Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος γεννήθηκε στο Βελεστίνο το 1757. Ήταν συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.
Το βαπτιστικό του ήταν Μανώλης και ως επώνυμο χρησιμοποιούσε το όνομα της μητέρας του, κατά τη συνήθεια των λογίων της εποχής του. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» και ουδέποτε ως «Φεραίος», κάτι που είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων.
Το θεωρούμενο μέχρι πρόσφατα ως πραγματικό του όνομα Αντώνιος Κυριαζής έχει διαγραφεί ως ανιστόρητο από τα βιβλία Ιστορίας της ΣΤ’ Δημοτικού.
Ο Ρήγας με επτά συντρόφους του παραδόθηκαν στις 10 Μαΐου 1798 στους Τούρκους του Βελιγραδίου και φυλακίστηκαν στον Πύργο Νεμπόισα (Небојша), παραποτάμιο φρούριο του Βελιγραδίου. Εκεί, ύστερα από συνεχή βασανιστήρια, στις 24 Ιουνίου του 1798, στραγγαλίστηκαν και τα σώματά τους ρίχτηκαν στον Δούναβη, σύμφωνα με τα επίσημα Αυστριακά έγγραφα (έκθεση Λεγκράν – Λαμπρού, σελ. 167).
***
Αφορισμοί
*Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά.
*Καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή.
*Κάλλιο για την πατρίδα κανένας να χαθεί, παρά να κρεμάσει φούντα για ξένον στο σπαθί.
*Ο σκοπός οπού απ’ αρχής κόσμου οι άνθρωποι εσυμμαζώχθησαν από τα δάση την πρώτην φοράν, διά να κατοικήσουν όλοι μαζί, κτίζοντες χώρας και πόλεις, είναι δια να συμβοηθώνται και να ζώσιν ευτυχισμένοι, και όχι να συναντιτρώγονται ή να ρουφά το αίμα τους ένας.
*Το ηθικόν σύνορον της Ελευθερίας είναι τούτο το ρητόν: Μη κάμης εις τον άλλον εκείνο οπού δεν θέλεις να σε κάμουν.
*Ελευθερία είναι εκείνη η δύναμις όπου έχει ο άνθρωπος εις το να κάμη όλον εκείνο, οπού δεν βλάπτει εις τα δίκαια των γειτόνων του.
*Όλον το έθνος αδικείται, όταν αδικείται ένας μόνος πολίτης.
*Στην πίστιν του καθένας ελεύθερος να ζη.
*Οι Έλληνες δεν κάνουν ποτέ ειρήνην με ένα εχθρόν, οπού κατακρατεί τον ελληνικόν τόπον.
*Ας καταβάλουν ευμενώς έκαστος έρανον ό,τι βούλεται, οπού, βοηθούμενον πανταχόθεν, να αναλάβη το πεπτωκός Ελληνικόν Γένος.
*Υπό την τυραννίαν του Οθωμανικού δεσποτισμού… κανένας, οποιασδήποτε τάξεως και θρησκείας, δεν είναι σίγουρος μήτε δια την ζωήν του, μήτε δια την τιμήν του, μήτε δια τα υποστατικά του.
*Ο ιερός τη πατρίδος έρως εμφωλεύει εις την καρδίαν, και η καρδία δεν γηράσκει ποτέ.
*Για την Πατρίδα όλοι να ‘χωμεν μια καρδιά.
*Καιρός είν’ της Πατρίδος ν’ ακούστε τη λαλιά.
*Όλοι χωρίς εξαίρεσιν έχουν χρέος να ηξεύρουν γράμματα.
*Εκ των γραμμάτων γεννάται η προκοπή με την οποίαν λάμπουν τα ελεύθερα έθνη.
*Κανένας δεν αντιστέκεται, όταν ηξεύρη πως θε να λάβη το δίκαιόν του με την συνδρομήν του Νόμου.
*Ο Νόμος είναι εκείνη η ελευθέρα απόφασις, οπού με την συγκατάθεσιν όλου του λαού έγινεν.
*Σταθερός ας διαμένη στην φιλίαν του τινάς, για να έχη της ζωής του τας ημέρας του τερπνάς.
*Ο Νόμος είναι ο αυτός δια το πταίσμα και αμετάβλητος, ήγουν δεν παιδεύεται ο πλούσιος ολιγώτερον και ο πτωχός περισσότερον δια το αυτό σφάλμα, αλλ’ ίσια-ίσια.
*Πάντοτε η σταθερότης είναι πράγμα επαινετόν, αυτή έχει τα πρωτεία πολλών άλλων αρετών.
*Να σφάξωμεν τους λύκους, που τον ζυγόν βαστούν και Χριστιανούς και Τούρκους σκληρά τους τυραννούν.
*Ως πότε παλληκάρια, να ζώμεν στα στενά μονάχοι, σαν λιοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
*Τι σ’ ωφελεί αν ζήσης και είσαι στη σκλαβιά; στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά.
