Το Santiago de Compostela και ο Δρόμος του Αγίου Ιακώβου (El Camino de Santiago)

Πάνω: Puerto de Corcubión

 

Η Παριζιάνα φίλη μου Céline με τη μητέρα της Ginet ξεκίνησαν από την ολόφωτη γαλλική πρωτεύουσα και ταξίδεψαν οδικώς στη βόρεια Ισπανία κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού, για να περάσουν εκεί τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Όπως μου γράφει, ήταν πολύ τυχερές με τον καιρό. Πολύ λίγες βροχές, πολλές ηλιόλουστες μέρες και ελάχιστες γκρίζες. Ποτέ οι θερμοκρασίες δεν έπεφταν κάτω από τους 10 βαθμούς Κελσίου.
Κατέλυσαν στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα (Santiago de Compostela) για τα Χριστούγεννα και στο Σαν Σεμπαστιάν στη Χώρα των Βάσκων για την Πρωτοχρονιά. Επισκέφτηκαν τη Γαλικία, μια γη κελτική που μοιάζει πολύ με την Ιρλανδία και τη γαλλική Βρετάνη.
Υπήρχαν λίγοι τουρίστες και τα περισσότερα ξενοδοχεία ήταν κλειστά λόγω χειμώνα.
Συνάντησαν πανέμορφα τοπία και πολλές μικροσκοπικές ρωμανικές εκκλησίες.
Αυτό που τις εντυπωσίασε ιδιαίτερα ήταν ότι παντού οι άνθρωποι βρίσκονταν στους δρόμους από τις 18:00 έως τις 21.00. Όλες οι ισπανικές οικογένειες και ηλικίες μεταξύ 7 και 77 χρονών έκαναν βόλτες στους πεζόδρομους και στις πλατείες. Μια κουλτούρα που δεν έχουν καθόλου στη Γαλλία, μιας και οι μικρές πόλεις είναι τόσο νεκρές τις βραδινές ώρες.
Σκέπτομαι πόσο ακόμα θα ξαφνιαστεί η Céline αν ταξιδέψει και στην ελληνική περιφέρεια.

* Oι δύο πρώτες φωτογραφίες είναι της Σελίν.

Σαντιάγο ντε Κομποστέλα

Το Σαντιάγο ντε Κομποστέλα είναι η πρωτεύουσα της αυτόνομης κοινότητας της Γαλικίας στην Ισπανία. Ο Καθεδρικός Ναός της πόλης, που είναι αφιερωμένος στον Άγιο Ιάκωβο (Santiago), είναι ο προορισμός ενός από τους πιο σημαντικούς δρόμους προσκυνήματος, γνωστός ήδη από τον 9ο αιώνα ως ο Δρόμος του Αγίου Ιακώβου, ισπανικά: Camino de Santiago. Το 1985 όλη αυτή η διαδρομή αναγνωρίστηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από την UNESCO.
Η πιο πιθανή ετυμολογία συνδέει τη λέξη Compostela με τη λατινική λέξη «compositum» και με την τοπική λατινική έκφραση «composita tella» που σήμαινε “νεκροταφείο”. Ο καθεδρικός ναός δεσπόζει στην κύρια πλατεία της παλιάς και καλοδιατηρημένης πόλης.

Ο Δρόμος του Αγίου Ιακώβου (El Camino de Santiago)

Λέγεται ότι οι Απόστολοι Ιάκωβος και Ιωάννης, τα παιδιά του Ζεβεδαίου, μετά τη Σταύρωση και την Ανάληψη του Ιησού, θέλησαν να διαδώσουν το Ευαγγέλιο στους ειδωλολάτρες. Ο μεν Ιωάννης επέλεξε να στραφεί ανατολικά, πέρα από τον Ευφράτη, ενώ ο Ιάκωβος, αφού πρώτα άρχισε να κηρύττει στην Ιουδαία και τη Σαμάρεια, πήρε την εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από τον αδελφό του, φανερή αναφορά στις τιμητικές θέσεις δεξιά και αριστερά του ουράνιου θρόνου που είχε ζητήσει η μητέρα τους, Σαλώμη, από τον Κύριο. Έτσι βρέθηκε στην απώτατη Δύση, στην Ισπανία. Η Ισπανία ήταν άλλωστε τμήμα και των σχεδίων του Παύλου, όπως ο ίδιος αναφέρει καθαρά στην επιστολή του προς τους Ρωμαίους, “καθ’ οδόν προς την Ισπανίαν, θα έρθω σε σας” (15, 24), μόνο που δεν είναι γνωστό αν ο Παύλος τελικά κατόρθωσε να κάνει το ταξίδι εκείνο, καθώς δεν υπάρχουν σχετικές πληροφορίες.

Ο Ιάκωβος δεν πέτυχε πολλά πράγματα και επέστρεψε στην Ιερουσαλήμ. Εκεί, το έτος 44 θανατώθηκε με μαχαίρι από τον Ηρώδη Αγρίππα και το σώμα του πετάχτηκε στα σκυλιά. Ήταν ο πρώτος Απόστολος που μαρτύρησε για την πίστη του. Λέγεται πως οι μαθητές του πήραν το ακέφαλο σώμα, το μετέφεραν στην Ισπανία, στην πιο απόμακρη δυτική πλευρά, εκεί που η στεριά χάνεται στη θάλασσα μέσα στην καταχνιά και το έθαψαν. Στο μέρος εκείνο έκτισαν μια μικρή εκκλησία και μετά το γεγονός ξεχάστηκε. Η ιδέα ότι ο Ιάκωβος κήρυξε στην Ισπανία άρχισε να διαδίδεται στη Δύση από τον 7ο αι. και μετά. Ήταν την εποχή που οι Άραβες είχαν αρχίσει να εξαπλώνονται στην Ιβηρική χερσόνησο και οι χριστιανοί χρειάζονταν επειγόντως υπερασπιστή της πίστεώς τους.
Το 813 βρέθηκε θαυματουργικά η εκκλησία και ο τάφος δίπλα της από έναν ερημίτη μοναχό, τον Πελάγιο. Την εποχή εκείνη ο Αλφόνσος Β’ βασίλευε στην Αστουρία και ο Καρλομάγνος ήταν αυτοκράτωρ της Δύσης. Για να καταλάβει ο αναγνώστης το μέγεθος της φήμης που απέκτησε αυτός ο τόπος της λατρείας του σκηνώματος του Αγίου Ιακώβου, αρκεί να λεχθεί πως τον 12ο αι. επισκέπτονταν ετησίως την εκκλησία εκείνη 500.000 πιστοί. Το μέγεθος είναι τεράστιο, αν συγκριθεί με τον πληθυσμό της Ευρώπης της εποχής εκείνης, που τον υπολογίζουν σε 60.000.000. Τόση εντύπωση έκανε αυτή η κοσμοπλημμύρα στον μουσουλμάνο πρέσβη Αλί μπεν Γιουσούφ, το 1121, ώστε σημείωνε, “είναι τόσο το πλήθος αυτών που πάνε και έρχονται, που μετά βίας μπορεί κανείς να διαβεί το δρόμο που οδηγεί δυτικά”.
Κατά το Μεσαίωνα το προσκύνημα ήταν μια από τις πιο χαρακτηριστικές μορφές έκφρασης του θρησκευτικού συναισθήματος. Οι βαθύτεροι λόγοι έχουν τις ρίζες τους στη χριστιανική αντίληψη ότι η ίδια η ζωή είναι ένα προσκύνημα, και όταν από τον 2ο αι. οι πιστοί άρχισαν να λατρεύουν τα υλικά κατάλοιπα των αγίων, στα οποία απέδιδαν δυνάμεις θαυματουργικές, τα μέρη όπου βρίσκονταν αυτά τα κατάλοιπα έγιναν τόποι λατρείας. Με τον καιρό, ο συνδυασμός της εξομολόγησης με ένα προσκύνημα εθεωρείτο σαν η καλύτερη συνταγή για συγχώρεση των αμαρτιών.

Η Διαδρομή του Αγίου Ιακώβου της Κομποστέλα (ισπανικά: El Camino de Santiago, γαλλικά: Chemin de St–Jacques, αγγλικά: Way of St. James) είναι η διαδρομή, δια μέσου πολλών πόλεων της Ευρώπης, του προσκυνήματος στον Καθεδρικό Ναό του Σαντιάγο δε Κομποστέλα στη Γαλικία της βορειοδυτικής Ισπανίας, όπου βρίσκονται θαμμένα τα ιερά λείψανα του Αποστόλου Ιακώβου.

Ο Άγιος Ιάκωβος, ψαράς στη θάλασσα της Γαλιλαίας και πρεσβύτερος αδελφός του Ιωάννη του Ευαγγελιστή, ήταν ένας από τους δώδεκα μαθητές του Χριστού, ο οποίος μαρτύρησε στην Ιερουσαλήμ το 44 περίπου μ. Χ., με διαταγή εκτέλεσης του Ηρώδη Αγρίππα Α’. Κατά τη διάρκεια του 7ου αιώνα, τα οστά του μεταφέρθηκαν από κάποιους μοναχούς στην Ισπανία. Το 813 βρέθηκε ένας τάφος στο Παδρόν, γειτονική πόλη του Σαντιάγο δε Κομποστέλα, ο οποίος λέγεται, σύμφωνα με το θρύλο, ότι υποδείχθηκε από τη θεία αποκάλυψη ως ο τάφος του Αγίου Ιακώβου.

Η ανακάλυψη του λειψάνου του αγίου στην περιοχή αυτή της χριστιανικής Ισπανίας έκανε την πόλη τόπο προσκυνήματος. Ο σεβασμός προς τον άγιο ξεκίνησε την εποχή των Φράγκων, οπότε ο Άγιος Ιάκωβος (Σαντιάγο στα ισπανικά) έγινε προστάτης άγιος της Ιβηρικής Χερσονήσου. Πάνω στον τάφο του αναγέρθηκε αρχικά πλίνθινη και κατόπιν λιθόκτιστη εκκλησία και η πόλη Σαντιάγο δε Κομποστέλα έγινε κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ο σημαντικότερος τόπος προσκυνήματος, μετά την Ιερουσαλήμ και τη Ρώμη. Η πόλη καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 997 από τους Μαυριτανούς, εκτός από τον τάφο του Αγίου Ιακώβου. Το 1078 ανεγέρθηκε ο σημερινός καθεδρικός ναός του Σαντιάγο δε Κομποστέλα, όπου σε μια κρύπτη πίσω από την Αγία Τράπεζα υπάρχει το μνήμα του Αγίου Ιακώβου.

Κατά τη διάρκεια του 11ου αιώνα, η προσέλευση των προσκυνητών στο Σαντιάγο δε Κομποστέλα ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ο ναός θεωρήθηκε ο πιο δημοφιλής από όλους τους προορισμούς χριστιανικού προσκυνήματος. Οι πιστοί συνέρρεαν από ολόκληρη την Ευρώπη για να προσκυνήσουν τον τάφο του Αγίου Ιακώβου. Ήταν έθιμο να στερεώνουν στα καπέλα τους όστρακα αχιβάδων, τις «αχιβάδες των προσκυνητών», για να υποδηλώσουν ότι είναι προσκυνητές που κατευθύνονταν προς το Σαντιάγο δε Κομποστέλα. Οι προσκυνητές σφράγιζαν το τέλος του προσκυνήματός τους, αγγίζοντας με τα χέρια τους κάποιον από τους στύλους του ναού.

Στις καθιερωμένες διαδρομές των προσκυνητών προς το Σαντιάγο δε Κομποστέλα (γαλλικά: Chemin de Saint-Jacques de Compostelle) υπήρχαν σύμβολα της διαδρομής και καταλύματα για τους ταξιδιώτες, τα οποία ήταν καταγραμμένα σε καταλόγους, ανάλογα με το δρομολόγιο, οι οποίοι αποτελούσαν ένα είδος ταξιδιωτικού οδηγού. Πολλοί προσκυνητές επισκέπτονται και σήμερα την πόλη του Σαντιάγο δε Κομποστέλα στη γιορτή του Αγίου Ιακώβου στις 25 Ιουλίου.

Αδελφικές πόλεις

• Σάο Πάολο
• Σαντιάγο δο Κακέμ, μέχρι τη δεκαετία του ’80
• Μασχάντ
• Μπουένος Άιρες, μέχρι τη δεκαετία του ’80
• Κομ
• Σαντιάγο ντε Κερέταρο (2005)
• Σαντιάγο δε λος Καμπαγιέρος (2004)
• Ασίζη (2008)
• Πίζα (2010)

* Κατά μία εκδοχή, Κομποστέλα σημαίνει “κάμπος των αστεριών”.

* Αν θέλετε να κάνετε το Δρόμο του Αγίου Ιακώβου, η καλύτερη εποχή είναι η άνοιξη.