Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η Κάθριν Χάντερ ή αλλιώς Κατερίνα Χατζηπατέρα, μια χορτασμένη από επαίνους και επιτυχίες, παγκόσμια γνωστή ηθοποιός, συνεργάστηκε με Έλληνες καλλιτέχνες, αποστήθισε τη δύσκολη μετάφραση του Δημήτρη Δημητριάδη, έπαιξε στην Επίδαυρο, θέλοντας να τιμήσει τις ελληνικές της ρίζες.
Το κοινό συνέρευσε στην παράσταση του “Προμηθέα Δεσμώτη” σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, κυρίως για να δει την περίφημη Kathryn Hunter, στον ρόλο του έκπτωτου Τιτάνα, η οποία εμφανίστηκε στο αργολικό θέατρο για πρώτη φορά στην ιστορία αναβίωσης του αρχαίου δράματος στους νεότερους χρόνους.
Η επικαιρότητα του έργου
Ο Δίας θέλησε να καταστρέψει την ανθρωπότητα, ο Προμηθέας έδωσε μια ακόμα ευκαιρία στους ανθρώπους. Αξίζει, λοιπόν, να υπάρχουμε; Αντικρίζοντας τι συμβαίνει σήμερα με την καταστροφή του πλανήτη, αυτό το έργο δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πιο επίκαιρο. Όσο δε η ίδια η ανθρωπινότητα τίθεται εν αμφιβόλω, τόσο το μέλλον θα προδιαγράφεται δυσοίωνο. Κάθε μεθοδευμένη προσπάθεια αποκλεισμού των ανθρώπων από το δικαίωμα στη ζωή απαντά στο ερώτημα «ποιες ζωές αξίζει να σωθούν» και ποιες όχι –δίλημμα που γεννά τρομακτικές μνήμες και σκοτεινούς συνειρμούς.
Είσοδος
Με το που εισήλθαμε στο αρχαίο θέατρο αντικρίσαμε το εμπνευσμένο σκηνικό – εγκατάσταση του Γιάννη Βαρώτσου με το γυάλινο αμφιθέατρο σε κλίμακα και αντικαθρέφτισμα της Επιδαύρου και τον ανταγωνιστικό προς τον ανέφελο ουρανό κόκκινο οβελίσκο να υψώνεται μπροστά της.
Η Kathryn Hunter κάνει μια επαναστατική είσοδο στην παράσταση μέσα από τη σωματικότητα και τη χρήση του χώρου. Ιδιαιτέρως προοδευτική αυτή η προσέγγισή της μέσω του σώματος, του χώρου, αλλά και της αφήγησης. Καθώς γνωρίζουμε μάλιστα, έπαιξε με τραυματισμένο το πόδι της.
Μικρή το δέμας, αλλά μεγάλη στην ψυχή. Μια μαχήτρια, που με γενναιότητα, ευαισθησία και ευψυχία πήρε το βάρος του ρόλου.
Ο πρωτόγονος μύθος
Το αρχέτυπο του Προμηθέα βρίσκεται στον πρωτόγονο μύθο για την κατασκευή των εργαλείων. Από τα πρωτόγονα εργαλεία περνάμε στη φωτιά και ύστερα στις τέχνες. Ο Προμηθέας υπάρχει σαν μυθικός ήρωας, ημίθεος ή και θεός σε όλες τις ανθρώπινες ομάδες και εξελίσσεται ανάλογα με την πρόοδο που σημειώνουν. Θα περάσει κατοπινά και στην κοινωνία, ενώ στην Ελλάδα θα δοθεί η πιο εντυπωσιακή μορφή του, γιατί ακριβώς στην αρχαία Ελλάδα η γνώση έφτασε στο αποκορύφωμά της.
Ετυμολογία
Tο όνομα του Προμηθέα βγαίνει από το Προ και μηθεύς (δωρικά μαθεύς) που σημαίνει ο προνοητικός, αυτός που προβλέπει, που έχει σύνεση. Με το όνομά του μπαίνουμε στην ουσία του μύθου, που είναι πολύ παλιός και κρατάει από την τροφοσυλλεκτική περίοδο της ζωής του ανθρώπου.
Σύμβολο
Ο Προμηθέας ήταν μυθική μορφή της αρχαιότητας. Γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Κλυμένης. Αδέλφια του ήταν οι Ιαπετίδες Επιμηθέας, Άτλας και Μενοίτιος. Στον Αισχύλο εμφανίζεται ως γιος της Θέµιδος-Γαίας.
Ο Προμηθέας συμβολίζει το δυνατό άνθρωπο, που υψώθηκε πάνω από τη μοίρα του θνητού, που άγγιζε το θείο και άνοιξε στον άνθρωπο το δρόμο της κυριαρχίας πάνω στο εχθρικό περιβάλλον.
Ο φορέας της φωτιάς έγινε πραγματικά ο ενσαρκωτής όλων των γνώσεων. Έτσι διαμορφώνεται το αρχέτυπο του Προμηθέα. Ο Προμηθέας είναι ο σοφός που κατέκτησε τη γνώση και τη μετάδωσε στον άνθρωπο. Ο πολιτισμός βγήκε από τη σκέψη αυτού του σοφού.
Η τραγικότητα του ήρωα τον κάνει το πρότυπο του τραγικού ανθρώπου ή του πολιτικού ανθρώπου και σ’ αυτήν του την έκφραση απέκτησε παγκόσμια φήμη. Ο Προμηθέας δεν ήταν θεός και σε αντίθεση με όλους τους άλλους ημίθεους δεν ήταν θεογέννητος. Ανέβηκε στον Όλυμπο με τη δύναμή του και με το μυαλό του.
Ο Προμηθέας επίσης συμβολίζει την επινοητικότητα και την προνοητικότητα. Συμβολίζει το πνεύμα ανεξαρτησίας απέναντι στην εξουσία, την οποία εκπροσωπεί ο Δίας. Προβάλλει τη δύναμη του νου και της θέλησης.
Η νέα τάξη
Ο Δίας, ο νέος κυρίαρχος του κόσμου, σκοπεύει να εξοντώσει με κατακλυσμό το ανθρώπινο γένος. Όμως, ο Προμηθέας αντιδρά στα σχέδιά του, αντιστέκεται, χαρίζει στους ανθρώπους τη φωτιά και τους σώζει από την καταστροφή. Ο Δίας, για να τον τιμωρήσει, τον καρφώνει στα βράχια της Σκυθίας στέλνοντας το μήνυμα ότι στη νέα τάξη που εγκαθίδρυσε δεν υπάρχουν περιθώρια για ανυπακοή. Ο Προμηθέας υπομένει το μαρτύριό του με αλύγιστη θέληση και διαμηνύει την πίστη του ότι θα επικρατήσει το δίκαιο.
Το έργο
Στην εναρκτήρια σκηνή του έργου, κάτω από τις άγριες προτροπές του Kράτους και της Bίας, των ανάλγητων δυνάμεων της εξουσίας, ο θεός Ήφαιστος, με εντολή του οργισμένου Δία, καρφώνει, με κάποια συμπόνια είναι αλήθεια, τον Προμηθέα σε έναν ψηλό βράχο στις εσχατιές της γης, στον Καύκασο, για να βασανίζεται εκεί όσον καιρό το θέλει ο αυταρχικός νέος αφέντης των θεών.
O Xορός από τις Ωκεανίδες, τις θυγατέρες του Ωκεανού, έρχεται να θρηνήσει μαζί του και να τον παρηγορήσει. Σε λίγο εμφανίζεται και ο ίδιος ο Ωκεανός ο οποίος προσφέρεται να μεσολαβήσει στον Δία, αν ο Προμηθέας θελήσει να δείξει μετριοπαθέστερη στάση. Eκείνος όμως απορρίπτει περιφρονητικά την προσφορά του, και ύστερα απαριθμεί στο Xορό όλες του τις ευεργεσίες στο ανθρώπινο γένος.
Στο δεύτερο μέρος καταφθάνει ένα άλλο θύμα της τυραννίας του Δία, η Iώ, μια θνητή που την ερωτεύθηκε ο Δίας και η Ήρα τη μεταμόρφωσε εν μέρει σε αγελάδα, καταδικασμένη να περιπλανιέται διαρκώς, βασανισμένη από τον μυριόφθαλμο Άργο και κυνηγημένη από μια αλογόμυγα, τον Oίστρο, που την τρελαίνει. O Προμηθέας μιλάει για τα παθήματά της, για τον απόγονό της, τον Hρακλή, που θα ελευθερώσει τελικά τον Τιτάνα, και για τον μοιραίο γάμο που θα κάνει ο Δίας μια μέρα και θα τον ρίξει από την εξουσία, εκτός αν ο Προμηθέας τον προειδοποιήσει αποκαλύπτοντας το μυστικό που γνωρίζει μόνον αυτός.
Όταν φεύγει η Iώ, έρχεται ο Eρμής σταλμένος απ’ τον Δία να ζητήσει από τον Προμηθέα να του αποκαλύψει το περίφημο μυστικό, εκείνος όμως, μολονότι ο Eρμής τον απειλεί πως θα αυξηθούν τα βάσανά του σε αβάσταχτο βαθμό, αρνείται αγέρωχα κάθε απάντηση στον «υπηρέτη» του Δία και βυθίζεται μέσα στην άβυσσο, μαζί με τις Ωκεανίδες που αρνούνται να τον εγκαταλείψουν.
Το «μετά»
Δεν υπάρχει αμφισβήτηση για τους μελετητές ότι μετά το «Δεσμώτη» ακολουθούσε ο «Προμηθέας Λυόμενος», όπου η Γη, ως μητέρα του, συμβούλευε ίσως τον Προμηθέα να προχωρήσει σε μια συμφιλίωση, όταν εκείνος, ύστερα από αιώνες τιμωρίας, ξαναγύριζε πάνω στον Καύκασο μαζί με το βράχο του. O Ηρακλής πάντως σκότωνε με το τόξο του τον αετό, που τρεφόταν από το συκώτι του Tιτάνα, και για αντάλλαγμα έπαιρνε πληροφορίες από τον Προμηθέα για το δρόμο του προς τα μήλα των Eσπερίδων, κάπου σε μακρινό τόπο. Tο Χορό τον αποτελούσαν οι απελευθερωμένοι Tιτάνες, εντυπωσιακοί μάρτυρες μιας καινούργιας κοσμικής τάξης που στοχεύει στη συμφιλίωση.
Η γνώση
Στο έργο του Αισχύλου ο μύθος του ήρωα παίρνει μια άλλη διάσταση. Για τον Αισχύλο στο έργο «Προμηθέας Δεσμώτης» ο Προμηθέας χάρισε δώρα –γνώση– στους ανθρώπους για να τους βοηθήσει να αποφύγουν τον αφανισμό. Έσβησε από τους θνητούς το φόβο του θανάτου, πρόσφερε τη φωτιά στο ανθρώπινο γένος, τις τέχνες και τους έδωσε νου και σκέψη, απαρχή του πολιτισμού και όλων των τεχνών.
Ο Αισχύλος στο έργο του εκφράζει το ιδανικό του πολίτη, που μόνος του αποφάσιζε και δρούσε, που ήξερε να ορθώνεται μπροστά στη μοίρα του και να νικάει με τη λογική του.
Ο Προμηθέας είναι ο ήρωας που ορθώθηκε με τη δύναμη, με τη θέλησή του και το δόλο ενάντια στους θεούς. Οι θεοί τον τιμωρούν, αλλά ο Προμηθέας αλύγιστος συνεχίζει να αντιστέκεται. Και στο τέλος νικάει και λυτρώνεται.
Είναι ο αγώνας των πολιτών της Αθήνας πού νίκησαν την τρομερή δύναμη της Περσίας.
Κατά τον Αισχύλο ο Προμηθέας είναι γιος της Θέμιδος, δηλαδή του Νόμου και του Δικαίου. Μέσα απ’ αυτή τη διαπάλη Δία – Προμηθέα απηχείται ο αγώνας της Αθήνας κατά της τυραννίας.
Το θέμα της αμφισβήτησης της εξουσίας είναι τόσο παλιό όσο και οι αρχαιότεροι μύθοι της ανθρωπότητας, τόσο ευρύ όσο και οι ποικίλες έννοιες και πτυχές της εξουσίας.
Ένα ελεύθερο πνεύμα
Η πένα του Αισχύλου αποτύπωσε στη μνήμη των ανθρώπων το πρόσωπο του Προμηθέα ως το αιώνιο σύμβολο ενός ελεύθερου πνεύματος που αντιμάχεται τις σκοτεινές δυνάμεις.
Ο Αισχύλος που έζησε τη μεγαλειώδη νίκη των Ελλήνων κατά των Περσών πίστευε ότι μόνο ένας ελεύθερος και δημοκρατικός άνθρωπος μπορεί να δημιουργήσει. Η ελευθερία της πατρίδας του ήταν γι’ αυτόν η βασική προϋπόθεση για να γράψει τις τραγωδίες του.
Οι ευεργεσίες και η τιμωρία
O Tιτάνας Προμηθέας είχε κλέψει τη φωτιά από τους θεούς με κάποιο τέχνασμα και είχε προσφέρει αυτό το ανεκτίμητο δώρο στους θνητούς. Σ’ αυτό το έργο όμως η κλοπή της φωτιάς είναι απλώς το πρώτο βήμα ενός μεγαλειώδους προγράμματος ευεργεσιών για την ανθρωπότητα, γιατί η φωτιά είναι το ισχυρό σύμβολο μιας απέραντης σειράς τεχνολογικών αλλά και πνευματικών εφευρέσεων. Όλα αυτά τα πραγματοποίησε ο Προμηθέας αψηφώντας απόλυτα τον Δία, που στην πραγματικότητα σχεδίαζε να εξαλείψει τελείως το ανθρώπινο γένος. Γι’ αυτήν τη ματαίωση των σχεδίων του, όσο και για την κλοπή της φωτιάς, ο Προμηθέας έχει επισύρει την οργή του Δία, που τον τιμωρεί τώρα ως σκληρός και αυθαίρετος τύραννος, αν και κατά το παρελθόν ο ευεργέτης της ανθρωπότητας είχε βοηθήσει και τον ίδιο το Δία να επικρατήσει πάνω στον Kρόνο και τους άλλους Tιτάνες.
O Προμηθέας δεν είναι απλώς η κεντρική μορφή του έργου, αλλά το ίδιο το έργο στη δραματική του εξέλιξη, που συνίσταται στην προοδευτική αποκάλυψη της φύσης και του παρελθόντος του, της γνώσης του για το μέλλον και της αυξανόμενης οργής του εναντίον του Δία.
H αληθινή δραματική κίνηση εδώ πραγματοποιείται μέσα στη σκέψη του ακίνητου ήρωα, και από την άποψη αυτή είναι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ελληνικής σκηνής, ούτε το κλασικό ούτε το μετακλασικό δράμα έχει να προσφέρει κάτι ανάλογο και τόσο μεγαλειώδες. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν τόλμησε, όσο ξέρουμε, άλλος Aθηναίος δραματουργός να ξαναπαρουσιάσει αυτή τη γιγαντιαία επιβλητική μορφή, που, καρφωμένη και σιδεροδεμένη στο βράχο το ζωσμένο από την αγριάδα της βουνίσιας ερημιάς, λέει έπειτα από πολύωρη σιωπή το παράπονό του:
ὦ δῖος αἰθὴρ καὶ ταχύπτεροι πνοαί,
ποταμῶν τε πηγαί, ποντίων τε κυμάτων
ἀνήριθμον γέλασμα, παμμῆτόρ τε γῆ,
καὶ τὸν πανόπτην κύκλον ἡλίου καλῶ·
ἴδεσθέ μ᾽ οἷα πρὸς θεῶν πάσχω θεός.
Οπωσδήποτε ο «Προμηθέας Δεσμώτης» πρέπει να παραμείνει για μας το υπόλειμμα ενός αριστουργήματος, κατά πάσα πιθανότητα το τελευταίο και το θεαματικότερο αριστούργημα του Αισχύλου, ένα δράμα με τερατώδη σύμβολα, που δραματοποιεί την κρίση αλλά και τις ελπίδες της Αθήνας κατά την ιστορική της μεταμόρφωση.
Ο Αισχύλος
Ο Αισχύλος (Αθήνα 525 π.Χ. – Γέλα Σικελίας 456/455 π.Χ.) είναι ένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς ποιητές της αρχαιότητας. Αναφέρεται ως ο «πατέρας της τραγωδίας». Στα έργα του κέντρο είναι ο άνθρωπος που ενδιαφέρεται για τα κοινά και για την πατρίδα του. Έζησε μια δύσκολη εποχή, όταν η Αθηναϊκή Δημοκρατία δοκιμαζόταν από την τυραννία, από ανίκανους πολιτικούς και από εξωτερικούς εχθρούς. Πήρε μέρος σε πολέμους κατά των Περσών. Μερικές από τις τραγωδίες του που έχουν σωθεί, είναι: Πέρσες, Προμηθέας Δεσμώτης, Ικέτιδες, Επτά επί Θήβας, Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες). Η συμβολή του στην ανάπτυξη της τραγωδίας υπήρξε μεγάλη. Πρόσθεσε στα έργα του και δεύτερο ηθοποιό, δίνοντας έτσι μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη θεατρική πράξη.
Πρώτη φορά από γυναίκα
Το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας συμμετείχε φέτος στο Φεστιβάλ Επιδαύρου με τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. «Ίσως το πιο φωτισμένο κείμενο όλων των εποχών», όπως σημειώνει και ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., Σταύρος Τσακίρης, ο οποίος υπογράφει τη σκηνοθεσία.
Ο Σταύρος Τσακίρης είδε -και ορθώς- στο πρόσωπο και την ερμηνευτική δεινότητα της Kathryn Hunter τον ιδανικό Προμηθέα και η διεθνούς φήμης ελληνικής καταγωγής ηθοποιός αποδέχτηκε με θέρμη την πρόσκλησή του να ενσαρκώσει τον ομώνυμο ρόλο.
Ας σημειωθεί ότι ο ρόλος του Προμηθέα ερμηνεύεται για πρώτη φορά παγκοσμίως από μια γυναίκα ηθοποιό. Πώς όμως αλλιώς, όταν μιλάμε για ένα ρόλο που αντιπροσωπεύει το ανθρώπινο είδος, να υπάρχει διαχωρισμός σε άντρα ή γυναίκα.
Η βραβευμένη με Olivier Award, ως καλύτερη ηθοποιός, Κάθριν Χάντερ πάτησε για πρώτη φορά στην Επίδαυρο, στις 9 και 10 Αυγούστου 2019, ερμηνεύοντας αυτό τον εμβληματικό χαρακτήρα.
Η Κάθριν Χάντερ είναι ελληνικής καταγωγής αλλά δεν είχε ερμηνεύσει έως τώρα κάποιον ρόλο στην ελληνική γλώσσα. Έχει παρουσιάσει τη δουλειά της στα μεγαλύτερα θέατρα του κόσμου κι έχει αναγνωρισθεί παντού σαν μια από τις σπουδαιότερες ηθοποιούς της εποχής μας.
Λαϊκός θρύλος
Το πιο ηρωικό έργο του αρχαίου ελληνικού κόσμου παρουσιάζεται από την παράσταση σαν ένας παντοτινός λαϊκός θρύλος που ισχύει ακόμη στο σημερινό ταραγμένο κόσμο χωρίς ετεροχρονισμούς γιατί παραμένει μια ανοιχτή πληγή.
Ο Προμηθέας υφίσταται βουβός ένα ταπεινωτικό μαρτύριο. Η σιγή συνδέεται με την τιμωρία του και αποτελεί έκφραση μιας ανυποχώρητης υπερηφάνειας του. Όταν μένει μόνος στην ερημιά του σκυθικού βράχου, υψώνει κραυγή και επικαλείται τη μαρτυρία των στοιχείων της φύσης.
Τα δύο πρόσωπα που μιλούν από την αρχή του έργου παρουσιάζουν εμφανείς διαφορές: η σκαιότητα του Κράτους απηχεί το απρόσωπο της μορφής του, ενώ ο Ήφαιστος συμβάλλει, εκών άκων, με την τέχνη του στο μαρτύριο ενός συγγενικού θεού, αν αναλογιστούμε την τιτανική φύση του, υποκύπτοντας στη βούληση του Δία.
Ο Προμηθέας, από τον πρώτο μονόλογο, εμφανίζεται συνειδητός ως προς την απόφαση να υπομείνει το μαρτύριο που επισύρει ο άθλος του. Η τραγικότητά του αναδύεται τόσο από τη σημασία της προσφοράς του στον άνθρωπο, όσο και από την εγγραφή του ιστορικού ανθρώπινου και παρόντος δραματικού χρόνου στην ανακύκληση ενός μεγαλύτερου χρόνου, καθώς ο Τιτάνας γνωρίζει το μέλλον.
Ο Προμηθέας βιώνει τον μικρόκοσμο μιας προσωπικής περιπέτειας και ταυτόχρονα οραματίζεται τον μακρόκοσμο μέσα στον οποίο αποκτά ιδιαίτερο νόημα η προσωπική βιωματική εμπειρία.
Δεσμώτης στις μεγαλουπόλεις
Όσο οι προκαταλήψεις απέναντι στην ελευθερία του ατόμου ισχύουν, όσο η ανθρώπινη σκέψη ποδηγετείται από θρησκείες και εξουσίες, όσο υπάρχει εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο κι όσο η βία απλώνει τον ιστό της, ο Προμηθέας θα παραμένει δεσμώτης κάπου στη γη, μέσα στις μεγαλουπόλεις. Περιμένει ακόμη να τον ελευθερώσουμε.
Οι συντελεστές
Ο Σταύρος Τσακίρης έχει παρουσιάσει έως τώρα 19 παραστάσεις τραγωδιών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο «Προμηθέας» είναι η πέμπτη παρουσία του στο Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Στην παράσταση τον κεντρικό ρόλο του «Αφηγητή» ανέλαβε ο πλέον δημοφιλής Έλληνας ηθοποιός στο Αρχαίο Δράμα, ο Νικήτας Τσακίρογλου, ο οποίος έχει υποδυθεί τον Προμηθέα στο παρελθόν δύο φορές.
Στο ρόλο του Ήφαιστου είδαμε τον Δημήτρη Πιατά, που για πρώτη φορά ερμήνευσε έναν τραγικό ρόλο, παρά την πλούσια παρουσία του στο Φεστιβάλ Επιδαύρου.
Η Πέγκυ Τρικαλιώτη υποδύθηκε την Ιώ. Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης κράτησε το ρόλο του «Κράτους» και ο Γεράσιμος Γεννατάς τον ρόλο του Ωκεανού.
Το ρόλο του Ερμή μοιράστηκαν τρεις από τους πιο πολλά υποσχόμενους ηθοποιούς της νεότερης γενιάς: η Ηλιάνα Μαυρομάτη, η Αντιγόνη Φρυδά και ο Κωνσταντίνος Νικούλι.
Στον εννεαμελή Χορός Κορυφαίος ήταν το παλαιό στέλεχος του ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. Πάτρας Περικλής Βασιλόπουλος.
Η μετάφραση, ειδικά για τη παράσταση, έγινε από τον Δημήτρη Δημητριάδη, τα σκηνικά ήταν του διεθνούς φήμης Έλληνα γλύπτη Κώστα Βαρώτσου και τα κοστούμια του σημαντικού ενδυματολόγου Γιάννη Μετζικώφ που έχει «ντύσει» περισσότερες από 80 παραγωγές Αρχαίου Ελληνικού Δράματος.
Την ευθύνη για την κίνηση έχει ο Ιταλός Marcello Magni, ένας εκ των συνιδρυτών του διεθνώς γνωστού θιάσου Complicite.
Η Ηθοποιός
Η παράσταση του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, με την υποστήριξη των Θεατρικών Επιχειρήσεων Τάγαρη, που δόθηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ήταν από εκείνες τις σπάνιες παραστάσεις που τιμούν τα υλικά τoυς.
Η Κάθριν Χάντερ έδωσε μια σπουδαία ερμηνεία, μια ερμηνεία – επίτευγμα με ιδιαίτερη θεατρική άνεση κι έναν ξεχωριστό αυθορμητισμό. Σώμα να φλέγει και να φλέγεται.
Σώμα να πονάει και να μοιράζεται. Το σώμα έχει τη γλώσσα του, μια γλώσσα η οποία βρίσκεται στο κέντρο, μια γλώσσα όμως που έχει πια χαθεί, που ξεχνιέται. Μια γλώσσα που η ηθοποιός ανασυστήνει ερμηνεύοντας τον Προμηθέα Δεσμώτη κι αυτή η ερμηνεία της σηματοδοτεί άνθρωπο και ποιότητα.
Ηθοποιός που έχει ασκήσει τον εαυτό της και να τον έχει καλλιεργήσει σε τέτοιο βαθμό ώστε να γεννά στιγμές τέχνης, να αισθάνεται και να δημιουργεί συγκινήσεις.
Η μαγική συνταγή που ακολούθησε περιλάμβανε αγνότητα, τεχνικές μακρόχρονης πείρας, ναΐφ προσεγγίσεις, αγάπη και σεβασμό. Πόσο σπάνια ακούγεται στις μέρες μας η λέξη σεβασμός!
Η εκφραστικότητα του προσώπου της, η κινησιολογία του σώματός της, ο μόχθος της ήταν μεγάλα μαθήματα υποκριτικής για νεότερους αλλά και παλαιότερους.
Οι ερμηνείες
Αφηγητής αισθητικής απόλαυσης, ξεχωριστός, που σου μετέδιδε αισθήματα δέους και ευφορίας, που σε ταξίδευε μακριά, σε αρχέγονα μονοπάτια, ήταν ο κύριος Τσακίρογλου. Άριστος στην τέχνη της επικοινωνίας ο μεγάλος μας ηθοποιός Νικήτας Τσακίρογλου, υποδύθηκε τον Αφηγητή με ουσία, μεστά και δυνατά, χωρίς τρικ εντυπωσιασμού και υπερβολές.
Η Πέγκυ Τρικαλιώτη έλαμψε ως Ιώ με τη σωματικότητά της, τα ηχοχρώματα της φωνής της, τη λαχανιασμένη απελπισία της, το πνιχτό της κλάμα. Απέδωσε άμεσα ολόκληρη τη συναισθηματική διαδρομή της ηρωίδας, τη σπαρακτική και αγωνιώδη πορεία της. Παράκρουση, πόνος, θρήνος βρήκαν συγκλονιστική έκφραση στην ερμηνεία της.
Ο Δημήτρης Πιατάς ως Ήφαιστος, ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης ως Κράτος, ο Γεράσιμος Γεννατάς ως Ωκεανός έδρασαν αναμφισβήτητα θετικά στην παράσταση προσθέτοντας υποβολή και ένταση.
Το ρόλο του Ερμή μοιράστηκαν τρεις λαμπροί νέοι ηθοποιοί, οι Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά και Κώστας Νικούλι. Και τους τρεις τους γνωρίζουμε, έχουμε παρακολουθήσει την πορεία τους και τους έχουμε θαυμάσει κατ’ επανάληψιν. Η ιδέα έδωσε ξεχωριστό τόνο στην παράσταση και ανέδειξε ζηλευτά τα φωνητικά και υποκριτικά τους χαρίσματα.
Επίσης είδαμε έναν αξιόλογο Χορό με κορυφαίο τον πεπειραμένο Περικλή Βασιλόπουλο. Μαζί του οι Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά, Κώστας Νικούλι, Έφη Κιτσαντά, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Παγώνης, Περικλής Σκορδίλης, Νίκος Μπακάλης, Αντώνης Βλάσσης με την πλαστικότητά τους, τις θερμές φωνές τους, την πλούσια μουσικότητά τους και τη δραματική τους ακρίβεια πέτυχαν ένα άρτιο αποτέλεσμα.
***
Η αμεσότητα της παράστασης υπήρχε περίπτωση να χαθεί με κάποιες ιδέες που υλοποιήθηκαν. Ωστόσο η ευρηματικότητα και η ποικιλομορφία των εικόνων στη σκηνοθεσία και τη δραματουργική επεξεργασία του Σταύρου Σ. Τσακίρη και στη σκηνογραφία – γλυπτό του εξέχοντα εικαστικού μας Κώστα Βαρώτσου διατήρησαν το μεταφυσικό στοιχείο και την επιβλητικότητα του έργου.
Η πλοκή λειτούργησε πολύ καλά και η παράσταση κύλησε αρμονικά. Οι θαυμάσιοι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη, τα ευφάνταστα κοστούμια του Γιάννη Μετζικώφ και η εξαίσια επιμέλεια κίνησης του Μαρτσέλο Μάνι, η δουλειά των βοηθών σκηνοθέτη Έφης Ρευματά και Μαρίας Φλωράτου μας έκαναν κοινωνούς στην πιο υψηλή μορφή θεομαχίας που ζωντάνεψε ποτέ μέσα στη μεγάλη ποίηση. Όλα ήταν προσεγμένα και έδεναν στην παράσταση.
Ο Σταύρος Σ. Τσακίρης συντόνισε με επιτυχία το όλο εγχείρημα και μας πρόσφερε ουσιαστικό θέατρο. Με λόγο που σου τον αποθέτει στον νου και στην καρδιά για να τον αναστοχαστείς.
Ο Προμηθέας, ο Άνθρωπος – ο Θεός των αδικημένων και των αδύναμων, έρχεται στο σήμερα, για να μοιραστεί τη μοναξιά του μαζί μας.
***
Σκηνοθετικό σημείωμα του Σταύρου Τσακίρη
«Ίσως η αρχαιότερη τραγωδία.
Ίσως το πιο φωτισμένο κείμενο όλων των εποχών.
Ίσως το πιο κρυπτικό κείμενο του κόσμου.
Ίσως το πιο βλάσφημο που γράφτηκε ποτέ.
Ίσως το πιο ευσπλαχνικό κείμενο γι’ αυτό το ον που σπαράζει ανάμεσα στο πολύ φως του σύμπαντος και το βαθύ σκοτάδι που προσπαθούν να του επιβάλουν στο μυαλό.
Μέγας τυραννισμένος ο Άνθρωπος και νυν και αεί.
Αναρωτιέσαι αν η ζωή που βιώνουμε είναι μια τιμωρία που ακολούθησε το προπατορικό αμάρτημα ή μια επιλογή του ανθρώπου να ορίσει ο ίδιος τη γήινη μοίρα του.
Η φωτιά που έκλεψε ο Προμηθέας είναι το φως που συνεχίζει να καίει».
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΔΗ. ΠΕ. ΘΕ. Πάτρας
Αισχύλου «Προμηθέας Δεσμώτης»
Ο Άνθρωπος – Θεός των αδικημένων
Επίδαυρος: Παρασκευή 9 και Σάββατο 10 Αυγούστου 2019
και περιοδεία στην Ελλάδα
***
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Σταύρος Σ. Τσακίρης
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνογράφος: Κώστας Βαρώτσος
Κοστούμια: Γιάννης Μετζικώφ
Κίνηση: Μαρτσέλο Μάνι
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθοί σκηνοθέτη: Έφη Ρευματά, Μαρία Φλωράτου
Φωτογραφίες αφίσας: Μαριλένα Αναστασιάδου
ωτογραφίες παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου
Αφίσα – Πρόγραμμα: Πέτρος Παράσχης
Παίζουν:
Kathryn Hunter, Νικήτας Τσακίρογλου, Δημήτρης Πιατάς, Πέγκυ Τρικαλιώτη, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Γεράσιμος Γεννατάς, Περικλής Βασιλόπουλος, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Αντιγόνη Φρυδά, Κώστας Νικούλι, Έφη Κιτσαντά, Μπέτυ Αποστόλου, Δημήτρης Παγώνης, Περικλής Σκορδίλης, Νίκος Μπακάλης, Αντώνης Βλάσσης.
Παραγωγή:
Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου – ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Πάτρας – Θεατρικές Επιχειρήσεις Τάγαρη
***
ΤΟ ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ
ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ / ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ 9 Μ.Μ.
ΤΕΤΑΡΤΗ 21: ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ / ΘΕΑΤΡΟ ΔΑΣΟΥΣ
ΠΕΜΠΤΗ 22: ΛΑΡΙΣΑ / ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΑΛΚΑΖΑΡ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 23: ΔΙΟΝ /ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΟΛΥΜΠΟΥ / ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝ
ΚΥΡΙΑΚΗ 25: ΠΑΤΡΑ / ΡΩΜΑΪΚΟ ΩΔΕΙΟ
ΣΑΒΒΑΤΟ 24: ΙΩΑΝΝΙΝΑ / ΑΝΟΙΧΤΟ ΘΕΑΤΡΟ Ε.Η.Μ ΦΡΟΝΤΖΟΣ
TETΑΡΤΗ 28: ΠΑΠΑΓΟΥ / ΚΗΠΟΘΕΑΤΡΟ ΠΑΠΑΓΟΥ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 30: ΑΘΗΝΑ / ΩΔΕΙΟ ΗΡΩΔΟΥ ΑΤΤΙΚΟΥ
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ / ΩΡΑ ΕΝΑΡΞΗΣ 9 Μ.Μ.
ΔΕΥΤΕΡΑ 2: ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ / ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΛΣΟΥΣ Δ. ΚΙΝΤΗΣ
ΤΡΙΤΗ 3: ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ / ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΤΡΑΣ
ΠΕΜΠΤΗ 5: ΒΥΡΩΝΑΣ / ΘΕΑΤΡΟ ΒΡΑΧΩΝ
ΣΑΒΒΑΤΟ 7: ΠΕΙΡΑΙΑΣ / ΘΕΑΤΡΟ ΒΕΑΚΕΙΟ
***
ΕΔΩ ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ
***
ΕΔΩ ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ
