Του Παναγιώτη Μήλα
«Θέλω να σας ρωτήσω πότε σκεφτήκατε να γίνετε ηθοποιός; Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε για να πάρετε αυτή την απόφαση;».
* Το αποφάσισα όταν είδα την παράσταση «Ελένη» σε διασκευή και σκηνοθεσία από την Τζωρτζίνα Κακουδάκη, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, το 2019.
***
Έτσι είχα ξεκινήσει το κείμενο μου τον Φεβρουάριο του 2019, όταν έγραψα στο Catisart για την «Ελένη». Ήθελα με αυτήν την υποθετική ερώτηση – δέκα χρόνια μετά την παράσταση – να δείξω πόσο μπορούσε να έχει επηρεάσει έναν νεαρό θεατή αυτή η δυνατή σκηνοθετική άποψη…
***
Η Τζωρτζίνα έχει το ταλέντο να φωτίζει τα κείμενα, να μην τα… καταστρέφει μόνο και μόνο για να δημιουργήσει εντυπώσεις. Ξέρει να σέβεται το κείμενο γιατί από αυτό το κείμενο θα ανθίσουν νέα πολύχρωμα και ευωδιαστά λουλούδια.
Η Κακουδάκη όμως έχει και άλλο ένα προτέρημα: Είναι από τους ελάχιστους ανθρώπους που γνώρισα στη ζωή μου που αποφασίζουν γρήγορα και δρουν ακόμη πιο γρήγορα…
Αποφεύγει τις ατέρμονες συζητήσεις και προχωράει άμεσα στη δημιουργία. Αυτό το κάνει επειδή ξέρει να συνθέτει απόψεις και να αξιοποιεί τις γνώμες των συνεργατών της. Έτσι δεν μπαίνει σε χρονοβόρες διαδικασίες που καθιστούν εν τέλει «γραφικές» τις όποιες εξαγγελίες.
***
Γνώρισα τη Τζωρτζίνα Κακουδάκη όταν [σε χρόνο «μηδέν»] έπαιρνε σάρκα και οστά το «Λύκειο της Επιδαύρου» στο πλαίσιο των δράσεων του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου.
Σε συζήτηση που κάναμε, τότε, για το Catisart μου είπε πει πως:
«Η αλφάβητος έχει 24 γράμματα, οπότε μπορείς να φτιάξεις πολλά πλάνα. Νομίζω δε ότι ο λόγος που και το Λύκειο, όπως κι άλλες ιδέες υλοποιούνται άμεσα είναι επειδή υπάρχει μια διευρυμένη επιθυμία να γίνουν. Και ο καθένας απ’ την πλευρά του προσπαθεί και τελικά βρίσκει τον τρόπο. Δεν προσπαθεί να βρει τον τρόπο, γιατί αυτό δεν αρκεί. Βρίσκει έναν τρόπο, που αν αυτός χτυπήσει πάλι σ’ έναν τοίχο, τότε βρίσκει έναν άλλο τρόπο, μέχρι να φτάσει σε πόρτα. Αλλά ένα κτήριο κάπου έχει μια πόρτα, αλλιώς δεν είναι κτήριο. Είναι μαυσωλείο, που το έχουν κλείσει».
***
Η Τζωρτζίνα Κακουδάκη είναι δραματουργός, σκηνοθέτις, θεατρολόγος, θεατροπαιδαγωγός και υπήρξε υπεύθυνη για το «Λύκειο Επιδαύρου». Δημιουργεί παντού την αίσθηση μιας ατμόσφαιρας αλληλεγγύης, οικειότητας, συνεργασίας και θετικότητας, εμπνέοντας και υποστηρίζοντας. Είναι από τους σπάνιους εκείνους χαρακτήρες που παίρνουν δυναμικές και ανατρεπτικές πρωτοβουλίες στη ζωή, που επινοούν αποστολές, που βάζουν προτεραιότητες, που ανοίγουν με πάθος νέους δρόμους. Είναι ηγετική φυσιογνωμία που δίνει στους άλλους την αξία και τον σεβασμό που δικαιούνται γιατί γνωρίζει πως με αυτό τον τρόπο «κερδίζουν όλοι».
***
Η Τζωρτζίνα Κακουδάκη μπορεί να έχει ταξιδέψει στο Βέλγιο, στη Λιθουανία, στη Λευκορωσία, στην Πολωνία, στη Γερμανία, στην Αίγυπτο, στο Μεξικό, στην Κύπρο, στη Δανία και αλλού, αλλά με την ίδια επιτυχία ταξιδεύει και μέσα στο σπίτι της. Μας περιγράφει μάλιστα εδώ, τα «συν» και «πλην» αυτού του ταξιδιού…
***
– Ένας καλλιτέχνης του θεάτρου που εξ ορισμού ανήκει στο «τώρα» πώς μπορεί να υπάρξει σε μια επείγουσα κατάσταση, όπως η καραντίνα και η πανδημία;
*Σκέφτομαι συχνά τελευταία την περίοδο του βωβού κινηματογράφου. Όταν η τεχνολογία ανακάλυψε τον ήχο, η βιομηχανία του κινηματογράφου άλλαξε. Πολλοί σταρ του βωβού εξαφανίστηκαν, άλλοτε γιατί μιλούσαν μέτρια αγγλικά ή είχαν κακή άρθρωση ή τσιριχτή φωνή ή δεν μπορούσαν να παίξουν σε πιο απλούς κώδικες υποκριτικής, χωρίς τεράστιες εκφράσεις και χειρονομίες. Η Σουηδή Γκρέτα Γκάρμπο πάντως, αν και ήδη σούπερ σταρ του βωβού, πέρασε μήνες φωνάζοντας σε ένα φαράγγι για να «γρατσουνίσει» τις φωνητικές της χορδές και να αποκτήσει η φωνή της αυτό το γοητευτικό βάθος. Νομίζω ότι κάθε αλλαγή μας χειραφετεί. Αν δεν μας χειραφετεί, μας οδηγεί στην αφάνεια.
Οι καλλιτέχνες είναι μια κατηγορία ανθρώπων που ωφελείται από αυτόν τον εγκλεισμό. Σε όλα, εκτός από τα οικονομικά όπως φαίνεται. Όμως σήμερα δίνεται μια νέα ευκαιρία: να δούμε πώς επιτυγχάνεται η επικοινωνία χωρίς επαφή, πώς αναδεικνύονται νέες δυνατότητες διάδρασης κατ’ οίκον. Και βέβαια δίνει μια τρομερή δυνατότητα παρατήρησης του εαυτού μας και των γύρω μας, πολύ καινούργιων συναισθημάτων, μια «επένδυση» για την ανθρώπινη εμπειρία για τη σκηνή ή την οθόνη.
Νομίζω ότι η εποχή αυτή μας οδηγεί επίσης και σε μια νέα διαπίστωση: είναι χάσιμο χρόνου να θεωρούμε ότι αυτή η περίοδος είναι περαστική. Να αισθανόμαστε ότι είμαστε σε αναμονή. Η πραγματικότητα είναι μια καθημερινή πρόκληση, τέχνη μπορεί να γίνει πάντα στο εδώ και τώρα. Είναι ωφέλιμο να γνωρίζουμε ότι αυτή η νέα τάξη πραγμάτων (sic) θα διαρκέσει για πάντα, μιας και θα αποτελεί μια βιωμένη μας μνήμη, που στο εξής μπορούμε να ανακαλέσουμε.
– Πώς δημιουργούμε νέες φόρμες στην τέχνη στον καιρό του κορονοϊού;
*Τα μέσα που – πολλοί τέλος πάντων από εμάς – έχουμε σπίτι, υπολογιστές, κάμερες, κινητά, σε συνδυασμό με τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης που δίνουν πολλές δυνατότητες διάδρασης, μεταφοράς αρχείων, μοντάζ κτλ, μπορούν να δημιουργήσουν ένα καινούργιο υβριδικό περιβάλλον καλλιτεχνικής επικοινωνίας.
Ήδη, σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν δημιουργικές αναθέσεις σε καλλιτέχνες για διαδικτυακά έργα, όχι μόνο σε εικαστικούς αλλά και σε καλλιτέχνες της σκηνής. Έργα που μάλιστα πληρώνονται. Αυτό θα γίνει!
Θα μάθουμε να χρησιμοποιούμε την τεχνολογία, θα επιμορφωθούμε σε τεχνολογίες που δεν ξέρουμε ακόμα καλά, σε ό,τι καταλαβαίνει και ανταποκρίνεται ο καθένας. Αν δεν εκσυγχρονιστούν τα μέσα μας, η οπτική μας κουλτούρα και η επινοητικότητα να πούμε- κάτι- άλλο- ή-το ίδιο-αλλιώς, θα είμαστε σαν τους καλλιτέχνες του βωβού κινηματογράφου. Θα μένουμε βωβοί ενώ υπάρχει ήχος.
– Η αγωνία για την υγεία μπορεί να φρενάρει την έμπνευση και τη δημιουργία;
*Ζούμε σε μια εποχή επαναπροσδιορισμού των επιθυμιών και των φόβων μας. Οι εποχές, ιστορικά, που ζούσαν οι άνθρωποι μέσα σε μια συλλογική αγωνία του θανάτου, έχουν παράξει μεγάλη τέχνη. Να θυμίσω την ψυχροπολεμική Ευρώπη, με το σοκ του «αιφνίδιου θανάτου» της πυρηνικής ενέργειας, ή τα φιλοσοφικά παράγωγα της εποχής του Πελοποννησιακού Πολέμου και του Αθηναϊκού Λοιμού. Ή την καλπάζουσα ταχύτητα, με την οποία ο «μαύρος θάνατος» του Μεσαίωνα έφερε την Αναγέννηση.
Ο φόβος του θανάτου είναι νομίζω ένα συγκλονιστικό κίνητρο για να κάνει κάποιος τέχνη. Είναι μια ευκαιρία καταβύθισης στο εδώ και τώρα, χωρίς γκρίνια, αναπόδραστα, αποκαλυπτικά. Η γκρίνια είναι μια πολύ ναρκισσιστική πράξη, σε θέτει στο κέντρο του κόσμου. Κανείς δεν είναι το κέντρο του κόσμου, όλα είναι σχετικά μεταξύ τους και είναι πολύ παρήγορο που όλη η ανθρωπότητα χρειάζεται μια επανεκκίνηση.
Προσωπικά αυτή η υποχρεωτική συλλογικότητα μου φαίνεται αληθινά συγκλονιστική. Μπορείς να συζητήσεις για ένα ίδιο συναίσθημα με κάθε άνθρωπο που συνάντησες ποτέ στον πλανήτη. Υλικό για τέχνη 100%, που σήμερα έχει δοθεί ως μια συγκλονιστική προτεινόμενη συνθήκη στην ανθρωπότητα.
-Σας ευχαριστώ πολύ για την εμπειρία αυτού του ταξιδιού μέσα στους τέσσερις τοίχους.
-Κι εγώ, ευχαριστώ.
