Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Κάποιοι άνθρωποι είναι φτιαγμένοι για να παλεύουν με τους ανέμους. Ακόμα κι αν οι άγκυρες χαλάσουν, σπάσουν τα κουπιά, μαζί και το τιμόνι, στα κύματα ανάμεσα, στις θέσεις τους αυτοί θα μείνουν και τα σκοινιά θα εξακολουθήσουν να κρατάνε γερά. Αυτοί είναι που τολμούν να δίνουν με την ψυχή τους τα αγαθά της τέχνης. Ο Στρατής Πανούριος, ένας πανώριος ηθοποιός και σκηνοθέτης, είναι καλλιτέχνης άξιος και πολυμήχανος. Διανοούμενος, φιλόσοφος, διδάσκαλος του θεάτρου. Άνθρωπος παρεμβατικός, καλλιεργημένος, δραστήριος. Αμέτρητα πουλιά πετούν πάνω από το κεφάλι του. Όσες και οι ιδέες του. Προέρχεται από το «νησί των ποιητών», τη Λέσβο. Από τις επάλξεις της τρανής Αγιάσου. Περήφανος, βουνίσιος νησιώτης. Τον γνωρίζω καλλιτεχνικά από τις παραστάσεις του Στάθη Λιβαθινού και την «Αρκούδα» του Τσέχοφ, που σκηνοθέτησε η επίσης άξια Λίλλυ Μελεμέ. Άμεμπτος στη σκηνή. Ακέραιος, δέσμιος στην υπηρεσία της τέχνης. Αντίλαλος της ζωής. Πρόσφατα, παρακολούθησα τον «Γδαρμένο» του Ματς Σιέλμπυ, με τον Νικόλα Αναστασόπουλο, μια σπουδαία δουλειά που ο Στρατής Πανούριος σκηνοθέτησε. Παρατήρησα πώς αναδιατάσσει τα ενδότερα θεατρικά τοπία. Πώς τα μεταβάλλει καθώς δονούνται από την υποδοχή του κοινού, που νιώθει ότι το θέμα της βίας σαφώς το αφορά άμεσα. Θαύμασα την οντολογική του προδιάθεση για αναμέτρηση με τη φαντασία και το διαφορετικό. Μια παράσταση πρέπει να πείθει και σ’ αυτό δεν μπορεί να βοηθήσει καμία συνταγή, κανένα τρικ σκηνοθετικό. Μια παράσταση πρέπει να μορφοποιεί τα συναισθήματα πάνω στη σκηνή. Ο σκηνοθέτης και ο ηθοποιός οφείλουν να εφευρίσκουν κάθε φορά μια άλλη μέθοδο για κάθε νέο έργο. Ο Στρατής, καίριος και ευθύς σαν δυναμίτης, διερεύνησε τα συμβάντα, συνέλαβε την ουσία του έργου, μπήκε ανάμεσα στο υποσυνείδητο του συγγραφέα και στο φίλτρο της γραφής του, και χειροτέχνησε μια αξιοθαύμαστα δυνατή θεατρική αλληλεπίδραση. Μια παράσταση προς όφελος του κοινού, ίδια με μαγικό κλοιό φορτισμένο συγκινησιακά. Δεν μένει παρά να περιμένουμε με προσδοκία τη συνέχεια για το «δαιμονικό στοιχείο» στη δομή του ανθρώπου και την «αποστολή του καλλιτέχνη» που με πάθος μας ετοιμάζει.
Διαβάστε τη συνέντευξη.
Φωτογραφίες: cat is art
* Δε θα ξεχάσω ποτέ τη στιγμή που συνειδητοποίησα ότι ζούσα σε νησί, όταν είδα για πρώτη φορά τη θάλασσα. Στεκόμουν απέναντί της γεμάτος περιέργεια, θαυμασμό και συνάμα έχοντας μια απέραντη ηρεμία και γαλήνη. Δεν είχα ξαναδεί τόσο πολύ χρωματιστό νερό! Είμαι νησιώτης, γεννήθηκα στη Λέσβο και μεγάλωσα στην Αγιάσο, τα παιδικά μου χρόνια ήταν ένα συνεχές παιχνίδι ανάμεσα στις εποχές της φύσης. Η βροχή, τα δέντρα, το χώμα, τα ζώα, τα λουλούδια ήταν για μένα η καθημερινότητά μου, η καθημερινή μου ανάγνωση στο μεγάλο βιβλίο της φύσης. Ευχαριστώ τους γονείς μου, τη Μιλτώ και τον Στέλιο, που κατάφεραν να δημιουργήσουν μια οικογένεια σαν αγκαλιά, γεμάτη τρυφερότητα και συναισθήματα που θα με συντροφεύουν για πάντα. Με τα αδέρφια μου, τη Μαρία και τον Γιώργο, έχουμε μια σπάνια σχέση κι αυτό πιστεύω πως οφείλεται στην παρακαταθήκη αξιών που μας άφησαν οι γονείς μας.
Πώς προέκυψαν η υποκριτική και το θέατρο στη ζωή σου;
* Ως τα δεκαοκτώ μου δεν είχα σκεφτεί ποτέ να ασχοληθώ με την τέχνη του θεάτρου. Η αφορμή μού δόθηκε στο Λύκειο όταν δημιουργήσαμε τη θεατρική ομάδα του 1ου ΕΠΑΛ Δάφνης υπό την επίβλεψη της καθηγήτριάς μας Λίτσας Τσολάκου, στην πρώτη μας παράσταση το «Πικ – Νικ στο Μέτωπο» παίζαμε μαζί με τον Στέλιο Καλαθά και τον Αντώνη Λουδάρο. Έκτοτε έκανα διάφορα επαγγέλματα ώσπου πήρα την απόφαση πως δεν μπορούσα να κάνω τίποτε άλλο παρά να βρεθώ πάνω στη σκηνή ενός θεάτρου, το μόνο σταθερό έδαφος που σου δίνει τη δυνατότητα να πετάς και να ονειρεύεσαι.
Ποιοι δάσκαλοι καθόρισαν τη σταδιοδρομία σου στο θέατρο;
* Είχα την τύχη να γνωρίσω και να μαθητεύσω, στη συγγραφή θεατρικών έργων κοντά στον Στρατή Καρρά, τον Ιάκωβο Καμπανέλη, τον Παύλο Μάτεσι, υποκριτική μαζί με τη Μαίρη Αρώνη, τον Νίκο Τζόγια, τον Ιάκωβο Ψαρρά, τη Λυδία Κονιόρδου, τον Κώστα Καστανά, τον Νίκο Παπακωνσταντίνου και την Ελένη Χατζηαργύρη, σκηνική κίνηση και χορό μαζί με τον Αντρέι Στσούτκιν, την Ελένη Τσουκαλά, τη Μαρία Χορς και τη Ζουζού Νικολούδη και σκηνοθεσία μαζί με τον Στάθη Λιβαθινό και τον Σλόμπονταν Ουνκόφσκι. Ο Στάθης Λιβαθινός μου άνοιξε ένα μεγάλο δρόμο στην τέχνη του θεάτρου και στη σκηνοθεσία, τον ευχαριστώ ολόψυχα γι’ αυτό. Είναι μεγάλη ευλογία να συναντάς δασκάλους, να αφήνεις τον εαυτό σου να έχεις δασκάλους και να τους τιμάς. Οι δάσκαλοι καθορίζουν καίρια την πορεία σου. Έχω την αμυδρά εντύπωση πως «είμαι» κατά κάποιο τρόπο «όλοι» οι δάσκαλοι που συνάντησα συν κάτι ακόμα, κάτι δικό μου προσωπικό.
Ποιοι λόγοι σε οδήγησαν να ανεβάσεις το «Γδαρμένο» στην Ελλάδα;
* Τελικά η εποχή δημιουργεί τα έργα τέχνης ή τα έργα τέχνης έρχονται να συναντήσουν και να ερμηνεύσουν την εποχή; Αυτό είναι ένα ερώτημα που σχετίζεται και με τον «Γδαρμένο» καθώς και το συμπτωματικό timing που έρχεται να μιλήσει στην ελληνική κοινωνία για την εφηβική παραβατικότητα και τη βίαιη συμπεριφορά των νέων. Το «Γδαρμένο», «Blästrad» του Ματς Σιέλμπυ, τον πρωτοδιάβασα στα σουηδικά πριν από τέσσερα χρόνια. Η πρώτη μου εντύπωση ήταν σα να είχα φάει γροθιά στο στομάχι. Ένα έργο – δυναμίτης με μια γραφή ουσιαστική λιτή και άμεση. Μια φίλη μου επίσης είχε δει την πρώτη παράσταση στο Εθνικό Θέατρο της Σουηδίας «Dramaten» και μου μίλησε με τα καλύτερα λόγια για το έργο. Αργότερα η συνάντησή μου με την ηθοποιό και μεταφράστρια Εύα Στυλάντερ και η αγάπη της για το κείμενο και η εξαιρετική μετάφρασή της ήταν το καθοριστικό βήμα πριν από την τελική μας απόφαση. Τελικά τον περασμένο Οκτώβρη ο Καλλιτεχνικός Οργανισμός «Κοχύλι» ανέβασε την παράσταση που τόσο αγαπήθηκε από ενήλικες και εφήβους.
Πιστεύεις ότι η ελληνική κοινωνία έχει ευαισθητοποιηθεί αρκετά σχετικά με το φαινόμενο της βίας στις νεαρές ηλικίες;
* Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σήμερα γίνονται πολλές προσπάθειες ευαισθητοποίησης από την πολιτεία καθώς και από συγκεκριμένους φορείς για τα φαινόμενα παραβατικότητας στις νεαρές ηλικίες. Όμως αλήθεια πώς μια κοινωνία μπορεί να ποιήσει την ευαισθησία; Μήπως με το να τροφοδοτεί εστίες μίσους για τους «μεν» και τους «δε» ή προβάλλοντας τη μαγκιά ως προσωπικό επίτευγμα εις βάρος του διπλανού σου; Βρίζουν οι γονείς, βρίζουν και τα παιδιά, χτυπάνε οι γονείς, χτυπάνε και τα παιδιά. Η ευαισθητοποίηση δεν έχει να κάνει μόνο με συγκεκριμένες εκδηλώσεις, διαλέξεις και έντυπα αλλά και με πρακτικές εφαρμογές στην καθημερινότητα όχι μόνο των νέων, αλλά και των γονέων καθώς και με απτά παραδείγματα ήθους, ευγένειας, συλλογικότητας και αξιοκρατίας που θα ξεκινούν καταρχάς από την ατομική ευθύνη του καθενός.
Πιστεύεις ότι υπάρχουν αυτά τα παραδείγματα στη δική μας κοινωνία;
* Η ελληνική κοινωνία μεγάλωσε και μεγαλώνει υπό την επήρεια του τίτλου της ταινίας «Το ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο». Εγώ απ’ ό, τι θυμάμαι η Παλαιά Διαθήκη δεν αναφέρει κάτι για βρισιές, βιαιοπραγίες και συμπλοκές εντός του Παραδείσου. Το μόνο μεμπτό λέει ήταν απλώς το δάγκωμα ενός μήλου και όχι το δάγκωμα ενός αυτιού ή ενός λαιμού. Εντός αυτού του υπέροχου κήπου με τις γαλάζιες θάλασσες και τα αμέτρητα νησιά φαντάζομαι πως δε θα είχε χώρο η δύναμη της γροθιάς και της κλωτσιάς, σ’ αυτόν το έβδομο ουρανό το καλύτερο που θα είχες να κάνεις είναι να πας για μπάνιο και να πιεις έναν υπέροχο χυμό στην αμμουδιά μαζί με τον άνθρωπο που αγαπάς.
Από τη βία και την επιθετικότητα ένας νέος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση;
* Αν υποθέσουμε ότι η ευχαρίστηση είναι μια χημική διεργασία μέσα στον εγκέφαλο, και εάν αυτός ο νέος έχει συνδέσει την επιθετικότητα με τη συνήθεια να τη «βρίσκει» έτσι, φυσικά και αντλεί -όπως λέτε- «ευχαρίστηση». Αλλά δε γνωρίζουν όμως την «ποιότητα» αυτής της ευχαρίστησης. Πάρτε τον κόσμο των ενηλίκων, πόσοι και πόσοι δεν αντλούν «ευχαρίστηση» από βλαβερές συνήθειες, ολόκληρες κοινωνίες αντλούν ευχαρίστηση από τα παθήματα των διπλανών τους. Από πού να αντλήσει ένα σοφό παράδειγμα ο νέος; Ξέρετε, οι άνθρωποι τελικά φοβούνται δύο πράγματα: να είναι υγιείς και χαρούμενοι.
Τι μορφές μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός;
* Σας ευχαριστώ γι’ αυτήν την ερώτηση. Ο άνθρωπος από τη γέννησή του, είναι καταδικασμένος -θα έλεγε κανείς- να εκπαιδεύεται στο πώς να φοβάται καλύτερα. Η εκπαίδευση στο φόβο, είναι μια ιστορία που κρατάει από τη γένεση του ανθρώπου, ξεκινάει συνήθως με ένα «μη» και φτάνει ως εκεί που δε φτάνει ο νους μας. Στην πραγματικότητα χρειάζονται άπειρες σελίδες για να γράψει κανείς την ιστορία του εκφοβισμού. Έναν μόνο άνθρωπο συνάντησα που δεν φοβόταν τίποτα, εκτός απ’ την ανθρώπινη βλακεία.
Για ποιους άλλους λόγους ένας έφηβος αναπτύσσει εκφοβιστική και βίαιη συμπεριφορά;
* Σαν γονιός το μόνο που έχω να πω, είναι πως το πρόβλημα δεν το έχουν οι έφηβοι, αλλά οι γονείς τους. Σήμερα αυτό που ακούω συνεχώς είναι γονείς να λένε στα παιδιά τους: δεν μπορείς να κάνεις αυτό, αυτό δεν είναι για σένα κ.λπ. Συνεχώς τους ψαλιδίζουν τα όνειρα, εάν κάποιος μου ψαλίδιζε συνεχώς τα όνειρα και δεν με ενθάρρυνε να πραγματοποιήσω τα όνειρά μου τότε ίσως θα έβρισκα καταφύγιο σε κάτι άλλο, εφήμερο και σκοτεινό. Τείνω να πιστεύω πως για να γίνει κανείς γονιός θα έπρεπε να δίνει εξετάσεις σε κάποια επιτροπή για να πάρει το δίπλωμα οδήγησης μιας οικογένειας. Από κει ξεκινούν όλα, από το σπίτι και αν η πολιτεία ενδιαφερόταν ουσιαστικά για τους νέους θα έπρεπε να εκπαιδεύει σωστά τους μελλοντικούς γονείς τους.
Υπάρχουν τρόποι πρόληψης και αντιμετώπισης της βίας στην κοινωνία μας;
* Η ελληνική κοινωνία πιστεύω κτίστηκε πάνω στο ρήμα «εγώ», για να αλλάξει κάτι θα πρέπει να περάσει στο «εμείς». Ο Έλληνας δε νιώθει μέρος ενός συνόλου, αλλά συνήθως μέλος μιας φατρίας, μέλος μια φαμίλιας που εξυπηρετεί τα συμφέροντά του. Ατάκες όπως «τι με νοιάζει εμένα, ή εγώ θα βγάλω το φίδι απ’ την τρύπα» τις ακούμε συχνά. Αυτό που θα πρότεινα ως άμεση πρόληψη είναι να κάνει κανείς καλά τη δουλειά του, να βρίσκει ευχαρίστηση μέσα σε αυτή και να αισθάνεται χαρούμενος και δημιουργικός. Ν’ αποκτήσει ψυχή καλλιτέχνη μέσα σ’ αυτή. Τότε πιστεύω πως μπορεί κάτι να αλλάξει προς το καλύτερο σ’ αυτή τη χώρα.
Πώς η χρήση βίας υπονομεύει τα ιδανικά του πολιτισμού μας;
* Κάποτε είπα σ’ έναν υποψήφιο δήμαρχο, θα σας ψηφίσω αν μου υποσχεθείτε ότι κατά τη διάρκεια της θητείας σας θα κρατήσετε μόνο μία διάβαση στο Δήμο μας άριστα συντηρημένη ως τις άλλες εκλογές. «Ζήτα μου κάτι άλλο, μου είπε, αυτό είναι αδύνατο». Θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι σόι πολιτισμό έχουμε ως χώρα απ’ τη στιγμή που προσπαθεί να περάσει η μάνα με το καροτσάκι της το δρόμο απέναντι και δεν την αφήνει κανείς, αυτό δεν είναι βία; Βία απέναντι στη μητρότητα, στα παιδιά, απέναντι στην ευαισθησία και στο κάτω κάτω απέναντι στην αισθητική μας; Το μεγαλύτερό μας πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε ξεκαθαρίσει προς τα πού πάμε και γιατί. Θα πρέπει να βρεθούν στόχοι που να τους επιδιώξουμε μακροπρόθεσμα, πιστεύω πως χρειάζεται ποιότητα ζωής, ξεκινώντας από τα απλά πράγματα και καθημερινά τα οποία στην άκρη του νήματος σχετίζονται με τα μεγάλα.
Ο άνθρωπος έχει αναπτύξει μια ικανότητα να δικαιώνει την επιθετικότητά του, να εξιδανικεύει τις αδικίες του, να ωραιοποιεί την ωμότητά του;
* Πιστέψτε με αν υπάρχει διάβολος είναι σίγουρο πως δεν έχει πια να διδάξει τίποτε άλλο στον άνθρωπο γιατί ο άνθρωπος τον έχει ξεπεράσει προ πολλού.
Ο Νικόλας Αναστασόπουλος ερμηνεύει το ρόλο του Έντ. Πρόκειται για έναν εξαιρετικά ταλαντούχο ηθοποιό. Για σένα τι αντικατοπτρίζει η προσωπικότητά του;
* Μ’ αρέσει να δουλεύω με ανθρώπους που θαυμάζω και ο Νικόλας είναι ένας απ’ αυτούς. Ο Νικόλας είναι μια κινούμενη βόμβα ενέργειας και θέλησης. Ο ρόλος του Έντ απογειώθηκε με την παρουσία του. Είναι ελάχιστοι οι ηθοποιοί που θα μπορούσαν να κάνουν ό, τι κάνει αυτός στην παράστασή μας. Κάθε φορά που τον βλέπω να παίζει καταλαβαίνω πως η τέχνη του ηθοποιού είναι μια τέχνη «θυσίας», η οποία δεν έχει σχέση με ίχνη εγωισμού και φιλαυτίας. Εργάστηκε με χαρά και ενθουσιασμό κατά τη διάρκεια των προβών, έγινε πιο συνειδητός «παίκτης της στιγμής» κι έφτασε την τεχνική του σε κορυφαία σημεία. Η ερμηνεία του είναι μοναδική. Όσοι έχουν δει την παράστασή μας καταλαβαίνουν τι εννοώ.
Πώς καταλαβαίνει ο θεατής την αξία ενός έργου τέχνης;
* Για να απαντηθεί το ερώτημα της γέννησης και του θανάτου ο άνθρωπος ενδιάμεσα της ζωής έχει εφεύρει ένα πολύτιμο εργαλείο για να αναπνέει, την τέχνη. Άξιο το έργο τέχνης το οποίο έχει κάτι να πει χωρίς να επαληθεύει την ύπαρξή του με τη δικαιολογία του βιοπορισμού. Ή έχεις κάτι να πεις ή δε μιλάς καθόλου. Οι μετριότητες δεν έχουν θέση στην τέχνη. Στον θεατή οφείλεις να φανερώσεις μια πηγή δροσερού νερού για να ξεδιψάσει η ψυχή του. Κι αυτό ο θεατής είμαι βέβαιος το καταλαβαίνει πολύ καλά, αν όχι απόλυτα με τη λογική αλλά με κάτι βαθύτερο που τον συντροφεύει κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Τι σημαίνει το πεπρωμένο ενός ηθοποιού;
* Να παραμείνει ταπεινός υπηρέτης της Τέχνης, σεμνός, σαν ένας κοινός θνητός που κάνει άριστα τη δουλειά του, τότε και μόνον τότε θα εξελίσσεται και θα καλλιεργεί το εαυτό του για κάτι υψηλότερο και ουσιαστικότερο. Ο εγωισμός και η αρρώστια του πρωταγωνιστή στην υποκριτική είναι αυτοκαταστροφική συνήθεια, που μαθηματικά οδηγεί στο χάσιμο του «τάλαντου».
Πώς δαμάζεται ένας ρόλος;
* Μ’ αρέσει αυτή η παρομοίωση, θα συμπλήρωνα, πώς δαμάζεται ο εαυτός μας; Έχουν γραφτεί πάμπολλα βιβλία με μεθόδους υποκριτικής. Δε θα σας κουράσω με θεωρίες. Το ευαγγέλιο για μένα είναι ο Στανισλάβσκι, ο οποίος έδωσε στην υποκριτική και τη σκηνοθεσία τη θέση που αρμόζει στις τέχνες. Τον μελετάω ανελλιπώς. Η τέχνη του θεάτρου είναι μια επιστήμη, με ορολογία και μέθοδο, το ίδιο και η υποκριτική. Ο ηθοποιός οφείλει να είναι επιστήμονας, ένας χειρουργός της ανθρώπινης ψυχής, με άριστη γνώση των εκφραστικών του μέσων, με υψηλή τεχνική, με πλούσια παιδεία και πίστη. Τότε ναι, θα έχει κανείς το δικαίωμα να αρπάξει τον ταύρο του ρόλου απ’ τα κέρατα και να γνωρίσει τις δυνατότητές του.
Το πιο δύσκολο θεατρικό έργο είναι και το πιο όμορφο, κατά κανόνα;
* Η δυσκολία σ’ ένα θεατρικό έργο έγκειται στο να ανακαλύψεις το θέμα ενός έργου που σε αφορά, να εμπνεύσεις τους συνεργάτες σου και όλοι μαζί να υπηρετήσουν την παράσταση αφήνοντας κατά μέρος το μικρό τους εγώ σε σχέση με τις πανανθρώπινες αξίες που έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ένα θεατρικό έργο. Όλοι μαζί υπηρετούν το συγγραφέα και όχι το όνομά τους. Άλλωστε δεν υπάρχει ούτε εύκολο ούτε δύσκολο έργο. Η ομορφιά βρίσκεται στη χαρά της δημιουργίας δεν είναι ποσοτική υπόθεση.
Υπάρχει κοινό που μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε ψυχρό ή αυτή η άποψη είναι μύθος;
* Δεν έχω γνωρίσει κανέναν ψυχρό θεατή παρά μόνο ψυχρούς καλλιτέχνες.
Το θέατρο είναι πάντα μια συλλογική δουλειά;
* Απόλυτα. Μιλάω για όλους όσοι φτιάχνουν μια παράσταση, ακόμα και τους θεατές που το βλέπουν, όλοι συμμετέχουν στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο στην ουσία του είναι μια διαρκής διαδικασία.
Τα πολιτικά συστήματα, κατά τη γνώμη σου, έχουν κάποια χρησιμότητα σήμερα;
* Όσο υπάρχει χρήμα, θα υπάρχουν και πολιτικοί.
Τι αποτελεί πρόκληση για σένα και τι σε φοβίζει;
* Τις περισσότερες φορές στη ζωή μου είχα προκλήσεις οι οποίες με προκαλούσαν να πάρω αποφάσεις που θα άλλαζαν τη ζωή μου. Όποτε ακολουθούσα την καρδιά μου, δικαιωνόμουνα.
Η τέχνη έχει τη δυνατότητα να αλλάξει κάτι στις μέρες μας;
* Αν η τέχνη μπορεί να αλλάξει το δημιουργό της τότε έχει καλώς, αν τώρα καταφέρει να επηρεάσει κι ένα μικρό πυρήνα ανθρώπων που είναι συντονισμένοι με το δημιούργημα τότε θα έχει πετύχει πολλά. Οι μέρες που διανύουμε για μένα είναι σπουδαίες, αποτελούν πηγή έμπνευσης με τα όσα συμβαίνουν. Αλλά δεν γνωρίζω αν μπορεί η τέχνη να αλλάξει μια εποχή, αυτό θα το πουν αργότερα οι αρχαιολόγοι ή αλλιώς… οι εξωγήινοι.
Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σου συγγραφείς;
* Ποιον να πρωτοπώ, τα ράφια μου δεν αντέχουν άλλα βιβλία, τον τελευταίο καιρό όμως διαβάζω Λεονίντ Αντρέγιεφ, έχει γράψει αριστουργήματα, ένα μοναδικό συγγενικό πνεύμα που αξίζει κανείς να διαβάσει.
Ποια έργα ονειρεύεσαι να σκηνοθετήσεις και ποιους ρόλους να ερμηνεύσεις;
* Ονειρεύομαι να σκηνοθετήσω την επόμενη παράσταση και να ερμηνεύσω τον επόμενο ρόλο.
Υπάρχουν στιγμές που μπορεί να χάσεις το κουράγιο σου;
* Ναι, όταν χάνω την πίστη στα όνειρά μου.
Η καθημερινότητά μας έχει πολιτισμό;
* Ο κόσμος γεννιέται στο νου μας κάθε στιγμή, το ίδιο και η καθημερινότητά μας. Είναι στο χέρι μας να εκπολιτίσουμε τις στιγμές μας, να τους δώσουμε χρώμα, αισθητική και χαρά. Αυτός ο τόπος είναι φτιαγμένος για μεγάλα πράγματα για υψηλής αισθητικής ιδέες και ανθρώπους. Η ΑΟΖ (Aποκλειστική Οικονομική Ζώνη) του Πολιτισμού και του Περιβάλλοντος αυτής της χώρας είναι πολύ πιο σπουδαία από τα κοιτάσματα πετρελαίου, το φυσικό αέριο και τα ορυχεία πολύτιμων μετάλλων. Ο Όμηρος, ο Αισχύλος και ο Πλάτωνας δεν εξαντλούνται ποτέ. Γιατί να μην επενδύσουμε σ’ αυτούς; Αν δεν το καταλάβουμε όσο είναι καιρός θα ξυπνήσουμε ένα πρωί και απλώς θα ζούμε σε μια άλλη χώρα.
Ποια είναι η αγαπημένη ασχολία του ελεύθερου χρόνου σου;
* Από μικρός δεν μπορούσα να κατανοήσω την έννοια του «ελεύθερου χρόνου». Για μένα υπάρχει ένας ενιαίος και αδιαίρετος χρόνος ο οποίος μου δίνει τη δυνατότητα να ξαναφτιάξω τον κόσμο απ’ την αρχή, οπότε θα σας μιλήσω για την αγαπημένη μου ασχολία κατά τη διάρκεια της μέρας που είναι η παρατήρηση. Μ’ αρέσει να παρατηρώ τον εαυτό μου σε κάθε του στιγμή στα πιο μικρά και στα πιο μεγάλα και κάπου κάπου σκέφτομαι φωναχτά: «αυτό σημαίνει ν’ αγαπάς να ζεις και να μαθαίνεις».
Ποια είναι τα επόμενα θεατρικά σου σχέδια;
* «Το δαιμονικό στοιχείο» στη δομή του ανθρώπου, αυτό είναι το θέμα το οποίο μ’ ενδιαφέρει τον τελευταίο καιρό, καθώς επίσης και η «αποστολή του καλλιτέχνη».
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
* Όταν ζούσα στο χωριό δεν γνώριζα τη λέξη κατοικίδιο, για μας το ζώα είχαν κάποια συγκεκριμένη χρησιμότητα και γι’ αυτό υπήρχαν. Όταν ήρθα στην Αθήνα κατάλαβα ότι είναι διαφορετικά τα πράγματα, εδώ το κατοικίδιο δεν είναι απλώς ένα ζώο αλλά μια συντροφιά πολύτιμη και μοναδική. Τα ζώα μάς δέχονται όπως είμαστε, σα να μας γνώριζαν από παλιά. Στα επόμενα σχέδια της οικογένειας είναι ένας σκύλος που θα χορτάσει την πεζοπορία και το παιχνίδι στη φύση.
