Η έναρξη της «2023 Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης», ημερολογιακά ξεκινά την 1η Ιανουαρίου. Η επίσημη, όμως, τελετή έναρξης του θεσμού θα γίνει στις 4 Φεβρουαρίου 2023, στο παράκτιο μέτωπο της Ελευσίνας με το «Μυστήριο_0 Μυστήρια Μετάβασης», σε ιδέα/σύλληψη του καλλιτεχνικού διευθυντή της Μιχαήλ Μαρμαρινού και σκηνοθεσία του διακεκριμένου Βρετανού σκηνοθέτη Chris Baldwin.
Το πρόγραμμα της Ελευσίνας φιλοξενεί περισσότερους από 300 διακεκριμένους καλλιτέχνες από την Ευρώπη, την Αμερική και την Ασία.
Μεταξύ άλλων, συμμετέχουν οι Romeo Castellucci, Sasha Waltz, Jochen Sandig, Heiner Goebbels, Κατερίνα Γρέγου και Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Θεόδωρος Κουρεντζής, TimeCircus, Ευριπίδης Λασκαρίδης, Ελένη Καραΐνδρου, Haruka Hirayama, Γιάννης Χουβαρδάς, Juan Sandoval, Πατρίσια Απέργη, Νίκος Ναυρίδης, Βάνα Ξένου, Roxane Revon, Lina Bertucci, Μενέλαος Καραμαγγιώλης, Μαρία Παπαδημητρίου, Εύα Στεφανή, Nikita Milivojević, Θοδωρής Οικονόμου, Ελευθερία Ντεκώ, Thierry De Mey & Percussions de Strasbourg, Σύλλας Τζουμέρκας, Λένα Κιτσοπούλου, Μαρίνα Σάττι, Φίλιππος Κουτσαφτής, Εύη Καλογηροπούλου, Navine G. Dossos, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, Μαρίνα Φωκίδη, Συμφωνική Ορχήστρας Δρέσδης, Γιολάντα Μαρκοπούλου, Χριστόδουλος Παναγιώτου, Novoflot, Humanhood, Αργυρώ Χιώτη, Dome Wood & Sam Steverlynck, Άντζελα Μπρούσκου, Steven Berkoff, Διαπολιτισμική Ορχήστρα Εναλλακτικής Σκηνής Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Στέρεο Νόβα.
Συνολικά θα παρουσιαστούν 465 παραγωγές, σε 30 διαφορετικούς χώρους της πόλης, εσωτερικούς και εξωτερικούς, υπαίθριους και δημόσιους. Ανάμεσά τους το Παλαιό Δημαρχείο, το πρώην αναψυκτήριο στο παραλιακό μέτωπο, το πρώην εργοστάσιο χρωμάτων ΙΡΙΣ, ο παλαιός σιδηροδρομικός σταθμός, οι αποθήκες του παλαιού ελαιουργείου, η Ελαιουργική, το πάρκινγκ, καθώς και ο χώρος πίσω από το Θέατρο του Παλαιού Ελαιουργείου, το ΕΚΕΔΑ-Εργατοϋπαλληλικό Κέντρο Ελευσίνας Δυτικής Αττικής και το Πολιτιστικό Κέντρο Λ. Κανελλόπουλος, το εργοστάσιο ΤΙΤΑΝ, ο αρχαιολογικός χώρος της Ελευσίνας, το Ρολόι, υπαίθριοι χώροι όπως η Όαση-Πρώην Camping, αλλά και σχολεία και γήπεδα.
Στη συνέντευξη Τύπου, η Πρόεδρος του Δ.Σ. της «2023 Ελευσίς», Δέσποινα Γερουλάνου, σημείωσε «πως η Ελευσίνα εξελέγη δικαίως Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, γιατί είναι μια εντελώς μοναδική και ξεχωριστή πόλη. Μια πόλη που με αυτές τις αντιθέσεις και τις διασταυρώσεις γοητεύει και τον πιο ανίδεο επισκέπτη και που την υμνούν τα λαμπρότερα μυαλά ανά τους αιώνες».
Στο σύντομο μήνυμά του, ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Μαργαρίτης Σχοινάς δήλωσε πως «το τρίπτυχο των προτεραιοτήτων «Άνθρωπος / Κοινωνία – Περιβάλλον – Εργασία» καθιστούν επάξια την Ελευσίνα εναλλακτικό φυτώριο εξωστρέφειας και πολιτισμού πανευρωπαϊκής εμβέλειας», ενώ ο Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Sylvain Pasqua, ανέφερε ;oti «είμαστε σίγουροι πως η 2023 Ελευσίς θα αποτελέσει μία όμορφη επιτυχία».
Ακολούθως, στην ομιλία της η Υπουργός Πολιτισμού & Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, ανέφερε -μεταξύ άλλων- πως «πέρα από την πραγματοποίηση ενός επιτυχημένου καλλιτεχνικού προγράμματος και την προβολή, της οποίας θα τύχει η Ελευσίνα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, την επόμενη χρονιά, αυτό που έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία είναι οι υποδομές που δημιουργούνται στην πόλη, αυτό το υπόβαθρο για την ανάπτυξη της Ελευσίνας, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά».
Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης, λέγοντας πως «στόχος μας είναι η φετινή χρονιά να μην είναι ένα λαμπερό πυροτέχνημα στον αττικό ουρανό, αλλά μια επένδυση: στην πόλη, στους ανθρώπους της, στην ενέργειά της, στο παρελθόν της και κυρίως στο μέλλον της».
Χαιρετισμό απηύθυνε και ο Περιφερειάρχης Αττικής, Γιώργος Πατούλης, αναφέροντας ότι «οι παρεμβάσεις της Περιφέρειας Αττικής για την Ελευσίνα δεν εξαντλούνται μόνο στην αυτονόητη στήριξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, αλλά επεκτείνονται και σε πολλά ακόμα πεδία, στο πλαίσιο της ευρύτερης πολιτικής μας για την ανάπτυξη της Δυτικής Αττικής».
Η Πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, Άντζελα Γκερέκου, δήλωσε πως «ο ΕΟΤ είναι εδώ, για να προβάλλει δυνατά, σε όλον τον κόσμο, την 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης».
Μετά την ολοκλήρωση των χαιρετισμών, τον λόγο πήρε ο Δήμαρχος Ελευσίνας, Αργύρης Οικονόμου, ο οποίος τόνισε πως «η πόλη αποκτά όχι μόνο πολυχώρους πολιτισμού και εκδηλώσεων αλλά και μία σημαντική παρακαταθήκη».
Την παρουσίαση του προγράμματος της 2023 Ελευσίς πραγματοποίησε ο Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής, Μιχαήλ Μαρμαρινός, τονίζοντας πως «Η Τέχνη ενώνει! Έτσι ώστε εμείς τώρα εδώ, να είμαστε έτοιμοι να γιορτάσουμε –για καλό– μια τίμια κατάργηση ορίων, συνόρων – όλων των ειδών».
Ο Μιχάηλ Μαρμαρινός δεν λησμόνησε τίποτε, ακόμα και να αφιερώσει «ένα επίμονο ‘ευχαριστώ’ προς τη Μελίνα Μερκούρη και τον Jack Lang, για τη δύναμη που είχαν να κάνουν έναν τέτοιο οραματισμό Ευρωπαϊκή Πράξη – να θεσπίσουν τα Όνειρα». Εξίσου ευχαρίστησε «όλους εκείνους που από τότε, μέχρι αυτή τη στιγμή, αδιάκοπα, σηκώνουν τα χέρια και στηρίζοντας, υποστηρίζοντας, προσπαθώντας και ενθαρρύνοντας, δημιουργώντας, ξεπερνώντας τις αμέτρητες δυσκολίες της τελευταίας στιγμής, υλοποιούν το κοινό όνειρο. Αλλά και όλους αυτούς από την αμέτρητη σειρά, που ίσως δεν τα κατάφεραν μέχρι το τέλος, όπως και εκείνους που δεν στάθηκε δυνατό να είναι μαζί μας, δίπλα μας, την τελευταία αυτή στιγμή».
Η Διευθύνουσα Σύμβουλος, Νανά (Σουλτάνα) Σπυροπούλου, παίρνοντας τον λόγο, τόνισε «πως ο πολιτισμός μπορεί να διαχέεται και να αναβαθμίζει την κοινωνική και οικονομική ζωή των κατοίκων, των εργαζομένων, των επιχειρήσεων, των επισκεπτών της Ελευσίνας».