Tης Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Τρεις κοινές καρέκλες, ελάχιστα αντικείμενα αφαιρετικού συμβολισμού, ένα απλό σπετσάτο στη σκηνή, η γραμμή των υπέρτιτλων στο πατάρι του θεάτρου και τέσσερις υπέροχοι ηθοποιοί σε μια σκηνοθεσία που δεν επιθυμούσε να αποδείξει τίποτα παρά μόνο να μας επιβεβαιώσει αυτό που πάντα υποψιαζόμαστε, ότι το θέατρο προέρχεται από τη μαγεία της απλότητας. Η γαλλική ομάδα Scarface Ensemble επισκέφθηκε το Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων για τρίτη φορά φέτος (Οιδίπους επί Κολωνώ, 2013 – Μαργαρίτα, Πενθεσίλεια, Ιώ, 2014) παρουσιάζοντάς μας το έργο “Ακραιόφιλο” (Μεγάλο Βραβείο Δραματικής Λογοτεχνίας Γαλλικού Κέντρου Θεάτρου 2013) της Αlexandra Badea, μιας από τις πιο ενδεικτικές και αλληγορικές φωνές της σύγχρονης γαλλόφωνης σκηνής.
Το ακραιόφιλο είναι ένας οργανισμός που ακμάζει σε φυσικά ή γεωχημικά ακραίες συνθήκες οι οποίες είναι επιβλαβείς στο μεγαλύτερο τμήμα της ζωής στον πλανήτη. Τα ακραιόφιλα, οι μικροοργανισμοί που επιβιώνουν σε ακραίες συνθήκες στα βάθη των ωκεανών, χωρίς οξυγόνο, αντιπαραβάλλονται με τις ζωές των ανθρώπων. Καθώς στο σύγχρονο κόσμο δοκιμάζεται η μεταξύ μας επικοινωνία, λησμονημένα όνειρα, τύψεις, επιθυμίες και αναμνήσεις συναντιούνται σε μια παγκόσμια πλατφόρμα και υποτάσσονται σε έναν και μοναδικό νόμο, το νόμο της αγοράς. Εν καιρώ κρίσης η παράσταση μιλά συνειδητά για το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης, ακριβώς επειδή φτάνει να αναρωτιέται για την ηθική κατάληξη του ανθρώπου, ενώ δε δραματοποιεί καθόλου την πραγματικότητα. Μας την προσφέρει ατόφια. Το έργο της Badea αφηγείται μια κατάδυση σε βαθιά νερά, αφού επιχειρεί να φωτίσει τις ρωγμές της συνείδησης τριών προσώπων. Τα πρόσωπα αυτά είναι ένας τεχνοκράτης που προσφέρει τις υπηρεσίες του ως σύμβουλος υπουργών, ένας στρατιώτης που χειρίζεται και κατευθύνει μη επανδρωμένα πολεμικά αεροσκάφη (UAV – drones) και μια ανήσυχη ερευνήτρια που απαρνείται την επιστήμη για χάρη μιας πολυεθνικής. Μελετά τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους, καθώς και την επίδραση των εξωτερικών παραγόντων στην ανάπτυξή τους. Σπαράγματα σκέψεων, κύματα λόγου, ρεύματα λέξεων, όλα σκόρπια, αφήνουν τις συνδέσεις να δημιουργούνται και να διαλύονται μπροστά στα μάτια μας.
Η παράσταση «Ακραιόφιλο» αρχικά παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στις 6 και 7 Ιουλίου 2016, και αποτελεί το πρώτο ανέβασμα του έργου παγκοσμίως.
Πρόσφατα, την παρακολούθησα στον αγαπημένο πολυχώρο ΚΕΤ της Κυψέλης. Αυτό που αποκόμισα είναι μια εκπληκτική αισθητικά παράσταση, μέγα, υποδειγματικό και αποδεικτικό μάθημα για την απεριόριστη, έως καθοριστική δύναμη του λόγου στη σκηνική πράξη, της μουσικής και της σύνθεσης των ήχων (Cyril Alata), της απέριττης σκηνογραφίας (Grégoire Perrier, Raffaëlle Bloch), των φωτισμών (Βασίλης Κλωτσοτήρας) όχι μόνον από εικαστική άποψη αλλά και από άποψη ερμηνευτικής ανάδυσης, προβολής του βάθους, των αφανών υποστρωμάτων ενός θεατρικού κειμένου. Η Γαλλίδα σκηνοθέτις Elisabeth Marie καθοδήγησε το λόγο, την κίνηση, τη χειρονομία, την έκφραση – «μάσκα» των προσώπων σαν μια ανταγωνιστική, συμβολική τελετή. Χαρακτηριστική ήταν και η λακωνικότητα στα κοστούμια.
Τα ακραία περιβάλλοντα είναι συναρπαστικά μέρη για να ζήσουν οι ενδιαφέροντες χαρακτήρες της συγγραφέως. Αν και θα μπορούσε να διολισθήσει στην υπερβολή και στο συναισθηματισμό, η καθαρή ματιά των έμπειρων ηθοποιών αφαιρεί από τη σκηνική εικόνα κάθε μελοδραματικό φίλτρο.
Την Μπαντεά την ενδιαφέρουν κυρίως οι τόποι, εκεί όπου η πολιτική διεισδύει στο προσωπικό. Προσπαθεί να εκφράσει τη δυσκολία του ανθρώπου σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που τον συμπιέζει. Πώς η αγάπη, ο έρωτας μπορούν να επιβιώσουν μέσα σε μια διχασμένη από τον πόλεμο κοινωνία ή σε μια δικτατορία; Η συγγραφέας αναρωτιέται. Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε; Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε τα όρια που μας έχουν επιβάλει; Ποια είναι η ικανότητα του ανθρώπου να επιβιώσει και να σώσει την ομορφιά του;
Οι χαρακτήρες στα έργα της δεν είναι ήρωες. Είναι φυσιολογικοί άνθρωποι. Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι «άνθρωποι της διπλανής πόρτας». Άνθρωποι με ελλείμματα και αδυναμίες. Άνθρωποι με σάρκα και αίμα. Άνθρωποι με πληγές και σημειώματα στις τσέπες, άνθρωποι με σκελετούς στο ντουλάπι τους. Άνθρωποι – θηρία, αγρίμια, αμήχανοι και πολυμήχανοι, αλήτες και φυγάδες, που μια στο καλό και μια στο κακό κυλάνε. Η Μπαντεά γράφει με αφετηρία πραγματικά γεγονότα. Φυσικά και ξαναφτιάχνει τις ιστορίες που ανακαλύπτει, αλλά το σημείο εκκίνησης είναι αληθινά πρόσωπα. Όλοι οι χαρακτήρες υπάρχουν και δεν είναι ήρωες. Δεν έχουν κάνει τίποτα για να γίνουν ήρωες, δεν το αναζήτησαν ούτε το επιθύμησαν. Το μόνο που θέλουν είναι να ζήσουν αληθινά και να μείνουν άθικτοι.
Ποιητικός ο ρυθμός και η γλώσσα της Γαλλορουμάνας συγγραφέως, αποφεύγει το μελό, προσφέρει έργα ουσιαστικά και ρεαλιστικά, με θέματα ευαίσθητα, όπως στο “No man’s land”, που επίσης έχει παρασταθεί στην Αθήνα σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα. Έργα επίκαιρα και ταυτόχρονα γεμάτα συναισθήματα.
Στον πυρήνα βρίσκονται οι άνθρωποι σε μια κρίσιμη και καθοριστική καμπή της ζωής τους, όταν πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα στη φυλακή και στην ελευθερία, στην απόδραση και στην αγάπη, ανάμεσα στον φόβο και στη ζωή, ανάμεσα στη μνήμη και στη λήθη. Παράλληλα οι ιστορίες της διαπλέκονται η μία μέσα στην άλλη, κι ας τις χωρίζουν οι αποστάσεις. Για το «Ακραιόφιλο» δεν απαιτείται συγχρονισμός με την ελληνική πραγματικότητα ή με κάποια άλλη. Το κείμενο αφηγείται την κοινή μοίρα ανθρώπων που τους χωρίζει μια απόσταση αναπνοής ή και 12.000 χιλιόμετρα κι όμως συμπάσχουν, επικοινωνούν και συνδέονται ή απομακρύνονται και χωρίζουν. Η ομορφιά και ταυτόχρονα η σκληρότητα του έργου έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι είμαστε όλοι, ανεξαρτήτως εθνικότητας, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων ή κοινωνικής τάξης, ακραιόφιλα. Ο καθένας μας παλεύει να επιβιώσει με τους δικούς του εφιάλτες, τόσο προσωπικούς όσο και παγκόσμιους.
Μια λιτή και δυναμική ματιά στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή και βιώνεται η ανθρώπινη ύπαρξη. Οι ηθοποιοί εξιστορούν τις ζωές τριών ηρώων που βρέθηκαν να ζουν σε κάποιον “μη-τόπο”, σε κάποιον ενδιάμεσο χώρο. Άμεσο και συγκλονιστικό κείμενο, ερμηνείες που σε κάνουν να καταδυθείς στην ιστορία. Η σκηνοθεσία σε συνδυασμό με τα σκηνικά συντελούν στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας εγκλωβισμού των ηρώων. Εγκλωβισμός χωρικός, χρονικός και κυρίως συναισθηματικός. Μια λιτή και δυναμική ματιά στον τρόπο που γίνεται αντιληπτή και βιώνεται η ανθρώπινη ύπαρξη όταν ο άνθρωπος δεν έχει τρόπο να υπάρξει ανθρώπινα. Mια συνάντηση φορέων πολιτισμών, οι οποίοι είναι κοντά και μακριά ταυτόχρονα. Το «Ακραιόφιλο» συνδέει πολιτισμούς. Και η ομάδα είναι πολυπολιτισμική. Έλληνες, Γάλλοι, Τούρκοι.
Η παράσταση είναι σε τρεις γλώσσες: Ελληνικά, Γαλλικά και Τουρκικά και το παιχνίδι των γλωσσών και των διαφορετικών πολιτισμών δένει πολύ καλά με το κείμενο. Με βάση τα νοήματα του κειμένου, η σκηνοθέτις επιλέγει τη μία ή την άλλη γλώσσα, κι αυτός ο τρόπος αρμόζει ιδιαίτερα στο έργο της Μπαντεά.
Oι συντελεστές
Οι ηθοποιοί είναι ικανότατοι. Η απέριττη, ντοκιμαντερίστικη αφηγηματική μέθοδος των Jack Reinhardt, Ρηνιώς Κυριαζή, Selin Altıparmak, Ιάσονα Bitter Κουρούνη όσο και η πολιτική ευαισθησία τους αγγίζει συναισθηματικά το ελληνικό κοινό. Οι υποδόρια σπαρακτικές ερμηνείες τους, συνυφασμένες με την ελληνική και τουρκική παράδοση, μας δίνουν μια ανάγλυφη εικόνα για την εξαθλίωση και την ταπείνωση των σύγχρονων εργαζόμενων, τον αγώνα για επιβίωση, στις συνθήκες ενός αδυσώπητου και ανθρωποβόρου καπιταλισμού.
Χαμηλοί οι τόνοι και υπόγειες οι εντάσεις, αλλά ρεαλιστικό και στιβαρό το ερμηνευτικό υπόστρωμα για την αγαπημένη των θεατρόφιλων Ρηνιώ Κυριαζή, που «ξεφλουδίζει» σκηνή τη σκηνή την κοινωνική πραγματικότητα η οποία μας περικυκλώνει και μας εγκλωβίζει.
Όσο για τη συμπαθέστατη Selin Altıparmak (γαλλοτουρκικής καταγωγής), είναι τέτοιος ο τρόπος που αφουγκράζεται το ρόλο της που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης για το γεγονός ότι συναντήσαμε, χαρήκαμε και παρακολουθήσαμε μια σπουδαία Ευρωπαία ηθοποιό.
Είναι ευφυής η τάση για αποδραματοποίηση του Jack Reinhardt, ο οποίος κρατά τεχνηέντως αποστάσεις από την ψυχολογία, για να συνθέσει αφαιρετικά το προφίλ του ρόλου του.
Ο Ελληνογάλλος ηθοποιός Ιάσων Bitter Κουρούνης, ο οποίος μαζί με τη Ρηνιώ Κυριαζή υπογράφει επίσης την καίρια επιτυχημένη και γλαφυρή μετάφραση του έργου, συμπληρώνει τη διανομή. Υποδύεται με σχεδόν κινηματογραφική αμεσότητα και θεατρική σαφήνεια, ένα συνηθισμένο άνθρωπο που μέσα από τη δραματική διαδρομή του μας μιλά για όλα όσα μας περιβάλλουν.
Η παράσταση με υποδειγματική ακρίβεια διατηρεί σταθερά χαμηλούς διηγηματικούς τόνους, αυξάνοντας υπογείως την ψυχολογική ένταση.
* Το Ακραιόφιλο της Αλεξάνδρα Μπαντεά, γράφτηκε ύστερα από μια συνάντηση της συγγραφέως με τον Bernard Ollivier, ειδικό μικροβιολόγο και μελετητή της μικροβιακής ποικιλότητας σε ακραία περιβάλλοντα.
* Είναι η τρίτη φορά που η Elisabeth Marie και η ομάδα Scarface Ensemble επισκέπτονται την Ελλάδα. Το 2013 παρουσίασαν στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων το έργο “Οιδίπους επί Κολωνώ” του Σοφοκλή στη γαλλική γλώσσα και στη συνέχεια, σε συνεργασία με τη Ρηνιώ Κυριαζή (Αθήνα) και τη Selin Altıparmak (Κωνσταντινούπολη) την παράσταση “Μαργαρίτα, Πενθεσίλεια, Ιώ”, σύνθεση κειμένων των Σβετλάνα Αλεξέγιεβιτς, Χάινριχ Φον Κλάιστ και Αισχύλου, η οποία παίχτηκε στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων (2014-15), στο Φεστιβάλ Τήνου, το Στρασβούργο (2015) και την Κωνσταντινούπολη (2016). Το καλοκαίρι του 2016 παρουσίασαν σε παγκόσμια πρεμιέρα το έργο της Alexandra Badea “Ακραιόφιλο” στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.
* Αlexandra Badea
Γεννημένη το 1980 στη Ρουμανία, η Alexandra Badea είναι συγγραφέας, σκηνοθέτις, σεναριογράφος και σκηνογράφος. Παρακολούθησε μαθήματα σκηνοθεσίας στην Ανώτερη Εθνική Σχολή Θεατρικής και Κινηματογραφικής Τέχνης στο Βουκουρέστι. Το 2003 εγκαθίσταται στο Παρίσι και εργάζεται ως σκηνοθέτις μοιράζοντας το χρόνο της ανάμεσα στη Γαλλία και τη Ρουμανία. Ανεβάζει έργα των Matei Vișniec, Sonia Chiambretto, Biljana Srbljanović, Sarah Kane, Igor Bauersima, Mihaela Michailov, Nicoleta Esinencu, αλλά και δικά της έργα.
Από το 2009, δημοσιεύει στις εκδόσεις L’Arche τα πρώτα της θεατρικά έργα γραμμένα στα γαλλικά: Contrôle d’identité, Mode d’emploi και Burnout. Το έργο της Pulvérisés δημοσιεύεται από τις ίδιες εκδόσεις το 2012. Το 2013, κερδίζει το Μεγάλο Βραβείο Δραματικής Λογοτεχνίας και το 2014 ανεβαίνει στο Εθνικό θέατρο του Στρασβούργου σε σκηνοθεσία των Aurélia Guillet και Jacques Nichet.
Έχοντας ήδη υπογράψει το σενάριο στην πολύ αξιόλογη ταινία μικρού μήκους Solitudes του Liova Jedlicki, ετοιμάζει τώρα μια ταινία μεγάλου μήκους με τον ίδιο σκηνοθέτη.
Το πρώτο της μυθιστόρημα, Zone d’amour prioritaire, δημοσιεύτηκε από τις εκδόσεις L’Arche το Φεβρουάριο του 2014.
* Elizabeth Marie
Μετά τις σπουδές της στο Στρασβούργο, διδάσκει γαλλικά για τρία χρόνια. Παράλληλα διεξάγει προσωπική έρευνα πάνω στη φωτογραφία και την ηχητική γραφή. Αναπτύσσει επίσης δημιουργικά εργαλεία στο σταυροδρόμι του ραδιοφώνου, του θεάτρου και του κινηματογράφου.
Εργάζεται για τις εκπομπές Panorama, Matinales και Nuits magnétiques του ραδιοφωνικού σταθμού France Culture.
Το 1979, ιδρύει την Ομάδα Scarface ensemble μαζί με τους Bernard Bloch και Ismaïl Safouan. Το 1985, εγκαθίσταται στο Mulhouse όπου ανεβάζει παραστάσεις που ενώνουν τη μουσική με τη θεατρική έρευνα.
Το ρεπερτόριο των παραστάσεών της θέτει κοινωνικά ζητήματα, είτε αποτελείται από κείμενα της ίδιας, είτε σύγχρονων ή κλασικών συγγραφέων (Fassbinder, Alloula, Heiner Müller, LeRoi Jones, Godard, Perec, Πλάτων, Shakespeare, Ibsen, Gorki, Dostoïevski κ.α.).
Η παραγωγή των παραστάσεών της γίνεται σε δομές αποκέντρωσης, στην περιοχή της Ile-de-France και εκτός Γαλλίας.
Πολλές από τις παραστάσεις πραγματοποιούνται επίσης και σε άλλους χώρους πλην του θεάτρου, όπως διαμερίσματα, βιβλιοθήκες, φυλακές, καταλύματα, δημόσιες πλατείες, καντίνες εργοστασίων κ.ά.
Tαυτότητα παράστασης
Ακραιόφιλο | Alexandra Badea |
Elizabeth Marie (ομάδα Scarface Ensemble)
Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων
* Σκηνοθεσία: Elizabeth Marie | μετάφραση: Ρηνιώ Κυριαζή, Ιάσων Bitter Κουρούνης | μουσική και σύνθεση ήχων: Cyril Alata | σκηνογραφία: Grégoire Perrier, Raffaëlle Bloch | φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας, χειρισμός: Θωμάς Οικονομάκος | ηθοποιοί: Jack Reinhardt, Ρηνιώ Κυριαζή, Selin Altıparmak, Ιάσων Bitter Κουρούνης
Πληροφορίες
* Για 8 μόνο παραστάσεις, από τις 20 Mαρτίου μέχρι τις 11 Απριλίου 2017 | κάθε Δευτέρα και Τρίτη | 21:00
10 €, 8 € (φοιτητικό, άνω 65), 5 € (κάρτα ανεργίας, ΣΕΗ)
Πρεμιέρα: Δευτέρα 20 Mαρτίου 2017
* Παράσταση στα ελληνικά και στα γαλλικά, με ελληνικούς υπέρτιτλους
* ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΝ
Κύπρου 91Α & Σικίνου 35Α
Κυψέλη
213 00 40 496
69 45 34 84 45
* ΠΡΟΣΒΑΣΗ
με αυτοκίνητο: εύκολο παρκάρισμα | με λεωφορείο (στάση Καλλιφρονά): 054, 608, 622, Α8, Β8 | με τρόλεϊ (στάση Καλλιφρονά): 3, 5, 11, 13, 14 | (στάση Πλατεία Κυψέλης): 2, 4 | με ΗΣΑΠ: Άγιος Νικόλαος (12 λεπτά με τα πόδια)
