***
1993. Όλο και περισσότερο το Παρίσι αυτό, της μοναξιάς, μου θυμίζει το Παρίσι της αυτοεξορίας. Γκρίζο, αδιάφορο. Κράτησα ημερολόγια, μα δεν έγραψα ιστορίες. Τις ιστορίες που έγραφα άλλοτε, που μυθοποιούσα το μικροπεριστατικό με μιαν ευκολία απίστευτη… Αυτήν τη βδομάδα έχω δουλειές. Το αμπαλάρισμα είναι το Σαββάτο. Μια αγωνία με κατέχει αόριστη. Ο Βαλέριο (ο γάτος) στενάζει, όπως στέναζε και πριν από την επέμβαση. Είναι ένα παράπονο μοναχικού άντρα. Όπως το λέει κι ο Ελύτης στον “Αγράμματο και στην Ωραία”, σκόρπισε σπέρμα κι έσπειρε άστρα. Κάπως έτσι κι ο Βαλέριο, κοιτώντας τα άστρα, αναπολεί το σπέρμα του. Όχι, πρέπει να συνεχίσω την καταβύθιση. Νομίζω πως βρήκα μιαν άκρη, με τις στενωπούς που οδηγούν στη θάλασσα. Κάπου εκεί θα πρέπει να κρύβεται και το μυστικό μου. Στη θάλασσα τη βαθιά, την απέραντη, στη θάλασσα την πλατιά, τη μεγάλη. (Οι γάτες της Rue d’Hauteville, Βασίλης Βασιλικός).
Ο Βασίλης Βασιλικός ήταν γατόφιλος από παιδί. Έγραφε κιόλας για τις γάτες. Έφηβος τους έκανε απιστία και πέρασε στα σκυλιά, λόγω του κυνηγού παππού του. Όμως, όταν συνάντησε την κατοπινή γυναίκα μου, τη Βάσω Παπαντωνίου, η δημοφιλής σοπράνο είχε τη γάτα της αχώριστη συντροφιά, ακόμα και στις πρόβες της όπερας. Ώσπου την έχασε και δεν ήθελε άλλη. Τότε ο αδελφός της τής χάρισε μια σιαμέζα γάτα πανέμορφη. Τη βάφτισαν Μασιμίλα γιατί εκείνη την εποχή με τον Βασίλη Βασιλικό μετέφραζαν το μυθιστόρημα “Μασιμίλα Ντόνι” του Μπαλζάκ. Τους γέννησε πέντε πανέμορφα γατάκια. Τα τρία τα χάρισαν σε φίλους τους στο Παρίσι και τα δύο μικρά τα κράτησαν. Το ένα το βάφτισαν Σαπφώ, εις μνήμην της αγαπημένης γάτας που έχασε η Βάσω και το άλλο Valerio, που ήταν το όνομα του φίλου τους Valerio Adami, του ζωγράφου.
“Οι γάτες της Rue d‘ Hauteville” είναι ένα βιβλίο που ανταποκρίνεται πλήρως στις προσταγές του λογοτεχνικού είδους στο οποίο ανήκει, γραμμένο απλά, σε ημερολογιακό τύπο, πετυχαίνει να επικοινωνεί με τρόπο άμεσο τη συναισθηματική φόρτιση, καθιστώντας και τον ίδιο τον αναγνώστη μέτοχο αυτής.
“…ας συνεχίσω την περιπέτεια της ζωής μας, για να απαλλαγώ μια και καλή από το βάρος της. Να δω τα πράγματα ως έχουν κι όχι όπως, μέσα στην αγιάτρευτη αισιοδοξία μου, θα ήθελα να έχουν”.
Ο Βασίλης Βασιλικός κατοικούσε με τη σύζυγό του για χρόνια στο Παρίσι. Στο βιβλίο “Οι γάτες της Rue d’ Hauteville” περιγράφει τις τελευταίες του μέρες σε αυτό πριν από την οριστική επιστροφή στην Ελλάδα. Η γυναίκα του και η κόρη του έχουν ήδη επιστρέψει κι έτσι όντας στο διαμέρισμα με μόνη παρέα τις δυο γάτες του, περνάει τον χρόνο του καταγράφοντας την καθημερινότητά του σαν σε ημερολόγιο μιας και εκείνο το διάστημα δεν διέθετε -όπως περιγράφει- την έμπνευση για κάτι περισσότερο.
Είχε βρεθεί, λοιπόν, μόνος στο Παρίσι για ένα εικοσαήμερο. Η Βάσω με την κόρη τους Ευρυδίκη είχαν έλθει στην Αθήνα. Πήραν μαζί τους τη μαμά-γάτα Μασιμίλα και του άφησαν τα τέκνα της για στείρωση. Δεν άντεχαν να τα βλέπουν με επιδέσμους. Έτσι προέκυψε το ημερολόγιο. Ο συγγραφέας -όπως κατά καιρούς έχει εξομολογηθεί- έπληττε θανάσιμα στο άδειο σπίτι και μοιράστηκε τη μοναξιά μου με το χαρτί.
Ο Βασίλης Βασιλικός είναι πολυγραφότατος και ένας από τους πιο πολυμεταφρασμένους συγγραφείς μας. Έχει βραβευθεί και διακριθεί για το έργο του. Γεννήθηκε στην Καβάλα, στις 18 Νοεμβρίου 1934. Ο πατέρας του έγραψε ένα ημερολόγιο για τις ημέρες της Μικρασιατικής Εκστρατείας το οποίο εξέδωσε ο Βασίλης Βασιλικός. Έγινε βουλευτής Καβάλας το 1936 με την Βενιζελική παράταξη. Πήγε Δημοτικό Σχολείο στην Καβάλα, Γυμνάσιο στο “Ανατόλια” στη Θεσσαλονίκη. Το 1952 εισήχθη στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης από όπου αποφοίτησε το 1956 και από το 1959 έως 1961 φοίτησε στη Σχολή Drama School (Yale University) στις ΗΠΑ για συγγραφή σεναρίων κι έπειτα στην School of Radio and Television από όπου πήρε το δίπλωμα τηλεσκηνοθέτη.
Αναμφισβήτητα είναι μια γερή πένα με ταλέντο που φάνηκε από πολύ νωρίς αφού το 1953 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο “Η διήγηση του Ιάσωνα” και το 1956, κατά τη διάρκεια των σπουδών του, το “Θύματα ειρήνης”. Λάτρεψε τη σκηνοθεσία, εργάσθηκε σαν βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σαν σεναριογράφος, σαν ντοκουμενταρίστας και δημοσιογράφος.
Σε όλη του αυτή την πορεία εξέδιδε βιβλία. Η ζωή του χαρακτηρίζεται από ενεργό δράση στην πολιτική ζωή της Ελλάδας απ’ όπου κι αν βρέθηκε. Στη διάρκεια της δικτατορίας έζησε στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία όπου τα βιβλία του, που προορίζονταν για την Ελλάδα, τα εξέδιδε από το δικό του εκδοτικό οίκο με την επωνυμία “Εκδόσεις 8 1/2”. Το 1969 το βιβλίο του “Z” έγινε κινηματογραφική ταινία από τον Κώστα Γαβρά.
Είχε ενεργή ανάμιξη στο αντιδικτατορικό κίνημα. Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1974 και αναχώρησε αμέσως για την Ιταλία, όπου ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Το 1981 επέστρεψε στην Ελλάδα ως αναπληρωτής γενικός διευθυντής της ΕΡΤ μέχρι το 1984. Το 1985 φεύγει πάλι για την Ιταλία και έπειτα για τη Γαλλία. Το 1987 παντρεύεται την υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου. Το 1994 εγκαταθίσταται οριστικά στην Ελλάδα και ξεκινάει την εκπομπή “Άξιον Εστί” στην Κρατική Τηλεόραση.
Στη συνέχεια εκλέγεται σύμβουλος του Δήμου Αθηναίων αλλά το 1996 γίνεται πρέσβης εκ Προσωπικοτήτων της Ελλάδας στην UNESCO και εγκαθίσταται οικογενειακώς πάλι στο Παρίσι μέχρι το 2004.
Ιδιαίτερο επίτευγμά του αποτελεί το γεγονός ότι έχει γράψει 112 βιβλία και είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος συγγραφέας μετά τους Καζαντζάκη, Καβάφη, Ρίτσο. Έργα του έχουν κυκλοφορήσει και στη γραφή Μπράιγ. Δίνει το στίγμα του, για θέματα καυτά και επίκαιρα. Από το 1962 αρθρογραφεί στον ελληνικό και ξένο Τύπο σχετικά με θέματα Τέχνης, καθώς και πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα.
Διακρίσεις: το βραβείο των “12” το 1962, βραβείο Mediteraneo 1971, κρατικό βραβείο διηγήματος το 1980, το οποίο δεν αποδέχτηκε, Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984), μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων, Επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας, Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στην Έδρα της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, Πρόεδρος της Εταιρίας Συγγραφέων από το 2001 έως το 2005, τα αρχεία του βρίσκονται στο Howard Gottlieb Collection του Boston University – Η.Π.Α. και στο αρχείο Βοβολίνη. Είναι μέλος της ΕΣΗΕΑ.
***
Άλλα σημαντικά βιβλία του:
Οι φωτογραφίες (1964), Εκτός των τειχών (1965), Γλαύκος Θρασάκης (1974-1978), Το ημερολόγιο του Ζ (1974), Ο ιατροδικαστής (1976), Τα καμάκια (1978), Foco d’amor (1979), Το τελευταίο αντίο (1979), Οι λωτοφάγοι (1981), Το ελικόπτερο (1985), Κ (1992), Μνήμη από μελάνι (1999), 290 πρόσωπα (2006), Τα ποιήματα (2007), Οι γάτες της Rue d’Hauteville (2010), Όναρ ημερόφαντον (2011), 8½ (1968-1973, 2012).
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (Ε.ΚΕ.ΒΙ.), είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος Έλληνας πεζογράφος μετά τον Καζαντζάκη.
Είναι παντρεμένος με την υψίφωνο Βάσω Παπαντωνίου και έχουν μια κόρη, την Ευρυδίκη.
***
Αυτοί που βιάζονται να πάρουν το απόγευμα το λεωφορείο τους για να επιστρέψουν στις γειτονιές τους.
Μες στα τείχη δείχνουν πουλιά παράξενα,
πουλιά μιας άλλης μπόρας, που ήρθαν εδώ να σταλιάσουν στα κλαδιά αυτής της μισητής, εντειχισμένης επικράτειας.
Κι είναι τόσο ζωντανοί, που τα γιαπιά δείχνουν μπροστά τους σκάρτα.
Βασίλης Βασιλικός – Εκτός των τειχών
