H 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα ως η Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, προκειμένου να ενεργοποιηθεί η κοινή γνώμη με στόχο την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση του πληθυσμού στα πεδία της πρόληψης της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
Περισσότεροι από 500 άνθρωποι αυτοκτονούν τα τελευταία χρόνια στη χώρα, αφήνοντας πίσω τουλάχιστον 2.500 πενθούντες ετησίως. Σύμφωνα με διεθνείς έρευνες και μελέτες, για κάθε μία αυτοκτονία μένουν πίσω τουλάχιστον 5-10 άτομα που πενθούν, όχι μόνο βιώνοντας τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες του στίγματος της αυτοκτονίας, αλλά ανήκοντας παράλληλα, σε ένα ποσοστό 10-15%, στην πληθυσμιακή ομάδα υψηλής επικινδυνότητας για αυτοκτονία.
Ο αριθμός των αυτοκτονιών στη χώρα, την τελευταία πενταετία, εμφανίζεται σταθερά αυξανόμενος, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, όπως αυτά διατίθενται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (έως και το έτος 2014), αλλά και σύμφωνα με την αποτύπωση των επικαίρων τάσεων που διεξάγει το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας.
Εκτιμάται ότι στην πραγματικότητα οι αυτοκτονίες είναι πολύ περισσότερες αυτών που καταγράφονται ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών. Επισημαίνεται ότι παγκοσμίως είναι δεδομένη η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών, γεγονός το οποίο ισχύει σαφώς εντονότερα στη χώρα, λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων.
Η υποκαταγραφή αποδίδεται είτε στη δυσκολία να εξακριβωθεί ότι όντως υπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (όπως στην περίπτωση ενός ατυχήματος), είτε σε κοινωνικούς, θρησκευτικούς και άλλους λόγους. Είναι γεγονός, λοιπόν, ότι οι θάνατοι από αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους, ενώ δεν θα πρέπει να παραβλέπονται οι επιπτώσεις τους στις ζωές αυτών που μένουν πίσω πενθώντας.
***
ΕΘΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΗ 1018
Εδώ και πολλά χρόνια λειτουργεί το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, στο πλαίσιο του οποίου λειτουργεί και η 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018 με την εποπτεία και υποστήριξη του υπουργείου Υγείας. Η εθνική γραμμή πρόληψης δέχεται ημερησίως από 50 – 120 τηλέφωνα. Ένας σημαντικός αριθμός από αυτές τις κλήσεις προέρχεται από άτομα που βρίσκονται στο φάσμα της αυτοκτονικότητας. Η συζήτησή τους με τους ειδικούς που απαντούν στη γραμμή, συμβάλλει στην αποτροπή της πράξης και στη διάσωση της ζωής τους.
***
Αυτοί που «έφυγαν» γράφοντας και τραγουδώντας…
Ναπολέων Λαπαθιώτης (31 Οκτωβρίου 1888 – 7 Ιανουαρίου 1944)
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης γεννήθηκε στην Αθήνα. Ήταν το μοναχοπαίδι μιας ευκατάστατης αριστοκρατικής οικογένειας. Η μητέρα του ήταν ανιψιά του Πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη. Ο μικρός Ναπολέων έμαθε αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά, ενώ παρακολούθησε επίσης μαθήματα πιάνου και ζωγραφικής. Αργότερα, σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αλλά δεν άσκησε ποτέ το επάγγελμα του δικηγόρου. Αφοσιώθηκε στην ποίηση. Από το 1927 και μετά, ο Ναπολέων έρχεται πιο κοντά στο εργατικό κίνημα και ασπάζεται τη σοσιαλιστική ιδεολογία. Το 1937 πεθαίνει η μητέρα του και ο ποιητής βυθίζεται στη θλίψη. Το 1939 τυπώνει την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Τα ποιήματα», ενώ αρχίζει να έχει έντονα οικονομικά προβλήματα. Ο ποιητής αναγκάζεται να ξεπουλήσει τα αγαπημένα του βιβλία, παλιά έπιπλα και διάφορα αντικείμενα τέχνης για να ζήσει. Το 1943 ετοιμάζεται να εκδώσει τη δεύτερη ποιητική του συλλογή, αλλά την τελευταία στιγμή η έκδοση ματαιώνεται. Στις 7 Ιανουαρίου του 1944 δίνει τέλος στη ζωή του με ένα περίστροφο.
***
Κώστας Καρυωτάκης (30 Οκτωβρίου 1896 – 21 Ιουλίου 1928)
Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του Μεσοπολέμου. Επηρέασε όχι μόνο τους σύγχρονούς του ποιητές αλλά και τους μεταγενέστερους. Γεννήθηκε στην Τρίπολη το 1896. Εξαιτίας των συχνών μεταθέσεων του πατέρα του, που ήταν νομομηχανικός, μετακινήθηκε στα παιδικά του χρόνια σε διάφορες πόλεις. Το 1913 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε το 1917. Εξέδωσε συνολικά 3 ποιητικές συλλογές. Η πρώτη με τίτλο «Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων» κυκλοφόρησε το 1919. Ο Καρυωτάκης εξέφρασε καλύτερα από κάθε άλλον το αίσθημα του ανικανοποίητου και της παρακμής, που χαρακτήριζε την εποχή του. Από το 1919 υπηρέτησε ως δημόσιος υπάλληλος σε διάφορες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Σύρο, Άρτα, Αθήνα, Πάτρα). Σύναψε σχέση με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη. Το 1928, μην αντέχοντας να κάνει συμβιβασμούς και υποχωρήσεις, συγκρούεται με τους προϊσταμένους του και τον Ιούνιο μετατίθεται στην Πρέβεζα. Εκεί, στις 21 Ιουλίου, απομονωμένος και απογοητευμένος έθεσε τέρμα στη ζωή του με ένα περίστροφο. Όσο ζούσε ο ποιητής, το έργο του δεν αναγνωρίστηκε από τους κριτικούς. Αναγνωρίστηκε μόνο μετά τον τραγικό του θάνατο.
***
Μήτσος Παπανικολάου (1900 – 1943)
Γεννήθηκε στην Ύδρα και σπούδασε νομικά. Εγκαταστάθηκε από μικρός στον Πειραιά. Εργάστηκε ως δημοσιογράφος.
Παράλληλα ασχολήθηκε με την ποίηση, τη μετάφραση και την κριτική.
Έζησε μια ζωή δυστυχισμένη που τα ναρκωτικά την κατέστρεψαν.
Κατάφερε να γίνει ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του Μεσοπολέμου αν και μας άφησε λίγα ποιήματα με βαθιά τα ίχνη της μελαγχολίας και της πίκρας της ζωής.
Δεν τύπωσε κανένα βιβλίο όσο ήταν στη ζωή.
Όπως και ο φίλος του Ναπολέων Λαπαθιώτης, έτσι και αυτός, δεν κατάφερε να ξεφύγει από τον αδιέξοδο δρόμο των ναρκωτικών.
Όταν ξέσπασε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η Κατοχή, αναγκάστηκε να πουλήσει όλα τα πολύτιμα βιβλία του και άλλα πράγματα και εγκαταστάθηκε σε ένα φτωχό δωμάτιο στην Κοκκινιά.
Στο δωμάτιο αυτό ζούσε πολύ άθλια. Έζησε βυθισμένος σε μια τραγική απογοήτευση.
Οι καταχρήσεις δεν του έδωσαν τη λύτρωση που αναζητούσε.
Πέθανε εξαθλιωμένος τον Οκτώβριο του 1943 από υπερβολική δόση ναρκωτικών.
***
Κατερίνα Γώγου (1 Ιουνίου 1940 – 3 Οκτωβρίου 1993)
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1940. Εργάστηκε από μικρή ηλικία ως ηθοποιός. Με το σκηνοθέτη σύζυγό της Παύλο Τάσιο απέκτησε μια κόρη, τη Μυρτώ. Ορισμένες από τις ταινίες στις οποίες έπαιξε ήταν οι εξής: «Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο» (1959), «Μια τρελή, τρελή οικογένεια» (1965), «Ο τρελός τα ’χει τετρακόσια» (1968), «Τι έκανες στον πόλεμο, Θανάση» (1971), «Το βαρύ πεπόνι» (1977), «Παραγγελιά» (1980), «Όστρια, το τέλος του παιχνιδιού» (1984).
Συμπαραστάθηκε με διάφορους τρόπους στους κατατρεγμένους. Αγάπησε πολύ τα Εξάρχεια και τους νέους της περιοχής αυτής και ήταν άτομο πολιτικοποιημένο που συμμετείχε σε διάφορους κοινωνικοπολιτικούς αγώνες στις δεκαετίες ’70 και ’80, χωρίς ποτέ να ζητήσει παράσημα, δάφνες και προβολή. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 η Γώγου ήταν ένα σύμβολο για τη νεολαία του αντιεξουσιαστικού χώρου που ήταν οργισμένη με την καθεστωτική αριστερά. Η Κατερίνα Γώγου το 1978 κυκλοφόρησε την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Τρία κλικ αριστερά». Έφυγε από κοντά μας στις 3 Οκτωβρίου 1993. Πέθανε από υπερβολική δόση χαπιών, εγκαταλείποντας μια κοινωνία που της προκαλούσε θλίψη και απογοήτευση.
***
Παύλος Σιδηρόπουλος (27 Ιουλίου 1948 – 6 Δεκεμβρίου 1990)
Γεννήθηκε στην Αθήνα. Στα χρόνια της μεταπολίτευσης, έγινε ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της ροκ μουσικής και συνεργάστηκε με το συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Ένα ωραίο τραγούδι που προέκυψε από αυτή τη συνεργασία είναι ο “Ηλεκτρικός Θησέας”. Το 1978, δέχτηκε την πρόταση των “Σπυριδούλα” για συνεργασία. Το 1979 κυκλοφόρησε ο δίσκος “Φλου” που ήταν το αποτέλεσμα της συνεργασίας του με το συγκρότημα “Σπυριδούλα”. Την ίδια χρονιά, ο Σιδηρόπουλος πρωταγωνιστεί στην ταινία του Ανδρέα Θωμόπουλου, ο «Ασυμβίβαστος». Στις αρχές του 1981 σχημάτισε ένα νέο συγκρότημα που του έδωσε την ονομασία «Απροσάρμοστοι» και μαζί τους θα πορευθεί ως τα τέλη της ζωής του. Το καλοκαίρι του 1990 πήγε στη Νάξο σε μια απόπειρά του να αποτοξινωθεί από την ηρωίνη. Τέλη Αυγούστου άρχισε να παίρνει τηλέφωνο τους «Απροσάρμοστους» και να τους λέει ότι πρέπει να αρχίσουν πρόβες γιατί μόλις επιστρέψει στην Αθήνα θα παίξουν. Πράγματι κλείστηκαν πέντε συναυλίες. Το δεξί του χέρι άρχισε να παραλύει, γεγονός που συνέβαλε στην ψυχολογική του κατάρρευση. Το Δεκέμβριο του 1990 το γκρουπ άρχισε να ηχογραφεί στο στούντιο Sierra. Την παραμονή του θανάτου του, φεύγει από το στούντιο και πηγαίνει σε κεντρικό ξενοδοχείο της λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπου από τρίτο πρόσωπο προμηθεύεται την τελευταία δόση. Κατευθύνεται σε φίλη του στο Νέο Κόσμο και στη διάρκεια της νύχτας πέφτει σε κώμα. Το επόμενο πρωί ανακοινώθηκε ο θάνατός του.
***
Νικόλας Άσιμος (20 Αυγούστου 1949 – 17 Μαρτίου 1988)
Ο Άσιμος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Ήταν ένας ευαίσθητος και ασυμβίβαστος τραγουδοποιός που η αξία του αναγνωρίστηκε μετά θάνατον. Είχε για στέκι του την πλατεία Εξαρχείων. Ένιωθε ψυχολογικά πιεσμένος από τους κοινωνικούς θεσμούς και ασκούσε κριτική στις διάφορες μορφές εξουσίας. Συμμετείχε ως δημιουργός, με πέντε τραγούδια, στο δίσκο του Βασίλη Παπακωνσταντίνου «Χαιρετίσματα» (1987). Μετά την κυκλοφορία του συγκεκριμένου δίσκου απέκτησε δημοσιότητα. Στις 17 Μαρτίου 1988 αυτοκτόνησε κρεμασμένος από ένα σχοινί. Οι αστυνομικοί βρήκαν στο μαγαζί του μεταξύ άλλων 6 χειρόγραφα με τα οποία εξηγούσε γιατί αυτοκτόνησε και έδινε οδηγίες σε όσους τον βρουν νεκρό τι να κάνουν. Σ’ ένα από τα χειρόγραφά του ζήταγε από το Βασίλη Παπακωνσταντίνου να πληρώσει τα έξοδα της κηδείας του και να φροντίσει στο μέλλον την κόρη του.
