Γράφει η Ειρήνη Αϊβαλιώτου
Το χιούμορ γεννιέται εκεί που μια κατάσταση, μια ιδέα ή ένα γεγονός συγκρούεται με την εικόνα ή την αντίληψη που έχουμε για την πραγματικότητα και βασίζεται στην αντίθεση ανάμεσα σε αυτό που περιμένουμε και σε αυτό που γίνεται τελικά.
Γι’ αυτό, το χιούμορ συχνά συνδέεται με αυτό που ονομάζουμε ανατροπή ή έκπληξη. Για μια ανατρεπτική θεατρική κωμωδία ξεκινήσαμε με το catisart.gr για το Σύγχρονο Θέατρο ένα βράδυ Σαββάτου εν μέσω Eurovision 2024, μιας διοργάνωσης, η οποία θα καταγραφεί ως ο πιο πολωτικός και πολιτικός διαγωνισμός στην ιστορία του θεσμού, λόγω της συμμετοχής του Ισραήλ, κι ενώ μαίνεται ένας αιματηρός πόλεμος στη Γάζα.
Συνεκτικό, συνεπές, σφιχτοδεμένο, παρανοϊκό λογοτεχνικά και τρομερά αστείο το «Αίμα στη Σκηνή» του Τσαρλς Λάντλαμ είναι ένα έπος αστάθειας, μια κατάδυση στις άγνωστες πτυχές της προσωπικότητάς μας.
Ένα ταξίδι ανακάλυψης του ατίθασου Άλλου που κρύβουμε μέσα μας, που βαθιά απολαμβάνει την αποτυχία, την πτώση και τη χαοτική απρόβλεπτη φύση του θεάτρου.
Το «Αίμα στη Σκηνή» έχει πανέξυπνες ανατροπές της πλοκής, έχει ξέφρενη φαντασία, δεν φοβάται τον εμπαιγμό και το σαρκασμό. Είναι θέατρο μέσα στο θέατρο. Είναι ένα έργο που ηθελημένα μπερδεύει τη θεατρική παράσταση με τη ζωή.
Ο Άμλετ και ο Φρόιντ σε θαθιά αναταραχή.
Άλλωστε «στην ψυχανάλυση τίποτα δεν είναι αληθινό εκτός από τις υπερβολές», λέει ο Γερμανός φιλόσοφος Τέοντορ Αντόρνο και το έργο του Τσαρλς Λάντλαμ βρίθει από υπερβολές. Τίποτα πιο αληθινό!
Ο Τσαρλς Λάντλαμ δεν είναι τυχαίος. Είναι ο queer επαναστάτης του αμερικανικού θεάτρου.
Γεννήθηκε στο Λονγκ Άιλαντ το 1943. Σπούδασε «Δράμα και Λογοτεχνία» και πολύ νωρίς, το 1964, δήλωσε με τόλμη ότι είναι ομοφυλόφιλος. Ίδρυσε το Ridiculous Theatrical Company το 1967, κρατώντας τη θέση του συγγραφέα, σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή της ομάδας. Ο Λάντλαμ ασχολήθηκε με κωμικές διασκευές κλασικών έργων ή και μυθιστορημάτων με πνεύμα διακωμώδησης. Το σατιρικό, πρωτοποριακό για την εποχή, cross gender θέατρό του βρήκε γρήγορα πιστό κοινό και η ομάδα του μπόρεσε να δουλέψει με οικονομική σταθερότητα επί μία εικοσαετία.
Έγραψε, σκηνοθέτησε και έπαιξε (γυναικείους και ανδρικούς ρόλους) στις περισσότερες παραγωγές της Ridiculous Theatrical Company, συχνά με συμπρωταγωνιστή τον σύντροφό του, Έβερετ Κουίντον. Στα έργα του μιμήθηκε πολλά διαφορετικά λογοτεχνικά και θεατρικά είδη: από τα γοτθικά μυθιστορήματα (σ’ αυτά βασίστηκε η μεγάλη επιτυχία του «H κατάρα της Ίρμα Βεπ», όπου δύο ηθοποιοί παίζουν επτά ρόλους) μέχρι τα φιλμ νουάρ και την pulp μυθοπλασία, τα γαλλικά «καλοφτιαγμένα» έργα του 19ου αι. έως την όπερα. Πολλές παραγωγές του σήμερα θα εντάσσονταν στο queer θέατρο. Υπήρξε από τα πρώτα θύματα του AIDS, αφού διαγνώστηκε με την ασθένεια τον Μάρτιο του 1987 και πέθανε από πνευμονία PCP δύο μήνες αργότερα, σε ηλικία 44 ετών.
Η υπόθεση
H κωμωδία του Τσαρλς Λάντλαμ «Stage Blood» (στην κυριολεξία σημαίνει το ψεύτικο «αίμα» που χρησιμοποιείται στα θέατρα και στον κινηματογράφο), η οποία ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αφορά τη ζωή στο θέατρο ενός οικογενειακού θιάσου τρίτης κατηγορίας που βρίσκεται σε μία κάποια αμερικανική πόλη (Mudville, Λασπούπολη) και πρόκειται να παρουσιάσει «Άμλετ».
Μόνο που για τη δεδομένη παράσταση ο θίασος δεν έχει Οφηλία καθώς η ηθοποιός που την ερμήνευε τα βρόντηξε κι έφυγε. Ευτυχώς, μία γηγενής της Λασπούπολης, η Έλφι Φέι, ξέρει τον ρόλο της σαιξπηρικής ηρωίδας από στήθους κι έτσι αναλαμβάνει τον ρόλο.
Επικεφαλής του θιάσου είναι ο Κάρλτον Στόουν ο πρεσβύτερος, κάποτε ένας σπουδαίος Άμλετ, περασμένης ηλικίας και πια εντελώς παραιτημένος. Τον Άμλετ υποδύεται πλέον ο γιος του, Κάρλτον Στόουν ο νεότερος, που αν και διάδοχος της θεατρικής επιχείρησης, θα παραγκωνιστεί από τη μητέρα του, Χέλγκα Βέιν, και τον εραστή της, ηθοποιό του θιάσου, Έντμουντ Ντάντρερυ.
Oι αναφορές στην πλοκή του «Αμλετ» είναι σαφείς καθόλη την εξέλιξη του έργου. Βασικό ρόλο για την «επιτυχία» των παραστάσεων έχει ο Τζένκινς, ο διευθυντής σκηνής, ο οποίος κόλλησε το μικρόβιο του θεάτρου (αλλιώς, τρέχει στις φλέβες του stage blood) και θέλει να παρουσιάσει τα «Ορυκτά καύσιμα», ένα avant-garde θεατρικό έργο που έγραψε ο ίδιος.
Αυτό που επιχείρησε ο Τσάρλς Λάντλαμ στο «Αίμα στη σκηνή» συνδέεται άμεσα με την ομάδα που δημιούργησε, την Ridiculous Theatrical Company, αφού στο πρώτο ανέβασμα του έργου (σ’ ένα off Broadway θέατρο τον Ιούλιο του 1974) τους ρόλους ερμήνευσαν οι βετεράνοι της ομάδας (Black-Eyed Susan, Lola Pashalinski, Bill Vehr, Jack Mallory, John D. Brockmeyer) και ο ίδιος ο Λάντλαμ, που έπαιξε τον ρόλο του Κάρλτον Τζούνιορ και του Άμλετ.
Ο Λούντλαμ συχνά γεμίζει τα έργα του με στοιχεία από την κλασική λογοτεχνία, αν και οι πηγές είναι συνήθως κρυφές. Ο Λούντλαμ ήταν ένας από τους πιο αστείους και λαμπερούς ανθρώπους στο κίνημα Off Off Broadway.
Στο «Αίμα στη Σκηνή» έχουμε επιρροές από μυθιστορήματα του Αλέξανδρου Δουμά, ταινίες της Γκρέτα Γκάρμπο και όπερες του Verdi. Μια σύνθεση εκρηκτική, καρυκευμένη με Σαίξπηρ, πολύ Σαίξπηρ.
Το «Αίμα στη Σκηνή» δεν είναι φάρσα. Δεν είναι θέατρο του παραλόγου. Είναι απλώς και απολύτως αστείο. Είναι μια γήινη, αρχέγονη, απελευθερωμένη παράσταση.
Oι κωμικές ρίζες του έργου εντοπίζονται στον Αριστοφάνη, στην Commedia dell’ arte και στον Μολιέρο.
Η παράσταση
Ξεκινώντας για τη νέα παράσταση του Tάσου Πυργιέρη, περίμενα να βρω τον σκηνοθέτη που τόσο καλά γνωρίζω από τις προηγούμενες δουλειές του.
Τελειώνοντας το έργο, σκέφτηκα πόσο μπορεί να σε εκπλήξει το καινούργιο δημιούργημα κάποιου που λες πως γνωρίζεις καλά τη γραφή και τη θεματική του. Και η έκπληξή μου ήταν μεγάλη. Δεν είναι μόνον η μεστότητα του έργου, η γραφή και οι εικόνες που ξεδιπλώνει ο συγγραφέας, αλλά και η πλοκή της παράστασης, η δύναμη και η κίνηση των πεπραγμένων, η συνεχής αμφισβήτηση των δεδομένων και η δημιουργία άλλων που σε εκπλήττουν και σε κρατούν αιχμάλωτο στη σκηνή.
Είδαμε μια απολαυστική σάτιρα που αντλεί από την κλασική δραματουργία, το μελόδραμα, τη λογοτεχνία του φανταστικού, έως την παρωδία του κινηματογράφου των ταινιών τρόμου.
Στην παιγνιώδη πλοκή του έργου, που αποκαλύπτει το ευφυές πνεύμα του συγγραφέα Τσαρλς Λάντλαμ και το όραμά του για την αμερικανική κωμωδία ως σύνθεση παρωδίας, φάρσας, μελοδράματος και σάτιρας, ο σκηνοθέτης είχε την πρόνοια να προσθέσει για την ερμηνεία των ρόλων μερικούς από τους ικανότερους σε πολλά θεατρικά είδη ηθοποιούς μας, στήνοντας ένα αλλόκοτο σκηνικό πανηγύρι στο οποίο οι έξοχοι ηθοποιοί Θάνος Λέκκας, Αλέξανδρος Βάρθης, Ρένα Κυπριώτη, Χρήστος Σταθούσης, Φοίβος Μαρκιανός, Μαριλένα Μόσχου και Μάκης Νάνος στην κυριολεξία έλαμψαν.
Στην εναλλαγή ρόλων υπό την πίεση της ατάκας και του αδυσώπητου μετρονόμου τίποτα δεν ήταν εύκολο κι ας το έκαναν να φαίνεται απλό. Σε ένα θεατρικό πινγκ πονγκ όπως αυτό, μοιραία οι θεατράλε εξάρσεις και τα υπερβολικά γκαγκ αναχαιτίζουν τις υποκριτικές αρετές. Εδώ όμως η σωστή σκηνοθετική καθοδήγηση, το αλάνθαστο ένστικτο, οι πολλές πρόβες, η εμπειρία και το ταλέντο θριάμβευσαν.
Εν κατακλείδι, το Αίμα στη Σκηνή είναι μια ιστορία πάθους και μυστηρίου με απίστευτες κωμικές ανατροπές. Το μεταφυσικό στοιχείο με την τραγική και ταυτόχρονα αστεία παρουσία του, οδηγεί στα άκρα τις έτσι κι αλλιώς ακραίες καταστάσεις των ηρώων της ιστορίας.
Ο Τάσος Πυργιέρης στήνει μια απολαυστική παράσταση με φρενήρεις ρυθμούς, η Στέβη Κουτσοθανάση τη φωτίζει αριστοτεχνικά, η Ελίνα Δράκου την κοσμεί με ένα δημιουργικό χάος, ο Φοίβος Μαρκιανός τη διανθίζει με δροσερές μουσικές πινελιές, οι έμπειροι Σοφία Καστρησίου – Μάκης Νάνος συμβάλλουν σκηνοθετικά στο πλευρό του Τάσου Πυργιέρη και ο θεατής δεν έχει παρά να της δώσει πνοή με το τρανταχτό του γέλιο.
Μια θεατρική περιπέτεια γέλιου, μεταφυσικής αγωνίας και αχαλίνωτου ερωτικού πάθους. Μια περιπέτεια με εξαιρετικούς ηθοποιούς. Και οι 7 είναι απόλαυση. Και οι 7 σε μια αέναη κίνηση μάς χάρισαν σπουδαίες ερμηνείες.
Ο Θάνος Λέκκας υποδύεται τον θιασάρχη Κάρλτον Στόουν τον πρεσβύτερο / Το Φάντασμα / και τον Γκίλμπερτ Φέι. Με τη στόφα και τη σκηνική άνεση των ηθοποιών του παλιού καλού ελληνικού κινηματογράφου. Πάντα αξιοθαύμαστος, πάντα υπέροχος.
Ο Αλέξανδρος Βάρθης, ως Τζένκινς, Διευθυντής Σκηνής, στιβαρός αλλά και αέρινος σαν χορευτής, μετατρέπει σε πλεονέκτημα τη σωματική του διάπλαση. Προκαλεί το γέλιο χωρίς να το εκβιάζει. Μαγικός!
Η Ρένα Κυπριώτη, στον ρόλο της Χέλγκα Βέιν, συζύγου του Κάρλτον Στόουν, Δυναμική και ερωτεύσιμη. Χάρμα οφθαλμών.
Ο Χρήστος Σταθούσης είναι ο Κάρλτον Στόουν ο νεότερος. Φέρελπις ηθοποιός και στο έργο και στην πραγματικότητα. Ανταποκρίνεται άψογα στο ρόλο του. Όπως θα λέγαμε «το ‘χει».
Ο Φοίβος Μαρκιανός, ως Έντμουντ Ντάντρερυ, ζεν κομίκ αλλά και μουσικός επί σκηνής. Έχει τον …άχαρο ρόλο να ξεκινήσει μουσικά την παράσταση και με τις μελωδικές του παρεμβάσεις να δίνει ρυθμό σε όλο τον θίασο. Καπετάνιος…
Η Μαριλένα Μόσχου, η Έλφι Φέι, είναι μια θεατρόπληκτη επαρχιωτοπούλα που παρασύρει στο πέρασμά της μικρούς, μεγάλους αλλά και το κοινό. Έξοχη θεατρική παρουσία.
Τέλος, ο Μάκης Νάνος. Ένας αθόρυβος Οδηγός Σκηνής που μόνο αθόρυβος δεν είναι αφού και μέσα από αυτόν τον ρόλο καταφέρνει να δείξει το εύρος των δυνατοτήτων του. Άξιος!
«Αίμα στη Σκηνή». Μπορούν να συνυπάρξουν ο Άμλετ και ο Φρόιντ στο θέατρο; Ασφαλώς μπορούν και γι’ αυτό αξίζει να ζήσει κανείς αυτή την εμπειρία…
***
Το «Αίμα στη Σκηνή» του Τσαρλς Λάντλαμ σκηνοθετεί ο Τάσος Πυργιέρης στο Σύγχρονο Θέατρο
