Γράφει η θεατρολόγος Μαρία Μαρή
Είδα στο θέατρο «Αργώ» την παράσταση «Το Όνειρο της Ιωνίας». Ένα κείμενο του Αντώνη Κυριακάκη, που σκηνοθετεί ο ίδιος μαζί με τον Γιώργο Πατεράκη.
Ένα κείμενο που βασίζεται σε πάνω από 20 ημερολόγια στρατιωτών της Μικρασιατικής Εκστρατείας και επιχειρεί να φωτίσει τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου 1919 – 22, μέσα από τη ματιά των απλών ανθρώπων, που τα βίωσαν και των οποίων οι ζωές καθορίστηκαν ολοκληρωτικά από αυτά.
Στην ουσία πρόκειται για ένα αντιπολεμικό έργο που έχει ως στόχο να φωτίσει αθέατες πλευρές της περιπέτειας που έζησε η ελληνική κοινωνία από το 1919 έως το 1922.
Δραματοποιούνται πολύ γλαφυρά παραστατικά τα ημερολόγια των στρατιωτών, που πίστεψαν στη Μεγάλη Ελλάδα, που παρασύρθηκαν από τις φιλοδοξίες των πολιτικών και έχασαν τη ζωή τους. Η ιστορική μνήμη είναι σημαντικό να διατηρείται μέσα από το θέατρο, καθώς το θέατρο είναι ένα μέσο τρομερά επιδραστικό στο κοινό.
Λίγα λόγια για το έργο
Τέσσερις αδερφικοί φίλοι στρατολογούνται για να πάρουν μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Μέσα από την ιστορία των τεσσάρων αυτών φίλων παρακολουθούμε επί σκηνής το ψυχορράγημα ενός ολόκληρου έθνους. Μέσα από αυτά τα ημερολόγια προκύπτει ένας πραγματικός θησαυρός πληροφοριών για τη ζωή στα χαρακώματα.
Η αποβίβαση στη Σμύρνη, οι ελληνικές νίκες και η ονειρική υποδοχή του ελληνικού στρατού σε κάθε χωριό και πόλη της Μικράς Ασίας, θα τους κάνει να αισθανθούν σαν μυθικοί ήρωες. Το κλίμα, όμως, σιγά σιγά, θα αλλάξει, αφού οι πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις θα επηρεάσουν αρνητικά την εκστρατεία.
Η πτώση του Βενιζέλου, η αντικατάσταση, σχεδόν, της πλειονότητας των υψηλόβαθμων εμπειροπόλεμων αξιωματικών του μετώπου στα μέσα της εκστρατείας από τη νέα eλληνική κυβέρνηση, οι πρώτες pύρρειες νίκες που θα μοιάζουν με ήττες, με τα χαρακώματα να καταπίνουν εκατοντάδες στρατιώτες και αξιωματικούς, θα αλλάξουν τελείως την πορεία της εκστρατείας.
Οι τέσσερις φίλοι θα πεινάσουν, θα διψάσουν, θα βιώσουν τον εθνικό διχασμό μέσα στο ίδιο τους το στρατόπεδο, θα προδοθούν, την ίδια ώρα, που η Ελλάδα βρίσκεται στο απόλυτο οικονομικό και πολιτικό αδιέξοδο και τέλος θα γίνουν μάρτυρες της φρικιαστικής άτακτης υποχώρησης και Το Όνειρο της Ιωνίας θα μετατραπεί στον απόλυτο εφιάλτη.
Στο έργο ακούγονται αυτοτελή αποσπάσματα από τα ημερολόγια των στρατιωτών: Τ. Κουτσουράδης, X. Καραγιάννης, Γ. Παρθένιος, Π. Αποστολίδης, Σ. Ανδρούτσος, Δ. Αρβανίτης, Μ. Παπαδάκης, Ν. Βασιλικός, Χ. Πληζιώτης, Π. Πρινιωτάκης, Σ. Δομουχτσής, Δ. Κεφαλογιάννης, Ι. Μεντζάλης, Ν. Κολόμβας, Ε. Καμπάνης, Λ. Παρασκευαΐδης, Κ. Γλέντης, Ι. Γιαννόπουλος, Β. Σούλης, Δ. Συμβώνης.
Εκτός από τα ημερολόγια, η παράσταση βασίστηκε και στα «Πολεμικά Φύλλα από την Μικρασιατικήν Εκστρατεία» του πολεμικού ανταποκριτή στη Μικρά Ασία Κ. Μισαηλίδη, και χρησιμοποιήθηκαν αποσπάσματα από το βιβλίο του Στρατή Μυριβήλη, «Ζωή Εν Τάφω» και το διήγημα «Το λουλούδι της φωτιάς».
Η παράσταση
Μέσα στις δύσκολες αυτές ημέρες που διανύουμε, που όλοι νιώθουμε την απειλή του πολέμου και μια έκρυθμη εμπόλεμη κατάσταση γύρω μας, καθώς περιστοιχιζόμαστε από πύρινα μέτωπα, το έργο αυτό ήρθε να δώσει απαντήσεις και κυρίως να αφυπνίσει τον κόσμο, που παγιδεύεται στις φιλοδοξίες και τα συμφέροντα των μεγάλων πολιτικών οραματιστών, των μεγάλων στρατηλάτηδων.
Από την ώρα που κάποιος στρατεύεται πάει όπου τον πάνε. Κάθε πόλεμος είναι αδιέξοδος για τα νιάτα μας. Κάθε κοινωνία πρέπει να σηκώσει το ανάστημά της απέναντι στον προτεινόμενο θάνατο, με σημαία οποιονδήποτε λόγο και με πρόταση οποιαδήποτε αφορμή. Η ανθρώπινη ζωή έχει μεγαλύτερη αξία από οτιδήποτε.
Η αποστολή των ελληνικών δυνάμεων στην περιοχή της Σμύρνης το 1919, μετά τη συνθήκη των Σεβρών, που προέβλεπε τη δημιουργία ελληνικού κράτους στη δυτική Μικρά Ασία, και την αποχώρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από την περιοχή ξεκίνησε τον Μικρασιατικό πόλεμο (1919-1922).
Η Ελλάδα επιδίωκε την εφαρμογή της «Μεγάλης Ιδέας», δηλαδή της ενοποίησης όλων των ελληνικών περιοχών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Στην αρχή, οι ελληνικές δυνάμεις είχαν κάποιες νίκες, αλλά η τουρκική αντεπίθεση, υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, οδήγησε τον ελληνικό στρατό σε ήττα.
Για τη Μεγάλη αυτή ιδέα στρατολογήθηκαν ανήλικα παιδιά που δήλωναν ενήλικα, μόνο και μόνο, για να πάνε στον πόλεμο για το μεγάλο ιδανικό. Πολλοί άνθρωποι χάθηκαν. Έγιναν ανήκουστες βιαιότητες και από τις δύο πλευρές.
Σφαγιάσθηκε άμαχος πληθυσμός, ταπεινώθηκαν άνθρωποι ακόμα και όταν γύρισαν στην Ελλάδα. Μεγάλη η πίκρα και ο πόνος.
Το 1922, οι ελληνικές δυνάμεις ηττήθηκαν και αναγκάστηκαν να αποσυρθούν. Η ήττα αυτή συνοδεύτηκε από τη μεγάλη καταστροφή της Σμύρνης, όπου πολλοί Έλληνες και Αρμένιοι της περιοχής εκτοπίστηκαν ή έχασαν τη ζωή τους.
Το 1923, η Συνθήκη της Λωζάνης καθόρισε τις σύνορα και ολοκληρώθηκε η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες και Τούρκους να εκτοπίζονται από τις εστίες τους.
Η εκδίωξη μεγάλου αριθμού Ελλήνων από την περιοχή προκάλεσε μεγάλη οικονομική και κοινωνική αναστάτωση.
Επί σκηνής αποδίδεται από τους ηθοποιούς ο ενθουσιασμός των Ελλήνων πολεμιστών, οι ατελείωτες πορείες τους μέσα στην Ανατολή, οι ήχοι του πολέμου και της αγωνίας, ο φόβος, η ασέλγεια, η βαναυσότητα του πολέμου, που κάνει τον κάθε άνθρωπο να προδίδει τον εαυτό του και τις αρχές του, να χάνει την ηθική του υπόσταση και κατά συνέπεια την οντότητά του.
Η αλληλογραφία με τους συγγενείς στην Ελλάδα ήταν η μόνη άγκυρα, η μόνη σωσίβια λέμβος για να μη βουλιάξουν εντελώς.
Τα αθώα αυτά παιδιά που παρασύρθηκαν σε αυτόν τον «ιδεαλιστικό» πόλεμο, οι λεβέντες αυτοί, που τους ερμήνευσαν επί σκηνής ο Μάρκος Γέττος, ο Βασίλης Καλφάκης, ο Κώστας Κουτρουμπής και ο Τάσος Τζιβίσκος, μόλις ένιωσαν ισχυροί «γλέντησαν» την κόρη του Τούρκου, που την έβαλαν να τους χορέψει για να μη σκοτώσουν τον πατέρα της, αφού πρώτα ντύθηκαν τα προικιά της και γελοιοποίησαν τα γυναικεία καλούδια της.
Εξαιρετική η κίνηση όλων, που επιμελήθηκε ο Ευθύμης Χρήστου. Πώς συναντήθηκαν νέοι στρατιώτες, πώς ανέβαιναν με ρώμη τα κακοτράχαλα μέρη, πώς ενθουσιάζονταν από την υποδοχή του κόσμου στα διάφορα μέρη, πώς αυτό άλλαξε με τις πρώτες ήττες.
Η κίνησή τους ακολούθησε την ηθική πτώση και την κατακραυγή. Η σκηνή, ο χορός του βιασμού, αυτός ο μοναχικός χορός της Ανθής Φούντα, υπήρξε μια συγκλονιστική σκηνή.
«Ξύπνα ρε Μουσταφά Κεμάλ να δεις τα γιουσουφάκια σου να τα γλεντάνε οι φαντάροι!».
Χάλασε ο εγκέφαλος των στρατιωτών. Ο ένας λιποτάκτησε, ο άλλος αγνοούμενος της μικρασιατικής εκστρατείας, ο άλλος σκοτώθηκε, ο άλλος υποσχέθηκε να ξαναγυρίσει για τα μάτια μιας μορφονιάς, αλλά λόγω συνθηκών και μικρόμυαλης ελληνικής μισσαλλοδοξίας κατόρθωσε να προδώσει τον εαυτό του και επίσης κατόρθωσε η ελληνική κοινωνία να περιθωριοποιήσει αυτούς, τους κάποτε αριστοκράτες της Ιωνίας και να τους μετονομάσει τουρκόσπορους.
Η οικονομική κρίση και η ανέτοιμη κοινωνία να δεχθεί τον πληθυσμό που διώχθηκε από τα παράλια δημιούργησε διχασμό και οι άνθρωποι της Ιωνίας, χωρίς να φταίνε σε τίποτα, γνώρισαν διπλά τον ξεριζωμό.
Υποστηρικτικό ρόλο επί σκηνής έπαιξε η μουσική της Αλεξάνδρας Κατερινοπούλου και ο φωτισμός της Κατερίνας Μαρίας Σαλταούρα.
Μια παράσταση με εξαιρετικές ερμηνείες. Όλοι οι ηθοποιοί πάντα στο ρόλο, διατηρώντας έναν εμφανή χαρακτήρα. Ένα μάθημα ζωής, γιατί μόνο η μνήμη της ιστορίας μπορεί να μας προφυλάξει από τις παγίδες, που στενοκέφαλα στήνονται καθημερινά. Χάνουμε την ουσία των πραγμάτων για κερδοσκοπίες και μικροσυμφέροντα. Μια παράσταση, ύμνος στη ζωή, με την υπογραφή του Αντώνη Κυριακάκη και του Γιώργου Πατεράκη.
Διαβάστε επίσης:
«Το Όνειρο της Ιωνίας». Παράσταση – ζωντανό μνημείο που πρέπει να παιχτεί σε κάθε γωνιά της Ελλάδας
***
Η Μικρασιατική Εκστρατεία με «Το Όνειρο της Ιωνίας», του Αντώνη Κυριακάκη στο Θέατρο «Αργώ»
