Του Παναγιώτη Μήλα
[email protected]
Αναζήτησα μια μέρα στη «Βικιπαίδεια» το λήμμα «Ζωγραφική». Εκεί λοιπόν διάβασα ότι «η ζωγραφική ανήκει στις καλές τέχνες και είναι η τέχνη της παραγωγής ή αναπαράστασης μίας πραγματικής ή φανταστικής εικόνας, μέσω προσωπικής εργασίας, με τη βοήθεια φυσικών η ηλεκτρονικών μέσων.
Για να ζωγραφίσει κάποιος χρησιμοποιεί μέσα δημιουργίας σχημάτων και χρωμάτων, όπως το πινέλο, η γραφίδα, το μολύβι, πάνω σε υλικά που θέλει να περιέχουν το τελικό αποτέλεσμα, όπως χαρτί, ύφασμα, για ζωγραφική με φυσικά μέσα ή ο ηλεκτρονικός υπολογιστής και τα περιφερειακά του (όπως το ποντίκι και η πινακίδα σχεδίασης (drawing pad)) για ηλεκτρονική ζωγραφική.
Τα παλαιότερα γνωστά έργα ζωγραφικής ανακαλύφθηκαν από σπηλαιολόγους στο Γκροτ Σωβέ (Γαλλικά: Chauvet) στη Γαλλία το 1994. Οι ζωγραφιές αυτές, που απεικονίζουν ζώα και κυνηγούς θεωρούνται από ορισμένους παλαιοντολόγους, ότι είναι περίπου 32.000 ετών. Είναι χρωματισμένα με κόκκινη ώχρα και μαύρο».
Συνεχίζοντας το λήμμα αυτό μπορώ να προσθέσω και τα εξής: Το νεότερο έργο ζωγραφικής δεν ανακαλύφθηκε από σπηλαιολόγους. Ανακαλύφθηκε από κατοίκους της πόλης των Αθηνών οι οποίοι επισκέφθηκαν το Εθνικό μας Θέατρο, στο Κτίριο Τσίλλερ. Εκεί, στη σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» όχι μόνο ανακάλυψαν αυτό το έργο ζωγραφικής αλλά είδαν το ζωγράφο και τους 21 συνεργάτες του να το ζωγραφίζουν επιτόπου. Τίτλος του έργου το «Δεκαήμερο». Πρόκειται για μια διασκευή πάνω στο έργο του Βοκάκιου που βασίζεται σε μετάφραση του Κοσμά Πολίτη, σε κείμενα της Λένας Κιτσοπούλου και σε αυτοσχεδιασμούς των ηθοποιών.
«Δεν του έτυχε ποτέ να λυγίσει»
«Ζωγράφος» ο Νίκος Καραθάνος ο οποίος σε ένα σημείωμα για το έργο του έγραψε τα εξής: «Δεν είναι ο Βοκάκιος ένα πνεύμα ανώτερο, που βλέπει την κοινωνία από μια ψηλή σκοπιά και της βρίσκει τις αρετές και τα ψεγάδια με αυστηρότητα. Περιγράφει την κοινωνία μ’ εκείνη την επιείκεια των ανθρώπων που παραδέρνουν μέσα στις άστατες εντυπώσεις της ζωής, χωρίς να έχουν την έγνοια να τις μαζεύουν και να τις αναλύουν. Ο Βοκάκιος ζει ολοκληρωτικά την εξωτερική ζωή ανάμεσα σε ανθρώπους αγαπητούς και νωθρούς, ζει τις μεταπτώσεις της ζωής, ασχολείται και ικανοποιείται μ’ όλα αυτά και δεν του έτυχε ποτέ να λυγίσει και να γείρει το κεφάλι βαρυμένο από τη σκέψη. Οι ρυτίδες της σκέψης δεν αυλάκωσαν ποτέ το μέτωπό του και καμιά σκιά δεν πέρασε βαθιά στη συνείδησή του. Δεν τον ονόμασαν χωρίς λόγο “Ο Ιωάννης της ησυχίας”. Μ’ αυτόν χάνεται από τη λογοτεχνία μας το ενδόμυχο, η περισυλλογή, η έκσταση, η ανήσυχη και βαθιά σκέψη, η ζωή του καθαυτό πνεύματος, του θρεμμένου με φαντάσματα και με μυστήριο. Η ζωή αναδύεται στην επιφάνεια: στολίζεται και ομορφαίνει. Ο κόσμος του πνεύματος φεύγει: έρχεται ο κόσμος της φύσης».
Σε μια έπαυλη για δύο εβδομάδες
Στο έργο παρακολουθούμε τη ζωή μιας παρέας επτά νέων κοριτσιών που με τη συνοδεία τριών νεαρών μετακομίζει στην εξοχή, για να αποφύγει την εξάπλωση της πανούκλας στην πόλη. Διαμένουν σε μια έπαυλη για δύο εβδομάδες και τα απογεύματα, τις ώρες της μεγάλης ζέστης, βρίσκονται σε ένα ευχάριστο και δροσερό λιβάδι, όπου διηγούνται όλοι από μια νουβέλα. Αφηγούνται από μια ιστορία με πρωταγωνιστές τον έρωτα, το πνεύμα και τη χαρά της ζωής. Ο κυνικός και πονηρός κόσμος της σάρκας, ένας κόσμος αστείος και γεμάτος χάρη συνδυάζεται και αναμιγνύεται με τον αστικό κόσμο του πνεύματος, σε ένα εκρηκτικό μίγμα παιχνιδιού, ερωτοτροπιών και απόλαυσης της ύπαρξης.
Τη 2η ημέρα, οι ιστορίες αναφέρονται σε πρόσωπα που καταφέρνουν να τα βγάλουν πέρα στο τέλος, ενώ φαίνεται να έχει χαθεί κάθε ελπίδα και εκείνα είναι θύματα ανελέητου κατατρεγμού της τύχης.
Την 3η ημέρα γνωρίζουμε πρόσωπα, που χάρη στις προσπάθειές τους, πετυχαίνουν τον σκοπό τους ή ξαναβρίσκουν κάτι που έχουν χάσει.
Την 4η ημέρα: Έρωτες με άτυχο τέλος.
Την 5η ημέρα, ερωτοδουλειές που, ύστερα από διάφορα τραγικά ή αλλόκοτα επεισόδια, έχουν κακό τέλος.
Την 6η ημέρα, εμφανίζονται εκείνοι που με μια έξυπνη απάντηση αποκρούουν μια επίθεση ή –χάρη στο ετοιμόλογο πνεύμα τους ή την εφευρετικότητά τους– αποφεύγουν μια ζημιά, έναν κίνδυνο ή μια προσβολή.
Την 7η ημέρα, παρακολουθούμε διάφορα κόλπα που κάνουν οι γυναίκες στους άντρες τους για να υπερασπίσουν τον έρωτά τους ή για να σωθούν οι ίδιες. Τα κόλπα αυτά οι σύζυγοι είτε τα παίρνουν είδηση είτε όχι.
Την 8η ημέρα διάφορα κόλπα που παίζουν οι γυναίκες στους άντρες, ή οι άντρες στις γυναίκες, ή και οι άντρες αναμεταξύ τους.
Τέλος τη 10η ημέρα, εμφανίζονται άνθρωποι που, αψήφιστα ή μεγαλόψυχα, έκαναν μια ωραία πράξη – είτε από έρωτα, είτε από όποιο άλλο αίσθημα.
Ξεχάσαμε την 1η και την 9η ημέρα. Αυτές τις δύο ημέρες μπορεί ο καθένας να αφηγηθεί ό, τι του αρέσει, εκτός από έναν, τον Dioneo, ο οποίος είναι ελεύθερος να διηγείται κάθε μέρα τη νουβέλα της αρεσκείας του χωρίς να ακολουθεί το προκαθορισμένο θέμα. Στο τέλος κάθε νουβέλας οι φίλοι προχωρούν σε συναρπαστικές συζητήσεις, ενώ στο τέλος της ημέρας τραγουδούν μια μπαλάντα…
Το παραπάνω κείμενο είναι αποσπάσματα από την παρουσίαση που κάνει στο πρόγραμμα ο Ιωάννης Δημ. Τσόλκας, αναπληρωτής καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ένα ρολόι ακριβείας
Ας δούμε τώρα τι έγινε κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του πίνακα. Όλα άρχισαν κατά τις 9 παρά πέντε. Στο κέντρο της σκηνής ένα στρώμα και πάνω του ένας μεσήλικας που δίνει τη μάχη του για να νικήσει το θάνατο. Κάθε μια από τις κοπέλες και κάθε ένας από τους νεαρούς προσπαθούν με κάθε τρόπο να ακούσουν την ανάσα του, να ακούσουν τους χτύπους της καρδιάς του, να μετρήσουν τους σφυγμούς του. Κάποιοι αναστεναγμοί τους δίνουν ελπίδα για αναστροφή. Ώσπου ένα τραγούδι «ξυπνάει» τον άνδρα. Το τραγούδι επαναλαμβάνεται πιο ζωηρό. Πιο δυνατό. Πιο ρυθμικό. Όλα παίρνουν το δρόμο της ζωής. Όλη αυτή την ώρα οι θεατές –και οι… συνεπείς και όσοι έχουν καθυστερήσει– τακτοποιούνται στις θέσεις τους. Υπάρχουν και θέσεις ακριβώς δίπλα από τους ηθοποιούς, μέσα στη σκηνή. Στις 9 και τέταρτο χτυπάει το τρίτο κουδούνι. Από το μεγάφωνο ακούμε πως η παράσταση θα αρχίσει σε 1 λεπτό. Μας παρακαλούν να απενεργοποιήσουμε τα κινητά. Τα φώτα σβήνουν. Η μουσική αρχίζει. Οι ηθοποιοί παίρνουν τις θέσεις τους. Από εκείνη τη στιγμή και μέχρι το τέλος όλα λειτουργούν με φοβερή ακρίβεια. Κινήσεις, φράσεις, αγγίγματα, αναπνοές, τραγούδια… όλα λειτουργούν σαν ένα ρολόι ακριβείας. Οι σκηνές διαδέχονται η μία την άλλη. Δεν ξέρεις ποιον από όλους να θαυμάσεις. Να …χαζέψεις μάλλον, μιας και ο κάθε ρόλος έχει τη δική του υπόσταση, τη δική του αξία. Μικρά έργα τέχνης. Γλυπτά, μικρογλυπτά, πορτρέτα, νεκρές φύσεις, ρεαλιστικές απεικονίσεις. Κάθε τι που συμβαίνει στη σκηνή μας βοηθάει να βλέπουμε καθαρά και χωρίς προκαταλήψεις. Να βλέπουμε ελεύθερα και να εμπλουτίζουμε τις γνώσεις μας. Με κάθε κίνηση (Αμαλία Μπένετ), με κάθε ήχο (Άγγελος Τριανταφύλλου), με κάθε αχτίδα φωτός (Λευτέρης Παυλόπουλος), με κάθε θρόισμα των ενδυμάτων (Έλλη Παπαγεωργακοπούλου) μαθαίνουμε πώς να μαθαίνουμε.
Τα κείμενα που ακούμε (μετάφραση Κοσμάς Πολίτης, διασκευή Λένα Κιτσοπούλου) μας διδάσκουν τον δημιουργικό διάλογο.
Όλα αυτά ντύνονται από τους ήχους του Άγγελου Τριανταφύλλου που μεταφέρει επί σκηνής ο μουσικός Δημήτρης Τίγκας.
Τέλος η παλέτα των χρωμάτων του «ζωγράφου» (Νίκος Καραθάνος) μας βοηθά να κεντρίσουμε τη φαντασία μας και να οξύνουμε την παρατηρητικότητά μας.
Και όλα τα χρώματα της παλέτας μας φωτίζουν, το καθένα με τον τρόπο του:
Αλίκη Αλεξανδράκη. Με το φορτίο της εμπειρίας της πρόσφερε ανεπανάληπτες ερμηνευτικές εικόνες. Ακόμη και με τις σιωπές της.
Μαρία Διακοπαναγιώτου. Αυτό το παιδί και ως μουσικός και ως ηθοποιός είναι ένα πολύτιμο «εξάρτημα» σε κάθε ρολόι ακριβείας.
Αναστασία Διαμαντοπούλου. Με δυναμισμό και κυρίως με χιούμορ, αλλά παράλληλα και με ανάλαφρη κίνηση ξεπέρασε τον εαυτό της.
Νίκος Καραθάνος. Και μόνο ότι κατάφερε να πείσει πολλούς από τους συμπαίκτες του να κυκλοφορήσουν γυμνοί επί σκηνής είναι επίτευγμα. Τα υπόλοιπα τα έχω γράψει παραπάνω. Σίγουρα μόνο ένας τρελός ζωγράφος μπορεί να σχεδιάσει τέτοιο πίνακα.
Γιάννης Κότσιφας. Σκληρός, λεπτεπίλεπτος, με τρυφερές αποχρώσεις. Μας κέρδιζε σε κάθε του εμφάνιση.
Χρήστος Λούλης. Μεγάλος πειρασμός. Πάντα μας αρέσει με τη σεμνότητά του. Ακόμη κι όταν η σεμνότητα κρύβεται μόνο από μια πετσέτα…
Γιώργος Μπινιάρης. Δύσκολο να είσαι δάσκαλος. Δύσκολο να είσαι παραμυθάς. Δύσκολο να κινείσαι με εφηβική ταχύτητα. Εύκολα και τα τρία για τον κύριο Μπινιάρη.
Άγγελος Παπαδημητρίου. Έχει το χάρισμα. Άμα τη εμφανίσει παρασύρει τους θεατές. Τους απογειώνει.
Εύη Σαουλίδου. Τι ηθοποιός! Παραμυθένια εμφάνιση. Κλασική ομορφιά. Μοντέρνα ερμηνεία. Άψογη.
Μιχάλης Σαράντης. Χορεύει. Παίζει μουσική. Πάντα βάζει τη σφραγίδα του σε κάθε παράσταση.
Άγγελος Τριανταφύλλου. Δεν ξέρω τι να χαρώ από αυτόν τον ηθοποιό. Την ερμηνεία του ή τη μουσική που έχει γράψει. Μοναδικός και στα δύο.
Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου. Η βοηθός σκηνοθέτη με νέα εμφάνιση, κοντά μαλλιά, είχε μια σύντομη εμφάνιση ως μουσικός.
Λυδία Φωτοπούλου. Μια ορχήστρα μόνη της. Προσφέρει σιγουριά στους συναδέλφους της. Δίνει μαθήματα επαγγελματισμού αλλά το πιο βασικό είναι πως απολαμβάνει αυτό που κάνει. Χαίρεται όταν βρίσκεται πάνω στη σκηνή. Αυτό που κάνει και με τον τρόπο που το κάνει είναι ένα μάθημα για όλους μας. Μάθημα σωστού επαγγελματία. Επαγγελματία που δεν «ξεπετάει» την υποχρέωσή του αλλά τη στολίζει με χρώματα, αρώματα και μελωδίες.
Γαλήνη Χατζηπασχάλη. Αυτό το κορίτσι πάλι; Τι να πω; Πρώτη φορά την έβλεπα. Τι σκηνική άνεση! Και τι τσαμπουκάς (θα σας πω παρακάτω). Και όλα αυτά με ένα εφηβικό χαμόγελο της Τζοκόντας…
Κάτι αξιοθαύμαστο είναι η κίνηση πάνω στη σκηνή του μουσικού Δημήτρη Τίγκα, ο οποίος συντονίζει τους ηθοποιούς που άλλοτε εμφανίζονται ως ροκ συγκρότημα, άλλοτε ως τρίο, άλλοτε ως ρομαντικό ντουέτο πάντα κάτω από το φως ενός προβολέα που τον κινούν πάνω στη βάση του… Είναι σαν να βλέπεις το γύρισμα ταινίας…
Ας επανέλθουμε όμως.
Όπως έγραψα, ο Καραθάνος μπόρεσε και έπεισε πολλούς από τους ηθοποιούς να εμφανιστούν γυμνοί επί σκηνής. Ασφαλώς θα μου πείτε: Σιγά το κατόρθωμα. Σκηνοθέτης είναι και ζητάει ό, τι θέλει… Δεν είναι όμως έτσι, θα σας πω. Κι εσείς θα μου πείτε: Ναι, αλλά και οι ηθοποιοί είναι επαγγελματίες και έχουν μάθει να κάνουν τα πάντα… Δεν είναι όμως έτσι., θα σας πως εγώ. Κι εσείς θα μου πείτε: Δεν μας παρατάς ρε φίλε! Μας έσκασες! Σας λέω λοιπόν: Όλοι έχουμε δει επιθεωρήσεις παλιές και καινούργιες όπου το εύκολο γέλιο βγαίνει μόλις δεις κάποιον ηθοποιό με το εσώρουχό του. Το χοντρό γέλιο δεν καλύπτει τη χυδαιότητα της στιγμής και της σκηνής. Εδώ στο «Δεκαήμερο» ο Καραθάνος, με τους συναδέλφους του, πέτυχε να βλέπεις το γυμνό όπως το βλέπεις στο μουσείο. Όπως βλέπεις τον Ερμή του Πραξιτέλη ή την Αφροδίτη της Μήλου. Μπροστά σε αυτά τα αγάλματα και σε πολλά άλλα παρόμοια, δεν κάθεσαι και τα παρατηρείς σαν… ηδονοβλεψίας. Τα απολαμβάνεις ως έργα τέχνης και μόνο. Εδώ λοιπόν βρίσκεται η διαφορά του Καραθάνου και της ομάδας του. Κάνουν ένα έργο τέχνης. Καταφέρνουν να μην προκαλέσουν ταπεινά ένστικτα στο θεατή. Βέβαια στον κανόνα υπάρχουν πάντα και οι εξαιρέσεις. Λοιπόν. Το «Δεκαήμερο» άρχισε να παίζεται από τις 28 Μαρτίου. Κάθε εβδομάδα πέντε παραστάσεις. Τα εισιτήρια εξαφανισμένα. Sold out, όπως λένε… Και όμως δεν ενοχλήθηκε κανείς θεατής. Μόνο το Σάββατο 12 Απριλίου μια νεαρή στην πρώτη σειρά από την αρχή της παράστασης έκρυβε με τις παλάμες της το πρόσωπό της. Δεν ήθελε να βλέπει. Δεν ήθελε να ακούει. Κάποια στιγμή εξεμάνη. Σηκώθηκε απότομα από τη θέση της και φώναξε: Ντροπή σας! Τι είναι αυτά; Τι άλλο θα δούμε επιτέλους;
Για να πάρει την πληρωμένη και γαλήνια απάντηση από τη… Γαλήνη Χατζηπασχάλη που πρωταγωνιστούσε σε εκείνη τη σκηνή: Μη φεύγετε! Περιμένετε! Τώρα θα έρθει και ο Γαβριήλ…
– Αίσχος! Ούρλιαξε η νεαρά κυρία φεύγοντας.
– Καλό Πάσχα! Απάντησε η Γαλήνη.
Όλα κύλησαν σαν να ήταν σκηνοθετημένα…
Όλα λειτούργησαν σαν ρολόι υψηλής ακρίβειας και το ασταμάτητο χειροκρότημα στο τέλος ήταν η καλύτερη απόδειξη.
Το «Δεκαήμερο» θα συνεχιστεί μέχρι και την Κυριακή 27 Απριλίου. Εκτός αν δοθεί παράταση…
Η… φλυαρία μου τελειώνει εδώ. Δεν είναι η γνώμη κάποιου ειδικού, κάποιου κριτικού. Είναι η γνώμη ενός θεατή γραμμένη με την ψυχή του και όχι με εξειδικευμένες γνώσεις.
Από το Παρίσι μέχρι το Τσερτάλντο
Ο Ιωάννης Βοκάκιος ήταν Ιταλός συγγραφέας και ουμανιστής. Γεννήθηκε το 1313 στο Παρίσι και ήταν νόθος γιος Φλωρεντινού τραπεζίτη και μιας ευγενικής Παριζιάνας. Έζησε στη Φλωρεντία μέχρι την ηλικία των 12 χρόνων. Μετά έφυγε για τη Νάπολη με προορισμό να εκπαιδευτεί στο εμπόριο, προοπτική που δεν πραγματοποιήθηκε. Αργότερα εγκατέλειψε και τις νομικές σπουδές και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη λογοτεχνία. Την περίοδο που μελετούσε το εκκλησιαστικό δίκαιο και σύχναζε στην αυλή του βασιλιά Ροβέρτου της Ανδεγαβίας, νόθος ο ίδιος, ερωτεύεται τη νόθα κόρη του βασιλιά που γρήγορα τον περιφρόνησε. Η χρεοκοπία της τράπεζας των Μπάρντι όπου εργαζόταν τον έφερε πίσω στη Φλωρεντία, όπου γύρω στα 1350 έγραψε το “Δεκαήμερο”. Είναι ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, μέσα στα εκατό διηγήματα του οποίου παρουσιάζονται με συναρπαστικότατο τρόπο τα ήθη της εποχής εκείνης. Ξαναγύρισε αργότερα στη θρησκευτική πίστη και στην αυστηρότητα των ηθών και μάλιστα, αν δεν τον εμπόδιζε ο Πετράρχης, θα κατέστρεφε το Δεκαήμερο. Από τότε επιδόθηκε στις κλασικές σπουδές. Πριν από τη συγγραφή του “Δεκαήμερου” έγραψε και πολλά άλλα έμμετρα και πεζά έργα. Τα πρώτα του έργα τα έγραψε στη Νάπολη και είναι τα εξής: Μικρό ποίημα με τίτλο “Το κυνήγι της Άρτεμης”, “Φιλόστρατος”, “Φιλόκαλος”. Αργότερα έγραψε το ειδυλλιακό παραμύθι “Νυμφαίος του Αμέτο”, το ποίημα με την αλληγορική σημασία “Ερωτικό όραμα”, το ερωτικό διήγημα με μορφή ερωτικού έπους “Φιαμμέτα” και το μυθολογικό ειδύλλιο “Νυμφαίος του Φιέζολε”. Τα υπόλοιπα έργα του είναι διάφορες πραγματείες στα λατινικά. Αυτές είναι: “Περί της γενεαλογίας των θεών”, “Βουκολικό άσμα”, “Περί των ενδόξων ανδρών”, “Περί ορέων και δασών” και “Διάσημες γυναίκες”. Το 1374 ο Βοκκάκιος εγκαταστάθηκε οριστικά στο Τσερτάλντο της Ιταλίας, όπου και πέθανε ύστερα από λίγο χρονικό διάστημα το 1375.
Συντελεστές
Διασκευή – Σκηνοθεσία Νίκος Καραθάνος
Μετάφραση Κοσμά Πολίτη
Δραματουργική επιμέλεια Λένα Κιτσοπούλου
Σκηνικά – Κοστούμια Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
Μουσική Άγγελος Τριανταφύλλου
Κίνηση Αμάλια Μπένετ
Φωτισμοί Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου
Βοηθός σκηνογράφου / ενδυματολόγου Ευαγγελία Θεριανού
Διανομή:
Αλίκη Αλεξανδράκη
Μαρία Διακοπαναγιώτου
Αναστασία Διαμαντοπούλου
Νίκος Καραθάνος
Γιάννης Κότσιφας
Χρήστος Λούλης
Γιώργος Μπινιάρης
Άγγελος Παπαδημητρίου
Εύη Σαουλίδου
Μιχάλης Σαράντης
Άγγελος Τριανταφύλλου
Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου
Λυδία Φωτοπούλου
Γαλήνη Χατζηπασχάλη
Μουσικός επί σκηνής Δημήτρης Τίγκας
Ακούγεται και η φωνή της μικρής Εύας Σαμιώτη.
Πληροφορίες
Πρώτη παράσταση: 28 Μαρτίου 2014
Τελευταία παράσταση: Κυριακή 27 Απριλίου 2014
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη, Σάββατο: 18:00, 21:00, Πέμπτη, Παρασκευή: 21:00, Κυριακή 19:30
Τηλέφωνο ταμείου: 210- 52.88.170 – 171.
