Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
«Άμμες δε γ΄ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες».
Για πολλούς, στη σημερινή εποχή, αν και κάπου κάποτε τα έχουν ξανακούσει, αυτά τα λόγια είναι ακατανόητα. Να σημειωθεί ότι αυτός ο όρκος των νέων Σπαρτιατών συγκινούσε ιδιαίτερα παλαιότερες γενιές, οι οποίες για χρόνια πολεμούσαν, είτε στους Βαλκανικούς Πολέμους, είτε στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σημασία όμως έχει ότι τα λόγια αυτά θα ‘πρεπε να είναι ο οδηγός της σκέψης μας και των ενεργειών μας. Πάνω απ’ όλα όμως αυτά τα λόγια να μας προβληματίζουν κατά της μισαλλοδοξίας, κατά της αλαζονείας και κατά του πολέμου. Γι’ αυτό ας ανατρέξουμε στην ιστορία τους κι ας της δώσουμε λίγο χώρο στη σκέψη μας γιατί η ιστορία αυτή έχει αξία κυρίως πολιτιστική.
Στην αρχαιότητα με τη λέξη Άμμες ξεκινούσαν χορικοί λόγοι και αντίλογοι στη Σπάρτη. Στις μεγάλες εορτές λάμβαναν μέρος τρεις χοροί: ο χορός των γερόντων, ο χορός των ανδρών και ο χορός των παίδων, όπως το κατέγραψε ο Πλούταρχος (“Λυκούργος” 21).
Στις εορτές εκείνες το λόγο άρχιζε πρώτος ο χορός των γερόντων που έψελνε:
“Άμμες ποκ΄ ήμες άλκιμοι νεανίαι”, που στη νεοελληνική σημαίνει “Εμείς ήμασταν κάποτε ρωμαλέοι νέοι”.
Στον παραπάνω λόγο τότε ο χορός των ανδρών απαντούσε επιδεικτικά:
“Άμμες δε γ΄ ειμέν, αι δε λης πείραν λάβε” (=Εμείς είμαστε τώρα, αν θέλετε δοκιμάστε).
Στη συνέχεια το λόγο λάμβανε ο χορός των παίδων που δήλωναν ως υποσχετικό όρκο:
“Άμμες δε γ΄ εσσόμεθα πολλώ κάρρονες” (=Εμείς όμως θα γίνουμε καλύτεροι).
Το χορικό αυτό λόγο με τους αντίλογους, εύλογα ο Πλούταρχος τους χαρακτηρίζει “μεγαλαυχίαν προς αρετήν πρέπουσαν ταις ηλικίαις” (= υπερήφανη καύχηση αρετής κατά ηλικία).
- Πίνακας: Πικάσο, Charnel House (1944-45)
