Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Όταν η παράσταση τέλειωσε, έπιασα τον εαυτό μου να κλαίει και να υποκλίνεται… Μόλις είχα διαπιστώσει ότι αγάπησα έναν “Άνθρωπο Ανεμιστήρα”. Ναι, Ανεμιστήρα! Κι αυτό συνέβαινε διότι μόλις είχα δει στη σκηνή κάτι τόσο όμορφο, τόσο γλυκό και αληθινό που δεν είχα ξαναδεί ποτέ. Πραγματικό θέατρο, θέατρο απτό, οικείο, αφοπλιστικό. Θέατρο μαγείας και θείας αφέλειας. Τα παιδιά που παρακολούθησα επί σκηνής εκείνο το βράδυ απλώς «το είχαν». Αυτό ήταν όλο. Το ένιωθαν. Μιλούσαν, απευθύνονταν, άκουγαν. Εννοούσαν αυτό που έλεγαν. Κι αν νομίζετε ότι κάτι τέτοιο είναι εύκολο, όσοι εκτίθεστε στη σκηνή δοκιμάστε το. Ίσως επειδή συχνά νιώθω να έχω μια προπέλα για πρόσωπο, ένα κουμπί ραμμένο στη θέση της καρδιάς μου, και στο μυαλό φρέσκο αέρα. Μα πολύ αέρα στο μυαλό! Ίσως γιατί πολύ συχνά προσπαθώ να αποδείξω ότι δεν είμαι ελέφαντας, ίσως γι’ αυτό η ακαταμάχητη Λωξάνδρα με την τσαχπινιά της και την τέχνη της κι όλη η ομάδα «Εν δυνάμει» με το μπρίο και τη γοητεία της με κατέκτησαν.
Παράξενος – Ξεχωριστός. “Ειδικά” ικανός – Ανίκανος. Περίεργος – Ανοίκειος. Μη αποδεκτός – Ιδιαίτερος. Απροσάρμοστος – Εκπαιδεύσιμος. Υστέρηση – Διαφορετικότητα. Γνωστή ιστορία – Ανείπωτη ιστορία. «Ποιος είμαι αλήθεια;». Όποιοι κι αν ήταν πάντως αυτοί οι ηθοποιοί, ήταν καλλιτέχνες με προσωπικότητα. Μόνο που τα κομμάτια που συνέθεταν αυτήν τους την προσωπικότητα -εμπειρίες, μνήμες, επιθυμίες και χαρακτηριστικά- επιστρατεύτηκαν για να αναπαραστήσουν τον θεατρικό τους χαρακτήρα αποκτώντας με αυτόν τον τρόπο έκφραση και σφραγίζοντας έτσι την ερμηνεία τους με το άγγιγμα της αλήθειας. Έπαιξαν οι Κλειώ Αντωνοπούλου, Βάσω Ασίκογλου, Μαρία Δαχλύθρα, Ελευθερία Δρακουλίδου, Θέμης Θεοχάρογλου, Μαργαρίτα Καϊναδά, Δημήτρης Καλαγκάνης, Κίμων Καλαγκάνης, Άννα Καλίντσεβα, Αναστασία Καρυοφύλλη, Ευαγγελίνα Καρυοφύλλη, Μαρία Κολτσίδα, Βαγγέλης Κοσμίδης, Ηλίας Κουγιουμτζής, Γιώτα Κουϊτζόγλου, Νίκος Κυπαρίσσης, Παρμενίων Κυριακούλης, Ευτέρπη Κώστα, Λωξάνδρα Λούκας, Δημήτρης Μέξης, Αγγελική Μούσιου, Θάνος Νανάσης, Μιχάλης Ντολόπουλος, Χρύσα Παπαδοπούλου, Βασίλης Πέτρου, Αλέξανδρος Χάτσιος, Anna Hege, Χρήστος Χριστακόπουλος. Δεν ξέρω αν ήταν ηθοποιοί ή μη, σπουδαστές ή μαθητές ή ερασιτέχνες ή ασκούμενοι. Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι πως ήταν αυθεντικά υπέροχοι.
Καταρχάς, προσγειωθήκαμε στην Πειραιώς 260, στο Φεστιβάλ Αθηνών, πήραμε στα χέρια μας το πρωτότυπο πρόγραμμα. Ποιοτικό και ευρηματικό. Πρόγραμμα που θα φυλάξω στη βιβλιοθήκη μου ως κάτι πολύτιμο, όπως και οι παιδικές αναμνήσεις. Όταν το ανοίγεις, μετατρέπεται σε μάσκα. Κοιτάξαμε μέσα από τις ολοστρόγγυλες τρύπες που είχε στη θέση των ματιών και αντικρίσαμε το άνοιγμα της αδυναμίας. Πιστέψαμε πως επρόκειτο για ένα κενό, μια έλλειψη, μια αβλεψία. Όμως γρήγορα καταλάβαμε ότι ήταν μια τρύπα με δύναμη, μια διέξοδος, ένα καταφύγιο. Ένα ονειρικό τούνελ. Το μυστικό είναι να δεις ότι υπάρχουν κι άλλοι κανόνες, διαφορετικοί από τους δικούς σου.
Ήταν εκεί όλοι: γονείς, αδέλφια, οικογένειες, δάσκαλοι, ψυχολόγοι, ειδικοί, κινησιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, επιστήμονες, καλλιτέχνες. Όλη η κοινωνία. Κυρίως ήταν εκεί η Ελένη Ευθυμίου, η σκηνοθέτις που επιμελήθηκε το θαύμα…
Αποτέλεσμα πολύμηνης συλλογικής δουλειάς, η παράσταση της ανεξάρτητης ομάδας «Εν δυνάμει» μιλά για τη διαφορετικότητα ως κάτι φυσιολογικό και γυρνά την πλάτη στα στερεότυπα και τις διακρίσεις. «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» βασίζεται σε μια σειρά από απλές αλλά “ξεχωριστές” ιστορίες για την αναπηρία, τη διαφορετικότητα και τους ανθρώπους γύρω από αυτήν. Με αμεσότητα και συγκίνηση μιλά για τις ζωές των «άλλων», που κάποιοι δεν υποψιάζονται μέχρι να αντιληφθούν πως και οι ίδιοι «άλλοι» είναι. Άνθρωποι με λάθη, ελλείμματα, απουσίες, απορίες, αδυναμίες, άγχη, ανησυχίες, θυμούς, φόβους και ενοχές.
Όλα τα στιγμιότυπα που διαρθρώνουν την αφήγηση της παράστασης είναι εμπνευσμένα από τις αληθινές ιστορίες των ανθρώπων που τις αναπαριστούν. Η καθημερινότητα, μέσα από τραγούδια, ποιήματα, γρίφους και εικόνες παρουσιάζεται με τρόπο ποιητικό. Ο τρόπος αυτός γίνεται η γέφυρα να ειπωθεί το ανείπωτο. Η θεατρική φόρμα αναμειγνύεται από τη σκηνοθέτιδα αριστοτεχνικά με στοιχεία ντοκιμαντέρ και οι ήρωες συστήνονται με το πραγματικό τους όνομα, προσπαθώντας να απαντήσουν στο κρίσιμο ερώτημα “ποιoς αλήθεια είμαι;”. Παρεμβάλλονται στις σκηνές εμβληματικά κείμενα των Ξαβιέ Ντυρενζέ, Νικηφόρου Βρεττάκου, Τέλλου Φίλη και Τζ. Μ. Κουτσί. Αρμονικότατο το εικαστικό περιβάλλον και τρισχαριτωμένα τα κοστούμια της Ελισάβετ Αντάπαση. Οι φωτισμοί του Richard Anthony βοήθησαν τα μάλα στις κλιμακώσεις της παράστασης και το εξαίρετο βίντεο του Δημήτρη Ζάχου ήταν ένα σύνολο με παρατηρητικό και βιωματικό χαρακτήρα.
«Είναι μακρύς ο δρόμος από την ανθρωπιά ως την αγάπη». Η απόσταση, η μοναξιά, η ντροπή μας χωρίζουν. Μέρες ολόκληρες, νύχτες ολόκληρες. Μέρες και νύχτες με έναν αλλιώτικο πυρετό. Σχέσεις ιδιαίτερες μέσα στην καθημερινότητα, η αναζήτηση και η απώλεια, η συνάντηση και ο αποχωρισμός, η ελπίδα και η απογοήτευση, η προσμονή και η διάψευση. Ο κόσμος στην παράσταση είναι πραγματικός, σκληρός και κυνικός, παιδικός και χαμογελαστός, με την τρέλα της ζωής παρούσα. Τα πρόσωπά του τρυφερά και επιθετικά, ρομαντικά και βίαια, φοβισμένα και μαχητικά, λυπημένα και χαρούμενα, χωρίς αυταπάτες, αλλά και με κρυμμένη δίψα για ζωή και για δημιουργία. Στην παράσταση το καθημερινό συναντά το φανταστικό, η παραίτηση το όνειρο, η βία τον έρωτα, η απομόνωση την αλληλεγγύη, η τραγικότητα το χιούμορ.
* Η Ελένη Ευθυμίου, μια νέα και πολυσύνθετη καλλιτέχνις, που έφερε εις πέρας τη σκηνοθεσία και εμπνεύστηκε τη μουσική της παράστασης, μιλά για την παράσταση «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» και για την πραγμάτωσή της. Ας την ακούσουμε: “Μέσα από τη διαδρομή προς την παράσταση δόθηκε μεταξύ των μελών ο κοινός τόπος να δημιουργήσουν από την αρχή μία νέα γλώσσα επικοινωνίας, μία γλώσσα που θα ωθήσει τον θεατή να αποστασιοποιηθεί από τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπά του, να σκεφτεί τα σημεία που τον ενώνουν με το “αλλιώτικο” και να ξεχάσει για λίγο αυτά που τον χωρίζουν. Η τελική σύνθεση δεν αποτελεί προϋπάρχουσα θεατρική δραματουργία αλλά προέκυψε από τα μέλη της ομάδας, η οποία συνέθεσε μια ολοκληρωμένη δραματουργικά και αισθητικά παράσταση, πάντα με βάση τις δυνατότητες όλων των ηθοποιών – έτσι ώστε να κινητοποιούν το κάθε άτομο για το “παραπάνω” και ταυτόχρονα να μην το αποκλείουν από την ομάδα. Η ολοκληρωμένη συνεργασία των μελών με δυνητικές ικανότητες και των συνομήλικων νέων αποκαλύπτει τη δύναμη που έχει το σύνολο να προσπεράσει τα εμπόδια και να ενσωματώσει αρμονικά την κάθε διαφορετική πτυχή της ανθρώπινης φύσης. Ήταν ένα άνθρωπος, ο άνθρωπος ανεμιστήρας. Αντί για σώμα είχε ένα χοντρό άκαμπτο σίδερο. Μία προπέλα για πρόσωπο, ένα κουμπί στη θέση της καρδιάς, και στο μυαλό αέρα. Αέρα στο μυαλό. Πετούσε με τη σκέψη μακριά. Αντί για λέξεις έβγαζε ένα βουητό. Ένα βουητό αντί για λέξεις. Ενοχλητικό. Και ακατάληπτο. Κι αυτός ο άνθρωπος, ο άνθρωπος ανεμιστήρας, φυσούσε μακριά όποιον τον πλησίαζε. Όποιον τον πλησίαζε φυσούσε μακριά. Μακριά. Μόνο λίγοι. Λίγοι. Πολύ λίγοι κάθονταν σε κοντινή απόσταση. Κάθονταν για να δροσίζονται. Τους μήνες τους καλοκαιρινούς. Το “κανονικό” είναι σίγουρα μία λέξη καταδικασμένη. Μία λέξη που αναγκάζεται να προσδιοριστεί από τον μέσο όρο. Ύστερα ακολουθεί η αντικειμενική αλήθεια – ό, τι δεν είναι “κανονικό” είναι “διαφορετικό”, είναι “άλλο”. Ποιος όμως φόρτισε το “άλλο” με αρνητικό πρόσημο; Και γιατί;”.
* Οι «Εν δυνάμει» είναι μια ανεξάρτητη ομάδα ξεχωριστών νέων, συνομήλικων εθελοντών, γονιών και φίλων. Συστάθηκε από την Ελένη Δημοπούλου και τη Μαρία Ιωαννίδου το 2008 με σκοπό να στηρίξει και να διευκολύνει τα μέλη της να ενταχθούν ισότιμα στο κοινωνικό σύνολο. Η ομάδα δημιουργίας «Εν δυνάμει» οργανώνει, αναπτύσσει και προωθεί μεικτές καλλιτεχνικές, πολιτιστικές, κοινωνικές και εκπαιδευτικές δράσεις, δίνει βήμα σε δημιουργικούς ανθρώπους, υποστηρίζει την ανοιχτή πρόσβαση στην τέχνη και ενισχύει τη διάθεση για συμμετοχή, προσφορά και συνεργασία. Επιθυμία του θεατρικού συνόλου «Εν δυνάμει» είναι η συμβολή του σε μια Τέχνη (εν προκειμένω τη θεατρική) που επιδιώκει τη ρήξη με την παραδοσιακή αντίληψη του κοινώς αποδεκτού, μια Τέχνη που συνειδητά απομακρύνεται από τις συμβατικές φόρμες κατανόησης της κοινωνικής ζωής. Η ομάδα, με την καλλιτεχνική διεύθυνση της Ελένης Δημοπούλου, έχοντας ως τώρα παρουσιάσει μεταξύ άλλων τα έργα: «Πρωινό άστρο» του Γιάννη Ρίτσου (2011), «Νόμιζα ήσουν ξένος» (μαρτυρίες προσφύγων και αποσπάσματα θεατρικών και λογοτεχνικών κειμένων, 2013), «Η Κυράνη του δάσους» της Φωτεινής Φραγκούλη (2013). Εκτός από τη Θεσσαλονίκη, οι παραστάσεις της ομάδας έχουν παρουσιαστεί σε Αθήνα, Κωνσταντινούπολη και Χαλκιδική. Η παράσταση «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» προέκυψε από την ασφυκτιούσα ανάγκη των μελών της ομάδας “Εν δυνάμει” να μοιραστούν ανοιχτά τις προσωπικές τους ιστορίες μέσα από το πρίσμα ενός καλλιτεχνικού γεγονότος.
Συντελεστές
* Η τελική σύνθεση δεν αποτελεί προϋπάρχουσα θεατρική δραματουργία αλλά προέκυψε μέσα από τις πρόβες από τα μέλη της ομάδας. Η τελική σύνθεση και επιμέλεια έγινε από την Ελένη Ευθυμίου. Σκηνοθεσία-Μουσική: Ελένη Ευθυμίου. Σκηνικά-Κοστούμια: Ελισάβετ Αντάπαση. Φωτισμοί: Richard Anthony. Βίντεο: Δημήτρης Ζάχος. Οργάνωση Παραγωγής-Βοηθός σκηνοθέτη: Ελένη Δημοπούλου. Φωτογραφία: Ομάδα Light 16/ Διονύσης Μεταξάς. Παίζουν: Κλειώ Αντωνοπούλου, Βάσω Ασίκογλου, Μαρία Δαχλύθρα, Ελευθερία Δρακουλίδου, Θέμης Θεοχάρογλου, Μαργαρίτα Καϊναδά, Δημήτρης Καλαγκάνης, Κίμων Καλαγκάνης, Άννα Καλίντσεβα, Αναστασία Καρυοφύλλη, Ευαγγελίνα Καρυοφύλλη, Μαρία Κολτσίδα, Βαγγέλης Κοσμίδης, Ηλίας Κουγιουμτζής, Γιώτα Κουϊτζόγλου, Νίκος Κυπαρίσσης, Παρμενίων Κυριακούλης, Ευτέρπη Κώστα, Λωξάνδρα Λούκας, Δημήτρης Μέξης, Αγγελική Μούσιου, Θάνος Νανάσης, Μιχάλης Ντολόπουλος, Χρύσα Παπαδοπούλου, Βασίλης Πέτρου, Αλέξανδρος Χάτσιος, Anna Hege, Χρήστος Χριστακόπουλος.
* «Ο άνθρωπος ανεμιστήρας ή πώς να ντύσετε έναν ελέφαντα» παρουσιάστηκε το Σάββατο 11 και την Κυριακή 12 Ιουλίου 2015, στο Φεστιβάλ Αθηνών, Πειραιώς 260 – Κτήριο Ε
