτε με τα ραδιόφωνα που έχω δουλέψει κάποια χρόνια. Παρ’ όλα αυτά ασχέτως με το αν θα πετύχαινα σε αυτό, αισθάνομαι πως δε θα μπορούσα να είμαι ευτυχισμένος. Η μουσική για εμένα δεν είναι επιλογή, αλλά η βασικότερη ανάγκη του εαυτού μου για να μπορέσει να επιβιώσει.
Η μουσική, βέβαια, ταξιδεύει παντού, αλλά σκέφτηκες ποτέ να δραστηριοποιηθείς μουσικά και εκτός Ελλάδας, επιχειρώντας διεθνή καριέρα;
*Πολλά χρόνια διατηρώ ένα κανάλι στο You Tube όπου ανεβάζω βίντεο που παίζω κομμάτια άλλων συνθετών αλλά και δικές μου συνθέσεις. Αυτός ήταν και ο λόγος που ξεκίνησα να ασχολούμαι επαγγελματικά με τη μουσική, αφού με ανακάλυψαν άνθρωποι του χώρου. Επίσης έχω και προφίλ στο Spotify, όπου οι περισσότεροι ακροατές για κάποιο λόγο είναι από τη Λατινική Αμερική. Ο λόγος που αναφέρομαι σε αυτά είναι επειδή παλαιότερα δε θεωρούσα άξια τη μουσική μου για να προσπαθήσω κάτι στο εξωτερικό. Πλέον είμαι της άποψης, προσπάθησε και ποτέ δεν ξέρεις. Έχω κάνει πολύ μικρά και λίγα βήματα, αλλά προσπαθώ να ασχοληθώ πιο σοβαρά.
Πόσο σημαντική είναι η αλληλεπίδραση του συνθέτη με τους μουσικούς της ορχήστρας;
*Ίσως το πιο σημαντικό από όλα. Όλοι οι μουσικοί γνωρίζουμε πως θα κάνουν κάποια νότα λάθος, αυτό είναι το φυσιολογικό. Σημασία έχει να μπορέσει ο μουσικός να αναπαραστήσει με το όργανό του τι σκεφτόταν ο συνθέτης τη στιγμή που έγραφε τη μουσική. Άρα πρέπει πρώτα να γνωριστούν, να τον καταλάβουν, να τον κατανοήσουν, να δούνε πώς κινείται και πώς μιλάει. Θεωρώ πως είναι ο μοναδικός τρόπος για να παιχτεί σωστά μία μουσική σύμφωνα με τα θέλω του συνθέτη.
Υπάρχει τέχνη χωρίς τεχνική;
*Φυσικά. Η τεχνική είναι πολύ σημαντική αλλά όχι το παν. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα συνθετών της ροκ ειδικά μουσικής σκηνής, οι οποίοι έχουν γράψει αριστουργήματα χωρίς να γνωρίζουν τις νότες. Πολλές φορές η τεχνική και οι κανόνες μάς εγκλωβίζουν. Η οποιαδήποτε τέχνη είναι κάτι άπιαστο, ακουμπάει στο μέσα των ανθρώπων και δεν κοιτάει αν κάτι είναι σωστό. Τώρα το αν θα έχει κάτι απήχηση είναι άλλο θέμα, αλλά το πιο σημαντικό είναι να εκφραστεί το μέσα του εκάστοτε καλλιτέχνη.
Ποια είναι τα προσωπικά σου καταφύγια που σου ανοίγουν νέα παράθυρα έμπνευσης για τη μουσική σου;
*Ακούω πάρα πολλή μουσική, από πολλά είδη και από διαφορετικές δεκαετίες. Επίσης τα soundtrack των ταινιών. Και τέλος το προσωπικό μου «παιχνίδι» με το πιάνο. Πρόσφατα διάβασα κάτι που είχε πει ο Bill Evans και το λάτρεψα. Αντί να παίζεις πολλά διαφορετικά κομμάτια, παίξε ένα για πολλές ώρες. Τότε θα βαρεθείς και θα αρχίσεις να ανακαλύπτεις καινούργιους τρόπους για να παίξεις το κομμάτι. Η τέχνη είναι ελευθερία και δημιουργία.
Πόσο έχει επηρεαστεί σήμερα η μουσική από την τεχνολογία;
*Σε τεράστιο βαθμό σίγουρα. Το ότι μπορώ να γράφω μέσω του υπολογιστή μου κομμάτια που περιέχουν ολόκληρη ορχήστρα ή ηλεκτρονικούς ήχους, είναι κάτι που δε θα μπορούσα να το κάνω, εκτός αν ήξερα να παίζω όλα τα όργανα. Σε όλα τα πράγματα φυσικά υπάρχουν αντίθετες απόψεις. Το ότι μπορώ εγώ να ηχογραφήσω όλα τα όργανα σημαίνει πως δε χρειάζομαι για παράδειγμα ένα βιολιστή, το οποίο φέρνει άλλα προβλήματα. Παρ’ όλα αυτά ο φυσικός ήχος ενός οργάνου και το ανθρώπινο άγγιγμα θα είναι πάντα ανώτερο από κάθε υπολογιστή. Απλά πρέπει να προσαρμοζόμαστε με την εκάστοτε εποχή.
Πόσο σε επηρέασε καλλιτεχνικά η ανάμειξή σου με τον χώρο του θεάτρου;
*Και πάλι θα πω σε τεράστιο βαθμό. Μου δόθηκαν διαφορετικά ερεθίσματα, εικόνες, ιδέες. Οι συζητήσεις με τους σκηνοθέτες είναι πηγή έμπνευσης. Προσπαθείς να αποτυπώσεις τις σκέψεις του και τα λόγια του σε μουσική, το οποίο είναι μία υπέροχη, δύσκολη και πολύωρη διαδικασία.
Πώς θα μπορούσε να εκπαιδευτεί το κοινό ώστε να ακούει και να απολαμβάνει περισσότερο την κλασική μουσική;
*Νομίζω το καλύτερο παράδειγμα είναι ο Walt Disney. Μεγάλωσα με τις ταινίες του και χωρίς να το καταλάβω έμαθα ένα τεράστιο αριθμό από κλασικά κομμάτια. Έμαθα να τα αγαπώ χωρίς να το ξέρω και ακόμα και τώρα όταν ακούω κάποια συγκεκριμένα κομμάτια με γυρίζουν αμέσως πίσω στα παιδικά μου χρόνια. Άρα κατάφερε να μας διασκεδάζει και να μας εκπαιδεύει συγχρόνως.
Πώς διαχειρίζεσαι χρόνο και ενέργεια;
*Δύσκολη ερώτηση αυτή. Δυστυχώς έχω ξεπεράσει πολλές φορές τα όρια του εαυτού μου και έχω βρεθεί σε δύσκολες καταστάσεις υγείας. Πλέον μέσω της ψυχοθεραπείας που κάνω, έχω μάθει τα όριά μου και προσπαθώ να με προστατεύω, όχι πάντα με επιτυχία βέβαια. Παθιάζομαι πολύ με τη δουλειά μου και αισθάνομαι πως παίρνω τεράστια ποσότητα ενέργειας όταν ολοκληρώνω ένα κομμάτι και αυτό είναι μεγάλη παγίδα. Παρ’ όλα αυτά όμως οι δικοί μου άνθρωποι είναι ο νούμερο ένα τρόπος για ανάκτηση ενέργειας και ψυχικής ηρεμίας.
Ποια θα είναι τα επόμενα βήματά σου στη μουσική και το θέατρο;
*Νιώθω ευλογημένος γιατί αυτή η θεατρική σεζόν έχει μπει πολύ όμορφα. Περιμένω να τελειώσω τις πρεμιέρες των παραστάσεων που δουλεύω τώρα και στη συνέχεια να συζητήσω πιο αναλυτικά τις προτάσεις που μου έχουν γίνει. Από σύνθεση μουσικής για παραστάσεις, μέχρι και για live εμφανίσεις με τραγουδιστές και solo πιανιστικές βραδιές και φυσικά τα βίντεο που παίζω πιάνο και ανεβάζω στα social media.
Προσωπικά γιατί είσαι περήφανoς;
*Είμαι περήφανος για την επιμονή μου και τη δουλειά που έχω ρίξει για να μπορέσω να βιοπορίζομαι μέσα από τη μουσική. Ήταν δύσκολη απόφαση όταν παραιτήθηκα από οποιαδήποτε πρωινή καθημερινή δουλειά. Φοβήθηκα πάρα πολύ, άλλαξα πολλές φορές γνώμη αλλά είδα ότι αν θες να προχωρήσεις σε κάτι θέλει θυσίες (ψυχικές και υλικές), ρίσκο, προσπάθεια και αρκετές φορές έλλειψη χρημάτων, άρα ανασφάλεια. Θα το ξανά έκανα όμως σίγουρα με τον ίδιο τρόπο και ανυπομονώ να δω τι με περιμένει στο μέλλον.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου ποιητές;
*Ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Αισθάνομαι σα να έχει αποτυπώσει κάθε σκέψη μου, κάθε υπαρξιακό μου ερώτημα και κάθε στιγμή της ζωής μου στα έργα του.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συνθέτες;
*Chopin, Liszt, Rachmaninov, Philip Glass, Yann Tiersen, Ludovico Einaudi, James Horner, Danny Elfman, Χατζιδάκις, Ευανθία Ρεμπούτσικα, Ελένη Καραΐνδρου και θα μπορούσα να συνεχίσω να γράφω για πάντα. Ο κάθε ένας για διαφορετικούς και πολύ σημαντικούς λόγους.
Ποιους συγγραφείς διαβάζεις;
*Δεν έχω συγκεκριμένους που μπορώ να αναφέρω. Έχω διαβάσει «Τα ματωμένα χώματα», της Διδώς Σωτηρίου, «Το χαστούκι», του Χρήστου Τσιόλκα μέχρι βιβλία αυτοβελτίωσης, καλύτερου σχεδιασμού της ζωής αλλά και παιδικά βιβλία. Γενικά με τραβάει το βιβλίο και προσπαθώ να μην επικεντρώνομαι σε συγγραφείς.
Τι σε κάνει να γελάς;
*Η ευτυχία των ανθρώπων. Το να βλέπω ανθρώπους ευτυχισμένους και να χαμογελούν, είναι κάτι που πολύ εύκολα μπορεί να με κάνει να κλάψω από συγκίνηση.
Τι μπορεί να σε κάνει να πονέσεις;
*Ο εαυτός μου. Αισθάνομαι πως το μεγαλύτερο πόνο σε εμένα τον έχω προκαλέσει εγώ, οπότε οτιδήποτε άλλο έρθει στη ζωή μου μπορώ να το διαχειριστώ. Έλεγε η γιαγιά μου μία φράση που μου έχει μείνει βαθιά χαραγμένη, «μακάρι ο θεός να μη δώσει ποτέ στον άνθρωπο όσα μπορεί αυτός να αντέξει», φυσικά από τον Νίκο Καζαντζάκη. Αυτή η φράση ειλικρινά με τρομάζει.
Τι σε πληγώνει περισσότερο στην Ελλάδα σήμερα;
*Δυστυχώς είναι τόσα πολλά. Δεν θα ήθελα να αναφερθώ σε κάτι συγκεκριμένο γιατί θα αδικήσω τα υπόλοιπα. Αυτό που έχω καταλάβει όμως είναι πως πρέπει να φροντίσουμε να είμαστε πρώτα εμείς καλά, ώστε να μπορέσουμε να δώσουμε τις μάχες μας αλλά και τη βοήθεια που θέλουμε στους άλλους ανθρώπους.
Ελένη Σκότη, Σταμάτης Φασουλής, Μάνος Καρατζογιάννης, Δήμητρα Παπαδοπούλου. Πώς θα χαρακτήριζες τη συνεργασία σου μαζί τους;
*Υπέροχη. Έχω σταθεί τυχερός και δεν έχω κάποια άσχημη εμπειρία στην πορεία μου. Είμαι από τους ανθρώπους που λατρεύω να ρουφάω γνώσεις από τους άλλους. Θεωρώ πως όλοι έχουν κάτι να σου προσφέρουν. Σίγουρα τα ονόματα που αναφέρετε είναι μεγάλο σχολείο και είναι μεγάλη η χαρά μου που συνεργάζομαι μαζί τους αλλά θα σας πω κάτι που έλεγε ο παλιός εργοδότης της μητέρας μου. Δούλευα παλιά σαν μπάρμαν σε κάποιο bar και μου είπε, το να ακούς ανθρώπους που έχουν πιει να σου εξιστορούν τη ζωή τους είναι ένα από τα μεγαλύτερα σχολεία της ζωής. Θέλω να πω πως και ο τελευταίος άνθρωπος της γης μπορεί να σου προσφέρει κάτι που δε θα το σκεφτόσουν ποτέ μόνος σου.
Ποια είναι τα όνειρά σου για το μέλλον;
*Να συνεχίσω να κάνω αυτό που αγαπώ κρατώντας τα ηθικά μου όρια και χωρίς να με ενδιαφέρει «τι θα πει ο κόσμος». Έτσι το βράδυ που θα πέφτω για ύπνο θα είμαι καθαρός και αληθινά ευτυχισμένος. Παραλείπω από ό,τι βλέπετε να αναφέρομαι στους δικούς μου ανθρώπους, γιατί έχω μεγαλώσει με έναν τρόπο που για εμένα είναι το νούμερο ένα, οπότε είναι κάτι αυτονόητο.
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
*Από τη στιγμή που γεννήθηκα μέχρι και σήμερα ζω με ζώα. Είναι η πιο αγνή και ανιδιοτελής μορφή αγάπης. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή μου χωρίς ένα ζώο, είναι φυσική ανάγκη και επιθυμία.
Ευχαριστώ πολύ, Αντώνη!
∗Κι εγώ ευχαριστώ!
***
Η «Linda» της Penelope Skinner από την Ελένη Σκότη με την Κατερίνα Λέχου στο Επί Κολωνώ
