Ένα πρόσωπο που σχετίζεται με τον υπεραισθητό κόσμο, που βρίσκεται έξω από τα όρια της εμπειρικής γνώσης και γίνεται αντιληπτό μόνο με τη νόηση ή τη διαίσθηση, μας παρουσίασε ο εκλεκτός ηθοποιός Ηλίας Ευαγγελίδης. Το υπερβατικό πορτρέτο του φλογερού και φυσιολάτρη Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, όπως μας το δίνει ο Νίκος Καζαντζάκης στον «Φτωχούλη του Θεού», συμπυκνωμένο σε σαράντα λεπτά παράστασης και με τον τίτλο «Διαπυρός προς θεόν και άνθρωπον», ανέβηκε στην Κεντρική Σκηνή του θεάτρου “Επί Κολωνώ” από τη θεατρική ομάδα you.c.i., στο πλαίσιο του Off Off Athens.
Το βίο του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης αφηγείται ο αδελφός Λέοντας, που υπήρξε ταπεινός σύντροφος της πρώτης και της τελευταίας του ώρας. Όλο το βαθιά ανθρώπινο ταλέντο και η χριστιανική ζέση του Νίκου Καζαντζάκη ξεδιπλώνονται στον «Φτωχούλη του Θεού», κι ας έχει κατηγορηθεί το έργο του αυτό από πολλούς ως υπερβολικό. Άλλωστε, ο ίδιος ο συγγραφέας έχει δικαιολογηθεί: χαρακτήρισε το βιβλίο του ως «μυθιστόρημα», αλλά το αποκάλεσε «ο δικός μου Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης».
Στην παράσταση, που σκηνοθέτησε η Άννα Λάζου με ύφος δωρικό, γίνεται επίκληση στη χριστιανική απλότητα με μια μυστηριακή αίσθηση, κάποτε τρομακτική και άλλοτε ακτινοβόλα. Διαποτισμένο από τη μουσική του Γιάνατσεκ και από ένα βαθύ θρησκευτικό αίσθημα, στο μισοσκόταδο της σκηνής το «Διαπυρός προς θεόν και άνθρωπον» συγκινεί και εκπλήττει.
Η απόλυτη φτώχεια, η περιπέτεια στην οποία ανεπιφύλακτα αφήνεται ο Φραγκίσκος, έχει κάτι το ιλιγγιώδες, όπως και η αγάπη που ο Φραγκίσκος ανακαλύπτει προοδευτικά, μέχρι να την ενσαρκώσει ο ίδιος: η ανεξάντλητη και απρόβλεπτη αγάπη τού Θεού.
Ο Ηλίας Ευαγγελίδης υποδύεται τον Άγιο Φραγκίσκο του Καζαντζάκη με γνήσιο πάθος, που το ζει σε όλη του την ένταση, κρατώντας το ωστόσο τιθασευμένο. Λυρικός, λιτός και ποιητικός. Ένας πανύψηλος άνδρας με ασκητική μορφή, σεραφική γλυκύτητα και ουράνια πραότητα, ίδιος φρουρός του πεπρωμένου. Πρωτότυπο προσωπικό στυλ, που σμιλεύεται από ρίζες, ρυθμούς και τρόπους ιερατικούς και παραδοσιακούς.
Ένα ιδιαίτερο στοιχείο της παράστασης είναι η χρήση του κάρβουνου. Ο πρωταγωνιστής μεταφέρει διαρκώς κάρβουνο από ένα σωρό που σχηματίζεται στη μια άκρη της σκηνής σε έναν ξύλινο κάδο στην άλλη άκρη. Υλικό που συμβολίζει την ενεργητική δύναμη, τη θεία αγάπη και τη φθορά του σώματος από την προσφορά.
Μαζί με τον Ηλία Ευαγγελίδη (ζητιάνος) εμφανίζεται στην παράσταση και η Χριστίνα Παχή (σαν οπτασία), που στα δύο περάσματά της υποδύεται τον Άγιο Φραγκίσκο και την Αγία Κλάρα. Το 1212 ο Φραγκίσκος ανέλαβε την πνευματική καθοδήγηση της Κλάρας (1194-1253), κόρης ευγενών από την Ασίζη, η οποία, συγκινημένη από ένα κήρυγμά του, εκδήλωσε την επιθυμία να ακολουθήσει τα ιδεώδη της αδελφότητάς του. Πράγματι, έπειτα από ένα σύντομο διάστημα δοκιμασίας, η Κλάρα καθ’ υπόδειξιν του Φραγκίσκου θα ηγηθεί πνευματικά της αδελφότητας των «πτωχών Γυναικών».
Ο θεατής θα συναντήσει στην ένθερμη αυτή παράσταση, εκτός από την υποκριτική δεινότητα ενός εξαίρετου ηθοποιού, όλα τα κρίσιμα θέματα της σκέψης τού Καζαντζάκη, του πιστού και εξεγερμένου, του ανήσυχου και γαλήνιου, του μοναχικού κι ωστόσο σε ενότητα με όλους τούς συνανθρώπους του.
Ο τόνος της είναι εκείνος των πιο ευγενών και πιο οικείων συναξαριών με αντικείμενο ένα μάρτυρα της πίστης. Σε μια ατμόσφαιρα που θυμίζει όρθρο, με μια σπηλιά να προβάλλεται στο βάθος της σκηνής, ο αδελφός Λέοντας μπαίνει σε μιαν ακατάπαυστη μάχη κόντρα στην πολιτεία, κόντρα στη λοιδορία, κόντρα στην εξουσία, την κακότητα και την αδιαφορία, κόντρα στις διαβολικές παγίδες, που γλιστρούν ανάμεσα ακόμα κι από χαραμάδες βάζοντας σε πειρασμό τους μοναχικούς αγίους που προσεύχονται.
Θα έλεγα ότι δεν πρόκειται ακριβώς για μια παράσταση αλλά για μια λειτουργία προς τιμήν ενός ανθρώπου που έζησε την αγιοσύνη ως τα άκρα. Γιατί το να μην επιθυμείς και να μην περιμένεις τίποτα για τον εαυτό σου αλλά να έχεις μια βαθιά αγάπη για τη φύση και τους άλλους είναι πραγματική αγιοσύνη.
Με τα μέσα του θεάτρου, το φως, την τέχνη του ηθοποιού, το λόγο και την εικόνα, χάρη στη λιτή και σοβαρή σκηνοθεσία της Άννας Λάζου και την ανθρωπιστική ματιά του Ηλία Ευαγγελίδη, συναντηθήκαμε με τη σκέψη του όψιμου Καζαντζάκη, όταν αναζητούσε στον Φραγκίσκο της Ασίζης το πάθος για την υπέρβαση της φθοράς…
* «Για μένα ο Άγιος Φραγκίσκος είναι το πρότυπο του στρατευόμενου ανθρώπου, που με ακατάπαυστο σκληρότατον αγώνα κατορθώνει κι επιτελεί το ανώτατο χρέος του ανθρώπου, ανώτερο κι από την ηθική κι από την αλήθεια κι από την ωραιότητα: να μετουσιώνει την ύλη που του εμπιστεύθηκε ο Θεός και να την κάνει πνέμα». Από τον πρόλογο της έκδοσης «Ο Φτωχούλης του Θεού».
Συντελεστές
Θεατρική Ομάδα you.c.i
Σκηνοθεσία: Άννα Λάζου
Σκηνικά: Edwin Krouzna
Κοστούμι: vasso consola
Έπαιξε ο Ηλίας Ευαγγελίδης
– Διάρκεια παράστασης: 45 λεπτά
Πληροφορίες
“Επί Κολωνώ”
Τηλ. 210 – 51.38.067
Ναυπλίου 12 και Λένορμαν 94
Κολωνός
Στάση μετρό Μεταξουργείο και μετά περίπου 8 λεπτά με τα πόδια.
* Στη φωτογραφία έργο της Ελένης Λιερού, από έκθεση για τον Καζαντζάκη στην Γκαλερί Δέλτα, Χαράρε – Ζιμπάμπουε.
Φραγκίσκος της Ασίζης
Για τρία χρόνια αποσύρθηκε στην ησυχία της ασκητικής ζωής, ώσπου το 1209 ίδρυσε χωριστό μοναχικό τάγμα. Οι οπαδοί του ολοένα πλήθαιναν και αποτέλεσαν το τάγμα των Φραγκισκανών, που είχε την έγκριση και του Πάπα Ιννοκέντιου Γ΄. Ο Φραγκίσκος της Ασίζης επισκέφθηκε τη Γαλλία, την Ισπανία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο. Επιστρέφοντας στην Ιταλία έθεσε κανονισμούς για την καλύτερη λειτουργία του τάγματος, του οποίου η οργάνωση έγινε αρτιότερη. Το 1224, ύστερα από σαράντα ημέρες προσευχής και νηστείας, είδε να αποτυπώνονται πάνω στο σώμα του τα στίγματα των πληγών του Ιησού. Όταν πέθανε, τον έθαψαν σε ναό που μόλις είχε χτιστεί. Ανακηρύχτηκε άγιος το 1228 από τον πάπα Γρηγόριο Θ΄. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Οκτωβρίου.
