19.9 C
Athens
Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024

“Συστημένο” κομψοτέχνημα στην Οικία Κατακουζηνού

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Μια μικρή επιλογή από τη μακρά ιστορία της ερωτικής επιστολογραφίας παρουσιάζεται στην Οικία Κατακουζηνού

Στις μέρες μας δεν γράφουμε γράμματα πια. Η επιλογή του επιστολόχαρτου, του φακέλου, της πένας ή του στυλό και του μολυβιού, είναι μια διαδικασία που δεν σημαίνει τίποτα πλέον. Όλα τα ταχύτατα μέσα επικοινωνίας και κοινωνικής δικτύωσης που έχουμε στη διάθεσή μας αντικαθιστούν εκείνη την πολύτιμη μορφή επαφής ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που κάποτε ονομάζαμε αλληλογραφία.

Η παροδικότητα του χρόνου, η ζωτική ανάγκη της επικοινωνίας, της ανταλλαγής και της αλληλεπίδρασης, το άρωμα του χαρτιού, η αφή, το άγγιγμα της ίδιας σελίδας που άγγιξε και έγραψε ένα αγαπημένο πρόσωπο… Η αδημονία μεταξύ δύο επιστολών, η γλυκιά αναστάτωση της προσμονής, τα τρεμάμενα δάχτυλα που προσπαθούν να ανοίξουν ένα φάκελο…
Είναι τόσα πολλά αυτά που σηματοδοτούσαν την αίσθηση της αλληλογραφίας. Ακόμα και η εμφάνιση του ταχυδρόμου προκαλούσε καρδιοχτύπι.

Η εσωτερική φωνή

Για αιώνες, η αλληλογραφία στάθηκε ένας υπέροχος τρόπος λογοτεχνικής γραφής. Στα μυθιστορήματα του Μπαλζάκ, του Τολστόι, του Ντοστογιέφσκι, του Σταντάλ, του Μπαλζάκ οι ήρωες ολημερίς κι ολονυχτίς αλληλογραφούν.
Είναι ανεκτίμητη αξία να ανακαλύπτεις τα αισθήματα ανάμεσα στις αράδες μιας επιστολής. Είναι ακόμα πιο εκπληκτικό να έχεις τη δυνατότητα να βρεθείς κοντά στο πνεύμα και την ερωτική σφραγίδα σπουδαίων ανθρώπων. Να ακούς την προσωπική εσωτερική τους φωνή.

 

 

Η απαγορευμένη οικειότητα

Ο γραπτός λόγος εισχωρεί διαφορετικά στο νόημα, είναι πιο μύχιος. Είναι το κλειδί της αποκάλυψης που οι ίδιοι παραδίδουμε στον παραλήπτη μας. Η πιο έντιμη, η πιο γνήσια εκδοχή ενός κοινού πεπρωμένου. Δημιουργεί μία αίσθηση απτής εγγύτητας που κανένα άλλο σύγχρονο μέσο δεν έχει επιτύχει μέχρι τώρα.

Μια αίσθηση απαγορευμένης οικειότητας μας δίνει η παράσταση “Συστημένο”, μια σύνθεση ερωτικών επιστολών επιφανών γυναικών και ανδρών ανά τους αιώνες, που παρουσιάζεται στην Οικία Κατακουζηνού, ένα χώρο διαποτισμένο από πνεύμα, αισθητική αλλά και έρωτα.
Η παράσταση, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Εξαρχέα, Άρη Μπαλή και Κορνήλιου Σελαμσή, αποτελεί χαρά των αισθήσεων.

Το σαλόνι με τα παστέλ χρώματα

Σε ένα χώρο που αποτελεί την επιτομή των αρμονιών με τα παστέλ ροζ και σιέλ στους τοίχους και στα δάπεδα (επιλογές του Τσαρούχη), το πιάνο Steinway, απολαύσαμε μια σειρά επιστολών μεταξύ εραστών, που φανέρωναν τον πόθο, τον έρωτα, τη ζήλια, την έμπνευση, ακόμα και το αναπόδραστο επικείμενο τέλος.

Κάτω από τους τέσσερις πίνακες με τα φιλιά του Γουναρόπουλου, δίπλα στις «Τέσσερις εποχές» του Χατζηκυριάκου – Γκίκα, ανάμεσα στον απαλό και μεθυστικό Μαρκ Σαγκάλ και τον κομψό μικρό πίνακα του Κράξτον με τις γάτες του Πόρου, τα ερωτικά γράμματα θύμιζαν κι αυτά μικρούς πίνακες φτιαγμένους από στιγμές που συναρμολογούνται σαν τα κομμάτια ενός παζλ.

Λόγος υπέροχος, καλοδουλεμένες φωνές, εξαίσια μουσική στο σαλόνι των Κατακουζηνών, δύο ανθρώπων που αγαπήθηκαν πολύ, αγάπησαν την τέχνη και ήταν μέχρι το τέλος της ζωής τους ερωτευμένοι βαθιά ο ένας με τον άλλο.

Οι ερωτικές επιστολές δεν ήταν μόνο τεκµήρια του λογοτεχνικού κλίµατος της εποχής που γράφτηκαν. Μας πρόσφεραν τη δυνατότητα να εκτιµήσουµε το είδος της επικοινωνίας μεταξύ δηµιουργών. Επιστολές που ξεφεύγουν από το είδος της αλληλογραφίας και συγκροτούν το σώμα της ποίησης που κατοικεί σε μια παθιασμένη ή αδιέξοδη σχέση. Ενός έρωτα που λειτουργεί καταλυτικά και καθοριστικά στην τέχνη των ποιητών.

 

 

Ο κόσμος όπως τον έχουμε ξεχάσει

Γεμάτες ποίηση, όνειρα και διαψεύσεις, αισθησιασμό,εξιδανικεύσεις, ανεκπλήρωτες προσδοκίες, ενοχές, αμφιταλαντεύσεις και αναιρέσεις, οι επιστολές ερμηνεύτηκαν με τρόπο ευφάνταστο από τους τρεις δημιουργούς. Ήταν σαν να μας έδειχναν τον κόσμο όπως έχουμε ξεχάσει πια να τον βλέπουμε.

Δύο άνθρωποι. Δύο εραστές. Θέρμη και εξομολογητική διάθεση. Το αντικείμενο του πόθου και τα μικρά δοκίμια του έρωτα.
Αμέτρητα τα πρόσωπα του έρωτα, αμέτρητες οι εκφάνσεις του, αμέτρητες και οι εκδοχές του. Ίσως σ’ αυτό έγκειται η γοητεία του. Ιδιαίτερη η προσέγγιση του κάθε δημιουργού και ιδιαίτερος ο τρόπος που η παράσταση «Συστημένο» μάς το κοινωνεί σαν πολύτιμο δώρο.
Η παράσταση έχει μια χορευτική χάρη που υπηρετείται και από το θαυμάσιο χειρισμό του αφηγηματικού χρόνου. Ο θεατής φεύγει με το ευχάριστο συναίσθημα ότι έζησε μια απολαυστική θεατρική εμπειρία, με το γλυκό απογευματινό φως να λούζει το χώρο και να γαληνεύει το νου

O έρωτας ιδωμένος από διάφορους σημαντικούς δημιουργούς, η άκρως ενδιαφέρουσα σημειολογία του, οι επιλογές των συντελεστών Παναγιώτη Εξαρχέα, Άρη Μπαλή, Κορνήλιου Σελαμσή, το έμπειρο θεατρικό τους βλέμμα, οι καλλιεργημένες φωνές τους.
Κρατώ στη μνήμη μου, εκτός των άλλων, την άψογη προφορά των γαλλικών και το ευγενικό μουσικό περιβάλλον του Κορνήλιου Σελαμσή. Επίσης τη διακριτική εκφραστικότητα του Άρη Μπαλή και τη γοητευτική παρουσία του Παναγιώτη Εξαρχέα. Τη μαγεία και των τριών.

Θα ήταν παράλειψη δε να μην αναφερθώ και στην αψεγάδιαστη λειτουργία της Οικίας Κατακουζηνού, ενός χώρου που αποτελεί μια όαση αβρότητας και καλλιέργειας σε μια πόλη εύκολων προκλήσεων. Το γεγονός αυτό οφείλεται εν πολλοίς στην κυρία Σοφία Πελοποννησίου-Βασιλάκου, μουσειολόγο, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, επιμελήτρια της Οικίας Κατακουζηνού και Υπεύθυνη του Αρχείου του Ιδρύματος, που με τη φροντίδα και την ανιδιοτελή προσφορά της κρατά σε εγρήγορση το όμορφο αυτό Μουσείο.

***

Ακούστηκαν αποσπάσματα από τα ακόλουθα:

Ανδρέας Εμπειρίκος στη Μάτση Χατζηλαζάρου
Αντρέ Γκορζ στην Ντορίν
Φραντς Κάφκα στη Φελίτσε Μπάουερ
Μαρία Πολυδούρη στον Κώστα Καρυωτάκη
Κώστας Καρυωτάκης στη Μαρία Πολυδούρη
Όσκαρ Ουάιλντ στον Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας
Γιώργος Σεφέρης στη Μαρώ
Αλμπέρ Καμύ στη Μαρία Κασαρές
Τζέιμς Τζόυς στη Νόρα
Ναπολέων Βοναπάρτης στην Ιωσηφίνα
Αναΐς Νιν στον Λέινι.
Ενριέτε Φόγκελ στον Χάινριχ φον Κλάιστ
Νίκος Καββαδίας στο άλογό του
Νίκος Εγγονόπουλος στη Λένα
Ντύλαν Τόμας στην Κέιτλιν
Νίκος Καρούζος στη Μαίρη Μεϊμαράκη
Μάτση Χατζηλαζάρου στον Ανδρέα Εμπειρίκο

***

  • Το διαμέρισμα των Κατακουζηνών στον αριθμό 4 της λεωφόρου Αμαλίας ήταν ένα από τα σπουδαιότερα φιλολογικά σαλόνια της γενιάς του ’30. Λειτουργούσε από το 1960, ως συνέχεια της πρώτης τους κατοικίας του Άγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού, στην οδό Πινδάρου 7. Ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και επιστήμονες που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα αλλά και πολλοί επιφανείς Ευρωπαίοι και Αμερικανοί διανοούμενοι ήταν φίλοι τους και τους επισκέπτονταν συχνά για να απολαύσουν την ατμόσφαιρα, τη θέα και την παρέα. Μερικοί μόνο από τους επισκέπτες ήταν ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Ηλίας Βενέζης, ο Γεώργιος Γουναρόπουλος, ο Σπύρος Βασιλείου, η Θάλεια Φλωρά-Καραβία, η Μυρτιώτισσα, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Marc Chagall, ο Camus, ο Faulkner, ο Gore Vidal, ο Κάρολος Κουν, ο Κώστας Ταχτσής, ο Γιώργος Κατσίμπαλης και δεκάδες άλλοι που σύχναζαν στο σαλόνι τους.

***

Αγάπη μου, σε αγαπώ, και θά ’ναι το ταξίδι μας, σαν ανοιξιάτικη πομπή των μύρων”.
Ανδρέας Εμπειρίκος

 

 

Σημείωμα συντελεστών

Φάκελοι, χειρόγραφα, γραμματόσημα, ημερομηνίες, τόποι, αποστολείς και παραλήπτες. Μηνύματα. Και συγκεκριμένα ερωτικά μηνύματα. Μια εγγενώς ηδονοβλεπτική συνθήκη δημόσιας ανάγνωσης των πιο ιδιωτικών σκέψεων ανθρώπων. Ανθρώπων που πέρα από τη βασική τους ιδιότητα που τους καθιστά ευρέως γνωστούς και αναγνωρίσιμους, κατέχουν και την ιδιότητα της ερωτευμένης ύπαρξης. Και μάλιστα είναι υπάρξεις τόσο ερωτευμένες που υπάρχει η αναγκαιότητα, αυτή η συναισθηματική οριακή κατάσταση, να καταγραφεί και τις περισσότερες φορές να αποσταλεί. Μια μικρή επιλογή από τη μακρά ιστορία της ερωτικής επιστολογραφίας.
Ερωτικές εξομολογήσεις, γράμματα χωρισμού, μετάνοιας, επιστολές επανόρθωσης ή απλώς καθημερινές επιστολές μεταξύ ερωτευμένων: από τον Oscar Wilde και τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη μέχρι την Αναΐς Νιν και τον Νίκο Εγγονόπουλο. Πολύ προσωπικές υποθέσεις σε δημόσια ανάγνωση.
Και σε αυτή τη δημόσια ανάγνωση αρωγός και διαρκής συνομιλητής είναι η μουσική, παρούσα άλλοτε με τρόπο συμβολικό υπό τη μορφή των ραδιοφωνικών παρεμβολών ή των ρυθμών των πλήκτρων μιας γραφομηχανής και των ηχογραφημένων θραυσμάτων, άλλοτε, με κυριολεκτική σημασία μουσικά κομμάτια πρωτότυπα ή από τη φιλολογία της κλασικής μουσικής παιγμένα σ’ ένα πιάνο.
Με αυτές τις εναργείς παρεμβάσεις, τον τρίτο πόλο της μουσικής, η επιστολική πράξη αποκτά ένα νέο βάθος καθώς, ενόσω γίνεται πρακτικά ακουστή και αδιάρρηκτη η γραπτή μεταξύ των αγαπημένων επικοινωνία, συγχρόνως διακόπτεται ή εξωθείται στην επιτάχυνση, υπογραμμίζεται ή εγκαταλείπεται, αποκτά έναν ιδιότυπο μεσάζοντα που αντικαθιστά τον αργό παλαιό χρόνο των ταχυδρομείων και ολοκληρώνει τη μετακίνηση της πληροφορίας ανάμεσα στους αγαπημένους αλλά και προς το κοινό.
Ένα σαλόνι σπιτιού, ένας χώρος, στον οποίο οι οικοδεσπότες προσκαλούν τους οικείους τους να μοιραστούν από κοινού τον χρόνο τους. Ένα σαλόνι ιδανικό, αυτό της οικίας Κατακουζηνού, που φιλοξένησε κατά καιρούς εξέχουσες προσωπικότητες του ελληνικού και όχι μόνο καλλιτεχνικού κόσμου, των οποίων οι ερωτικές εκμυστηρεύσεις θα ακουστούν υπό το απογευματινό φως και τη θέα στον Εθνικό Κήπο.

“Το πιο λαμπερό πλάσμα στη Γη ήταν πρόθυμο να μοιραστεί τη ζωή του μαζί μου. Θεωρητικά, ήμουν σε θέση να αποδείξω ότι ο έρωτας είναι η αμοιβαία έλξη δύο ατόμων που βασίζεται σε ό,τι πιο άρρητο, πιο ιδιωτικό, πιο αποκλίνον από τους ρόλους και την εικόνα που τους επιβάλλει η κοινωνία. Αρκούσε να αποδεχτώ να ζήσω αυτό που ζούσα, να αγαπώ πάνω απ’ όλα το βλέμμα, τη φωνή, τη μυρωδιά σου, τα κρινοδάχτυλά σου, τον τρόπο που κατοικούσες το σώμα σου και όλο το μέλλον ήταν για μας ανοιχτό.”
André Gorz

Συντελεστές

Σκηνοθεσία-Δραματουργία-Ερμηνεία: Παναγιώτης Εξαρχέας, Άρης Μπαλής, Κορνήλιος Σελαμσής
Κατασκευή μουσικού περιβάλλοντος: Κορνήλιος Σελαμσής

  • Οι συντελεστές ευχαριστούν θερμά τις εκδόσεις Άγρα (Εμπειρίκος, Ανδρέας. Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία: 1936-1946. Αθήνα: εκδ. Άγρα, 1991 // Καββαδίας, Νίκος. Του πολέμου. Στο άλογό μου. Αθήνα: εκδ. Άγρα, 2009 // Kleist, Heinrichvon. 4 νουβέλες: Η Μαρκησία του Ο: Ο σεισμός στη Χιλή: Ο έκθετος: Η αγία Καικιλία ή η δύναμη της μουσικής• μτφρ. Θοδωρής Δασκαρόλης. Αθήνα: εκδ. Άγρα, 1991), τις εκδόσεις Ίκαρος (Χατζηλαζάρου, Μάτση. Ποιήματα: 1944-1985. Αθήνα: εκδ. Ίκαρος, 1989 // Εγγονόπουλος, Νίκος. “…και σ’ αγαπώ παράφορα”: γράμματα στη Λένα 1959-1967. Αθήνα: εκδ. Ίκαρος, 1994 // Σεφέρης, Γιώργος. Αλληλογραφία 1936-1940 / Γιώργος Σεφέρης, Μαρώ Σεφέρη• επιμέλεια Μ. Ζ. Κοπιδάκης. Αθήνα: εκδ. Ίκαρος, 2005 // Σεφέρης, Γιώργος. Μέρες Γ’: 16 Απρίλη 1934 – 14 Δεκέμβρη 1940. Αθήνα: εκδ. Ίκαρος, 1984), τις εκδόσεις Ποταμός (Gorz, André. Γράμμα στη Ντ.: Ιστορία ενός έρωτα• μτφρ. Σάντρα Βρέττα. Αθήνα: εκδ. Ποταμός, 2008), τιςεκδόσεις Μελάνι (Γράμματα χωρισμού. Ανθολόγηση Έφη Φρυδά• μτφρ. Έφη Φρυδά. Αθήνα: εκδ. Μελάνι, 2003) και τις εκδόσεις Κέδρος, (Barthes, Roland. Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου• μτφρ. Βασίλης Παπαβασιλείου. Αθήνα: εκδ. Κέδρος, 2012) για την ευγενική παραχώρηση αποσπασμάτων από τα προαναφερθέντα βιβλία.Επίσης, με την ευγενική παραχώρηση των εκδόσεων Πατακηχρησιμοποιούνται επιστολές από το βιβλίο: Joyce, James. Γράμματα στη Νόρα• μτφρ. Κατερίνα Σχινά. Αθήνα: εκδ. Πατάκη, 2013.
  • Επίσης ευχαριστούν από καρδιάς τους μεταφραστές των εν λόγω κειμένων: Σάντρα Βρέττα, Θοδωρή Δασκαρόλη, Βασίλη Παπαβασιλείου, Κατερίνα Σχινά, Έφη Φρυδά, καθώς και τους Εριέττη Εγγονοπούλου, Λεωνίδα Εμπειρίκο, Έλγκα Καββαδία, Άννα Λόντου και Αλέξιο Σαββίδη για την πολύτιμη υποστήριξή τους.

***

Τελευταία παράσταση για φέτος: Κυριακή 26 Μαΐου 2019, στις 17:00

Ώρα έναρξης: 17:00 | Τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ (ενιαίο)

Πληροφορίες

Οικία Άγγελου και Λητώς Κατακουζηνού
Λεωφόρος Βασιλίσσης Αμαλίας 4,
5ος όροφος
Πλατεία Συντάγματος

Τηλέφωνο κρατήσεων: 6948704508
Ώρες: Δευ-Παρ 12:00-14:00 & 18:00-20:00 και Σαβ: 12:00-14:00

Πατήστε εδώ για να μεταφερθείτε στην επίσημη ιστοσελίδα της παράστασης στην Οικία Κατακουζηνού.

Φωτογραφίες: © Γιώργος Κυβερνήτης

***

Ελεάννα Γεωργίου
Γραφείο Τύπου & Επικοινωνίας
M. [email protected]

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -