Το σάντουιτς δεν ήταν εφεύρεση του κόμη Σάντουιτς. Επινοήθηκε, όμως, για χάρη του, για να μη λερώνει τα χέρια του όταν έπαιζε χαρτιά και για να μπορεί να τρώει χωρίς να διακόπτει το παιχνίδι.
Όλοι το αγαπάμε. Το αμφίψωμο ή αλλιώς σάντουιτς είναι ένα φαγητό που λατρεύεται από μικρούς και μεγάλους. Έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται σε όλα τα γούστα και σε κάθε τύπο διατροφής. Μπορείτε να βρείτε από σάντουιτς γεμάτα παχυντικά συστατικά ή για τους φανατικούς της κρεατοφαγίας, μέχρι εκείνα που δεν επιβαρύνουν τη σιλουέτα σας, αλλά και εκείνα που είναι κατάλληλα για χορτοφάγους. Αποτελεί την εύκολη λύση, όταν δεν έχετε χρόνο για μαγείρεμα, αλλά και μία εναλλακτική επιλογή όταν θέλετε να φτιάξετε ένα εξαιρετικό gourmet πιάτο. Με άλλα λόγια, το σάντουιτς είναι το πασπαρτού της κουζίνας. Πόσα όμως γνωρίζετε για την προέλευσή του;
Το sandwich θεωρείται ένα από τα διασημότερα snacks στην παγκόσμια γαστριμαργική σκηνή. Το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης, το ορίζει ως «φαγητό που αποτελείται από δύο κομμάτια ψωμί με γέμιση μεταξύ τους, που τρώγεται σαν ένα ελαφρύ γεύμα», ενώ η ιστορία του ξεκινά από τη νοτιοανατολική Αγγλία, στα τέλη του 1700.
Οι ιστορικοί διατυπώνουν επιφυλάξεις για την προέλευσή του και πολλοί από αυτούς υποστηρίζουν ότι είναι παλαιότερο του 18ου αιώνα, ωστόσο η επικρατέστερη εκδοχή αναφέρει πως πρόκειται για εφεύρεση του John Montagu, Κόμη της πόλης Σάντουιτς, ο οποίος μη θέλοντας να λερώσει τα χέρια του, έδωσε εντολή στον υπηρέτη του να βάλει ένα κομμάτι κρέας ανάμεσα σε δύο φέτες ψωμί. Από τότε, η φήμη του πρωτότυπου -για τα δεδομένα της εποχής- γεύματος, εξαπλώθηκε γρήγορα σε ολόκληρο τον κόσμο, με ποικίλες εκδοχές ανά χώρα.
Αν και είναι βέβαιο ότι ο Κόμης του Σάντουιτς θα ήθελε να πιστωθεί την ανακάλυψη αυτή, η αληθινή ιστορία του σάντουιτς πηγαίνει πολύ πιο πίσω.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουν ακούσει για τον τέταρτο Κόμη του Σάντουιτς, αλλιώς γνωστό ως John Montagu. Στα τέλη της δεκαετίας του 1700, ο Γάλλος συγγραφέας Jean Pierre-Grosley εξιστόρησε τις παρατηρήσεις του στην αγγλική ζωή σε ένα βιβλίο που ονομάζεται Londres («Περιήγηση στο Λονδίνο»). Στο βιβλίο, λίγες γραμμές γράφτηκαν και συνέδεσαν για πάντα αυτή την πρωτοτυπία με τον Κόμη του Σάντουιτς:
«Ένας υπουργός του κράτους πέρασε 24 ώρες σε ένα χαρτοπαιχτικό τραπέζι. Ήταν δε τόσο απορροφημένος στο παιχνίδι, που κατά τη διάρκεια όλης αυτής της ώρας, δεν είχε φάει τίποτα παρά μόνο ένα κομμάτι βόειου κρέατος, ανάμεσα σε δύο φέτες φρυγανισμένο ψωμί, το οποίο έτρωγε χωρίς ποτέ να εγκαταλείπει το παιχνίδι. Αυτό το νέο πιάτο έγινε μόδα, κατά τη διάρκεια της παραμονής μου στο Λονδίνο. Πήρε το όνομά του από το όνομα του υπουργού που το επινόησε».
Αν και δεν είναι σαφές αν αυτή η ιστορία είναι εντελώς αληθινή, το βιβλίο απέκτησε δημοτικότητα και η ιστορία διαδόθηκε. Σύντομα το όνομα ήταν επίσημο -όταν έτρωγε κανείς δύο κομμάτια ψωμί με κάτι στη μέση, αυτό λεγόταν πλέον «σάντουιτς».
Ο Edward Gibbon, συγγραφέας του βιβλίου «Η ιστορία της παρακμής και της πτώσης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας», θεωρείται το πρώτο πρόσωπο που έγραψε τη λέξη «σάντουιτς», χρησιμοποιώντας τη στο πλαίσιο της σύγχρονης μαγειρικής. Στις 24 Νοεμβρίου του 1762, έγραψε στο ημερολόγιό του:
«Αυτό το σεβαστό σώμα, του οποίου έχω την τιμή να είμαι μέλος, παρέχει κάθε βράδυ ένα θέαμα πραγματικά αγγλικό. Είκοσι ή τριάντα, ίσως, από τους πρώτους άνδρες στο βασίλειο, κάθονται σε μικρά τραπέζια καλυμμένα με μια χαρτοπετσέτα, στη μέση μιας αίθουσας καφέ, με λίγο κρύο κρέας, ή ένα σάντουιτς, και πίνουν ένα ποτήρι παντς».
Κατά τη διάρκεια του χρόνου που γράφτηκε αυτό το κομμάτι, ο Gibbon ήταν Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου. Ο Κόμης του Σάντουιτς, ο Montagu, παγιώθηκε στην κοινωνική σκηνή του Λονδίνου. Είναι πιθανό ο Montagu να εισήγαγε την έννοια σάντουιτς στους φίλους του της υψηλής κοινωνίας του Λονδίνου, συμπεριλαμβανομένου του Gibbon, ο οποίος βοήθησε να αποκτήσει γρήγορα φήμη. Το 1773, η λέξη σάντουιτς είχε χρησιμοποιηθεί σε μια συνταγή, για πρώτη φορά, στο βιβλίο μαγειρικής Charlotte Mason.
Αν και ο Κόμης του Σάντουιτς (ή, προφανώς ο μάγειράς του) αξίζουν τα εύσημα για τη βοήθεια να αποκτήσει το σάντουιτς ένα όνομα και μια δημοτικότητα, οι παραλλαγές της έννοιας υπήρχαν για αιώνες. Είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς ακριβώς πότε ή που εμφανίστηκε για πρώτη φορά.
Εργάτες χωραφιών στην αγροτική Γαλλία κατανάλωναν κρέας ανάμεσα σε φέτες ψωμιού προτού το σάντουιτς πάρει το όνομά του, αν και είναι πιθανό το σάντουιτς να ξεκίνησε ακόμη νωρίτερα. Η αρχαιότερη αναγνωρίσιμη μορφή ενός σάντουιτς μπορεί να είναι το «Korech» ή «Hillel σάντουιτς», που τρώγεται κατά τη διάρκεια του Πάσχα των Εβραίων.
Ο Hillel ο πρεσβύτερος (γεννήθηκε γύρω στο 110 π.Χ.), ένας Εβραίος ραβίνος ηγέτης, ο οποίος έζησε στην Ιερουσαλήμ κατά τη διάρκεια της βασιλείας του βασιλιά Ηρώδη, πρώτος πρότεινε να τρώνε πικρά χόρτα μέσα σε ψωμί. Τα βότανα συμβόλιζαν την πίκρα της δουλείας και το ψωμί έμοιαζε με τις πίτες που γίνονταν βιαστικά από τους αρχαίους Ισραηλίτες, καθώς έφευγαν από την Αίγυπτο. Η απλή σύσταση του Hillel να στριμώχνουν δύο τρόφιμα μαζί για να τα τρώνε, δείχνει ότι αυτό ήταν ήδη ένας δημοφιλής τρόπος σερβιρίσματος του φαγητού στη Μέση Ανατολή.
Τα σάντουιτς εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στα αμερικανικά βιβλία μαγειρικής το 1816. Η γέμιση δεν περιοριζόταν πλέον στο κρύο κρέας, καθώς οι συνταγές απαιτούσαν μια ποικιλία από τρόφιμα, όπως το τυρί, τα φρούτα, τα οστρακοειδή, τα καρύδια και τα μανιτάρια. Στα χρόνια μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο σημειώθηκε αύξηση στην κατανάλωση σάντουιτς, και θα μπορούσαν να βρεθούν οπουδήποτε, από γεύματα υψηλής ποιότητας έως τις ταβέρνες της εργατικής τάξης. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, το σάντουιτς είχε αποκτήσει νέα ονόματα για πολλές διαφορετικές μορφές του, όπως το τριών στρωμάτων «club sandwich» και το παστό βοδινό «Reuben».
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920, όταν ο Gustav Papendick επινόησε έναν τρόπο να κόβει σε φέτες το ψωμί και να το πακετάρει, το σάντουιτς βρήκε ένα νέο κοινό. Οι μητέρες θα μπορούσαν να φτιάχνουν εύκολα ένα σάντουιτς χωρίς την ανάγκη να κόβουν φέτες το ψωμί τους και τα παιδιά θα μπορούσαν να κάνουν με ασφάλεια τα δικά τους γεύματα χωρίς τη χρήση ενός μαχαιριού.
Το Οriginal 1762, το σάντουιτς – αφιέρωμα στο πρώτο διάσημο σάντουιτς στον κόσμο περιλαμβάνει ζεστό ροστμπίφ, τσένταρ και κρεμώδη σάλτσα και σερβίρεται σε ζεστό ψωμί.
Η κληρονομιά του Κόμη του Σάντουιτς ζει σήμερα σε κάτι περισσότερο από το όνομα. Ένας απόγονος του John Montagu, ο Orlando Montagu ίδρυσε μια αλυσίδα εστιατορίων σάντουιτς που ονομάζεται -πως αλλιώς;- Earl of Sandwich. Το μενού περιλαμβάνει ένα αφιέρωμα στο πρώτo, το πιο διάσημο σάντουιτς του κόμη πoυ ονομάζεται «Original 1762». Το σάντουιτς περιλαμβάνει ζεστό ροστμπίφ, τσένταρ και κρεμώδη σάλτσα και σερβίρεται σε ζεστό ψωμί.
Τα σάντουιτς είναι σήμερα δημοφιλή σε ολόκληρο τον κόσμο και φαίνεται ότι κάθε περιοχή έχει τη δική της εκδοχή για την έννοια. Στην Κούβα, τα εστιατόρια σερβίρουν ζαμπόν και τυρί σε ψωμί Κούβας. Στη Μέση Ανατολή, φαλάφελ ή shawarma σε μια πίτα είναι το fast food της περιοχής. Στη Γαλλία, μια Croque Monsieur ή Croque Madame μπορεί να βρεθεί στις περισσότερες καφετέριες. Στην Ιταλία, ψωμί φρυγανισμένο που τοποθετείται σε μια καυτή μεταλλική πρέσα γίνεται panini σάντουιτς. Βιετναμέζοι μετανάστες στις ΗΠΑ έφεραν το Banh Mi μαζί τους. Η Νέα Ορλεάνη γιορτάζει το po’ boy. Στη Νέα Υόρκη, o παστουρμάς σε σίκαλη είναι βασιλιάς, αν και ο Ρούμπεν ακολουθεί από κοντά στη δεύτερη θέση. Στη Φιλαδέλφεια, τα πάντα σχετίζονται με το cheesesteak. Τα σάντουιτς υπάρχουν σε ατελείωτες ποικιλίες, γεγονός που τα καθιστά ένα από τα δημοφιλέστερα τρόφιμα σε όλο τον κόσμο.
