Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Τι κάνουμε μπροστά σε μια πανδημία, βλέποντας να καταρρέουν στερεότυπα και πεποιθήσεις εδραιωμένες έως τώρα ως κατακτήσεις της κοινωνίας μας; Ίσως, τώρα που ο ιός εξαπλώνεται παγκοσμίως με ταχύτητα χιονοστιβάδας, δούμε το φαινόμενο ως μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για επαγρύπνηση και ενδοσκόπηση, απλώς αλλάζοντας και αποδεχόμενοι τις ευθύνες μας.
Το catisart.gr μιλά με τη Σίσσυ Παπαθανασίου, Διευθύντρια Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Πρόεδρο του Συλλόγου Φίλων του Διεθνούς Φεστιβάλ Αναλόγιο, η οποία μας λέει: “Νομίζω ότι η μυρουδιά αυτής της ατμόσφαιρας θα με συνοδεύει για όλη μου τη ζωή”.
Επιπλέον, εκφράζει τους προβληματισμούς της: “Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα, που πολύ σωστά παίρνονται τώρα, θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, επισπεύδουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες. Αποφάσεις που υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να χρειάζονταν χρόνια για να ληφθούν, παίρνονται πλέον μέσα σε λίγες ώρες. Και ευτυχώς, εν προκειμένω. Όμως, συχνά τα προσωρινά μέτρα έχουν την κακή συνήθεια να διαρκούν περισσότερο από τις ίδιες τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Ελπίζω να είναι τα «καλά» αυτά από τα μέτρα που θα «ήρθαν για να μείνουν» διεθνώς”. Εύχεται “όλο αυτό να μας γίνει μάθημα”. Συμπληρώνει δε αφοπλιστικά: “Εύχομαι να σταματούσα να φοβάμαι”.
***
Με τον αναγκαστικό εγκλεισμό τι σας λείπει περισσότερο, κα Παπαθανασίου;
*Να σας εξομολογηθώ κάτι; Μέχρι στιγμής απολαμβάνω το να μένω σπίτι, να διαβάζω, να γράφω, να περνάμε ώρες με την οικογένεια. Να τρώμε όλοι μαζί στο οικογενειακό τραπέζι και να λέμε ιστορίες. Να διαβάζουμε και να παίζουμε επιτραπέζια. Μου αρέσουν όλα αυτά. Και μου είχαν λείψει. Όλοι μαζί. Νομίζω ότι η μυρουδιά αυτής της ατμόσφαιρας θα με συνοδεύει για όλη μου τη ζωή. Οικειότητα και υλικά σιγουριάς που απαλύνουν το φόβο. Αλλά μου λείπει τόσο η θάλασσα και έχω μεγάλη ανησυχία για τους μεγαλύτερους της οικογένειας, τους φίλους και συγγενείς και για το τι ακολουθήσει.
Ποια νέα συνήθεια / ρουτίνα αποκτήσατε;
*Αυτή η δραματική και τόσο ξαφνική ανατροπή στη ζωή μας, στην καθημερινότητα που έφερε ο κορονοϊός, θα μπορούσε να οδηγήσει σε απομόνωση και παθητικότητα, στην πλήξη και στη σαχλαμάρα. Ξέρετε δεν έχω τίποτα εναντίον της σαχλαμάρας και συχνά κάνω σαχλαμάρες, μου λένε. Και την πλήξη τη θεωρώ έναυσμα δημιουργίας. Τα καλοκαιρινά μεσημέρια της εφηβείας μου, που οι μεγάλο κοιμόντουσαν και απαγορευόταν να ακουστεί ο παραμικρός θόρυβος στο σπίτι, έπληττα αφόρητα κι έτσι άρχισα να διαβάζω πολύ. Από τότε μου έμεινε, να ταξιδεύω εν ακινησία. Τώρα με τον κορονοϊό δουλεύω χωρίς σταματημό -χωρίς κανένα «ωράριο», αλλά ξυπνώ το πρωί κι έχω χρόνο για πρωινό. Με το laptop ανοιχτό βέβαια, αλλά κανονικό πρωινό, όπως στις χειμωνιάτικες διακοπές σε εξωτικά μέρη. Και βλέπω φωτογραφίες στο Διαδίκτυο από διάφορα μέρη. Πριν και τώρα. Έρημοι τόποι, άδειες πόλεις… η ανατριχιαστική ομορφιά τους με τρομάζει. Ο εγκλεισμός ως προϋπόθεση για την επιβίωση της ανθρωπότητας. Ο κόσμος όλος στην ψηφιακή πραγματικότητα, χωρίς δημόσιο χώρο.
Ανά τους αιώνες, οι πανδημίες έφυγαν προκαλώντας μια σειρά από κοινωνικοοικονομικές ανακατατάξεις. Πολλές από τις οποίες αξιολογήθηκαν ως θετικές: η εργασία απέκτησε μεγαλύτερη αξία και οι εργαζόμενοι περισσότερα δικαιώματα, το βιοτικό επίπεδο βελτιώθηκε, οι επιστήμες της ιατρικής και της φαρμακευτικής εξελίχθηκαν, οι τέχνες άνθησαν. Πώς το σχολιάζετε;
*Η ιστορία του κόσμου είναι η ιστορία των θρησκειών και των πανδημιών. Με τις επιδημίες προχώρησε ο πολιτισμός και οργανώθηκαν οι κοινωνίες, άλλοτε με μέτρα δυστοπικά κι άλλοτε προοδευτικά. Αλλά ήταν άλλοι οι ρυθμοί. Τώρα η εξάπλωση ήταν τόσο γρήγορη. Δεν έχουμε προλάβει ακόμη να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση και τις αλλαγές. Έχω την εντύπωση ότι συμμετέχουμε όλοι μας σε ένα κοινωνικό πείραμα μεγάλης εμβέλειας: Εργασία από το σπίτι και επικοινωνία μόνο εξ αποστάσεως. Σχολεία και πανεπιστήμια που κάνουν τα μαθήματα διαδικτυακά. Απαγόρευση κυκλοφορίας και άρση ιδιωτικότητας για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Υπό κανονικές συνθήκες ποιοι θα συναινούσαν σε τέτοιες διαδικασίες;
Πολλά από τα βραχυπρόθεσμα έκτακτα μέτρα, που πολύ σωστά παίρνονται τώρα, θα γίνουν στο μέλλον αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. Αυτή είναι η φύση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, επισπεύδουν τις ιστορικές συγκυρίες και διαδικασίες. Αποφάσεις που υπό κανονικές συνθήκες μπορεί να χρειάζονταν χρόνια για να ληφθούν, παίρνονται πλέον μέσα σε λίγες ώρες. Και ευτυχώς, εν προκειμένω. Όμως, συχνά τα προσωρινά μέτρα έχουν την κακή συνήθεια να διαρκούν περισσότερο από τις ίδιες τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Ελπίζω να είναι τα «καλά» αυτά από τα μέτρα που θα «ήρθαν για να μείνουν» διεθνώς.
Ποια ευχή θα θέλατε να κάνετε;
*Εύχομαι όλο αυτό να μας γίνει μάθημα. Να είναι η αφορμή για σκέψη και προτεραιότητες σε σχέση με το περιβάλλον, τη φύση και την ανθρώπινη «κυριαρχία» πάνω στον πλανήτη. Να μη μας καταβάλει. Να βρεθεί γρήγορα εμβόλιο και φάρμακο. Εύχομαι να σταματούσα να φοβάμαι.
