Πλύσιμο χεριών: Ποιος είναι ο Ignaz Semmelweis

Το Doodle της Google, που είδαμε σήμερα (20 Μαρτίου 2020), ακολουθεί την επίσημη σύσταση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για το πώς να πλένετε καλά τα χέρια σας.
Το σημερινό Doodle της Google αποτίνει φόρο τιμής στον Ούγγρο γιατρό Ignaz Semmelweis, ο οποίος αναγνωρίζεται από όλη την επιστημονική κοινότητα ως ο πρώτος που ανακάλυψε τα ιατρικά οφέλη από το σωστό πλύσιμο χεριών.

Σαν σήμερα, 20 Μαρτίου, το 1847, ο Ignaz Semmelweis διορίστηκε ως αρχιστράτηγος στην κλινική μητρότητας του Γενικού Νοσοκομείου της Βιέννης, όπου ύστερα από έρευνα κατέληξε και απέδειξε ότι το υποχρεωτικό πλύσιμο χεριών από τους γιατρούς προκειμένου να απολυμαίνουν τα χέρια τους μείωσε σημαντικά τη μετάδοση ασθενειών.

Ο Ignaz Semmelweis γεννήθηκε στη Βούδα (τμήμα της σημερινής Βουδαπέστης) της Ουγγαρίας την 1η Ιουλίου του 1818. Ο Ignaz Semmelweis πήρε διδακτορικό δίπλωμα από το πανεπιστήμιο της Βιέννης και μεταπτυχιακό δίπλωμα στη Μαιευτική. Όταν ξεκίνησε τη θητεία του στο Γενικό Νοσοκομείο της Βιέννης στα μέσα του 19ου αιώνα, μια μυστηριώδης και ελλιπώς κατανοητή λοίμωξη, γνωστή ως “παιδικός πυρετός”, οδηγούσε σε υψηλά ποσοστά θνησιμότητας σε νέες μητέρες σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Ο Ignaz Semmelweis αφιέρωσε την καριέρα του στην εύρεση της αιτίας αυτής της θανατηφόρου λοίμωξης. Έπειτα από εμπεριστατωμένη έρευνα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γιατροί μετέδιδαν μικρόβια από προηγούμενες χειρουργικές επεμβάσεις και αυτοψίες σε ευάλωτες μητέρες μέσω των χεριών τους. Απαίτησε αμέσως από όλο το ιατρικό προσωπικό να πλένει τα χέρια του μεταξύ των εξετάσεων που έκανε στους ασθενείς. Ως εκ τούτου, τα ποσοστά μόλυνσης στο τμήμα του άρχισαν να πέφτουν με αξιοσημείωτο ρυθμό.

Δυστυχώς, πολλοί από τους συναδέλφους του Ignaz Semmelweis αντιμετώπισαν αρχικά τις ιδέες του με σκεπτικισμό. Δεκαετίες αργότερα, οι συστάσεις του για την υγιεινή και πλύσιμο χεριών τον αναγνώρισαν με ευρεία αποδοχή ως τον πατέρα της “θεωρίας ασθένεια από τα μικρόβια”.

Σήμερα, ο Ignaz Semmelweis αναγνωρίζεται ευρέως ως ο “πατέρας του ελέγχου των λοιμώξεων”, με καίρια συμβολή στην επανάσταση όχι μόνο της μαιευτικής, αλλά και του ιατρικού πεδίου γενικότερα. Ως επιστήμονας πέτυχε να μεταλαμπαδεύσει σε επόμενες γενιές τη γνώση ότι το πλύσιμο χεριών είναι ένας από τους αποτελεσματικότερους τρόπους πρόληψης της εξάπλωσης των ασθενειών.

Κορονοϊός: Βασικά, να καταλάβουμε όλοι τι είναι το σαπούνι!

Το σαπούνι είναι αυτό που οι χημικοί ονομάζουν “αμφίφιλα” (amphiphiles). Αυτά είναι μόρια που έχουν διπλή φύση: Το ένα άκρο του μορίου τους προσελκύεται από το νερό και απωθείται από τα λίπη και τις πρωτεΐνες. Το άλλο άκρο του μορίου τους προσελκύεται από τα λίπη και απωθείται από το νερό. Αν προσέξετε τις ετικέτες στα σαπούνια, η πιο συνηθισμένη ουσία είναι το “sodium laureth sulfate”. Πρόκειται για ένα απορρυπαντικό, που συχνά αναμειγνύεται με άλλα χημικά για να καθαρίζει τα χέρια μας χωρίς να βλάπτει το δέρμα μας.

Αυτή η χημική κατασκευή διπλής φύσης είναι που κάνει το σαπούνι τόσο αποτελεσματικό. Όταν αγοράζετε ένα συμβατικό σαπούνι, αυτό να ξέρετε ότι αποτελείται από ένα μείγμα αυτών των αμφίφιλων.

Σκεφτείτε τι συμβαίνει όταν ρίχνετε λίγο λάδι στο νερό. Τα έλαια επιπλέουν. Αυτό συμβαίνει επειδή τα λίπη δεν αναμειγνύονται με το νερό. Αλλά αναμείξτε λίγο σαπούνι στο λάδι και το νερό και τα έλαια θα διασκορπιστούν. Βασικά, αυτό συμβαίνει επειδή το σαπούνι προσελκύεται από το λίπος (από το ένα άκρο των αμφίφιλων), αλλά στη συνέχεια το διασπάει, καθώς ελκύεται μέσω του άλλου άκρου από το νερό. Εν ολίγοις: το σαπούνι πρώτα περιβάλλει τα σωματίδια ελαίου και στη συνέχεια τα απομακρύνει το ένα από το άλλο.

Ο κορονοϊός μοιάζει κάπως με τα έλαια

Οι κορονοϊοί είναι λίγο σαν το έλαιο που αναφέρεται στο παραπάνω παράδειγμα: είναι ουσιαστικά κομμάτια γενετικής πληροφορίας (που κωδικοποιούνται από RNA) τα οποία περιβάλλονται από μια επικάλυψη λίπους και πρωτεΐνης. Και αυτός είναι ο ακριβής τύπος σύνθεσης, που το σαπούνι μπορεί να διαλύσει.

Κορονοϊός: Πώς το σαπούνι καταστρέφει τους ιούς

Η μία πλευρά του μορίου σαπουνιού (εκείνη που έλκεται από λίπος και απωθείται από το νερό) εισχωρεί στο κέλυφος από λίπος και πρωτεΐνες του ιού. Ευτυχώς, οι χημικοί δεσμοί που συγκρατούν τον ιό δεν είναι πολύ ισχυροί, γι’ αυτό η εισβολή αυτή είναι αρκετή για να διασπάσει την επικάλυψη του ιού. Στη συνέχεια, τα αβλαβή κομμάτια του ιού ξεπλένονται μαζί με το νερό.

Και ακόμα κι αν το σαπούνι δεν καταστρέψει όλους τους ιούς, θα τους «σπρώξετε» από τα χέρια σας μαζί με κάθε άλλη βρωμιά καθώς θα ξεπλένεστε. Το σαπούνι θα απομακρύνει επίσης άλλα βακτηρίδια και ιούς που μπορεί να είναι λίγο πιο σκληροί από τους κορονοϊούς και πιο δύσκολο να αποσυντεθούν.

Το μυστικό είναι ότι όλα αυτά παίρνουν λίγο χρόνο για να συμβούν και γι’ αυτό πρέπει να τρίβετε τα χέρια σας με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα.
Στο παρακάτω παράδειγμα με εικόνες, χρησιμοποιείται στην αρχή μια λιπαρή λοσιόν, η οποία παρομοιάζει τον τρόπο που ο κορονοϊός προσκολλάται αρχικά στα χέρια. Στη συνέχεια, με τη βοήθεια υπεριώδους φωτός, βλέπουμε πόσο καθαρίζουν τα χέρια σταδιακά, αρχικά με σκέτο νερό, στη συνέχεια με σαπούνι και νερό για 5” και 10” και τέλος, ότι μόνο με 20” τρίψιμο πετυχαίνουμε τον στόχο μας:

Πρώτα απ’ όλα, το δέρμα σας έχει ραγάδες και χρειάζεται χρόνος ώστε το σαπούνι να διεισδύσει σε όλες τις μικροσκοπικές πτυχές και να διαλύσει τους ιούς που κρύβονται μέσα. Στη συνέχεια, το σαπούνι χρειάζεται λίγα δευτερόλεπτα για να κάνει το χημικό του έργο.

Και τα απολυμαντικά χεριών;

Το αλκοόλ, το κύριο συστατικό στα απολυμαντικά χεριών, μπορεί επίσης να καταστρέψει τους ιούς. Τα απολυμαντικά χεριών λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο, καθώς τα μόρια αλκοόλης είναι αρκετά αμφίφιλα. Το θέμα είναι ότι απαιτείται πολύ υψηλή συγκέντρωση αλκοόλ, για να επιτύχετε το ίδιο αποτέλεσμα. Οι χημικές ουσίες που ονομάζονται ενώσεις τεταρτοταγούς αμμωνίου (quaternary ammonium compounds) είναι το κύριο συστατικό των απολυμαντικών χεριών. Αυτές σκοτώνουν και τους ιούς, αλλά μπορεί να είναι λίγο πιο σκληρές στο δέρμα. Το CDC συνιστά τα απολυμαντικά χεριών να έχουν τουλάχιστον 60% περιεκτικότητα σε αλκοόλ.

Γενικώς, τα απολυμαντικά χεριών είναι χρήσιμα, αλλά μπορεί να αποτύχουν σε μη ιδανικές καταστάσεις. Εάν τα χέρια σας είναι υγρά ή ιδρωμένα όταν χρησιμοποιείτε το απολυμαντικό, αυτό μπορεί να το αραιώσει και να μειώσει την αποτελεσματικότητά του. Επίσης, το απολυμαντικό δεν καθαρίζει τα χέρια σας από βρωμιές στις οποίες οι ιοί μπορούν επίσης να προσκολληθούν.

Κορονοϊός: Το σαπούνι είναι το καλύτερό μας όπλο

Ο τύπος του σαπουνιού δεν έχει καμία σημασία. Δεν χρειάζεστε “αντιβακτηριακό σαπούνι”. Και δεν χρειάζεστε ένα υπερβολικά σκληρό απορρυπαντικό. Το απλό σαπούνι λειτουργεί τέλεια.

***

Δείτε ολόκληρο το βίντεο: Γιατί το σαπούνι με νερό σκοτώνει τον κορονοϊό

• Πηγές πληροφοριών: https://www.vox.com – https://www.google.com