Πάνω: Φωτογραφία: Κώστας Ζερμπίνος
Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Για μας τους δημοσιογράφους, είναι μια εμβληματική προσωπικότητα. Τολμηρή, ακούραστη, θαρραλέα. Δημοσιογράφος του ρεπορτάζ, των επάλξεων και της έρευνας. Μια σοφή, δυναμική, καλλιεργημένη γυναίκα, που ποτέ δεν συμβιβάστηκε, ποτέ δεν μίλησε με λόγια διφορούμενα και ασαφή, ποτέ δεν φοβήθηκε, ποτέ δεν υπέκυψε. Άνθρωπος με άποψη, αγωνιστική διάθεση και νεανικό ενθουσιασμό. Τη θυμάμαι στις δημοσιογραφικές εκδρομές μας ευκίνητη και αεικίνητη να χορεύει με εφηβικό παλμό ταραντέλα στην Κάτω Ιταλία ή να πετά μαζί μας με αερόστατο πάνω από την Καππαδοκία. Τη θυμάμαι επίσης μαχητική να κάνει απεργία πείνας στην είσοδο της Ένωσης Συντακτών για να προασπίσει τα δικαιώματα του κλάδου. «Κατεβαίνω σε απεργία πείνας ώσπου να συγκροτήσετε προεδρείο», έγραφε. Πάντα βέβαια με εκείνο το έξυπνο χαμόγελο, τη λάμψη και την ορμή στο γλυκό της πρόσωπο. Η Σοφία Μαλτέζου γεννήθηκε στη συνοικία της Πλάκας, μια κάποια χρονιά του περασμένου αιώνα. Έζησε την παιδική της ηλικία μέσα στην Κατοχή και στον Εμφύλιο. Τελείωσε το Β΄ Γυμνάσιο Μαρασλείου μαζί με τριακόσιες ακόμα κοπέλες που πήγαιναν μαζί της στην ίδια τάξη. Πέρασε από τη Σχολή -τότε- της Παντείου, από το πανεπιστήμιο Saint George Williams του Μόντρεαλ και από όλα τα… πεζοδρόμια της Αθήνας, καλύπτοντας διάφορα ρεπορτάζ ως δημοσιογράφος. Για δεκαπέντε χρόνια κάλυπτε το δικαστικό ρεπορτάζ. Επίσης εργάστηκε σε πολλά περιοδικά, στην ιδιωτική ραδιοφωνία και στην ιδιωτική τηλεόραση. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, ύστερα από παρότρυνση του Χρήστου Πασαλάρη, κρατούσε το «Μπλοκάκι της Μελίντας», στο περιοδικό «Επίκαιρα». Η στήλη αυτή υπήρξε το εφαλτήριο για πολλούς ανθρώπους των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, που σήμερα διαπρέπουν. Κάποτε η Σοφία Μαλτέζου αποφάσισε ν’ αφήσει το πεδίο ελεύθερο στους νεότερους συναδέλφους της και να περιοριστεί στην κατ’ οίκον συγγραφή. Έχει γράψει από το 1977 μέχρι σήμερα τα βιβλία: «Ποιος πιστεύει τον Ανδρέα», «Η εγγονή του Κάιζερ», μια μελέτη για τη μοναξιά στην εποχή μας, «Με τη μοναξιά μου», το «Τριχωτό μίξερ» και το «Τοπίο ενός χωρισμού» (εκδόσεις «Φιλιππότης»). Είναι αντιπρόεδρος του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ και μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών. Γράφει με μια παλιά γραφομηχανή Ολύμπια και ζει σε ένα κτήμα έξω από την Κερατέα, συντροφιά με επτά σκυλιά και τέσσερις γάτες. Μόνο, όπως λέει. Γιατί κάποτε είχε είκοσι τρία ζώα. Το νέο της βιβλίο «Το Τέλος των Εραστών» είναι ένα πάντρεμα μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας και «παραμυθιού χωρίς όνομα». Στο βιβλίο αυτό συμβαίνουν πολλά, άλλα τραγικά κι άλλα διασκεδαστικά, όλα όμως συναρπαστικά και όλα μας αφορούν. Σας το προτείνω ανεπιφύλακτα, γιατί όπως και τη Σοφία κι “εμένα με νοιάζει” κι εσάς σας νοιάζει.
Διαβάστε τη συνέντευξη.
Ειρήνη Αϊβαλιώτου: Τι αναμνήσεις έχετε από τα παιδικά σας χρόνια, κυρία Μαλτέζού;
Σοφία Μαλτέζου: Πέρασα τα παιδικά μου χρόνια αμέσως μετά την Κατοχή, οπότε δυστυχώς δεν έχω ευχάριστες αναμνήσεις από αυτά. Μετά την Κατοχή πεινάσαμε περισσότερο από όσο μέσα στα τελευταία χρόνια της Κατοχής. Έπειτα άρχισε ο Εμφύλιος και αμέσως μετά το σχολείο μπήκα στο επάγγελμα και στη βιοπάλη μου. Δεν έχω λοιπόν ευχάριστες αναμνήσεις. Ήμουν και ορφανό από πατέρα…
Στο Διαδίκτυο διάβασα ότι είναι αδερφή σας η Υβόννη Μαλτέζου.
Σοφία: Δεν έχουμε καμία σχέση. Αξιόλογη καλλιτέχνις. Όπως με ρωτάνε συνήθως, η πρώτη ερώτηση που μου κάνουν, είναι τι συγγένεια έχω με τον καθηγητή τον Μαλτέζο. Δεν έχω. Μαλτέζοι υπάρχουν σε όλη την επικράτεια. Μπορεί να είναι εργολάβος οικοδομών, μπορεί να είναι επιστήμων, είναι διάσπαρτο το όνομα.
Η καταγωγή σας από πού είναι;
Σοφία: Η μητέρα μου κι εγώ γεννηθήκαμε κάτω από την Ακρόπολη. Έχω βαφτιστεί στον Άγιο Νικόλαο τον Ραγκαβά, παλιά εκκλησούλα και εξακολουθεί να υπάρχει ένα διώροφο σπίτι εκεί, το οποίο ήταν της θείας μου της Πηνελόπης. Και η μητέρα μου Πηνελόπη λεγόταν και έμενα εκεί για ένα διάστημα. Θέλω να πω ότι είμαι «γκαγκαραία», γνήσια Αθηναία, να το πούμε έτσι. Αλλά από κάποια στιγμή και μετά η πόλη μού έγινε τόσο ξένη αφενός, αφετέρου είχα μαζέψει κάποια σκυλιά στο σπίτι μου και σηκώθηκα κι έφυγα και πήγα στην Κερατέα. Είμαι τώρα από το 1986 στην Κερατέα και έχω γίνει και δημότης Κερατέας, εκεί ψηφίζω πλέον, ενώ πριν ψήφιζα στο Μαράσλειο, μαζί με τη Μελίνα Μερκούρη και άλλους Αθηναίους… Έχω τελειώσει το Β’ Γυμνάσιο, τώρα έχει γίνει λύκειο.
Και μετά πήγατε στο Μόντρεαλ.
Σοφία: Ναι, πήγα να πάρω λίγο αέρα, την περίοδο της Χούντας. Έκανα σπουδές στο Saint George Williams. Πήγα εκεί για ένα διάστημα αλλά μετά θύμωσα. Ήθελα να κάνω μαθήματα Ιστορίας και θύμωσα με τον καθηγητή, διότι κάποια στιγμή είπε σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο ότι οι Έλληνες καθυστέρησαν τον πολιτισμό. Και του λέω: «Πρώτη φορά το ακούω αυτό. Δηλαδή θέλετε να πείτε ότι όλα ξεκίνησαν με την ανακάλυψη της Αμερικής, σας παρακαλώ μη λέτε τέτοια πράγματα εδώ πέρα, γιατί προφανώς δεν ξέρουν ιστορία και ιστορία του πολιτισμού». Έτσι σηκώθηκα κι έφυγα. Εκεί δε, βρήκα μια μικρογραφία της πολιτικής ζωής εδώ. Δηλαδή ήταν διαλυμένοι οι δικοί μας οι μετανάστες σε δεξιούς, αριστερούς και λοιπά. Εγώ πήγα ως ουδέτερη, οπότε ήμουν ύποπτη για όλους. Έπειτα από δύο χρόνια γύρισα στην Ελλάδα. Είπα πως καλύτερα ό, τι κάνω να το κάνω στον τόπο μου.
Ποια ήταν τα αναγνώσματα των παιδικών σας χρόνων.
Σοφία: Θυμάμαι να διαβάζω από 8 χρονών εφημερίδα. Διάβαζα από 6 χρονών ό, τι έπεφτε στα χέρια μου. Η μητέρα μου είχε μια σχετικά καλή βιβλιοθήκη. Να φανταστείτε ότι «Το κόκκινο και το μαύρο» του Σταντάλ, το διάβασα 10 χρονών, προφανώς χωρίς να πολυκαταλαβαίνω αλλά πάντοτε μελετούσα από μικρή. Μάζευα και χαρτιά, αποκόμματα από τον Τύπο κ.λπ. Είχα 100 τετραγωνικά αποθήκη για το αρχείο μου. Το αρχείο και τη βιβλιοθήκη μου, η οποία έχει 5.000 τόμους και χιλιάδες είναι τα αποκόμματα μοιρασμένα κατά θέματα.
Όταν γράφετε, διότι έχετε γράψει τόσα βιβλία μέχρι τώρα, παίρνετε το χρόνο σας; Ο χρόνος κυλάει αργά ή έχετε το γνώρισμα της ταχύτητας;
Σοφία: Επειδή είμαι δημοσιογράφος, γράφω γρήγορα, αρκεί να έχω διαβάσει το υλικό. Για να γράψω το τελευταίο μου βιβλίο, διάβασα 200 βιβλία και 1.000 αποκόμματα. (Στη φωτογραφία η συντροφιά της “Μελίντας” πριν από ένα ταξίδι στη Θεσσαλονίκη, όπου το “Μπλοκάκι” είχε διοργανώσει εκδήλωση για τον κινηματογράφο. Διακρίνονται στη σειρά των καθιστών, πρώτος από αριστερά ο Ηλίας Ταμπακέας και δεύτερος από δεξιά ο Σταμάτης Κραουνάκης. Στην πρώτη σειρά, έκτη από δεξιά, με μακριά μαλλιά και γυαλιά, η Σοφία Μαλτέζου. Δεξιά της η Λίτσα Θεοφάνους).
Το βιβλίο σας περιέχει πάρα πολλά στοιχεία.
Σοφία: Έχει πάρα πολλή δουλειά. Είδατε μόνο το θέμα του έρωτα πώς το αντιμετωπίζω, πώς το προσεγγίζω, το συμπόσιο περί έρωτος, ένα τηλεοπτικό συμπόσιο περί έρωτος. Βέβαια μερικοί ελληναράδες θα ανατριχιάσουν που μιλάω εγώ για συμπόσιο περί έρωτος, με μακρινό πρόγονο τον Πλάτωνα, αλλά έτσι νομίζω πως θα γινόταν κάποια συζήτηση στην τηλεόραση σήμερα για τον έρωτα.
Έχετε κάποια προστατευτική ρουτίνα στην καθημερινότητά σας, πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας πρέπει να έχει κενό, ανεύθυνο χρόνο.
Σοφία: Πρέπει να έχει γιατί αν δεν είχα τη δουλειά μου την κύρια, η οποία ήταν του δημοσιογράφου, θα είχα γράψει πολύ περισσότερα βιβλία. Και με το αρχείο που έχω γιατί ως συγγραφέας δεν γράφω από το νου μου, δεν κατεβάζω ιδέες, πρέπει να έχω στοιχεία για να γράψω. Μάλιστα, ένα που το θεωρώ καλό βιβλίο μου είναι αυτό για τη μοναξιά, το πρόβλημα της μοναξιάς στην εποχή μας (σ.σ.: «Με τη μοναξιά μου», εκδόσεις «Φιλιππότης»). Και πάλι χρησιμοποίησα πάρα πολλά στοιχεία για να γράψω αυτό το βιβλίο γιατί ακόμα και στα μυθιστορήματά μου πρέπει να έχω στοιχεία.
Πώς πιστεύετε ότι θα ήταν η ζωή σας αν δεν τολμούσατε να εκτεθείτε;
Σοφία: Κοιτάξτε, δεν νομίζω ότι εκτίθεμαι. Αυτό βγαίνει από μέσα σου, είναι μια εσωτερική ανάγκη να πεις κάποια πράγματα, κάποια εποχή και να επικοινωνήσεις με το κοινό το οποίο θα σε αποδεχτεί ή δεν θα σε αποδεχτεί. Είναι εσωτερική ανάγκη. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι δεν θα ζούσα χωρίς γράψιμο, όπως λένε μερικοί. Όχι θα ζούσα, γιατί είχα κι άλλα ενδιαφέροντα. Αγαπάω τον άνθρωπο. Βέβαια, με τους ανθρώπους δεν τα πάω καλά όπως όλοι μας, ίσως έχω περισσότερες απαιτήσεις, αλλά έμαθα και να συγχωρώ. Είναι αρετή και ευεργέτημα για τον εαυτό μου τον ίδιο.
Να μπορεί να συγχωρεί κανείς είναι μεγαλείο, θέλει δύναμη.
Σοφία: Ναι, ας το πούμε μεγαλοψυχία…
Ποια ακριβώς στιγμή καταλάβατε ότι θέλετε να γίνεται δημοσιογράφος αλλά και ότι πρόκειται να γίνεται δημοσιογράφος;
Σοφία: Τώρα να σας εξομολογηθώ κάτι. Δεν ήθελα να γίνω δημοσιογράφος, από μικρή ήθελα να γίνω συγγραφέας και νόμιζα ότι, μέσω της δημοσιογραφίας, θα προσέγγιζα γρηγορότερα το στόχο μου, αλλά με παρέσυρε το επάγγελμα. Ενώ μπήκα, όπως σας είπα, από δεκαεννέα ετών στο επάγγελμα, το πρώτο μου βιβλίο κυκλοφόρησε το 1977. Εν τω μεταξύ, έκανα δεκαπέντε χρόνια δικαστικό ρεπορτάζ, ελεύθερο, έρευνες κ.λπ.
Τα βιβλία που γράφετε πριν τα πάτε στον εκδότη, ποιος είναι ο πρώτος αναγνώστης τους;
Σοφία: Κανένας. Δεν τα δίνω σε κανέναν. Κακό αυτό γιατί πολλοί συγγραφείς, ακόμα και αναγνωρισμένοι συγγραφείς, σε κάποιον τα δίνουνε, εγώ δεν τα δίνω σε κανέναν. Είναι εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, είναι επιπολαιότητα, δεν ξέρω τι να πω… αλλά δεν τα δίνω.
Πιστεύετε ότι η περιέργεια, η κατασκοπεία και η παρατηρητικότητα χρειάζονται και πόσο στο λογοτέχνη;
Σοφία: Δεν ξέρω αν η κατασκοπεία είναι η ακριβής λέξη, αλλά παρατηρητικότητα και εμβάθυνση σε αυτά που βλέπεις και αυτά που ακούς χρειάζεται. Αυτό το είχα και σαν δημοσιογράφος, δηλαδή ενώ οι άλλοι βγάζανε τα επιφανειακά στοιχεία, εγώ πήγαινα σε βάθος κι αυτό ήταν ένα ατού για τη δουλειά μου και το αναγνωρίζανε και οι εκδότες, όπου κι αν δούλεψα. Αυτό είναι κακό μάλλον για τη δημοσιογραφία γιατί η δημοσιογραφία θέλει εντυπωσιασμούς παρά σε βάθος έρευνα, εσείς το ξέρετε καλύτερα.
Όλα αυτά τα χρόνια στη σταδιοδρομία σας, στα ρεπορτάζ, στις έρευνες, σε όλα αυτά που κάνατε, αισθανθήκατε ποτέ αδέξια ή αμήχανη.
Σοφία: Ομολογώ ότι δεν ήμουνα καλή στο αστυνομικό ρεπορτάζ γιατί είχα την εντύπωση ότι όλη την αλήθεια, όλα τα δεδομένα, έπρεπε να μας τα δίνουν οι αρχές χωρίς εμείς να καταφεύγουμε σε πλάγια μέσα για να τα ανακαλύψουμε. Ούτε μπορούσα να πάω σε έναν που είχε σκοτωθεί το παιδί του σε τροχαίο και να του πω τι αισθάνεσαι. Είχα αυτές τις αναστολές. Τώρα του βάζεις το μαρκούτσι στο λαιμό και τον ρωτάς πώς αισθάνεται.
Τι διαβάζετε τώρα, ποιους συγγραφείς, όταν θέλετε να ηρεμήσετε, να συγκεντρωθείτε;
Σοφία: Επειδή ετοιμάζω μια δουλειά για τις απάτες, διαβάζω πάρα πολύ για τις απάτες, πέρα από τα στοιχεία. Επειδή ετοιμάζω ένα βιβλίο για το θάνατο, συγκεντρώνω όλα τα βιβλία που έχουν σχέση με αυτό το θέμα. Για να ξεκουραστώ διαβάζω ποίηση αλλά ποίηση δυνατή. Θέλω τα ποιήματα να μου ανοίγουν ορίζοντες, και τελευταία ανακάλυψα τον Μπόρχες ως ποιητή. Είναι φοβερός. Και λυπάμαι που δεν τον είχα ανακαλύψει μέχρι τώρα. Βέβαια ο δικός μου ποιητής, συμφωνείτε δεν συμφωνείτε, είναι ο Ελύτης. Και ο Λειβαδίτης, για το ανθρώπινο στοιχείο του. Ο Ελύτης είναι αλλού, ο Λειβαδίτης είναι αλλού. Ο Μπόρχες ως προς τη θεματολογία του μου θυμίζει τον Καβάφη. Ως προς τη θεματολογία του αποδεικνύεται ότι είχε τεράστιες γνώσεις και τον συνιστώ στους φίλους όσους δεν τον έχουν ανακαλύψει, να τον ανακαλύψουν και ως ποιητή. Θέλω να πω εδώ κάτι. Συχνά πυκνά πέφτω θύμα της κριτικής. Παίρνω βιβλία τα οποία έχουν λάβει διθυραμβικές κριτικές και στο τέλος αποδεικνύονται ένα τίποτα, όπως ήταν ο «Κήπος του Επίκουρου» («Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου» του Irvin Yalom). Θα το έχετε διαβάσει, είδατε και τι υποδοχή του κάνανε του συγγραφέα εδώ και τι μας λέει τελικά, ότι για να αντιμετωπίσεις το θάνατο πρέπει να ζήσεις καλή ζωή. Ευχαριστώ πάρα πολύ. Και άλλα βιβλία έχουν πάρει πολύ καλές κριτικές και τα διαβάζεις και δεν σου λένε τίποτα. Αυτά τα ξέρετε βέβαια, είναι κυκλώματα, είναι συμφέροντα, είναι δούναι και λαβείν. Μακάρι να υπήρχε πραγματικά αντικειμενική κριτική.
Πιστεύετε ότι αν η κριτική ήταν αντικειμενική, πραγματικά θα ωφελούσε; Εσείς τι βαρύτητα δίνετε, όταν κυκλοφορεί κάποιο βιβλίο σας, σε μια κριτική;
Σοφία: Τη θέλω την κριτική, έστω και αρνητική. Το ότι κάποιοι συνάδελφοι ασχολούνται με το βιβλίο μου είναι κάτι θετικό. Δεν με νοιάζει να μου κάνουν ακόμα και κακή κριτική, αρκεί να ασχολούνται. Κι όχι μόνο το δικό μου. Και τώρα θέλω να προσθέσω κάτι εδώ, ξέρετε ότι η τηλεόραση αφιερώνει πολύ λίγο χρόνο στο βιβλίο και κυρίως αφιερώνει χρόνο στο λογοτεχνικό βιβλίο. Γιατί μόνο στο λογοτεχνικό, υπάρχει και το επιστημονικό, και το επιστημονικής φαντασίας, βιβλία για τον κινηματογράφο, για το θέατρο, γιατί μόνο η λογοτεχνία; Και παρουσιάζονται με έναν τρόπο έτσι περί γραμμάτων ο οποίος δεν συγκινεί το ευρύ κοινό, να το φέρει μπροστά στο πνεύμα του συγγραφέα. Το ίδιο γίνεται και με την κριτική του κινηματογράφου και του θεάτρου, δηλαδή οι κριτικοί βγάζουν τα απωθημένα τους… Θυμάμαι την κριτική που έκανε, αυτό αν θέλετε το βάζετε αν δεν θέλετε όχι, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, ο οποίος, ως κριτικός κινηματογράφου, στην «Εστία» έγραφε, σου έλεγε πήγαινε ή μην πας να δεις αυτό το έργο. Αυτό θέλω και για το βιβλίο και για τον κινηματογράφο, και για μια διάλεξη. Να γνωρίζει ο αναγνώστης ή ο ακροατής ή ό τηλεθεατής ότι αυτός μπορεί να σου δώσει τη σωστή κριτική. Να μη βγάζεις, ως κριτικός, τα απωθημένα σου. Δεν ξέρω αν έχω δίκιο. Θέλω να υπογραμμίσω εδώ ότι ο Σπύρος Μαρκεζίνης ήταν τέρας μορφώσεως και ο γιος του το ίδιο (σ.σ.: Βασίλειος Μαρκεζίνης). Ασχέτως αν έχω αντιρρήσεις για την πολιτική του σταδιοδρομία.
Τι μουσική ακούτε;
Σοφία: Από μουσική ακούω τα πάντα, εκτός από τα κλαψιάρικα τα οποία δεν μου αρέσουν. Κλασική μουσική, η κάντρι επίσης μ’ αρέσει πάρα πολύ, τα δημοτικά ως ένα σημείο και κυρίως διασκευασμένα, δεν τα αντέχω πάνω από μισή ώρα τα κλαρίνα. Με το κλαρίνο συμβιβάστηκα με τα «Πέτρινα Χρόνια», θυμάστε… Κάθε είδους μουσική ακούω, και τα ευρωπαϊκά και τα αμερικάνικα. Νομίζω ότι η ελληνική μουσική υπερτερεί κατά κάποιον τρόπο και της αμερικάνικης, δηλαδή υπάρχουν τραγούδια με πολύ ωραία σύνθεση, με πολύ ωραία λόγια, ενώ ακούω αυτά τα αμερικάνικα και νομίζω ότι όλα είναι ίδια. Είμαι ανοιχτή στα ακούσματα, δεν μπορώ να πω ότι ακούω μόνο Μπαχ και Μπετόβεν, αρκεί να έχουν μια αρμονία, να μου ευχαριστούν το αφτί μου και να φτάνουν στην καρδιά μου. Αν θυμάστε στο τέλος του βιβλίου μου (σ.σ.: «Το Τέλος των Εραστών») μια κοπέλα βάζει στο σακίδιό της τα απομεινάρια του πολιτισμού. Μεταξύ των άλλων βάζει και δέκα τραγούδια του Λέοναρντ Κοέν. Μ’ αρέσει πολύ ο Κοέν, πώς να το κάνουμε. Ακόμα ο Ξαρχάκος με τον «Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας» έχει κάνει μια εξαίσια σύνθεση.
Οι γυναίκες γίνονται το ίδιο εύκολα συγγραφείς, όσο και οι άνδρες;
Σοφία: Μα νομίζω ότι κυριαρχούν. Συνήθως όμως γράφουν για κάποιο χαμένο έρωτα ή αφηγούνται την ιστορία μιας οικογένειας ή περιορίζονται σε μια εποχή, τη μεταπολεμική κ.λπ. Εντάξει έχουν το κοινό τους, τις ευαισθησίες τους, αρκεί να μην επαναλαμβάνονται. Εγώ, όπως θα είδατε, αν και έχω ασχοληθεί και με τις ανθρώπινες σχέσεις, σ’ αυτό το βιβλίο θέλω να κάνω την επανάστασή μου κι όταν μιλάω για ανίκανο λαό ξέρετε σε ποιον αναφέρομαι. Καιρός είναι να σηκωθούμε από τον καναπέ και να επαναστατήσουμε, όχι με βίαιο τρόπο. Ο καθένας από τη θέση του να κάνει την επανάστασή του.
Στην εποχή που ζούμε πιστεύετε ότι η τέχνη και η λογοτεχνία έχουν και παρηγορητικό χαρακτήρα;
Σοφία: Δεν θα ήθελα να είχαν παρηγορητικό χαρακτήρα, θα ήθελα πραγματικά να ενδυναμώνουν τον άνθρωπο για να αγκαλιάσει τις αξίες, να τις επιβάλει. Έχουν χαθεί οι αξίες. Η τέχνη και η λογοτεχνία πρέπει να βοηθήσουν στο να αλλάξουμε τρόπο ζωής. Δεν θέλω παρηγοριά, δεν θέλω αυτό το «ελπίζουμε» πια. Όχι δεν ελπίζουμε πια, κάνε κάτι για να αλλάξει η κατάσταση. Μας τρελαίνουν όλοι ότι θα κάνουν, θα δείξουν, κάνε κάτι, σήκω από τον καναπέ σου. Κάνε κάτι, πες όχι σε μικρά πράγματα. Νευριάζω, ας πούμε, με τον Sky ο οποίος αντικειμενικά κάνει καλή δουλειά. Πηγαίνουν και καθαρίζουν τις παραλίες, αλλά ο σκοπός είναι αυτός; Ο σκοπός είναι να μη βρομίζουμε όλοι εμείς. Να μάθουμε να μη ρυπαίνουμε. Για όνομα του Θεού. Και σ’ αυτό περισσότερο φταίνε οι γυναίκες οι οποίες δεν εκπαιδεύουν τα παιδιά τους. Η καθαριότητα της Ελληνίδας σταματάει στο κατώφλι του σπιτιού της. Αντί να πει στον κανακάρη της να μην πετάει το σκουπίδι στο δρόμο, βγάζουν τα τσιγάρα από το αυτοκίνητο και τα πετάνε έξω. Τι είναι αυτό να πάμε να καθαρίζουμε τις ακτές; Οι ακτές έπρεπε να είναι καθαρές από μόνες τους. Κι αν τους πεις και κάτι, «γιατί πέταξες το χαρτί», μπορεί να γίνει καβγάς ολόκληρος. Πώς τολμάς να τους το πεις…
Είναι πολύ σωστά αυτά που λέτε. Θα έπρεπε να κρατάμε καθαρές τις ακτές. Ήθελα να σας ρωτήσω κάτι άλλο: Υπάρχει συνταγή για να βγει ένα ωραίο βιβλίο;
Σοφία: Εγώ δεν τα έχω πολύ καλά με τη μεταφυσική, αλλά σας διαβεβαιώνω ότι είμαι άλλος άνθρωπος αυτή τη στιγμή μπροστά σας κι άλλος άνθρωπος όταν σκύβω να γράψω. Λες και μου έρχεται μια επιφοίτηση. Απορώ ώρες ώρες, πώς γίνεται όταν γράφω να έχω ιδέες, να έχω προτάσεις, να έχω ανησυχίες και να είμαι εντελώς άλλος άνθρωπος στην καθημερινή μου ζωή. Σαν να σου έρχεται κάποια ξαφνική φώτιση από αόρατη δύναμη. Νομίζω ότι αυτό θα το έχουν παρατηρήσει όλοι οι συγγραφείς. Συγγραφείς που κάτι έχουν να πουν. Εκείνη τη στιγμή γίνεσαι άλλος άνθρωπος, κάτι επηρεάζει τη σκέψη σου, κάτι οδηγεί το χέρι σου. Μυστήριο πράγμα…
Από τα βιβλία που έχετε διαβάσει, από την κλασική λογοτεχνία, σας έχει μείνει κάποιος ήρωας ή κάποια ηρωίδα που θα θέλατε να τον έχετε πρωταγωνιστή και στα δικά σας βιβλία ή σε κάποιο από τα δικά σας βιβλία;
Σοφία: Δεν θυμάμαι. Θα σας πω κάτι τώρα εντελώς παιδικό. Θυμάστε τη «Μικρή πριγκίπισσα», ένα παλιό παραμύθι της Φράνσες Χότζσον Μπάρνετ; Το είχα διαβάσει 8 χρονών, η μικρή πριγκίπισσα παρόλο που δεν ήταν πριγκίπισσα είχε όλα τα χαρίσματα μιας πριγκίπισσας και ήθελα κι εγώ να είμαι έτσι. Παρ’ όλες τις αντιξοότητες της ζωής να συμπεριφέρομαι σαν μικρή πριγκίπισσα. Είναι παιδικό αυτό αλλά έτσι αισθάνομαι. Όταν λέμε πριγκίπισσα εννοούμε ευγενής, και μακάρι όλοι οι άνθρωποι να έχουν τα χαρακτηριστικά ενός ευγενούς ανθρώπου, ενός άρχοντα και μας λείπουν οι άρχοντες, ειδικώς αν έρθουμε στο κεφάλαιο των ανδρών, οι γενναιόψυχοι, οι αξιοπρεπείς, οι υπεύθυνοι. Για εμένα είναι μεγάλο μείον ότι δεν υπάρχουν άντρες πια. Λίγοι είναι οι άντρες τους οποίους μπορείς να εμπιστευτείς.
Θεωρείτε τα βιβλία σας επικίνδυνα για κάποιους;
Σοφία: Το τελευταίο ίσως για ελληναράδες. Τελικά, όπως σας είπα, τολμάω να θίξω το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Θυμάστε ότι τον Ιωάννη Συκουτρή τον οδήγησαν στην αυτοκτονία, επειδή παραδέχτηκε ότι πολλοί πρόγονοί μας είχαν σεξουαλικές ιδιαιτερότητες. Ορισμένοι που τους μίλησα γι’ αυτό το θέμα, μου είπαν πώς τολμάς να θίγεις το Συμπόσιο. Και δεν είναι μόνον αυτό, στο πολιτικό πεδίο ζητάω οι δήμοι να αναλάβουν όλες τις θέσεις ευθύνης, και όλα τα υπουργεία εκτός από το υπουργείο Εξωτερικών, το Δικαιοσύνης, το Προστασίας του Πολίτη και το Οικονομικών και να ξαναπάρουν την παιδεία, τον τουρισμό και την οικονομία στα χέρια τους. Να γίνουν μικρά κρατίδια, όπως είναι στην Αυστρία. Το ξέρετε πως η Βιέννη είναι ένα ανεξάρτητο κρατίδιο; Φυσικά αυτό προϋποθέτει ότι θα έχουμε και δημοτικούς άρχοντες ανάλογους. Όταν λέω ότι ο λαός ο ίδιος πρέπει να προτείνει κάποια πράγματα και με τη συμμετοχή του να φτιάχνεται το κυβερνητικό πρόγραμμα, αυτό είναι ανατροπή. Όταν λέω ότι τα παιδιά πρέπει να ξεφύγουν από τις σχολικές τάξεις τους, να βγουν έξω και να έρθουν σε άμεση επαφή με τη ζωή, κι αυτό είναι ανατροπή. Όταν λέω να καταργηθούν οι στρατιωτικές παρελάσεις γιατί προσβάλλουν τη χώρα και τη δημοκρατία… Ο πόλεμος τι είναι; Μια πληγή του πολιτισμού μας και βγάζεις τα τανκς και τα άρματα μάχης και τα προβάλλεις. Ας παρελαύνουν οι φοιτητές, οι μαθητές, οι ποιητές… Είδατε τους ποιητές τους ανεβάζω στον ουρανό κι από κάτω χειροκροτεί ο κόσμος, αυτό είναι μια μεγάλη ανατροπή της σημερινής ζωής μας. Ποιος θα τα δεχτεί αυτά που προτείνω; Απλώς ρίχνω κάποιες ιδέες οι οποίες μπορούν να υλοποιηθούν ως ένα σημείο. Ας ανοίξει κάποιος δρόμος για μια αλλαγή.
Τι μικρό και τρυφερό αγαπάτε στη ζωή;
Σοφία: Την ανεμώνη.
Θέλετε να σχολιάσετε κάποιες λέξεις;
Σοφία: Αν με εμπνέουν…
Φόβος, τι είναι ο φόβος για εσάς;
Σοφία: Ο φόβος είναι ένα θέμα για κάποιο βιβλίο μου, αν προλάβω να το γράψω. Ο φόβος παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στη ζωή μας. Φοβάσαι το θάνατο, αυτή τη στιγμή φοβάσαι την ανεργία. Κι ενώ τη φοβάσαι την ανεργία, καταντούν να πιστεύουν οι άνεργοι ότι εκείνοι φταίνε για την ανεργία τους. Φοβάσαι το χωρισμό, φοβάσαι ακόμα ακόμα να δώσεις το χέρι στον άλλον μήπως εκμεταλλευτεί αυτή σου την κίνηση. Φόβος παντού, φόβος να πας από τη μια καρέκλα στην άλλη, φόβος να αλλάξεις πρόγραμμα στην τηλεόραση, φόβος να αλλάξεις συνήθειες, φόβος να είσαι διαφορετικός από τον άλλο, γιατί ξέρεις ότι αν είσαι διαφορετικός θα σε απορρίψουν.
Θυμός. Μήπως ο φόβος και ο θυμός είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος;
Σοφία: Για το θυμό είναι ανάλογα με το τι προκαλεί το θυμό. Άλλοι θυμώνουν επειδή τους προσπέρασε κάποιος κι άλλοι θυμώνουν διότι ο διπλανός τους δεν έχει τις ίδιες αξίες με αυτούς. Άλλοι όταν τους προσβάλουν. Υπάρχουν θυμοί και θυμοί. Θυμός που μπορείς να τον δικαιολογήσεις και θυμός που είναι τσαμπουκάς. Ωφέλιμος θυμός δεν υπάρχει, ένας καλλιεργημένος άνθρωπος πρέπει να συγκρατείται.
Είναι αδυναμία ο θυμός;
Σοφία: Είναι ανάλογα με την παιδεία σου, ανάλογα με τις συνήθειές σου, την ιδιοσυγκρασία σου. Γι’ αυτό υπάρχουν και ομάδες ανθρώπων, οι οποίες δεν έχουν την ανάλογη καλλιέργεια, που θυμώνουν περισσότερο από άλλους.
Αγάπη και έρωτας.
Σοφία: Δεν ξεχωρίζω την αγάπη από τον έρωτα. Έρωτας χωρίς αγάπη δεν είναι για μένα έρωτας, πηγαίνουν μαζί. Όταν λέμε αγάπη δεν μιλάμε μόνο για αγάπη για ένα άλλο πρόσωπο, ούτε για έρωτα για ένα άλλο πρόσωπο. Μπορεί να τρέφεις έρωτα στο να καλλιεργείς πατάτες ή στο να εκτρέφεις ζώα, δεν ξέρω τι μπορεί να είναι αυτό. Αρκεί να έχεις αγάπη για κάτι που να σε στηρίζει. Μπορεί να μην αφορά πρόσωπο, αλλά να αφορά την επιστήμη σου ή την αφοσίωσή σου σε κάποιο σκοπό, ιερό ή μη. Για εμένα ο έρωτας χωρίς αγάπη δεν είναι κατανοητός. Γίνεται πια ένα χυδαίο πράγμα, ψεκάστε – σκουπίστε – τελειώσατε.
Χαμόγελο και δάκρυ.
Σοφία: Έχω εμπειρία από το χαμόγελο. Περπατάς στο δρόμο και σε κλωτσάνε, σε πατάνε… Ξαφνικά βρίσκεις κάποιο γνωστό, «γεια σου Σοφία, τι κάνεις;» σου λέει και σου χαμογελάει, σου φτιάχνει τη μέρα. Είχα γράψει κάποτε ένα κομμάτι σε ένα περιοδικό. Χαμογέλασε Μαρία, έγραφα και εννοούσα τις πωλήτριες, μπαίνεις σε ένα μαγαζί, δεν σου φταίω εγώ που δεν παίρνεις αυτά που πρέπει να παίρνεις ή που πρέπει να στέκεσαι όρθιος, χαμογέλασέ μου βρε Μαρία, φτιάξε μου τη μέρα. Όλοι θα έχουν δοκιμάσει αυτή την ευεργεσία του χαμόγελου. Το δάκρυ… Α! Εγώ κλαίω εύκολα, ας πούμε και στο σινεμά, είναι η φτιασιά μου τέτοια. Μπορεί να πάω σε μια παρέλαση μαθητών και να κλάψω, είναι ευεργετικό το δάκρυ. Φεύγουν από μέσα σου τοξίνες, και ψυχικές και βιολογικές.
Σε μια πιο πεζή ερώτηση τώρα, ποια νομίζετε ότι είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των δημοσιογράφων του 2014 σε σύγκριση με εκείνους των αρχών της δεκαετίας του ’70;
Σοφία: Κοιτάξτε και το 1970, δεν ήμασταν άγγελοι εμείς οι δημοσιογράφοι, ορισμένοι δεν ζούσαν μόνο από το επάγγελμά τους ή ορισμένοι ήταν φερέφωνα. Δεν συμφωνώ με τους συναδέλφους που λένε «η δική μας η γενιά ήταν καλύτερη». Μας χάλασε πολύ η τηλεόραση, γιατί άνοιξε η ψαλίδα των αμοιβών. Ένας που παίρνει 250.000 ευρώ το μήνα θα κάνει το παν για να κρατήσει τη θέση του. Δεν θα είναι αντικειμενικός, θα παίζει τα παιχνίδια είτε τα κυβερνητικά είτε του ιδιοκτήτη του καναλιού. Και όταν βγαίνουν κάποιοι συνάδελφοι και σου λένε ότι κέρδισα από τη δουλειά μου 10.000.000 ευρώ, λες τι κάνανε; Φιστίκια πουλούσανε; Ξέρουμε πώς βγαίνουν τα πολλά λεφτά. Από την άλλη ας μη στέκεται ο κόσμος σ’ αυτούς τους οικονομημένους, τους πέντε – δέκα. Έχουμε 800 άνεργους αυτή τη στιγμή, έχουμε ανθρώπους που πληρώνονται με μπλοκάκια, αυτό έχει επίπτωση και στα ασφαλιστικά μας ταμεία, έχουμε άλλους που δεν πληρώνονται επί μήνες, είχαμε τη δημόσια τηλεόραση από την οποία έμειναν τόσοι άνθρωποι εκτός επαγγέλματος. Υπάρχουν οι συντάκτες ύλης που κανένας δεν τους ξέρει, που μοχθούν για να βγάλουν τις εφημερίδες και τα περιοδικά. Ας μη λένε «αλήτες – ρουφιάνους» όλους τους δημοσιογράφους, όπως δεν μπορείς να πεις «αλήτες – ρουφιάνους» όλους τους γιατρούς, τους δικηγόρους… Λόγω της τηλεόρασης όμως οι δικοί μας προβάλλονται περισσότερο.
Υπάρχουν και αφανείς ήρωες στη δημοσιογραφία;
Σοφία: Πώς δεν υπάρχουν. Οι διορθωτές ας πούμε.
Το σύνθημα «Εμένα με νοιάζει», ισχύει και σήμερα; Μπορεί να ισχύσει και σήμερα;
Σοφία: Βεβαίως και έχουμε παραδείγματα ανθρώπων που ευτυχώς είναι αλληλέγγυοι με αυτούς που αντικειμενικά έχουν ανάγκη. Θυμόσαστε τον εθελοντισμό που είχε αναπτυχθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες… Πήγαινα στα τμήματα και χαιρόμουν τα παιδιά που δουλεύανε με τόσο ενθουσιασμό για να έχουμε αυτό το αποτέλεσμα που είχαμε στους Ολυμπιακούς. Πού πήγε αυτός ο ενθουσιασμός; Πού πήγαν αυτοί οι εθελοντές, σβήσανε… Γιατί; Γιατί κάποιος δεν κράτησε τη φλόγα αναμμένη και δεν είναι μόνον ο εθελοντισμός που έσβησε, έχουν γίνει ερείπια και τα έργα. Κάπου γράφω ότι η δημοκρατία χρειάζεται διάλογο, αλληλεγγύη, εθελοντισμό και όραμα. Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία, αλληλεγγύη έχουμε ως ένα ορισμένο σημείο, με τα συσσίτια που γίνονται, αλλά διάλογο; Όραμα έχουν λίγα παιδιά. Έχουμε λίγα παιδιά που ψάχνονται, που προσπαθούν να βρουν μια διέξοδο μόνα τους. (Στη φωτογραφία πάνω: Από τη γιορτή “Βραδιά 70ρηδων”. Το “Μπλοκάκι της Μελίντας” είχε οργανώσει χοροεσπερίδα στο πλοίο “Ιόνιον”, στον Πειραιά, με προσκεκλημένους σαράντα -20 γυναίκες και 20 άνδρες- ηλικιωμένους του Γηροκομείου Αθηνών. Το χορό σέρνει η Λίτσα Θεοφάνους, ενώ η Σοφία Μαλτέζου είναι τρίτη από αριστερά).
Γιατί αφιερώσατε το βιβλίο σας, «Το Τέλος των Εραστών» σε όσους επιμένουν να σκέπτονται αλλιώς;
Σοφία: Γιατί αυτοί είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, αν υπάρχει κάποιο μέλλον. Το μέλλον μας είναι αυτοί που ψάχνουν για νέους ορίζοντες.
«Το μπλοκάκι της Μελίντας» ήταν ιδέα αποκλειστικά δική σας;
Σοφία: Όχι, ήταν του Χρήστου Πασαλάρη. Εγώ ανέλαβα μετά να διεκπεραιώσω αυτή την έμπνευση που είχε ο Πασαλάρης, δεν μπορώ να πω ότι ήταν δική μου, αλλά την έφερα εις πέρας. Είχαμε τρεις χιλιάδες παιδιά, που ήταν από 16 έως 25 χρονών και τα οποία είχαν αυτό το όραμα και την ανάγκη για αλλαγή, ουσιαστική αλλαγή, όχι οικονομική, όχι αλλαγή της τσέπης, αλλαγή αξιών, ιδανικών.
Πολλά από αυτά τα παιδιά, από «τα παιδιά σας», όπως είπατε στην παρουσίαση του βιβλίου σας, ξεχωρίζουν σήμερα.
Σοφία: Ναι, όπως ο Σταμάτης Κραουνάκης, ο Λάμπρος Λιάβας, η Ρένα Θεολογίδου, η Λίτσα Θεοφάνους, ο Ηλίας Ταμπακέας και πιθανόν να είναι κι άλλοι… Ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, ο Βασίλης Καβαθάς, ο Κώστας Καβαθάς.
Ναι, είναι αρκετοί και πολύ γνωστά ονόματα σήμερα, ο Θάνος Ασκητής επίσης.
Σοφία: Πολύ με συγκίνησαν που ήρθαν στην παρουσίαση του βιβλίου μου… Ο Ασκητής δεν ήταν μαθητής μου, δεν ήταν της τάξης των παιδιών, αλλά βέβαια του χρωστάω ευγνωμοσύνη που με θυμόταν από κάποιες συνεντεύξεις που είχα πάρει και ήρθε.
Αυτό τον καιρό, όπως μου είπατε, ετοιμάζετε δύο καινούργια βιβλία και ένα θεατρικό. Θέλετε να επεκταθούμε λίγο;
Σοφία: Όχι, γιατί είναι μυστικό το θέμα, όταν έρθει η ώρα θα σας πω!
Θέλετε να πούμε δυο λόγια για τους «300», που αναφέρετε στο βιβλίο; Ποιος είναι ο συμβολισμός τους;
Σοφία: Οι 300 που λέω, πάντοτε οι 300… Είναι όσοι προσπαθούν να διασώσουν κάποια πράγματα. Εύχομαι αυτοί οι τριακόσιοι να γίνουν χιλιάδες. Να μην είναι 300 μόνο και να προσπαθήσουν κάτι να κάνουν… Γιατί πιο πάτο και πιο αδιέξοδο δεν υπάρχει, τα έχουμε πιάσει όλα. Και δεν είναι δύσκολο. Λίγο να σκεφτούμε κάποια πράγματα. Να μειώσουμε τις δήθεν απαιτήσεις που μας έχουν επιβάλει, να προσεγγίσουμε τον άλλο χωρίς φόβο. Εντάξει του έδωσες το χέρι και σε εξαπάτησε, δεν βαριέσαι, εσύ προσέγγισε τον άλλο, αυτό είναι διάλογος, δεν υπάρχει διάλογος, ουσιαστικός διάλογος. Η πολιτική γλώσσα είναι ξύλινη. Διάλογος ούτε στις οικογένειες υπάρχει. Η φιλία, το στήριγμα το μεγάλο της ζωής, έχει κλονιστεί κι αυτό. Αυτά πρέπει να κοιτάξουμε, τις βασικές αξίες, αγάπη ουσιαστική για κάποιον ή για κάτι, για κάποιο σκοπό, αλληλεγγύη, διάλογος και όραμα. Ψάξε να δεις τι άλλο θα δώσει νόημα στη ζωή σου. Διαφορετικά δεν είναι ζωή αυτή είτε με λίγα λεφτά είτε με πολλά λεφτά. Σε ένα άλλο βιβλίο μου παρακαλούσα όσες κυρίες παίζουν μπιρίμπα να δώσουν λίγο από τον ελεύθερο χρόνο τους, να απλώσουν το χέρι, να βοηθήσουν. Εντάξει πήγαινε παίξε και μια φορά μπιρίμπα, δεν έγινε και κάτι. Μη μου πεις όμως «πάω να περάσω τον καιρό μου», όταν εμάς, νομίζω και σε εσάς θα συμβαίνει αυτό, δεν μας φτάνει ο χρόνος. Δεν μας φτάνει, εμένα δε πολύ περισσότερο γιατί έχω και μια ηλικία. Μη μου πεις λοιπόν ότι πάω να περάσω το χρόνο μου, με το να παίζεις μπιρίμπα ολόκληρες νύχτες. Εγώ έρχομαι σε επαφή με το κέντρο αποκατάστασης τοξικομανών, έλα εκεί κι εσύ, να πάμε στα παιδιά που έχουν ανάγκη από επικοινωνία. Μόλις τους μιλήσεις για εθελοντική δουλειά στρίβουν, δυστυχώς. Κι έχουν ξεχάσει τον άνθρωπο ο οποίος έχει ανάγκη. Και βέβαια μεγάλο ρόλο, όπως το γράφω και αυτό, παίζει η πρόληψη. Η πρόληψη στην εγκληματικότητα και στα ναρκωτικά και στην υγεία παίζει μεγάλο ρόλο. (Στη φωτογραφία, η Σοφία Μαλτέζου με συναδέλφους δημοσιογράφους στην παρουσίαση του βιβλίου της, “Το Τέλος των Εραστών”. Από αριστερά, η Λίτσα Θεοφάνους και η Ρένα Θεολογίδου, δεξιά η Φάνη Πετραλιά, πίσω η Ελένη Τραΐου).
Η ενημέρωση;
Σοφία: Ναι. Η σωστή όμως. Από ποιον θα την έχεις την ενημέρωση. Να ακούς πέντε κανάλια και να διαβάζεις και τρεις εφημερίδες για να ενημερωθείς. Βέβαια όταν έχεις μυαλό και κριτική σκέψη καταλαβαίνεις τι κρύβεται πίσω από τις ειδήσεις. Κάποιος έλεγε ότι οι εφημερίδες πρέπει να βγαίνουν μόνον όταν έχουν κάτι καινούργιο να πούνε.
Μιλήσατε για τη φιλία. Εσείς διατηρείτε φιλίες χρονών;
Σοφία: Ναι, έχω δυο τρεις συμμαθήτριες και κάποιες άλλες φίλες από τεσσάρων – έξι χρονών. Έχω ίσως επειδή είμαι και λίγο προσγειωμένη, δεν είμαι απαιτητική.
Μου είπατε στην αρχή ότι είχατε σε ένα διαμέρισμα σκυλάκια και μετά μεταφερθήκατε στην Κερατέα. Αν δεν σας έχω κουράσει, θα ήθελα να μου πείτε ποια είναι η σχέση σας με τα ζώα κι αν έχετε κατοικίδιο ή κατοικίδια;
Σοφία: Τώρα έχω 7 σκυλιά και 4 γάτες μόνο. Κάποτε είχα 23. Βέβαια πρόκειται για αδέσποτα. Βέβαια είναι μια πληγή για εμένα γιατί στην περιοχή υπάρχουν πάρα πολλά αδέσποτα και δεν υπάρχει πρόνοια ούτε από το δήμο ούτε από κανέναν γι’ αυτά τα ζώα, τα οποία μειώνουν την εικόνα του πολιτισμού μας. Ο Έλληνας αγαπάει τα ζώα όσο του είναι χρήσιμα. Από εκεί και πέρα ξέρετε… Σκοτώνουν τα άλογα, τα γκρεμίζουν, τα πόνι στη Σκύρο τα αφήνουν και πεινάνε το χειμώνα και τα κακομεταχειρίζονται. Θα είδατε στην Κρήτη που ήταν ένα σκυλί κακοποιημένο και εντέλει κυνήγησαν αυτούς που πήγαν να το σώσουν.
Έχουν σημειωθεί κι άλλα περιστατικά παρόμοια στην Κρήτη.
Σοφία: Είναι κρίμα γιατί από τη μία είναι η Κρήτη του πολιτισμού, αρχαίου και νεότερου με Καζαντζάκη, κι από την άλλη είναι πρωτόγονοι. Μπορεί δηλαδή να πας σε ένα σπίτι κι επειδή σου δίνουν μια τσικουδιά και δεν την πιεις να γίνει καβγάς ολόκληρος.
Έχουν μια δική τους αντίληψη για τη φιλοξενία.
Σοφία: Βέβαια κι ενώ την έχει ωραιοποιήσει τη φιλοξενία ο Καζαντζάκης, θυμάστε που είχαν κηδεία από τη μια πλευρά κι από την άλλη δεν έπρεπε να πάρει είδηση ο φιλοξενούμενος, γιατί είχε πεθάνει η Μαντάμ Ορτάνς (σ.σ.: «Ζορμπάς», Νίκος Καζαντζάκης). Αλλά αυτά δεν γίνονται μόνο στην Κρήτη, γίνονται και στη Θεσσαλία και σε άλλες περιοχές. Αυτά όλα είναι ζήτημα παιδείας, για εμένα βάση όλων είναι η παιδεία. Όχι οι γνώσεις, παιδεία, εκπαίδευση και πολιτισμός που να πηγάζει από μέσα σου.
Άλλοι λαοί, όπως της Βόρειας Ευρώπης, έχουν πολιτισμό;
Σοφία: Μας φέρνουν για παράδειγμα τους λαούς της βόρειας Ευρώπης αλλά και αυτούς αν τους ψάξουμε έχουν παρελθόν ναζιστικό. Οι Ολλανδοί εκμεταλλεύονταν τους Αφρικανούς και άλλους, σήμερα εκμεταλλεύονται τους Ινδούς αγρότες και τους δίνουν σπόρο για μια χρονιά μόνο φέρνοντάς τους σε εξαθλίωση. Προκαλούν πολέμους από εδώ κι από εκεί για να πουλάνε τα όπλα. Αυτά περί πολιτισμού εγώ τα ακούω βερεσέ. Και μιας και αναφερθήκαμε στον πολιτισμό να θυμάστε πως ένα 10% των εισπράξεων από τα μουσεία που έχουν δικούς μας θησαυρούς να μας το δίνουν και να αφήσουν τα κόλπα. Για να μην πάμε στις αποζημιώσεις τις πολεμικές. Και να μη μας κάνουν τώρα τους πολιτισμένους αυτοί που κρέμαγαν ανθρώπους στην Κύπρο ή αφήνουν τώρα το Ισραήλ με τη Χαμάμ να τσακώνονται και να σκοτώνονται παιδιά στην παραλία παίζοντας μπάλα, για όνομα του Θεού. Είναι δυνατόν να γίνονται στην εποχή μας αυτά κι από την άλλη να έχουμε βραβεία Νόμπελ; Δεν συμβιβάζονται αυτά. Ούτε να πεθαίνουν 10.000.000 παιδιά από πείνα κι από αρρώστιες το χρόνο. Μιλάμε ακόμα για τα θύματα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, από τον Β’ Παγκόσμιο κι εκεί πόσα χρόνια είναι, βάλτε 10 εκατ. μόνον τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου που πεθαίνουν. Ή που αφήνουν να πεθαίνουν από AIDS στην Αφρική και να έρχονται παιδιά στον κόσμο με AIDS, τι σόι πολιτισμός είναι αυτός; Δεν τον δέχομαι αυτό τον πολιτισμό. Καλό είναι να γράφεις για τις ανεμώνες και για έρωτες αλλά… Έλεγα κάπου, σε κάποιο προηγούμενο βιβλίο μου, αν όλοι οι συγγραφείς παράλληλα με το συγγραφικό τους έργο έκαναν και μια εθελοντική δουλειά θα προσέφεραν περισσότερα. Γιατί υπάρχουν εκατομμύρια συγγραφείς και καλλιτέχνες. Πήγαινε φύτεψε και μια πατάτα από το να λες τι πρέπει να γίνει. Κι ένα άλλο θέμα για εμένα είναι ότι δεν έχω εμπιστοσύνη στους συγγραφείς που μιλάνε για ιδανικά και στην πραγματικότητα είναι ένοχοι, είναι είτε συμβιβασμένοι με κάποια κυκλώματα είτε πουλάνε τον πατέρα τους και τον αδερφό τους για να βγουν στην επιφάνεια. Δεν τους έχω εμπιστοσύνη ό, τι και να λένε.
Τι επιθυμείτε για το νέο σας βιβλίο;
Σοφία: Το έγραψα με κάποιο φόβο, λέω πώς θα αντιδράσουν με αυτά που λέω. Γι’ αυτό θέλω να διαδοθεί το βιβλίο και να διαβαστεί. Όπως ξέρετε, δεν θα πάρω χρήματα, δεν θα πάρω τίποτα. Δεν με νοιάζει όμως αυτό, θέλω να διαβαστεί. Έστω κι ένας να σηκωθεί από τον καναπέ του θα είναι για εμένα χαρά, θα είναι μια ικανοποίηση. Όπως σας είπα, κάνω τη δική μου επανάσταση. Γιατί πολύ επιμένω με αυτό το λαό που δεν αντιδρά, βρε παιδί μου. Πάρε το δικό μας θέμα, των δημοσιογράφων. Με 24ωρες και 48ωρες απεργίες γίνεται τίποτα; Αν δεν κλείσει όλο το μαγαζί δεν γίνεται τίποτα. Αυτό το λέω από την αρχή, όλη η Ελλάδα να κατέβει σε απεργία διαρκείας. Ότι έπρεπε να γίνουν κάποια πράγματα έπρεπε. Να μην την πληρώνει όμως ο καθένας, ο επιχειρηματίας να αυτοκτονεί, ένας συνταγματάρχης να έχει αυτοκτονήσει λόγω ανέχειας. Μιλάω για νέους μπουραντάδες, οι οποίοι είναι αυτοί που έχουν 300 – 600 εκατομμύρια στο εξωτερικό. Δεν τα φέρνουν τα λεφτά, όχι για να τους τα φορολογήσουν, αλλά για να ανοίξουν επιχειρήσεις, να δουλέψει ο κόσμος. Είναι ανάγκη οι σεΐχηδες να πάρουν το Ελληνικό; Πού πας κύριε εφοπλιστή και μου ναυπηγείς πλοία στην Κορέα και δεν έρχεσαι εδώ. Δεν είναι προδότες αυτοί; Πας στη Γενεύη και υπάρχουν δρόμοι που βλέπεις ελληνικά ονόματα στα κουδούνια, πάνε κι αγοράζουν διαμερίσματα, για όνομα του Θεού. Είμαι μόνο αγανακτισμένη, δεν μπορώ να καταλάβω.
Θυμάμαι την απεργία πείνας που είχατε κάνει κάτω από την ΕΣΗΕΑ, οι συνάδελφοι τότε πώς είχαν εισπράξει αυτή την κίνησή σας;
Σοφία: Ξέρετε τι έγινε; Εμένα με περνάτε για συντηρητική; Δηλώνω νομιμόφρων αναρχική, δηλαδή δεν αναγνωρίζω εξουσία χωρίς να βάζω μπόμπες. Οι αριστεροί μου γυρνούσαν την πλάτη. Περνούσαν από το ασανσέρ, μου γυρνούσαν την πλάτη. Γιατί; Γιατί δεν είχα πάρει την έγκριση της Κεντρικής Επιτροπής. Οι δεξιοί με αγκαλιάσανε, μου φέρανε ένα ποτήρι νερό, και είχε αποτέλεσμα, μπορεί να μην το παραδέχονται αλλά είχε αποτέλεσμα, γιατί σου λέει αυτή είναι 80 χρονών, 79 πόσο ήμουν τότε, αν πεθάνει τι γίνεται; Είχε αποτέλεσμα κι έγραψε ο Χρήστος Πασαλάρης ότι ναι ο καθένας κάνει μόνος του την επανάστασή του. Δύο πράγματα θυμάμαι έτσι από το επάγγελμα, όταν πήγα στην Κουστέσα, σε ένα χωριό της Πίνδου Φεβρουάριο μήνα με χιονοθύελλα, σε μουλάρι επάνω, εγώ που δεν είχα ανέβει ποτέ σε ζώο, στο τέλος κατέβηκα και ήμουν σαν τους καουμπόηδες, αυτός ήταν ένας ηρωισμός μου και αυτή την απεργία που έκανα τότε. Δεν ξέρω αν σας ικανοποίησα. Διορθώστε τα λίγο γιατί εγώ δεν είμαι Βενιζέλος, αλλά εγώ ξέρω τι λέω, ο Βενιζέλος όχι.
Η παρουσίαση του βιβλίου σας με αυτούς τους ανθρώπους που είχαν έρθει εκείνη την ημέρα ήταν εντυπωσιακή.
Σοφία: Θα το πω, έστω κι αν παινεύω τον εαυτό μου, όπως κι εσείς έχω παραστεί σε πολλές παρουσιάσεις, αλλά τέτοια ζεστή οικογενειακή ατμόσφαιρα δεν είχα ξαναδεί και ευγνωμονώ τα παιδιά που ήρθαν.
Ο αγαπημένος σας ζωγράφος είναι ο Μποτέρο να υποθέσω, αφού υπάρχει και στο εξώφυλλο του βιβλίου σας;
Σοφία: Τον αγαπάω γιατί είναι αγωνιστής κι αυτός. Είχε καταγγείλει τα βασανιστήρια στις φυλακές στη Λατινική Αμερική και το έργο του ταίριαζε. Δεν ήθελα να βάλω ένα ρομαντικό ζευγάρι. Μ’ αρέσει όμως πολύ και ο Χατζηκυριάκος Γκίκας σαν ζωγράφος.
«Το Τέλος των Εραστών» της Σοφίας Μαλτέζου
* Στις 30 Ιουνίου 2014, στην αίθουσα της ΕΣΗΕΑ, Ακαδημίας 20, οι εκπρόσωποι 3.000 αναγνωστών που πριν από 45 χρόνια έδιναν τη δική τους μάχη για ανεξαρτησία και πρόοδο από το «Μπλοκάκι της Μελίντας» του περιοδικού «Επίκαιρα», παρουσίασαν το νέο βιβλίο της Σοφίας Μαλτέζου («Μελίντας») «Το Τέλος των Εραστών» (εκδόσεις Γαβριηλίδη).
Ήταν η Ρένα Θεολογίδου, ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, η Λίτσα Θεοφάνους, ο Κώστας Καββαθάς, ο Σταμάτης Κραουνάκης, ο Λάμπρος Λιάβας και ο Ηλίας Ταμπακέας.
Κεντρικός ομιλητής ο Θάνος Ασκητής, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.
Διάβασαν ο Άθως Δανέλλης, διευθυντής του Αθηναϊκού Θιάσου Σκιών
και οι ηθοποιοί Σοφιάννα Θεοφάνους και Πάνος Ιωσηφίδης.
Μια συντροφιά, που ποτέ δεν έπαψε να σκέπτεται αλλιώς.
* Τι συμβαίνει σε μια πολιτεία όταν, την παραμονή του Αγίου Βαλεντίνου, τρία εκατομμύρια κάτοικοι διαπιστώνουν πως έχουν καταστεί “ανίκανοι”;
Πόσο άντρες ήσαν πριν από το χτύπημα;
Τι είναι, επιτέλους, “έρωτας”;
Μπορεί ένας λαός “ανικάνων” να πάρει την τύχη του στα χέρια του;
Πώς μια προεκλογική περίοδος μεταμορφώνεται σε γιορτή της Δημοκρατίας;
Είναι δυνατόν οι ίδιοι οι ψηφοφόροι να διαμορφώνουν το κυβερνητικό πρόγραμμα σε ένα εκλογικό ντιμπέιτ, όπου παίρνουν μέρος εκπρόσωποι όλων των κοινωνικών τάξεων;
Σε αυτά και άλλα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει το μυθιστόρημα της Σοφίας Μαλτέζου, ένα σύγχρονο παραμύθι χωρίς όνομα, όπου όλα μπορούν να συμβούν…
* Ακολουθούν τρία μικρά αποσπάσματα από την παρουσίαση του βιβλίου της Σοφίας Μαλτέζου, στην αίθουσα εκδηλώσεων της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών:
1o https://www.youtube.com/watch?v=UpaqHiz8X0Y&feature=player_detailpage#t=1
2o https://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=EGVqcxxcZtU#t=2
3o https://www.youtube.com/watch?v=S6j1Yhw8SPs&feature=player_detailpage#t=1
Οι δύο φωτογραφίες με “Το μπλοκάκι της Μελίντας” είναι από το περιοδικό “Επίκαιρα”, τεύχος 255 της 22-28 Ιουνίου 1973. Στη δεύτερη φωτογραφία φαίνεται και ένα ιστορικό τεύχος του περιοδικού το οποίο ήταν αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στο πρώτο ταξίδι του ανθρώπου στη Σελήνη (τεύχος 50, της 18 Ιουλίου 1969).
Παρουσίαση από τον Ηλία Ταμπακέα
* Πριν πω κάτι για το βιβλίο της Σοφίας Μαλτέζου θα μου επιτρέψετε να πω δυο λόγια πώς γνωριστήκαμε. Αθήνα, στο τέλος της Χούντας, τον καιρό της Νομικής και του Πολυτεχνείου, όπου όλος ο κόσμος, ιδιαίτερα η νεολαία, βράζει, θέλει να εκφραστεί, θέλει να φτιάξει έναν καλύτερο κόσμο. Μία εποχή που και μόνο να τα ήθελες αυτά, πόσω μάλλον να τα κουβεντιάζεις και να τα γράφεις και να τα δημοσιεύεις ήταν άκρως επικίνδυνα… σπορ. Σε αυτό το περιβάλλον λοιπόν, το μεγαλύτερο και δημοφιλέστερο περιοδικό εκείνης της εποχής, τα «Επίκαιρα», ξεκινούν μια καμπάνια εξέτασης των ανθρωπίνων προβλημάτων, της ανεύρεσης της ανθρωπιάς, με μια σειρά πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες, άρθρα και ρεπορτάζ. Αυτό ήταν! Σαν βροχή σε ξερό χώμα, ο κόσμος όχι μόνο τα ρούφηξε, αλλά υπήρξε και μια τεράστια συμμετοχή της νεολαίας! Μέρος αυτού του ανοίγματος ήταν και το ξεκίνημα των νεανικών σελίδων «Το μπλοκάκι της Μελίντας» με Μελίντα, συντονίστρια του εγχειρήματος τη νεαρά δημοσιογράφο τότε Σοφία Μαλτέζου. Η επιτυχία ήταν άμεση! Χιλιάδες νέων ήθελαν να συμμετέχουν ενεργά στο εγχείρημα, το να είναι απλοί αναγνώστες δεν ήταν αρκετό… Έτσι δημιουργήθηκε η παρέα της Μελίντας, με συναντήσεις σε ένα δωμάτιο που είχε παραχωρήσει ειδικά για τον σκοπό αυτό το βιβλιοπωλείο ΟΔΕΒ στη Σόλωνος 104, αν θυμάμαι καλά, στο υπόγειο.
Εκεί μαζεύτηκε πολύς κόσμος, νεολαία, διψασμένοι να συζητήσουν, να κουβεντιάσουν, να δημιουργήσουν. Κι έτσι κι έγινε, επίδοξοι δημοσιογράφοι, οι περισσότεροι, επίδοξοι φωτογράφοι, επίδοξος σκιτσογράφος (ένας !), επίδοξοι καλλιτέχνες κι άνθρωποι του πνεύματος γενικότερα…
Κάποια ονόματα είναι οι Ρένα Θεολογίδου, Λίτσα Θεοφάνους, Σταμάτης Κραουνάκης, Λάμπρος Λιάβας, ο υποφαινόμενος Ηλίας Ταμπακέας και διάφοροι άλλοι που δυστυχώς δεν θυμάμαι.
Φίλοι της παρέας ήταν ο ποιητής Δημήτρης Ιατρόπουλος, ο φτασμένος ήδη τότε δημοσιογράφος Κώστας Καβαθάς και πολλοί άλλοι…
Ας πάμε στο βιβλίο τώρα…
Η Σοφία Μαλτέζου μου ζήτησε να παρουσιάσω το καινούργιο της βιβλίο «Το Τέλος των Εραστών».
«Τι Τιμή! Να με θεωρεί άξιο. Να με θεωρεί ειδικό!» (σκέφτηκα με καμάρι). «Αλλά τι διαπραγματεύεται το βιβλίο άραγε;» (αναρωτήθηκα).
«Την ανδρική ανικανότητα».
«Τέλεια!… Ευχαριστώ πολύ Σοφία!».
Βλέποντας μάλιστα και το εξώφυλλο του Μποτέρο, ξέρετε τον ζωγράφο που τους κάνει όλους σαν παραφουσκωμένα μπαλόνια… Ok ok… το πήραμε το μήνυμα…
Βέβαια δεν χρειάστηκε πολύ για να καταλάβω ότι η σεξουαλική ανικανότητα δεν ήταν παρά μια αλληγορία για τη γενικότερη ανικανότητα των ανδρών να αντιμετωπίσουν βασικά προβλήματα, από τα πιο στοιχειώδη βιοποριστικά μέχρι τα πιο περίπλοκα φιλοσοφικά και μεταφυσικά ερωτήματα… Ουσιαστικά όλο το βιβλίο είναι μια προσπάθεια των ανθρώπων να αντιμετωπίσουν αυτά τα θέματα…
Αλλά η φυσική ανικανότητα είναι κυρίως μια αλληγορία για την πολιτική ανικανότητα που οδήγησε στην μεγάλη Κρίση (την πραγματική, όπως και της «Πολιτείας» του βιβλίου) και με ξένους χρηματοπιστωτικούς μηχανισμούς να υποβάλουν πιέσεις και σχέδια για ριζικές αλλαγές προς όφελός τους με αφορμή την κρίση (την πραγματική, όπως και του βιβλίου), μέχρι και την αλλαγή της έδρας της κυβέρνησης από την «Πολιτεία».
Ακόμα και το τέλος του βιβλίου είναι η κατάληξη αυτού του πολέμου με την ανικανότητα και τις μικρές και μεγάλες συνέπειές της. Δεν θα κάνω σπόιλερ, δεν θα το χαλάσω για εσάς που δεν το έχετε διαβάσει, λέγοντας ακριβώς τι έγινε, απλά να πω ότι ήταν άκρως ανατρεπτικό και πολύ έντονο…
Αλλά για να δούμε ποιο το DNA του βιβλίου, πώς μαγειρεύτηκε και με τι υλικά…
Καταρχάς να πούμε ότι το πιάτο έχει γεύση από το «Παραμύθι Χωρίς Όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα.
Ξεκινάμε το μαγείρεμα με ένα καλό και ζουμερό κομμάτι επιστημονικής φαντασίας, συγκεκριμένα ιατρική φαντασία.
Κι όταν λέμε ιατρική φαντασία… δεν εννοούμε ιατρική φαντασία του στυλ Άδωνις – Βορίδης υπουργοί Υγείας – Δαραβίγγας πρόεδρος ΟΚΑΝΑ.
Αλλά του στυλ του Michael Crichton, τόσο αγαπητό ως βιβλία best-seller, ταινίες blockbuster του Hollywood, όπως π.χ.:
Contagion – Η Επιδημία (2011) του Στίβεν Σόντερμπεργκ
Outbreak – Το Ξέσπασμα (1995)
Η Επιδημία – Λαρς Φον Τρίερ
The Andromeda Strain (1969), by Michael Crichton
Congo 1980 by Michael Crichton
Techno-thrillers, όπως λέγονται, όπου η τεχνολογία, ειδικά η βιοτεχνολογία, είναι ταυτόχρονα η πανάκεια και η καταστροφή της ανθρωπότητας…
Η επιστήμη, η τεχνολογία του έρωτα φαίνεται να συναρπάζει τη Σοφία Μαλτέζου… εδώ ένα φλας μπακ πολλές δεκαετίες πριν, την εποχή που ανθούσε «Το Μπλοκάκι της Μελίντας»… και η Σοφία μας έδινε θέματα προς έρευνα και συζήτηση… Μία φορά, λοιπόν, μας είχε δώσει το θέμα «τα παιδιά του σωλήνα»… πολύ πρωτοπόρο θέμα τότε… απόδειξη ότι από τότε την απασχολούσε το θέμα…
Απαραίτητο υλικό για το μαγείρεμα του βιβλίου είναι το σεξ, μπόλικο σεξ… σε όλες του τις μορφές… την παραδοσιακή σχέση άνδρα γυναίκας, την ομοφυλοφιλία, την πορνεία (γυναικεία και παιδική) κοκ κοκ…
Είναι και διαδραστικό το βιβλίο… Περιέχει γαργαλιστικά αποσπάσματα από τον Χένρυ Μίλλερ και την Αναΐς Νιν που τεστάρουν τη στυτική ικανότητα των ανδρών αναγνωστών…
Σιγοψήνουμε τα υλικά σε υψηλή φωτιά προσθέτοντας συνέχεια σάτιρα των πάντων, της πολιτικής, των ΜΜΕ, των κοινωνικών δομών…
Σάτιρα των ανδρών αλλά και των γυναικών, του σεξ βέβαια, αλλά και του έρωτα…
Η σάτιρα βέβαια είναι ο τρόπος για σοβαρή εξέταση όλων αυτών των σημαντικών εκφάνσεων της ανθρώπινης ύπαρξης και λειτουργίας…
Όταν αρχίζει και δένει η σάλτσα, ρίχνετε μπόλικα πολιτικά και φιλοσοφικά δοκίμια, όλων των ειδών…
Ο τρόπος που ανακατεύτηκαν αυτά στο μαγείρεμα έχει ενδιαφέρον…
Τρεις συζητήσεις που ο πεζός λόγος γίνεται θεατρικός διάλογος.
Και που η κάθε συζήτηση είναι μεγαλύτερη και πιο σημαντική από την προηγούμενη:
Η πρώτη είναι μια συζήτηση μεταξύ γειτόνων.
Η δεύτερη είναι ένα τηλεοπτικό ντιμπέιτ στο στούντιο.
Και στην τρίτη ούτε λίγο ούτε πολύ συμμετέχουν όλοι οι κάτοικοι της Πολιτείας σε μία μεθυστική γιορτή της Δημοκρατίας…
Στο φιλοσοφικό κομμάτι ας σταθούμε λίγο στην κουβέντα για το είναι και το φαίνεσαι…
Η Σοφία Μαλτέζου μας θυμίζει τα πειράματα που είχαν γίνει παλιότερα, όπου διάσημοι βιρτουόζοι μουσικοί, ντυμένοι με απλά, φτωχικά ρούχα, παίζουν το όργανό τους με μεγάλη δεξιοτεχνία σε δημόσιο χώρο χωρίς κανείς να τους καταλάβει, ούτε να σταματήσει να τους ακούσει, και με ελάχιστους να πετάνε λίγα κέρματα… τον ίδιο μουσικό που, αν ήθελαν να τον ακούσουν, έπρεπε να ψάξουν να βρουν δυσεύρετα εισιτήρια και να τα πληρώσουν χρυσά…
Τα βράζετε όλα μαζί αυτά λοιπόν σε μια κατσαρόλα δημοσιογραφικής πείρας γκουχ –ήντα χρόνων…
Ραντίζετε με μπόλικα μπαχαρικά από το αρχείο και τη βιβλιοθήκη της Σοφίας Μαλτέζου.
Και το σουρώνεται με την πένα που έχει πείρα γκουχ -ήντα χρόνων…
Τέλος, το σερβίρετε σε πιάτο ενός από τους καλύτερους και δυναμικότερους εκδοτικούς οίκους των ημερών μας, των εκδόσεων Γαβριηλίδη…
Α, και ναι, πριν το δώσετε προς κατανάλωση στο κοινό, κάνετε μια βιβλιοπαρουσίαση και βάζετε στο πιάτο λίγο μαϊντανό (δείχνω εμένα και το υπόλοιπο πάνελ)…
Με λίγα λόγια «Το Τέλος των Εραστών» τα έχει όλα, τεκνο-θρίλερ, μπόλικο σεξ, πολιτικές ουτοπίες, φαντασία, εξέταση των μεγάλων ερωτημάτων του ανθρώπου κ.λπ… κ.λπ…
Εάν «Το Τέλος των Εραστών» είχε εκδοθεί σε άλλη χώρα, σε άλλη γλώσσα, τα κινηματογραφικά στούντιο πιθανόν να έκαναν ουρά για να αγοράσουν τα δικαιώματα του βιβλίου –για να το κάνουν ταινία…
Τελειώνοντας, εγώ ως φαν της επιστημονικής φαντασίας, που εξετάζει τα πραγματικά όριά τους… έχω κάποιες απορίες:
Όπως τι έγινε με αυτούς που είχαν ανοσία στις ουσίες που επέφεραν την ανικανότητα;
Γιατί, και στη χειρότερη επιδημία, πάντα υπάρχουν αυτοί, οι λίγοι, που έχουν ανοσία. Τι έγιναν λοιπόν; Βασιλιάδες ή κυνηγημένοι και καταδικασμένοι…
Κι αν υποθέσουμε ότι η Πολιτεία ήταν η Αθήνα μέχρι ποια ήταν τα γεωγραφικά όρια της πανδημίας;
Στη Μαλακάσα; Στην Εκάλη; Στη Θήβα; Και πόσο απότομα, σκληρά ήταν τα όρια; (Συγγνώμη για το λογοπαίγνιο).
Δηλαδή στο ένα σπίτι ένας άντρας ήταν ντούρος και στο διπλανό άλλος ήταν ζυμάρι;
Ή ήταν πιο ρευστά τα όρια… δηλαδή στη Λιβαδειά ήταν ντούροι… στο Σχηματάρι ημίσκληροι, στη Μαλακάσα αβγό μελάτο;
Αυτά… Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
Καλοτάξιδο το βιβλίο, Σοφία…
