Ευτυχισμένη αγάπη
(από τη συλλογή “Για κάθε ενδεχόμενο”, 1972)
Ευτυχισμένη αγάπη. Είναι φυσιολογική,
είναι σοβαρή, είναι προσοδοφόρα;
Τι χρησιμεύουν στον κόσμο δύο άνθρωποι
που δεν έχουν μάτια γι’ αυτόν;
Ανεβασμένοι ο ένας για τον άλλον στο ίδιο βάθρο
χωρίς φανερή αξία
επιλεγμένοι μέσα από εκατομμύρια από καθαρή σύμπτωση
κι όμως με την πεποίθησή τους ότι έτσι έπρεπε να συμβεί
Σαν ανταμοιβή για ποιο πράγμα; Για τίποτα.
Το φως λάμπει απ’ το πουθενά-
γιατί μονάχα πάνω τους και όχι σε άλλους;
Δεν είναι αυτό προσβολή της δικαιοσύνης;
Ασφαλώς είναι.
Δεν παραβιάζει τις καταξιωμένες στον κόσμο αρχές μας,
δεν γκρεμίζει κάθε ηθική απ’ τα ύψη της; Σίγουρα ναι.
Προσέξτε το ευτυχισμένο ζευγάρι:
αν μπορούσαν τουλάχιστον λίγο να προσποιηθούν,
να υποκριθούν μια κατάθλιψη κι έτσι να δώσουν κουράγιο στους φίλους τους!
Ακούστε πως γελάνε – πόσο προσβλητικά.
Κι η γλώσσα που μιλάνε μόλις που ακούγεται
κατανοητή
κι όλες αυτές οι εθιμοτυπίες, οι τελετουργίες,
οι επιτηδευμένες αμοιβαίες ρουτίνες τους-
όλ’ αυτά μοιάζουν με μια συνωμοσία
πίσω απ’ την πλάτη της ανθρωπότητας!
Είναι δύσκολο ακόμα και να μαντέψεις
πού θα έφταναν τα πράγματα
αν οι άνθρωποι ακολουθούσαν το παράδειγμά τους.
Σε τι θα μπορούσαν να στηριχθούν οι θρησκείες
και η ποίηση,
τι θα θυμόμαστε, τι θα είχαμε αποκηρύξει,
ποιος θα ‘θελε να κρατηθεί μέσα σε κάποιο όρια;
Μια ευτυχισμένη αγάπη. Είναι αναγκαία;
Το τακτ και ο κοινός νους μας συμβουλεύουν
να την απαρνηθούμε
σαν ένα σκάνδαλο για τις ανώτερες σφαίρες
της ζωής.
Τα μικρά αγγελούδια γεννιούνται
χωρίς τη δική της βοήθεια.
Κι ούτε θα μπορούσε να κατοικήσει στη γη
γιατί συμβαίνει τόσο σπάνια.
Αφήστε τους ανθρώπους
που δεν ξέρουν το παραμικρό γι’ αυτήν
να μας βεβαιώσουν ότι δεν υπάρχει πουθενά
μια ευτυχισμένη αγάπη.
Με μια τέτοια πίστη θα τους είναι πιο εύκολο
να ζουν και να πεθαίνουν.
Η Βισλάβα Συμπόρσκα (Wislawa Szymborska) ήταν Πολωνή ποιήτρια, δοκιμιογράφος και μεταφράστρια. Τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας 1996.
Γέννηση: 2 Ιουλίου 1923, Kórnik, Πολωνία
Απεβίωσε: 1 Φεβρουαρίου 2012, Κρακοβία, Πολωνία
Σύζυγος: Άνταμ Γοντεκ (νύμφ. 1948–1954)
Τόπος ταφής: Κοιμητήριο Ρακοβίτσκι, Κρακοβία, Πολωνία
Βραβεία: Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, Kościelski Award, Βραβείο Γκαίτε, Βραβείο Χέρντερ, Nike Award: Audience Award
Η παρουσία γυναικών στη σύγχρονη πολωνική ποίηση έχει μεγάλη βαρύτητα. Δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί την εικόνα της πλήρη χωρίς τη δική τους φωνή. Αλλά και στο παρελθόν υπήρξαν αρκετά ονόματα που ο ρόλος τους στην πολωνική ποίηση ήταν πολύ σημαντικός κι εξακολουθεί να είναι μέχρι σήμερα.
Κάθε μια από τις σύγχρονες αξιόλογες Πολωνίδες ποιήτριες έχει το προσωπικό της γλωσσικό ιδίωμα, το δικό της τόξο προβληματισμών, την προσωπική της ιδέα για τον κόσμο, αλλά όλες έχουν μια έμπνευση που ακολουθεί την εκφραστική απλότητα μέσα στην πιο εκλεπτυσμένη αισθητικότητα, τόσο στην εκφορά του λόγου όσο και στην τοποθέτηση ερωτηματικών. Τούτη η ποίηση πηγάζει από τα δραματικά γεγονότα της πατρίδας τους, τη συμμετοχή τους στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, τόσο σαν μητέρες, σύζυγοι και αγαπημένες των στρατιωτών, όσο και σαν στρατιώτες οι ίδιες.
Η Wislawa Szymborska, μια σεμνή, αθόρυβη μα ξεχωριστή σε πνεύμα κι ανθρώπινη ευαισθησία ποιήτρια, χαρίζει στην Πολωνία το 1996 το βραβείο Nobel Λογοτεχνίας.
Η τιμή είναι μεγάλη, όταν ο πρόεδρος της Σουηδικής Ακαδημίας την αποκαλεί “Σύγχρονο Μότσαρτ της ποίησης”.
Η Wislawa Szymborska γεννήθηκε στο Kornik, ένα χωριό κοντά στην πόλη Poznan το έτος 1923. Οι γονείς της έφυγαν από το Kornik όταν ήταν πολύ μικρή κι εγκαταστάθηκαν στην Κρακοβία όπου η ποιήτρια μένει μέχρι και σήμερα.
Σπούδασε κοινωνιολογία, φιλολογία και φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Jagellonica της Κρακοβίας, όπου γράφτηκε το 1945, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Πολωνίας. Και ακριβώς τον ίδιο χρόνο δημοσιεύει το πρώτο της ποίημα με τίτλο “Αναζητώ τη λέξη” σε φιλολογικό περιοδικό της Κρακοβίας. Η πρώτη ποιητική συλλογή της “Γι’ αυτό ζούμε” παρουσιάστηκε το 1952, ακολούθησαν δε και άλλες ολιγοσέλιδες ποιητικές συλλογές. Το 1957 η ποιητική συλλογή “Επίκληση του Γιέτι” θεωρήθηκε σαν το ουσιώδες πέρασμα μέσα στην ποίησή της. Η ποιητική συλλογή “Αλάτι” 1962, τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο. Άλλες ποιητικές συλλογές της είναι “Ευθυμία δίχως τέλος” 1967, “Μπορούσε να έχει” 1972, “Ο Μέγας αριθμός” 1976, “Οι άνθρωποι πάνω στη γέφυρα”1986, “Το τέλος και η αρχή” 1993.
Η Szymborska ήταν ολιγογράφος, αλλά η γραφή της είναι εξαιρετικά πυκνή, έχει τιμηθεί με πολλά πολωνικά βραβεία: Βραβείο λογοτεχνίας της Κρακοβίας 1954, Κρατικό βραβείο 1955, βραβείο Υπουργείου Πολιτισμού και Τέχνης 1963. Οι δυο πρώτες ποιητικές συλλογές της προ του 1957 κινούνται στο πνεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Γι’ αυτές αργότερα η ποιήτρια με την ειλικρίνεια που τη χαρακτηρίζει θα πει: “Τότε πίστευα πραγματικά στις ιδέες της κομμουνιστικής ιδεολογίας, πίστευα ότι θα γεννηθεί μια νέα Πολωνία με ισότητα και καλύτερες συνθήκες ζωής, υπήρχε ο ενθουσιασμός των νέων ιδεών”.
Η Wislawa Szymborska ήταν ένας ευαίσθητος και ταπεινός άνθρωπος, ποτέ δεν πρόβαλε τον εαυτό της, τα φώτα της δημοσιότητας την ενοχλούσαν. Ό, τι έχει να πει το λέει με την ποίησή της. Τίποτα δεν θεωρεί σαν δεδομένο, αμφισβητεί τα πάντα και πιστεύει ότι η αναζήτηση στη ζωή γεννά ερωτήματα. Αλήθειες καταρρίπτονται από την ίδια τη ζωή που γεννά άλλες κι έτσι ο κύκλος της αναζήτησης συνεχίζεται.
Η ποίησή της είναι απλή αλλά με βαθιά νοήματα. Κάθε λέξη έχει τη βαρύτητά της.
Τίποτα δεν είναι δώρο
Τίποτα δεν είναι δώρο, όλα βασίζονται στο δάνειο.
Πνίγομαι στα χρέη ως στ’ αυτιά μου.
Θα πρέπει να πληρώσω για τον εαυτό μου
με τον εαυτό μου,
να παραιτηθώ απ’ τη ζωή μου για τη ζωή μου.
Να πώς έχουν κανονίσει τη συμφωνία:
μπορώ να επανακτήσω την καρδιά,
το συκώτι επίσης
και το κάθε μου δάχτυλο στο χέρι και στο πόδι.
Πολύ αργά για ν’ ακυρώσω τους όρους,
τα χρέη μου θα ξεπληρωθούν
και θα με γδύσουν απ’ το δέρμα μου
ή, για την ακρίβεια, θα με γδάρουν.
Κυκλοφορώ στον πλανήτη μας
σ’ έναν συνωστισμό από άλλους χρεώστες.
Μερικοί είναι σαμαρωμένοι το φορτίο
της εξόφλησης για τις φτερούγες τους.
Άλλοι, θέλοντας και μη,
έχουν να δώσουν λογαριασμό
για το κάθε φύλλο τους.
Κάθε ιστός μέσα μας βρίσκεται
στη στήλη της χρέωσης.
Ούτε ένα πλοκάμι ή ένα βλαστάρι
πρόκειται να διατηρηθεί.
Η απογραφή, μ’ άπειρες λεπτομέρειες,
υποδηλώνει ότι θ’ απομείνουμε
όχι μόνο μ’ άδεια χέρια
αλλά ακόμα και χωρίς χέρια.
Δεν μπορώ να θυμηθώ
πού, πότε και γιατί
επέτρεψα σε κάποιον ν’ ανοίξει
αυτόν τον λογαριασμό στ’ όνομά μου.
Αποκαλούμε τη διαμαρτυρία για όλ’ αυτά
ψυχή.
Και είναι το μόνο κονδύλι
που απουσιάζει απ’ τη λίστα.
