15.6 C
Athens
Τετάρτη 4 Δεκεμβρίου 2024

“Pietà”, έλεος από άφθαρτα γυναικεία χέρια…

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Δύο Γυναίκες, δύο Εύες, η καθεμία από τις οποίες συνεισφέρει με τρόπο μοναδικό στη γνώση, ενυπάρχουν στην παράσταση του Γιώργου Στεφανακίδη «Πιετά», όπως και στον γνωστικό μύθο της Δημιουργίας. Η Εύα, η Μητέρα του Κόσμου της παγκόσμιας μυθολογίας, η θηλυκή άποψη για τη ζωή, ο θηλυκός τρόπος κατανόησης των πραγμάτων, εφικτός από άνδρες και γυναίκες, το κρυφό κλειδί για τη σωτηρία. Tα άφθαρτα γυναικεία χέρια…

Παρακολουθώντας την παράσταση «Pietá» στο γεμάτο θαλπωρή, μυστικισμό και οικειότητα πατάρι του θεάτρου «Από Μηχανής», αναλογίστηκα πόσες φορές, αλήθεια, δεν έχουμε συναντήσει ανθρώπους που ξεκινούν συναισθανόμενοι πόσα λάθη έχουν κάνει, και όχι μόνο δεν συντρίβονται, αλλά ανθούν. Ενώ την ίδια στιγμή πέφτουμε πάνω σε άλλους που κουνάνε το δάχτυλο ως σωστοί και αναμάρτητοι, προκαλώντας το περισσότερο κακό γι’ αυτούς και το περιβάλλον τους. Τελικά η αληθινή φύση της ψυχής είναι ο έρωτας για ενότητα, η ένωση, η θέωση.

Για την αυθεντική αγάπη

Το έργο μιλάει για την ανάγκη ύπαρξης ελέους σ’ έναν κόσμο που ταλαιπωρείται αενάως, για την αίσθηση αυθεντικής αγάπης. Για τη βοήθεια, την επιείκεια, την ευσπλαχνία, τη συμπόνια, τη συχώρεση, για το τι θεωρείται αμαρτία. Αν είναι μια συνεχής έλλειψη αλλά και γιατί ο αμαρτωλός δικαιούται χάρη, άρα και εξέλιξη.

Τη λέξη “έλεος”, άλλωστε, χρησιμοποίησαν οι Εβδομήκοντα ως απόδοση του εβραϊκού “rahamim” (συμπάθεια, τρυφερότητα), που αποτελεί ιδιότητα του Θεού.

Έχοντας ελπίδα για ζωή, η Pietá δεν θα λειτουργεί πια αδυσώπητα αλλά ο άνθρωπος θα αποκτήσει συνείδηση του ελλείμματός του.
Η Pietá εξιλεώνει και εξαγιάζει. Μπροστά στον ανθρώπινο πόνο, όλες οι θεωρίες αποδεικνύονται ανίσχυρες. Μέσα από το έλεος και το θρήνο, διδάσκεται κανείς πώς να αποδέχεται και να μην κρίνει σκληρά τις ατέλειες των άλλων και τις δικές του.

Ο δημιουργός

Ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και συνθέτης Γιώργος Στεφανακίδης είναι νέος. Είναι νέος όσα χρόνια τον γνωρίζω. Διατηρεί πάντα μια νεανικότητα, μια στοχαστικότητα γεμάτη ευεξία και ένα ζωηρό πνεύμα. Κάθε φορά πειραματίζεται με την ίδια του την αισθητική. Αγαπά το καινούργιο, τις σύγχρονες δυνατότητες, όλο το δυναμικό που ανυπομονεί να εκφράσει. Θεωρώ πως η πιο ευτυχισμένα δημιουργική στιγμή του είναι η αρχή σε κάθε δουλειά, όταν όλα είναι δυνατά. Η λευκή παρτιτούρα περιέχει ήδη όλες τις μουσικές και το λευκό χαρτί όλες τις ιστορίες. Όταν συμπληρώνονται, μπαίνουν τα όρια. Εκτός από τη μουσική, για τον δημιουργό Γιώργο Στεφανακίδη, το θέατρο είναι άλλο ένα κομμάτι της ζωής του. Πάντα όμως με άξονα κεντρικό τη μουσική ή μάλλον τη μουσική προσέγγιση. Κείμενα σαν παρτιτούρες, ηθοποιοί σαν μουσικά όργανα, λέξεις σαν νότες. Οι συναυλίες του έχουν πάντα το εικαστικό θεατρικό στοιχείο και οι παραστάσεις του μουσική ταυτότητα. Αυτού του είδους η τέχνη, η τέχνη του Στεφανακίδη, αποκτά ολοένα και περισσότερους πιστούς. Προσωπικά παρακολουθώ πάντα τις θεατρικές δουλειές του τα τελευταία χρόνια. Με ταξιδεύουν και με συγκινούν. Νιώθεις πως πίσω από αυτές υπάρχει ένας πνευματικός μόχθος, μια άοκνη μελέτη, ένας ορμητικός παιδεμός.
Ο Γιώργος Στεφανακίδης σπούδασε Θεατρολογία και η σχεδόν μόνιμη συνεργασία του με τη σημαντικότατη ηθοποιό Εβελίνα Αραπίδη του ανοίγει διαρκώς διάπλατα τους ορίζοντες και την οπτική γι’ αυτό που αποκαλούμε performance.

Οι Chromatic Sequence

Είναι συνθέτης και ιδρυτής των Chromatic Sequence. Αυτή είναι η ταυτότητα και το κοινωνικό του προσωπείο. Chromatic Sequence σημαίνει «χρωματική ακολουθία», μια αλληλουχία συγχορδιών ή μια μελωδία που μπορεί να επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον με διαφορά ημιτονίου. Απ’ όλο αυτό κράτησε το «άπειρο» και δημιούργησε το 2007 ένα πολυμελές ηλεκτρονικό-κλασικό μουσικό σχήμα που ακροβατεί μεταξύ ονειρικών μελωδιών και headbanging, μεταξύ παρτιτούρας και samples, μεταξύ δοξαριών και καλωδίων. Εν κατακλείδι, συνδέει δύο αταίριαστους και παράλληλους κόσμους. Τα ηχητικά τοπία της κλασικής μουσικής με εκείνα της ηλεκτρονικής. Συνθέτης και ιδρυτής των Chromatic Sequence επομένως, συγγραφέας, ποιητής, διανοούμενος.

Το έλεος

Τι είναι όμως το έλεος, με το οποίο ώριμα καταπιάνεται στην τωρινή του παράσταση; Το έλεος που γίνεται ιστορία, γνώση, τέχνη, τραγωδία;
Η ανάγκη να μην υπάρξει κριτική ματιά αλλά να γίνεται αντιληπτό το ατόπημα σαν ένα βήμα μέσα από το οποίο θα περάσει ο άνθρωπος, θα συγκρουστεί, θα λυγίσει, αλλά θα σηκωθεί και θα αλλάξει. Μια ανάγκη επιτακτική. Η πτώση, όμως, αυτή δεν βρίσκει χώρο επανόρθωσης, γιατί δυσκολευόμαστε εμείς οι άνθρωποι στην έκφραση του ελέους. Είτε επειδή έχουμε απομακρυνθεί από την έννοιά του, είτε επειδή αδυνατούμε να συναισθανθούμε, απομακρυνθήκαμε από το δικό μας έλεος, όπως θα έλεγε ένας ψυχαναλυτής. Και όσο το τραύμα χαίνει, τόσο ο πόνος είναι ανείπωτος.

Pietà σημαίνει Έλεος. Αυτό το είδος του ελέους που ακολουθεί το βαθύ, ανθρώπινο θρήνο της απώλειας. Η απώλεια είναι ριζωμένη ανάμεσα στις βαθύτερες πεποιθήσεις μας και πρωτοστατεί στη δημιουργία του φόβου.

Στη μουσικο-θεατρική παράσταση «Pietà» παρουσιάζονται βιβλικές μορφές που φτάνουν στη μυστικιστική θέαση του Εαυτού, στη θέωση, μέσα από τη δική τους Pietà.

Άχρονες φιγούρες

Οι δυνατές γυναίκες της Βίβλου πάντα μας γοητεύουν, αλλά συγχρόνως συχνά μας απογοητεύει η έλλειψη έκφρασής τους. Καθώς παρακολουθούσα την παράσταση, που έβλεπε το μύθο από τη γυναικεία σκοπιά, έγιναν συναισθηματικά περισσότερο οικείες και γοητευτικά σύγχρονές μας. Οι γυναίκες αυτές βιώνουν όλες τις δοκιμασίες: τη στειρότητα, το αίσθημα ενοχής, την περιφρόνηση, την απιστία. Έχουν υποστεί «τραυματικές εμπειρίες», με αποτέλεσμα να χάσουν τη φωνή τους μέσα στους αιώνες. Στην «Πιετά» είναι παθιασμένες και συγκλονιστικές. Το έργο δίνει ζωή στις ιστορίες τους, τους δίνει βήμα και εκείνες έχουν να προσφέρουν τη σοφία τους. Kι έχουν πολλά να μοιραστούν με εμάς σχετικά με το τι σημαίνει να πιστεύει κάποιος και να έχει πίστη.
Μέσα από αυτή τη διαδικασία μεταμορφωνόμαστε. Οι γνωστές και άγνωστες γυναίκες της μακρινής εκείνης εποχής δείχνουν απαράμιλλα δείγματα ηρωισμού, θάρρους, νοημοσύνης αλλά και αγάπης και πάθους. Μαζί τους η πίστη μας για τη ζωή γίνεται πιο ισχυρή.
Η ιδιόμορφη αυτή δράση τοποθετεί στη σκηνή δύο άχρονες φιγούρες, μια ηθοποιό και μια υψίφωνο: την Εβελίνα Αραπίδη και τη Μάιρα Μηλολιδάκη.

Μυστήριο

Η παράσταση έχει τα στοιχεία του λειτουργικού δράματος και το µυστήριο που αναδύει της δίνει το στοιχείο της ανωτερότητας, όπως τα θαύµατα έδειχναν στους ανθρώπους τον τρόπο της θεατρικής έκφρασης σε θρύλους και οικογενειακές στιγµές.
Μπροστά στο κοινό υπάρχει τοποθετημένη μια υπερυψωμένη εξέδρα, σαν «οίκος», τοποθετηµένη σε ευθεία γραµµή.

Ο νους μας πηγαίνει στον Θέσπη και στο µεσαιωνικό λειτουργικό δράµα που γεννιέται µέσα από τη χριστιανική λειτουργία µε το διάλογο των ιερέων που έπαιζαν ρόλους. Ο πρωτότυπος ποιητικός λόγος συνομιλεί με το λυρισμό της κλασικής φωνής μέσα σε ένα ηλεκτρονικό, ηχητικό τοπίο που οδηγεί τα εκφραστικά μέσα στα άκρα.

Η παράσταση

Οι δύο ερμηνεύτριες απο-συνθέτουν τον απόλυτο πόνο και με τα ψήγματά του, ανα-συνθέτουν το αιώνιο.
Οι χαρακτήρες και οι ιστορίες τους εναλλάσσονται και κλείνουν πανηγυρικά.
Παρά την απλότητά της, η παράσταση είναι μεγαλοπρεπής και φαντασμαγορική.

Ο Γιώργος Στεφανακίδης με τη σύμπραξη των Εβελίνας Αραπίδη και Μάιρας Μηλολιδάκη δημιουργούν την Pietà, και οδηγούν το θεατή να “διαβάσει” την ψυχολογία των ηρωίδων, να αντιληφθεί τη διεργασία στην ψυχή τους, να νιώσει την αγωνία τους, τον ιδρώτα, το γέλιο, το κλάμα, την ελπίδα, την απογοήτευση, την αυταπάτη, το φόβο…
Τα κοστούμια της Ελευθερίας Δομένικου έχουν τη μνημειακή έκφραση της ηθικής αυστηρότητας, κάτι από την κρυμμένη βιβλική ψυχή και τον πυρήνα της κάθε προσωπικότητας, κάτι από μια μελαγχολία φλαμανδικής προέλευσης.
Οι δύο ερμηνεύτριες, τόσο η ηθοποιός Εβελίνα Αραπίδη, όσο και η υψίφωνος Μάιρα Μηλολιδάκη είναι καθηλωτικές. Αγέρωχες, φλογερές, θρηνητικές, επιβλητικές. Μορφές ιερατικές που σου χαράσσονται στη μνήμη.
Η υποκριτική των προσώπων τους, των εκφράσεών τους, της ομιλίας τους, της κίνησής τους, όχι απλώς σε συνεπαίρνουν, αλλά σε κάνουν να νιώθεις πως θέλεις να χωθείς στο κάθισμά σου, στο δικό σου σκοτάδι, στο μυστήριο…
Οι αγνές καθαρές μορφές, η αληθινή γεμάτη φρεσκάδα και μητρική τρυφερότητα έκφρασή τους, τα συναισθήματα, οι μετασχηματισμοί τους, οι φυγές και οι εφιάλτες τους, οι έρωτές τους, βιώνονται υποκριτικά με τρόπο πανέμορφο και αληθινό.
Εκφράζουν το ιδανικό της ευπρέπειας και της δύναμης του ανθρώπου, σαν συμμετοχή στο θεϊκό στοιχείο και στη φύση.
Σαν να είναι καθεμιά η δική μας μάνα, κόρη, αδελφή, ερωμένη, φίλη…
Η σημασία της κάθε στιγμής είναι τεράστια στη ζωή μας. Καλλιτέχνες σαν τον Γιώργο Στεφανακίδη, την Εβελίνα Αραπίδη και τη Μάιρα Μηλολιδάκη δίνουν ανεκτίμητη αξία στις θεατρικές στιγμές μας.

Εβελίνα Αραπίδη, Μάιρα Μηλολιδάκη στην υπόκλιση. Φωτογραφία: catisart.gr

* Η «Pietà» αποτελεί το πρώτο μέρος από το τρίπτυχο «Pietà – Verità – Libertà», το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί και που στο σύνολό του εξερευνά την αιώνια αναζήτηση της μιας αλήθειας που οδηγεί τον άνθρωπο στην ελευθερία.

Εικαστική αναπαράσταση της Παναγίας

Η Pietà (Πιετά) στη δυτική παράδοση είναι μια εικαστική αναπαράσταση της Παναγίας που κρατάει στην αγκαλιά της τον νεκρό γιο Της που μόλις έχει αποκαθηλωθεί από τον σταυρό. Η λέξη Pietà στα ιταλικά έχει διπλή σημασία ευσέβεια/ευλάβεια θρησκευτική, καθώς και εκείνη της θλίψης και του οίκτου. Η Pietà είναι ένα από τα προσφιλέστερα θρησκευτικά θέματα στη δυτική ζωγραφική και γλυπτική. Τα δύο πρόσωπα του δράματος, Παναγία και Ιησούς, είναι ‒ως επί το πλείστον‒ οι μοναδικοί πρωταγωνιστές μιας σκηνής όπου η ένταση του Πάθους είναι κάτι παραπάνω από συναισθηματικά ανιχνεύσιμη. Δεν θα πρέπει λοιπόν να ταυτίζουμε την Αποκαθήλωση ή Κατάβαση από τον Σταυρό, όπου απεικονίζονται και άλλα πρόσωπα, με την Πιετά όπου όλη η σκηνή «ανοίγεται» για να δεχτεί τον βαθύτατο πόνο της μητέρας για τον νεκρό γιο της. Το επεισόδιο αυτό, όπως τονίζουν και οι ιστορικοί της τέχνης, δεν αναφέρεται στα επίσημα, τα αναγνωρισμένα από την Εκκλησία, Ευαγγέλια, αλλά μνημονεύεται στα Απόκρυφα. Φαίνεται ότι το θέμα έχει τις ρίζες του στους αρχαίους πολιτισμούς και παραπέμπει στις ιεροτελεστίες της ταφής των Αιγυπτίων και στις μοιρολογίστρες που συμμετείχαν καθώς και στην ελληνική μυθολογική παράδοση όπου το θέμα της πονεμένης μητέρας όπως η Νιόβη ή η Ανδρομάχη, που θρηνούν για τα αδικοχαμένα παιδιά τους, έχουν αφήσει ανεξίτηλα ίχνη και στην τέχνη αυτήν καθαυτή αλλά και στη λογοτεχνία. Ο Οβίδιος, μάλιστα, στις Μεταμορφώσεις του χρησιμοποιεί τον όρο Mater orba (τεθλιμμένη, συντετριμμένη) για τη χαροκαμένη Εκάβη. Η Νιόβη, που θεωρείται το μυθολογικό αρχέτυπο της χαροκαμένης μητέρας, και άλλες ηρωίδες της μυθολογίας αφήνουν τη θέση τους, στον χριστιανικό πλέον κόσμο, στη Mater dolorosa (πονεμένη μητέρα στα λατινικά), την Παναγία που ενέπνευσε με τον θρήνο Της τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες από την Αναγέννηση μέχρι τις μέρες μας. Οι πιο παλιές Pietà βρίσκονται στην Ιταλία και τη Γερμανία και γνωρίζουν πραγματική άνθηση στον 14ο και 15ο αιώνα, για να φτάσουν στην αποθέωση με τη γνωστή σε όλους μας Pietà του Μιχαήλ Αγγέλου, που βρίσκεται στη βασιλική του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό.

Ο σκηνοθέτης και συγγραφέας

* Ο Γιώργος Στεφανακίδης σημειώνει για την παράσταση:

“Τα πιο ευρέως διαδεδομένα κείμενα της παγκόσμιας γραμματείας είναι τα μεγάλα θρησκευτικά κείμενα (Βίβλος, Ουπανισάδες, Ταο τε Κινγκ κ.α). Τα διαπερνά μια κοινή συνισταμένη που έχει βασανίσει τον άνθρωπο από καταβολής πολιτισμού, μια μη-έννοια με χιλιάδες ονόματα: Θεός, Φώτιση, Πραγμάτωση, Εαυτός, Αυτό, Βουδική Φύση.
Διαρκής ανθρώπινη αγωνία είναι η αναζήτηση αυτού του “κάτι”. Οι νοθευμένες μέσα από το πέρασμα των χρόνων θρησκευτικές γραφές απέκρυψαν έντεχνα το αρχικό, αυτονόητο μήνυμα –μήνυμα μιας γραμμής ή μιας παραγράφου το πολύ– και έχουν μπολιάσει τη συνείδησή μας με κανόνες, μύθους και φόβο.
Η κόλαση, ο παράδεισος, η εγγενής αίσθηση του καλού και του κακού και η συνέπεια των πράξεων δημιουργεί στον άνθρωπο την αίσθηση ότι είναι μικρός μέσα σε μια συντριπτική και ακατανόητη ζωή όπου πρωτοστατεί ο πόνος και ο φόβος.
Όμως οι μύθοι είναι απόλυτα γοητευτικοί. Το έργο Pietà (πρώτο μέρος του τριπτύχου Pietà-Verità-Libertà) γράφτηκε με βάση τις ιστορίες τεσσάρων βιβλικών μορφών απαθανατισμένες στη γλυπτική φιγούρα της Pietà του Μικελάντζελο, με κοινό άξονα τη χριστιανική θρησκευτική πίστη και το βαρύ φορτίο της κληρονομικής ενοχής ενός αμαρτήματος που ποτέ δε διαπράξαμε.
Μέσα στην ποιητικότητα βρήκα τη φόρμα του κειμένου που ταίριαζε σε ένα τόσο υπερβατικό θέμα και μουσικά η σύμπραξη ηθοποιού – υψιφώνου λειτούργησε καταλυτικά στην απόδοση της αγγελικής/δαιμονικής φύσης της πραγματικότητας που είναι πάντα ο τελικός στόχος της οποιασδήποτε ποιητικής ή μουσικής υπέρβασης.
Γράφοντας και σκηνοθετώντας την παράσταση ένιωσα πολλές φορές ότι μια λέξη ή μια νότα έχουν ακόμα (ευτυχώς) την ικανότητα να γίνουν δάχτυλα που δείχνουν το φεγγάρι· και το φεγγάρι παραμένει πάντα (ευτυχώς) η ζωή που συμβαίνει εκτυφλωτική μπροστά στα μάτια μας”.

Ταυτότητα παράστασης

Κείμενο, μουσική, σκηνοθεσία: Γιώργος Στεφανακίδης
Κοστούμια: Ελευθερία Δομένικου
Φωτισμοί: Γιώργος Στεφανακίδης
Φωτογραφίες: Γιώργος Παντελεάκης
Ερμηνεύουν: Εβελίνα Αραπίδη (ηθοποιός), Μάιρα Μηλολιδάκη (υψίφωνος)

Πληροφορίες

“Pietà”
Από Μηχανής Θέατρο

Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο

Τηλ.: 210 0523 1131
Κάθε Κυριακή στις 21:30 έως τις 27 Νοεμβρίου 2016
Πρεμιέρα: Κυριακή, 9 Οκτωβρίου
Διάρκεια 45 λεπτά

Τιμή Εισιτηρίου: 10 €

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -