Θα ήταν παράλογο να περιμένει κανείς ότι το τέλος των αυταρχικών καθεστώτων θα οδηγούσε αυτομάτως και στη συνήθεια της δημοκρατίας. Ένα κύριο χαρακτηριστικό των αυταρχικών καθεστώτων, άλλωστε, είναι ότι πνίγουν κάθε φωνή ανάμεσα στην κοινωνία και την εξουσία. Θα χρειαστεί λοιπόν χρόνος για την οικοδόμηση των θεσμών στη Λιβύη αλλά και στις άλλες χώρες του αραβικού κόσμου οι οποίες εξεγέρθηκαν. Η δημοκρατική συνήθεια προϋποθέτει επίσης το σεβασμό της διαφωνίας και της ανθρώπινης υπόστασης. Το γεγονός όμως της έλλειψης εξοικείωσης με τη δημοκρατία δικαιολογεί τις ωμότητες; Τις βαρβαρότητες σαν αυτήν που είδαμε με το ξίφος και το λιντσάρισμα του συλληφθέντος Καντάφι; Ένα γεγονός που τώρα μας κάνει να αποστρέφουμε με φρίκη το βλέμμα από αυτό που πρώτα παρακολουθούσαμε με θαυμασμό και ελπίδα.
Το επαναστατικό κύμα διαδηλώσεων και διαμαρτυριών στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική ξεκίνησε στις 18 Δεκεμβρίου του 2010, όταν ο Τυνήσιος πλανόδιος πωλητής Μοχάμεντ Μπουαζίζι αυτοπυρπολήθηκε ανάβοντας τη φλόγα αυτού που έμεινε να ονομάζεται “Αραβική Άνοιξη”.
Σαν πύρινη σκυταλοδρομία η εξέγερση από την Τυνησία επεκτάθηκε και στην Αίγυπτο. Στη Λιβύη μετατράπηκε σε εμφύλια σύρραξη. Ακολούθησαν εξεγέρσεις στο Μπαχρέιν, τη Συρία και την Υεμένη. Μεγάλες συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν επίσης στην Αλγερία, το Ιράν, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Μαρόκο και το Ομάν. Μικρότερες αλλά καλά οργανωμένες διαμαρτυρίες έγιναν στο Τζιμπουτί, το Κουβέιτ, τον Λίβανο, τη Μαυριτανία, τη Σαουδική Αραβία και το Σουδάν. Κοινό τους γνώρισμα ήταν η αντίσταση με ενημερωτικές εκστρατείες, απεργίες, πορείες, καθώς και η χρήση κοινωνικών δικτύων όπως το Facebook, το Twitter και το YouTube, για την οργάνωση, την επικοινωνία και την ενημέρωση περί των προσπαθειών των κρατών για καταπίεση και λογοκρισία. Το σύνθημα των διαδηλωτών στον αραβικό κόσμο ήταν «Ash-sha’ab yurid isqat an-nizam», που σημαίνει «Ο λαός θέλει να πέσει το καθεστώς».
Τον Ιανουάριο του 2011, και ενώ βρίσκονταν σε εξέλιξη οι ταραχές που οδήγησαν στην πτώση του Μπεν Αλί στην Τυνησία, αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις είχαν ξεκινήσει και σε διάφορες άλλες, αραβικές κυρίως, χώρες, μεταξύ των οποίων και στη Λιβύη. Στις 27 Ιανουαρίου το καθεστώς του Μουαμάρ αλ-Καντάφι, ο οποίος κυβερνούσε τη χώρα με τον τίτλο «Ηγέτης και Οδηγός της Επανάστασης» από το 1969, οπότε επικεφαλής πραξικοπήματος κατέλυσε τη μοναρχία, για να αποτρέψει την επιδείνωση της κατάστασης εναντίον του, ανακοίνωσε ένα πρόγραμμα 24 εκατομμυρίων δολαρίων για την αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος στη χώρα. Στα τέλη του μήνα ο συγγραφέας Τζαμάλ αλ-Χατζί κάλεσε μέσω του Διαδικτύου τον κόσμο να διαδηλώσει για μεγαλύτερες ελευθερίες στη Λιβύη, όπως συνέβαινε στην Τυνησία και την Αίγυπτο.
Όμως αυτή ήταν η άνοιξη που ονειρευόταν η νεολαία της Λιβύης όταν μέσω του Facebook και του Twitter ξεσηκωνόταν; Γι’ αυτή την άνοιξη αυτοπυρπολήθηκε ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι; Αυτές τις ελευθερίες κάλεσε το λαό να διεκδικήσει ο Τζαμάλ αλ-Χατζί; Μάλλον αυτή την άνοιξη τη σκοτείνιασε για πάντα το ξίφος ενός “επαναστάτη”. Μείναμε να παρακολουθούμε με αμηχανία και αποστροφή αυτή την εξέγερση που μόλις πριν από λίγους μήνες θεωρούσαμε πρότυπο. Γιατί αν αυτή είναι η άνοιξη, έχει πάρα πολύ σκότος και φοβάμαι για το χειμώνα που έρχεται.
* Στη φωτογραφία μία από τις εικόνες της εξέγερσης στη Λιβύη, όπως την απαθανάτισε ο Ρώσος φωτογράφος Γιούρι Κοζίρεφ, νικητής για το 2011 του χρυσού βραβείου στο Φεστιβάλ Φωτορεπορτάζ Visa Pour l’ Image στο Περπινιάν.
