«Το Ζώο που Ξεψυχά», του 2001, είναι από τα πολυσυζητημένα μυθιστορήματα του Φίλιπ Ροθ (Philip Milton Roth), το οποίο γυρίστηκε μάλιστα και ταινία, με τίτλο “Ελεγεία του έρωτα” της Isabel Coixet, με πρωταγωνιστές τους Ben Kingsley και την Penelope Cruz.
Διαβάστε απόσπασμα από το μυθιστόρημα και 10 από τα πιο ευφάνταστα αποφθέγματά του:
“Το σεξ δεν είναι διαφθορά, όλα τα άλλα είναι. Το σεξ δεν είναι απλώς τριβή και ρηχή απόλαυση.
Γιατί στο σεξ δεν υφίσταται η έννοια της απόλυτης ισορροπίας.
Σεξουαλική ισότητα δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει, δεν γίνεται να είναι ίσα τα μερίδια, το αρσενικό και το θηλυκό σε τέλεια ισορροπία.
Δεν είναι δυνατόν να δεις ποσοτικά αυτό το παρανοϊκό πράγμα.
Δεν είναι καμιά εμπορική συναλλαγή, να τα μοιράσεις μισά μισά.
Μιλάμε για το χάος του έρωτα, για την απόλυτη αποσταθεροποίηση, που είναι ακριβώς ό,τι ωραιότερο σ’ αυτόν.
Με το σεξ ξαναβρίσκεσαι στο σκοτάδι, στο βούρκο.
Είναι ανταλλαγή κυριαρχίας, αέναη ισορροπία.
Θα παραβλέψεις την κυριαρχία;
Θα παραβλέψεις την υποταγή;
Η κυριαρχία είναι το τσακμάκι, δίνει τη σπίθα, είναι η αφετηρία.
Και μετά;
Άκουσε και θα δεις.
Θα δεις πού οδηγεί η κυριαρχία.
Θα δεις πού οδηγεί η υποταγή.
***
Γιατί μόνο όταν γαμάς εκδικείσαι, και με τρόπο ξεκάθαρο αν και πρόσκαιρο, για όλα όσα αντιπαθείς στη ζωή, για όλες σου τις ήττες.
Μόνο τότε είσαι απολύτως ζωντανός και απολύτως ο εαυτός σου.
Το σεξ δεν είναι διαφθορά, όλα τα άλλα είναι.
Το σεξ δεν είναι απλώς τριβή και ρηχή απόλαυση.
Είναι επίσης η εκδίκηση για τον θάνατο.
Μην τον ξεχνάς τον θάνατο.
Ποτέ μην τον ξεχνάς.
Εντάξει, και του σεξ η δύναμη έχει τα όριά της.
Ξέρω πολύ καλά ότι έχει κι αυτή τα όριά της.
Ναι, αλλά και ποια δύναμη είναι μεγαλύτερη;”.
***
- «Ένας Εβραίος για τους γονείς του είναι πάντα ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, και θα παραμείνει δεκαπεντάχρονο όσο οι γονείς του βρίσκονται στη ζωή».
2. «Είναι, ακόμη κι ένας σκεπτόμενος, άνθρωπος κάτι παραπάνω από μία μεγάλη μηχανή που παράγει παρεξηγήσεις;».
3. «Τα γηρατειά δεν είναι μάχη. Είναι πανωλεθρία».
4. «Κανείς και τίποτα δεν κρατάει την υπόσχεσή του».
5. «Ένας συγγραφέας πρέπει να παρανοήσει για να μπορέσει να δει. Ένας συγγραφέας χρειάζεται τα φαρμάκια του».
6. «Είναι εντυπωσιακό πόσα πράγματα δεν γνωρίζουμε. Ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το τι έχουμε φτάσει να θεωρούμε γνώση».
7. «Η ζωή είναι απλώς μία σύντομη χρονική περίοδος κατά την οποία είσαι ζωντανός».
8. «Δεν μπορείς να παρατηρείς τον κόσμο μέσα από την ιδεολογία σου, γιατί τότε η ιδεολογία σου βλέπει, εσύ όχι».
9. «Όλοι γράφουμε ιστορία, είτε μας αρέσει είτε όχι. Είτε το γνωρίζουμε είτε όχι».
10. «Η μόνη εμμονή που όλοι επιζητούμε: η αγάπη. Ο κόσμος πιστεύει ότι όταν ερωτευόμαστε, ολοκληρωνόμαστε. Πιστεύει στην πλατωνική ένωση των ψυχών. Πιστεύω το αντίθετο. Πιστεύω ότι είσαι ολοκληρωμένος πριν ερωτευτείς. Η αγάπη σε κομματιάζει. Είσαι ολόκληρος, και ξαφνικά ανοίγεις στα δύο».
***
«Το Ζώο που Ξεψυχά» είναι μια νουβέλα με ιδιαίτερη πλοκή. Ο Ντέιβιντ Κεπές είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και διάσημος παρουσιαστής πολιτιστικής εκπομπής στην τηλεόραση. Είναι πάνω από εξήντα ετών, ζει ως «χειραφετημένος άντρας» ελεύθερος από τα δεσμά της οικογενειακής ζωής, της μόνιμης σχέσης, και αφιερώνει τη ζωή του στο σεξ και την αισθητική. Η γνωριμία του με μια εικοσιτετράχρονη φοιτήτριά του, αναστατώνει την ερωτική του ζωή. Είναι τόσο νέα, όμορφο ένα το «αριστούργημα λαγνείας»… Οδηγείται, χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει, σε καταστάσεις πρωτόγνωρης και ακραίας ζηλοτυπίας. Η ερωτική αυτή ιστορία, αυτή η ιδιαίτερη εμπειρία του καθηγητή, δίνει την ευκαιρία στον Roth να μιλήσει με σπαρακτικό τρόπο για τα γηρατειά, το θάνατο αλλά και να πετύχει και κάτι ακόμα… Να συνδέσει την ατομική μοίρα των ηρώων του με την κοινωνική και πολιτιστική ιστορία της εποχής μας.
Είναι ίσως, λογικό, το μυθιστόρημα του κορυφαίου συγγραφέα, να συναντήσει αντιδράσεις από τις φεμινίστριες ή τους πολιτικούς ορθούς αναγνώστες του. Κατηγορήθηκε και πάλι, ότι αντιμετωπίζει τη γυναίκα σαν σκεύος ηδονής. Τον κριτικάρουν με πολύ αυστηρό τρόπο, χαρακτηρίζοντάς τον ως αδίστακτο πορνογράφο, αγνοώντας την ωμή ποίηση των ερωτικών του σκηνών. Ο Roth, όμως, περιγράφει το “ζώο που ξεψυχά” από το έντονο σεξουαλικό του πάθος, βασισμένο σε μία απόλυτη συναίνεση. Ποια; Ανάμεσα στη νεαρή φοιτήτρια γύρω από την οποία δημιουργείται η ερωτική εμμονή του αφηγητή της ιστορίας, του 62χρονου καθηγητή Ντέιβιντ Κέπες. Εκείνη, η νεαρή και όμορφη κοπέλα, δεν επιθυμεί τίποτε περισσότερο απ’ ό,τι και ο ίδιος, ο άντρας που έχει ερωτευτεί και ξελογιάσει. Λαχταράει το παιχνίδι τής εναλλάξιμης εξουσίας, της κατοχής και ταυτόχρονα της εξάρτησης, της απόλυτης απελευθέρωσης. Της κατάστασης όπου τα όρια υπερβαίνονται και γίνεται μία ταύτιση όπου ο ένας “καταβροχθίζει” τον άλλον. Ό,τι και να έχει γραφτεί από επικριτές, του βιβλίου, η ηρωίδα, δεν είναι ένα αθώο κοριτσάκι, που το εκμεταλλεύεται ένας “διεφθαρμένος” καθηγητής -όπως κάποιοι ίσως σκεφτούν. Αντιθέτως, είναι μια νέα, ώριμη γυναίκα, συνειδητοποιημένη για όσα νιώθει κι επιθυμεί, με επίγνωση της ξεχωριστής ομορφιάς της. Για τον Roth, άλλωστε, το σεξ είναι ο πιο ειλικρινής δεσμός. Είναι η ένωση δύο σωμάτων.. Η μόνη αλήθεια βρίσκεται στη μεταξύ τους συνομιλία… Όλα τα άλλα είναι περιττά…
***
Ο Φίλιπ Ροθ, ένας από τους πιο σημαντικούς σύγχρονους Αμερικανούς λογοτέχνες, απεβίωσε σε ηλικία 85 ετών, στις 22 Μαΐου 2018, μετέδωσαν αμερικανικά μέσα ενημέρωσης.
Όπως δήλωσε η στενή του φίλη, Τζούντιθ Θέρμαν, στους “New York Times” ο Ροθ πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια.
Διεισδυτικός και διαυγής παρατηρητής της αμερικανικής κοινωνίας, αλλά και των νευρώσεων και των εμμονών της κοινότητας των Αμερικανών Εβραίων, ο Ροθ, γεννημένος στο Νούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ, ήταν ένας από τους συγγραφείς το όνομα του οποίου ακουγόταν πολύ συχνά στις συζητήσεις για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αλλά δεν του απονεμήθηκε ποτέ.
Πολυγραφότατος, με πάνω από τριάντα βιβλία να φέρουν την υπογραφή του, ο Ροθ έλαβε πάντως κατά τη διάρκεια της ζωής του ένα Βραβείο Πούλιτζερ, για το βιβλίο του American Pastoral (1998· στα ελληνικά κυκλοφόρησε με τίτλο Αμερικανικό Ειδύλλιο από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Τρισεύγενης Παπαϊωάννου, το 2010). Μεταξύ των πιο γνωστών του έργων ήταν και η “Πατρική κληρονομιά” που ανακηρύχθηκε από το περιοδικό “Time” Καλύτερο Βιβλίο του 1993 στην κατηγορία της μη μυθοπλαστικής πεζογραφίας.
Τα τελευταία χρόνια ο Ροθ πραγματευόταν τις υπαρξιακές και σεξουαλικές κρίσεις της μέσης ηλικίας, χωρίς να εγκαταλείπει ποτέ τη δέσμευσή του στην εξερεύνηση της ντροπής, της αμηχανίας και άλλα ένοχα μυστικά του ίδιου μας του εαυτού αν και συνήθως με μία γερή δόση χιούμορ.
Ύστερα από 50 χρόνια συγγραφής ο Φίλιπ Ροθ αποφάσισε ότι το βιβλίο του με τίτλο «Νέμεσις» του 2010 και με θέμα μια τρομακτική επιδημία πολιομυελίτιδας που ξέσπασε στο Νιούαρκ του Νιού Τζέρσεϊ, όπου και μεγάλωσε, θα ήταν και το τελευταίο του.
Έκτοτε, όπως είχε δηλώσει το 2014 σε συνέντευξή του στο Book Review των New York Times, επιδόθηκε σε μια αναδρομή διαβάζοντας ξανά όλα τα έργα του για να δει, όπως είπε, αν επρόκειτο για χάσιμο χρόνου. Το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε ήταν ότι «έκανε ό,τι καλύτερο μπορούσα με ό,τι είχα», επικαλούμενος ουσιαστικά τη φράση που είχε πει ο πρωταθλητής βαρέων βαρών της δεκαετίας ’30 και ’40, Τζο Λιούις.
Ο Ροθ βραβεύτηκε το 2011 με το Διεθνές βραβείο Μπούκερ για τη συνολική προσφορά του στη λογοτεχνία.
Ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι το «Αντίο Κολόμπους», το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» του 1969 και η σειρά μυθιστορημάτων με αφηγητή το alter ego του Νέιθαν Ζούκερμαν. To 2012 τιμήθηκε με το Βραβείο Πρίγκιπας της Αστούριας.
Του άρεσε να «ακροβατεί» ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία γράφοντας συχνά για νευρωτικούς συγγραφείς χωρίς να διστάσει να «βαφτίσει» τους χαρακτήρες που επέλεγε με το δικό του όνομα Φίλιπ.
Αν και τα μυθιστορήματά του εξερευνούσαν συχνά την εμπειρία των Εβραίων στην Αμερική, ο Ροθ που δήλωνε άθεος, ενοχλείτο με τον χαρακτηρισμό «Αμερικανοεβραίος συγγραφέας».
«Δεν πρόκειται για ένα θέμα που με ενδιαφέρει. Ξέρω πολύ καλά τι σημαίνει να είναι κανείς Εβραίος και πραγματικά δεν το βρίσκω καθόλου ενδιαφέρον», δήλωνε το 2005 στην εφημερίδα «Guardian», σημειώνοντας: «Είμαι Αμερικανός».
***
Ο Φίλιπ Ροθ (Philip Milton Roth, 19 Μαρτίου 1933 – 22 Μαΐου 2018) ήταν Αμερικανός συγγραφέας (εβραϊκής καταγωγής). Το πρώτο του βιβλίο «Αντίο Κολόμπους» εκδόθηκε το 1959. Είχε λάβει πολλά λογοτεχνικά βραβεία και είχε μεγάλη αναγνώριση από κοινό και κριτικούς. Ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι το «Αντίο Κολόμπους», το «Σύνδρομο Πόρτνοϊ» του 1969 και η σειρά μυθιστορημάτων με αφηγητή το alter ego του Νέιθαν Ζούκερμαν.
Ο Ροθ γεννήθηκε στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϊ στις 19 Μαρτίου 1933, ως το δεύτερο παιδί μιας αμερικανοεβραϊκής οικογένειας με καταγωγή από τη Γαλικία της Κεντρικής Ευρώπης. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Μπάκνελ (Bucknell) και Αγγλική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Δίδαξε δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα και στο Πρίνστον και στη συνέχεια συγκριτική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Αποσύρθηκε από την ακαδημαϊκή διδασκαλία το 1991.
Κατά την παραμονή του στο Σικάγο ο Ροθ γνώρισε το νομπελίστα συγγραφέα Σολ Μπέλοου και την πρώτη του γυναίκα του Μάργκαρετ Μάρτινσον (Margaret Martinson). Χώρισαν το 1963 και το 1968 η Μάρτινσον σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα. Το 1990 παντρεύτηκε την Αγγλίδα ηθοποιό Κλερ Μπλουμ (Claire Bloom). Το 1994 χώρισαν και το 1996 η Μπλουμ εξέδωσε αυτοβιογραφία με τίτλο “Leaving a Doll’s House”, όπου περιγράφει λεπτομέρειες του γάμου της με το συγγραφέα.
Το πρώτο βιβλίο του Ροθ “Goodbye, Columbus” (Αντίο Κολόμπους), ήταν μια συλλογή διηγημάτων με την οποία κέρδισε το Εθνικό Λογοτεχνικό Βραβείο των ΗΠΑ το 1960.
Μεγάλη εμπορική επιτυχία γνώρισε με το τρίτο του μυθιστόρημα “Portnoy’s Complaint” (Το σύνδρομο Πόρτνοϊ) το 1969.
Το 1979 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο όπου αφηγητής είναι ο Νέιθαν Ζούκερμαν με τίτλο “The Ghost Writer”. Ακολούθησαν αρκετά ακόμα όπου ο Ζούκερμαν είναι είτε αφηγητής ή παίρνει κάποιο μέρος στην πλοκή, με πιο πρόσφατο το “Exit Ghost” (Φεύγει το φάντασμα) του 2007. Το 1997 κέρδισε για δεύτερη φορά το Εθνικό Λογοτεχνικό Βραβείο με το βιβλίο “Sabbath’s Theater” (Το θέατρο του Σάμπαθ) και το 1998 βραβεύτηκε με Πούλιτζερ για το “American Pastoral” (Αμερικανικό Ειδύλλιο).
Το 2011 βραβεύτηκε για την συνολική προσφορά του στη λογοτεχνία με το Διεθνές βραβείο Μπούκερ.
Πολλά από τα βιβλία του Ροθ έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία: εκτός του Ζούκερμαν που θεωρείται alter ego του συγγραφέα, ο χαρακτήρας Ντέιβιντ Κέπες που εμφανίζεται σε τρία βιβλία έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τον ίδιο, ενώ σε κάποια βιβλία του έχει χρησιμοποιήσει χαρακτήρες με το όνομα Φίλιπ Ροθ.
***
Έργα και οι ελληνικές εκδόσεις τους
Βιβλία – Ζούκερμαν
1979: Ο συγγραφέας φάντασμα – (The Ghost Writer), το α’ μέρος της τριλογίας «Ζούκερμαν δεσμώτης», (μτφ. Σπύρος Βρετός. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ζούκερμαν δεσμώτης: Τριλογία και επίλογος» των εκδ. “Πόλις”, 2004)
1981: Ζούκερμαν λυόμενος – (Zuckerman Unbound), το β’ μέρος της τριλογίας, (μτφ. Σπύρος Βρετός. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ζούκερμαν δεσμώτης: Τριλογία και επίλογος» των εκδ. “Πόλις”, 2004)
1983: Μάθημα ανατομίας – (The Anatomy Lesson), το γ’ μέρος της τριλογίας, (μτφ. Σπύρος Βρετός. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ζούκερμαν δεσμώτης: Τριλογία και επίλογος» των εκδ. “Πόλις”, 2004)
1985: Το όργιο της Πράγας – (The Prague Orgy), επίλογος της τριλογίας,(μτφ. Σπύρος Βρετός. Περιλαμβάνεται στο βιβλίο «Ζούκερμαν δεσμώτης: Τριλογία και επίλογος» των εκδ. “Πόλις”, 2004)
1986: Η Αντιζωή – (The Counterlife)-βραβείο «National Book Critics Circle Award» το 1987-, (Χριστίνα Ντόκου για τις εκδ. “Πόλις”, 2008)
1997: Αμερικανικό ειδύλλιο – (American Pastoral)-βραβείο «Βραβείο Πούλιτζερ (Μυθοπλασίας)» το 1998 και «Prix du Meilleur Livre Étranger» το 2000-, (μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου για τις εκδ. “Πόλις”, 2010)
1998: Παντρεύτηκα έναν κομμουνιστή – (I Married a Communist), (μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου για τις εκδ. “Πόλις”, 2000)
2000: Το ανθρώπινο στίγμα – (The Human Stain)- Βραβείο PEN/Faulkner και «W. H. Smith Literary Award» το 2001, βραβείο «Prix Médicis Étranger» και «LIRE Meilleur Livre de l’ Année» το 2002-, (μτφ. Τρισεύγενη Παπαϊωάννου για τις εκδ. “Πόλις”, 2013)
2007: Φεύγει το φάντασμα – (Exit Ghost), (μτφ. Κατερίνα Σχινά για τις εκδ. “Πόλις”, 2009)
Βιβλία – Ροθ
1990: Απάτη – (Deception: A Novel), (μτφ. Μαρία Αγγελίδου για τις εκδ. “Χατζηνικολή”, 1993)
1993: Επιχείρηση Σάυλωκ – (Operation Shylock: A Confession)- Βραβείο PEN/Faulkner το 1994, (μτφ. Σπύρος Βρετός για τις εκδ. “Πόλις”, 2001)
2004: Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής – (The Plot Against America)- βραβείο «James Fenimore Cooper Prize for Best Historical Fiction» και «W. H. Smith Literary Award» το 2005-, (μτφ. Ηλίας Μαγκλίνης για τις εκδ. “Πόλις”, 2007)
Βιβλία – Κέπες
1972: Το βυζί – (The Breast), (μτφ. Αλεξάνδρα Κοντού για τις εκδ. “Γράμματα”, 1984)
1977: Ο καθηγητής του πόθου – (The Professor of Desire), (μτφ. Νίκος Παναγιωτόπουλος, εκδ. “Πόλις”, 2010)
2001: Το ζώο που ξεψυχά – (The Dying Animal), (μτφ. Γιώργος Τσακνιάς για τις εκδ. “Πόλις”, 2002)
Άλλα μυθιστορήματα
1959: Αντίο, Κολόμπους – (Goodbye, Columbus)- βραβείο «National Book Award» το 1960 και βραβείο «Guggenheim»-, (μτφ. Σώτη Τριανταφύλλου, εκδ. “Πόλις”, 2013)
1962: Κι ό,τι θέλει ας γίνει – (Letting Go), (μτφ. Κώστας Αρβανίτης, εκδ. “Πόλις”, 2005)
1967: Τότε που ήταν καλό κορίτσι – (When She Was Good), (μτφ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, εκδ. “Πόλις”, 2016)
1969: Η νόσος του Πορτνόυ – (Portnoy’s Complaint), (μτφ. Λένα Αλεξανδράκη, εκδ. “Γράμματα”, 1980 και Αλέξανδρος Κυριακίδης, εκδ. “Πόλις” με τίτλο «Το σύνδρομο Πόρτνοϊ» για τις εκδ. “Πόλις”, 2008)
1971: Our Gang
1973: The Great American Novel
1974: Η ζωή μου ως άντρα – (My Life As a Man), (μτφ. Άρτεμις Σταμπουλοπούλου, εκδ. “Πόλις”, 1996)
1995: Το θέατρο του Σάμπαθ (Sabbath’s Theater)-βραβείο «National Book Award»-, (μτφ. Ανδρέας Βαχλιώτης, εκδ. “Χατζηνικολή”, 1998, επανέκδοση από τις εκδ. “Πόλις”, 2013)
2006: Καθένας – (Everyman)- Βραβείο PEN/Faulkner το 2007, (μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδ. “Πόλις”, 2006)
2008: Αγανάκτηση – (Indignation), (μτφ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδ. “Πόλις”, 2009, «Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας στην Ελληνική Γλώσσα»)
2009: Η ταπείνωση – (The Humbling), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. “Πόλις”, 2010)
2010: Νέμεσις – (Nemesis), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. “Πόλις”, 2011)
Απομνημονεύματα
1988: Τα γεγονότα: η αυτοβιογραφία ενός μυθιστοριογράφου – (The Facts: A Novelist’s Autobiography), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. “Πόλις”, 2017)
1991: Πατρική κληρονομιά: μια αληθινή ιστορία – (Patrimony: A True Story)-βραβείο «National Book Critics Circle – Biography/Autobiography» το 1991-, (μτφ. Τάκης Κιρκής, εκδ. “Χατζηνικολή”, 1997 και επανέκδοση από τις εκδ. “Πόλις”, το 2012)
Πάρεργα
1976: Διαβάζοντας τον εαυτό μου και άλλους – (Reading Myself and Others), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. “Πόλις”, 2014)
1993: A Philip Roth Reader
2001: Κουβέντες του σιναφιού – (Shop Talk), (μτφ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. “Πόλις”, 2004)
