Του Παναγιώτη Μήλα
Η ιστορία ξεκινά το 1955, στην οδό Θαρύπου 53, σχεδόν δίπλα σε μια ερειπωμένη αποθήκη, την πρώτη ζυθαποθήκη του Φιξ. Εκεί, στο χωματόδρομο παίζαμε δίτερμα για τα μάτια μιας ωραίας Ελένης και περιμέναμε την πρόσκληση από την κυρία Κούλα, τη δασκάλα της Δ’ τάξης στο Δημοτικό της Μελπομένης Παπαϊωάννου, να μας προετοιμάσει για τα μαθήματα της επομένης. Στο μικρό δωμάτιο της ταράτσας (που υπάρχει μέχρι σήμερα) αντί να προσέχουμε την κυρία Κούλα, είχαμε το νου μας στο Ελενάκι, που σήμερα είναι μεγαλοδικηγόρος.
Να θυμίσω με την ευκαιρία ότι:
“Tούτος δω ο λαός των Λελέγων, την είχε την ομορφιά σαν αρετή… Kι’ εκτός από την Aφροδίτη, τις Xάριτες, τα ένα σωρό αντιπροσωπευτικά υποκείμενα, δημιούργησε και την Eλένη, ένα είδος θεάς και γυναίκας. Mε όλα τα προσόντα και με όλα της τα ελαττώματα…
Tο Λενάκι, από μικρούλι, το έκλεψε ο Θησέας. Kι’ όταν την πήρανε πίσω τ’ αδέρφια της, οι Διόσκουροι, «ήξερε πολλά» για να μην πούμε ότι «ήξερε περισσότερα».
Έτσι και γύρισε, λοιπόν, στον μπαμπά της, τον Τυνδάρεω, άρχισε να μεγαλώνει η φήμη της…
– Έχει έναν κόμματο ο Tυνδάρεω…
– Mάλιστα, αλλά ξέρετε; O Θησεύς…
– Ωχ, αδερφέ. Tέτοια θα κοιτάμε τώρα;
Kι’ αρχίσανε να μαζεύονται οι γαμπροί μελίσσι.
Eικοσιεννιά, λέει, τη ζητάγανε όλοι μαζί. Δώσε μου και μένα μπάρμπα. O μπαμπάς Tυνδάρεω τα ’χασε…”.
Έτσι τα έχασα κι εγώ όταν φυλλομέτρησα τότε την «Ελληνική Μυθολογία» του Νίκου Τσιφόρου και διάβασα το παραπάνω απόσπασμα. Τα έχασα ακόμη περισσότερο τώρα όταν έμαθα ότι μια παράσταση με τον τίτλο «Οδός Ολύμπου 12» ανεβαίνει στον… Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Στην ερειπωμένη αποθήκη, που σας έλεγα στην αρχή, η οποία κηρύχθηκε διατηρητέα ως αξιόλογο βιομηχανικό κτίσμα των αρχών του 20ού αιώνα και στη συνέχεια, το 1997, μετατράπηκε με όλες τις αναγκαίες προσθήκες στο γνωστό λειτουργικό θέατρο, με τις τρεις αίθουσες, το Θέατρο του Νέου Κόσμου.
Εκεί λοιπόν, στον Κάτω Χώρο έγινε μια παράξενη συνάντηση μεταξύ δύο δασκάλων. Και οι δύο ξένοι. Ο ένας από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και ο άλλος από το κατεχόμενο Νέον Χωρίον Κυθρέας της Κύπρου. Αυτοί οι δύο ξένοι, πιο Έλληνες κι από τους Έλληνες, βάλθηκαν να μας τρελάνουν.
*Ο πρώτος, ο Νίκος Τσιφόρος. Πολυγραφότατος που όμως δεν έχαιρε εκτίμησης από τους κριτικούς και τους λόγιους της εποχής του. Βέβαια είχε κατακτήσει τις καρδιές του λαού.
Σκηνοθέτησε 14 ταινίες. Ανάμεσά τους: Το ποντικάκι, με την Αλίκη Βουγιουκλάκη (1954), Η ωραία των Αθηνών, με τη Γεωργία Βασιλειάδου (1954), Ο θησαυρός του μακαρίτη (1959), Ο Κλέαρχος η Μαρίνα και ο κοντός (1961).
Έγραψε το σενάριο σε 38 ταινίες. Ανάμεσά τους: Οι γαμπροί της Ευτυχίας (1962), Η κυρία του κυρίου (1962), Ο Θόδωρος και το δίκαννο (1962).
Βέβαια το κουσούρι του γραψίματος το είχε από τα έντεκά του χρόνια ενώ την πρώτη του επιθεώρηση την έγραψε το 1928, όταν ήταν 19 χρόνων, για ένα θερινό θέατρο στη Φρεαττύδα. Η πρώτη του αυτή προσπάθεια απέτυχε αλλά ο Νίκος δεν απογοητεύτηκε. Αφού πήρε το πτυχίο της Νομικής, εργάστηκε για δύο χρόνια στο Ελεγκτικό Συνέδριο και στη συνέχεια παραιτήθηκε για να μπαρκάρει στα καράβια. Ως το 1939 άλλαζε συνέχεια επάγγελμα, αλλά συνέχιζε να γράφει δημοσιεύοντας κείμενά του σε διάφορα έντυπα. Η πρώτη μεγάλη του επιτυχία ήρθε το 1944 όταν ο θίασος του Δημήτρη Χορν και της Μαίρης Αρώνη αποφάσισε να ανεβάσει στο θέατρο «Ακροπόλ» το θεατρικό του έργο «Η πινακοθήκη των ηλιθίων». Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκε με διάφορες εφημερίδες (Φιλελεύθερος, Βήμα, Ελεύθερος Κόσμος) και περιοδικά (Τραστ, Ρομάντσο, Ταχυδρόμος, Πάνθεον), ενώ έγραψε πάνω από 40 θεατρικά έργα. Κάποια αυτά τα έγραψε μόνος του και άλλα σε συνεργασία, κυρίως με τον Πολύβιο Βασιλειάδη, με τον οποίο δημιούργησαν ένα από τα πιο σημαντικά δίδυμα θεατρικών συγγραφέων.
Αμέτρητα είναι και τα βιβλία του. Από τα πιο γνωστά είναι:
Άνθρωποι και ανθρωπάκια, Ελληνική μυθολογία, Εμείς και οι Φράγκοι, Μίλων Φιρίκης, Παραμύθια πίσω από τα κάγκελα, Σταυροφορίες, Τα παιδιά της πιάτσας, Τα παλιόπαιδα τ’ ατίθασα.
*Ο δεύτερος της παρέας, ο Βασίλης Ανδρέου. Και τι δεν έχουν περάσει από τα χέρια του:
Ηλίθιος του Ντοστογιέφσκι, Θάνατος του Δαντόν, Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας, Δούλες, Η μύτη, του Νικολάι Γκόγκολ και ο Επιθεωρητής, Ο Ματωμένος γάμος, Ο μικρός εγώ, από Τα ρέστα του Ταχτσή και χίλια άλλα, όπως η συμμετοχή του στη βραβευμένη ταινία Interruption του Γιώργου Ζώη.
Όταν δεν σκηνοθετεί και δεν ερμηνεύει, τότε διδάσκει σε σεμινάρια υποκριτικής και σκηνοθεσίας. Ή κάνει και τα τρία ταυτοχρόνως! Έχει κι αυτός το κουσούρι του δηλαδή.
Εκεί λοιπόν που ο Ανδρέου μας είχε συνηθίσει στα πιο… ποιοτικά, παρασύρθηκε από τους συνεργάτες του, την ομάδα «Αίολος» και αποφάσισε να μας κάνει την έκπληξη. Για να δικαιολογήσει την επιλογή του κάθισε και έγραψε 888 λέξεις. Ιδού ποια εξήγηση δίνει:
«Έξυσε το μούσι του ο Ησίοδος και άρχισε να γράφει: «Εν αρχή ήτο το χάος». Πάντα είναι το χάος και παντού.
– Ξέρετε τι θα του κάνω εγώ αυτουνού, του πατέρα σας του Ουρανού;
– Τι καλέ μαμά;
– Θα του κόψω… θα του κόψω… (ο Ροΐδης το λέει «πάσαν πατρότητος ελπίδα»).
– Όχι μαμά.
– Μωρέ θα του τα κόψω. Τι δηλαδή; Άσε που μ’ έχει αναστενάξει, αλλά θα γεννάμε σερί και δε θα έχουμε παιδιά στο σπίτι;
Πετάχτηκε ο νεότερος, ο Κρόνος, και λέει της μάνας του, της Γης:
– Εγώ.
– Θα το κάνεις βρε;
– Φσσσς! Και είμαι στο δρεπάνι καλύτερος από σκοπευτής του Τέξας.
Έτσι, φίλε μου, σβήνει η δόξα των δυνατών. Πολλές φορές με μια δρεπανιά».
«Για τον Όλυμπο βέβαια, ξέρουμε όλοι. Έδρα της Εταιρίας των Θεών, το ψηλότερο βουνό της Ελλάδος, ο Μακεδονικός Όλυμπος έγινε «δώμα Θεών»… Στο βουνό δημιουργήθηκε ένας συνοικισμός με ανάκτορα, ένα είδος σαν το Μπέβερλυ Χιλλ του Χόλυγουντ… Κατασκευαστής εργολαβικά ο Ήφαιστος.
Φαίνεται ότι έξω από τα ανάκτορά τους τα προσωπικά, οι Ολύμπιοι είχανε και ένα κοινό λίβινγκ ρουμ, όπου και τη βγάζανε ζάχαρη… Ελλείψει πιάνου ή ραδιοπικάπ στέρεο, έπαιζε λύρα ο Απόλλων. Ντιζέζ οι Μούσες. Μπαργούμαν η Ήβη, που κέρναγε την αμβροσία χωρίς σόδα. Αργότερα επειδή τα μούσκευε, μπάρμαν έγινε ο Γανυμήδης, όστις και ήτο και κατά πως λέγουσι κοινώς, και λιγάκι… συκιά… Άμα μερακλωνόταν ο Ζευς, αντί να βγάλει καμιά καραμπιστόλα να ρίχνει, αμόλαγε κεραυνούς… Μεγάλο Αυλαρχείο να κάνη ανακοινώσεις δεν υπήρχε, αλλά τις παραγγελίες τις μεταβίβαζε ο Ερμής… Οι μικρότεροι Θεοί, κάτι της καρπαζιάς, είχανε φτηνότερα δωμάτια και δεν μπαίνανε εύκολα στα μεγάλα… όχι να γινόμαστε το ένα μας πρώτοι και ρετάλια. …Επί των θεϊκών δωμάτων επιτρεπόντουσαν μόνο «νόμιμοι έρωτες μεταξύ των Θεών». Τις ζαβολιές τους τις έκαναν αλλού και φαίνεται ότι από κει θεσπίστηκε η συνήθεια της γκαρσονιέρας… Οι μεταφορές θεών γινόντουσαν αστραπιαία, έτσι καύσιμα, μεταφορικά, αυτοκίνητα, πολεμικά καράβια και τέτοια δεν επιβάρυναν τον προϋπολογισμό… Σώματα ασφαλείας δεν υπήρχανε… ΚΥΠ υπήρχε, αλλά δεν είχε ανακαλυφθεί ακόμα ποιος την διηύθυνε, διότι αυτά κρατιούνται μυστικά και άμα φανερώνονται δεν είναι πια ΚΥΠ, είναι ρεζίλι… Επίσης, μυστικά κοντύλια δεν είχανε…
Γενικά όπως σε όλα τα ανάκτορα, καλά περνάγανε και σκοτούρες δεν είχανε οι Θεοί, εκτός από τίποτα κρεβατομουρμούρες της Ήρας και τίποτα διαφωνίες μεταξύ τους».
Στο ξενοδοχείο «Όλυμπος», στην οδό Ολύμπου 12, οι ιδιοκτήτες και οι εργαζόμενοι ζουν μεγάλες στιγμές. Τύφλα να ‘χει το Χόλλυγουντ και η Τσινετσιτά μεριά…
Ενώ η ζωή τους κυλά μέσα στα καθημερινά προβλήματα και την ανέχεια, τσουπ, βγάζουν φτερά, τσουφ, αποκτούν παλάτια, τσιφ, δεν πεθαίνουν ποτέ. Κι όλα αυτά γιατί κόλλησε ο ανελκυστήρας στον τελευταίο όροφο και την είδαν και το είπαν «ουρανό». Και να σου η ποτηρολαντζού η Ήβη να τα σερβίρει τα θεάκια και τα γαμησιάτικα του Δία καλά κρατούν.
Ο αντιπαθέστατος κύριος Πόλεμος -του ρου του του- και η Αθηνά-Νανά, παρθένα, μέχρι αηδίας στα καλύτερά τους. Ο κούτσαβλος ο Ήφαιστος, που η γυναικούλα του η Αφροδίτη τον εκανε πανελλήνιο ρεζίλι και κερατά, είχει πάει για κάτι παλιοσίδερα και επέστρεψε την κατάλληλη στιγμή. Η Ελενάρα, η κουκλάρα, ο Ηρακλής και κάτι άλλα ρεταλάκια περισσευούμενα, ο μέγας αλά κέφα θεός Διονυσάκης, ο άνευ χαρτοφυλακίου, Ερμής Ερμόπουλος, ο Λελλές Αχιλλεύς, από καλήν οικογένεια και άλλοι… Πιάσ’ το αυγό και κούρευτο.
Οι ανδρόγυνο-ιδιοκτήτες του ξενοδοχείου, οι αχθοφόροι, η ρεσεψιονίστ, η καθαρίστρια την έχουν καταβρεί. Μα και θεός να είσαι τη βαριέσαι την πλήρη τελειότητα, αδερφέ μου, και κοπιάρεις τους θνητούς για να ‘χει ενδιαφέρον η ζωούλα σου. Θες τον καυγά σου, την απάτη σου, τη χυλόπιττά σου, τη θνητότητά σου. Να ζεις, να παλεύεις για κάτι. Άρα «τ’ είναι θεός, τι μη θεός και τι τ’ ανάμεσό τους». Ο Σεφέρης αποδίδει στα νέα ελληνικά τον στίχο του Ευριπίδη (Ἑλένη, στ. 1137): «ὅ, τι θεός ἤ μή θεός ἤ τό μέσον, τίς φησ’ ἐρευνήσας βροτῶν», δηλαδή: «ποιος άνθρωπος μπορεί να βρει και να πει τι είναι θεός. Όλα είναι μια απάτη της αιωνιότητας».
* «Ένα μεγάλο βιβλίο και σε όγκο και σε ουσία είναι η «Ελληνική Μυθολογία» του Νίκου Τσιφόρου. Όταν η ομάδα «Αίολος» μου πρότεινε να δουλέψουμε ξανά, μετά τον Ταχτσή και τον Λόρκα μας, και μου έδωσαν να διαβάσω Τσιφόρο ετρελλάθηκα και είπα: «ω Θεέ μου». Ακολούθησε από τον Μάρτιο του 2015 διασκευή και μια και δυο και τρεις φορές με την πολύτιμη βοήθεια των ηθοποιών και της Σοφίας Καστρισίου. Μια πιστή, ακριβής διασκευή, που προσπαθεί να αποδώσει το στοιχείο της χαρμολύπης, που διέπει το έργο του ευφυούς Τσιφόρου. Αυτή η καυστική, σκληρή, έξω καρδιά στάση του απέναντι στην εξουσία, τους άρχοντες, τους κερατάδες, το θάνατο, την ανέχεια, το σνομπισμό, έχει πάντα μια λύπη αφόρητη για το αναπόφευκτο. Μια ομάδα, που πετά κυριολεκτικά, είναι οι Αιολείς και τους ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου έδωσαν να περάσω τόσο μα τόσο όμορφα αυτό το χρόνο. Ο Σπύρος Παρασκευάκος, ο σταθερός μας συνεργάτης, γεμίζει με ήχους και μελωδίες, με ό, τι μπορείς να φανταστείς, τον Όλυμπό μας. Ο Στέλιος Κοτίδης, ο σκιτσογράφος και σκηνογράφος μας, δίνει μια ψευδαίσθηση ονείρου, που μας τρελαίνει. Ο Νίκος Καρδώνης μας ντύνει και μας αλλάζει τα φώτα. Αυτό το έργο ήθελε να απενοχοποιήσει την ιερή βλακεία, με παλμό, καλή καρδιά και ξερό ψωμί. Επιστροφή που λέω κι εγώ στην παιδική μας σύνταξη. Αυτή τη σύνταξη τη χρωστάμε στους εαυτούς μας. «Να σου κοτσάρω ένα ένσημο χαράς», που θα ‘λεγε και ο Ερμής Ερμόπουλος, ο ψυχοπομπός μας…
Βασίλης Ανδρέου».
*Έτσι λοιπόν βρέθηκα στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου του Νέου Κόσμου. Τώρα πώς γίνεται να απογειώνεσαι από ένα υπόγειο αυτό είναι ανεξήγητο. Μόνον ο Ανδρέου και η ομάδα του ξέρουν το μυστικό.
*Η Μελίνα Μάσχα (φωτισμοί) σε κάνει να νιώθεις πως είσαι σε σκηνή μεγάλου θεάτρου. Το ίδιο καταφέρνει και ο Στέλιος Κοτίδης (σκηνικά- σκίτσα) που με απλές λιτές γραμμές πετυχαίνει άμεσα τον στόχο του. Και οι δυο τους αποφεύγουν το κιτς που παραμονεύει αλλά δεν βρίσκει δρόμο να περάσει. Ο τρίτος της ομάδας των συντελεστών είναι ο Νίκος Καρδώνης (κοστούμια) που δίνει το θεϊκό ύφος στους ήρωές του με εξαιρετικές πινελιές απλότητας και πολυτέλειας. Δεν παρασύρεται από το ευφρόσυνο κλίμα του κειμένου και αντιμετωπίζει με πλήρη σοβαρότητα την υπόθεση.
Αυτά τα λίγα για τους βασικούς συντελεστές γιατί από δω και πέρα χάνεται η μπάλα. Αρχικά αναλαμβάνει υπηρεσία ο συνθέτης Σπύρος Παρασκευάκος, επί σκηνής με ακορντεόν και συνθεσάιζερ, δίνει το σύνθημα – με μοναδικό κέφι – για το γλέντι που ακολουθεί.
*Δίπλα του οι έξι ηθοποιοί. Δεν ξέρεις με ποιους να πας και ποιους να αφήσεις. Όλοι υπέροχοι. Ολόξανθοι σαν αναγεννησιακοί έρωτες. Ο Ανδρέας Κανελλόπουλος, με λεπτό χιούμορ και ανάλαφρη κίνηση. Ο Άρης Κανέλλος, λαμπερή φιγούρα, στα «συν» της παράστασης. Ο Γιώργος Μακρής, με τον αέρα των κωμικών του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Η Μαρία Νικητοπούλου, δημιουργική δυναμική παρουσία. Η Φαίδρα Παπανικολάου, προσωποποίηση της μεταμόρφωσης. Το κάτι άλλο σε εμφάνιση και ερμηνεία. Η Νατάσα Σφενδυλάκη, σαρίζει, όπως λένε οι Κύπριοι. Σαρώνει δηλαδή τα πάντα στο πέρασμά της.
Φοβερή ομάδα όλα τα παιδιά. Χορεύουν, τραγουδούν, ερμηνεύουν τον Τσιφόρο σαν να τον έχουν στο DNA τους.
*Κλείνω με τον Βασίλη Ανδρέου. Ο τυχερός δάσκαλος και σκηνοθέτης. Με τέτοιο πλούτο στη φαρέτρα του έχει κάνει θαύματα. Ξαναγέννησε την «Ελληνική Μυθολογία» και εύκολα θα μπορούσε να αναστήσει τον Νίκο Τσιφόρο. Αυτή η παράσταση, έτσι όπως την ανέβασε ο Ανδρέου, κάνει γνωστό τον Έλληνα συγγραφέα και στις νέες γενιές ενώ παράλληλα αποδεικνύει ότι έργα σαν αυτό μπορούν άνετα – και χωρίς δυσκολία – να έχουν θέση ακόμη και στο… (πρώην) Φεστιβάλ Επιδαύρου. Αυτός ο Τσιφόρος, με αυτόν τον σκηνοθέτη και αυτή την ομάδα των ηθοποιών ξεκινώντας από την Οδό Ολύμπου 12, αξίζει να φτάσουν σε αρχαίο θέατρο. Πρέπει. Ο Τσιφόρος είναι ένας σύγχρονος Αριστοφάνης και του πρέπει αυτή η τιμή.
*Το ίδιο είχα πει στον Νίκο Καραθάνο τον Μάρτιο του 2013 για την «Γκόλφω», στα καμαρίνια του Εθνικού Θεάτρου. Ο άνθρωπος με κοίταξε προβληματισμένος και δεν απάντησε. Ύστερα από πέντε μήνες, τον Αύγουστο του 2013, στα καμαρίνια του Αρχαίου Θεάτρου στην Επίδαυρο όταν με είδε μου είπε: Τον Μάρτιο σε πέρασα για τρελό όταν μου έκανες λόγο για το Φεστιβάλ.
*Έτσι λοιπόν το λέω και τώρα. Έστω η Μικρή Επίδαυρος αξίζει και στον Τσιφόρο, και στον Ανδρέου και τα παιδιά του που τον έφεραν και πάλι στο προσκήνιο.
Σίγουρα θα κερδίσετε αν δείτε αυτή την παράσταση. Τα παραπάνω δικά μου λόγια είναι πολύ φτωχά μπροστά σε όλα όσα θα σας χαρίσει αυτή η ομάδα με το ταλέντο της και τον ενθουσιασμό της.
Πληροφορίες για το έργο «Οδός Ολύμπου 12»
Παράσταση βασισμένη στην «Ελληνική Μυθολογία» του Νίκου Τσιφόρου
Σκηνοθεσία: Βασίλης Ανδρέου
Διασκευή: Ομάδα Αίολος
Μουσική: Σπύρος Παρασκευάκος
Κοστούμια: Νίκος Καρδώνης
Σκίτσα: Στέλιος Κοτίδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Σοφία Καστρισίου
Παίζουν: Ανδρέας Κανελλόπουλος, Άρης Κανέλλος, Γιώργος Μακρής, Μαρία Νικητοπούλου, Φαίδρα Παπανικολάου, Νατάσα Σφενδυλάκη
Συμπαραγωγή με τη Θεατρική Ομάδα Αίολος
Πού και πότε μπορείτε να τη δείτε
Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου
Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 9.15 μ.μ.
Και κάθε Κυριακή στις 9.30 μ.μ.
Αντισθένους 7 και Θαρύπου
Δυο λεπτά με τα πόδια από τον σταθμό μετρό Φιξ (έξοδος Καλλιρρόης) και από τον σταθμό του τραμ Φιξ.
Τηλέφωνο 210 – 92.12.900
Εισιτήρια
Δευτέρα, Τρίτη
Κανονικό: 12 ευρώ
Φοιτητικό: 10 ευρώ
Ανέργων: 8 ευρώ
Κυριακή
Κανονικό: 13 ευρώ
Φοιτητικό – Ανέργων: 10 ευρώ
Φωτογραφίες
1. Τα φοβερά κορίτσια της οδού Ολύμπου 12. Από αριστερά: Μαρία Νικητοπούλου, Φαίδρα Παπανικολάου, Νατάσα Σφενδυλάκη.
2. Πριν φτάσει η ωραία Ελένη στον Κάτω Χώρο του Θεάτρου Νέου Κόσμου, έκανε τα πρώτα της βήματα στην οδό Θαρύπου 53.
3. Τα δυναμικά αγόρια του Τσιφόρου. Από αριστερά: Σπύρος Παρασκευάκος, Ανδρέας Κανελλόπουλος, Άρης Κανέλλος, Γιώργος Μακρής.
4. Μόνον ένας… γάτος θα μπορούσε να ανακαλύψει τον Τσιφόρο.
5. Στο κέντρο ο σκηνοθέτης Κωστής. Αριστερά ο βοηθός σκηνοθέτη Βασίλης Ανδρέου.
