Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Η σχέση ανάμεσα στον πολιτισμό και τη φύση, ανάμεσα στο επίκτητο και το έμφυτο, είναι το βαθύτερο θέμα της κωμωδίας «Φιλονικία» του Μαριβώ. Τέσσερα νέα παιδιά, αφημένα σαν ζώα μέσα στο δάσος, επινοούν από την αρχή τον έρωτα, την επιθυμία για τον άλλο, την αφοσίωση, την αστάθεια.
Μια σύντομη και πιο λιτή εκδοχή της «Φιλονικίας» του Μαριβώ παρακολουθήσαμε στην κεντρική σκηνή του θεάτρου «Επί Κολωνώ», στο πλαίσιο του δημοφιλούς Φεστιβάλ Off Off Athens. Με τίτλο «mēta – ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ» η ηθοποιός και σκηνοθέτις Ειρήνη Σταματίου παρουσίασε μια ευχάριστη και προσεγμένη παράσταση που στηρίχτηκε σε ένα μεγάλο βαθμό στην κίνηση και στην επικοινωνία των ηθοποιών μεταξύ τους. Επίσης σε εξίσου μεγάλο βαθμό βασίστηκε στα τεχνικά μέσα (φώτα, ήχο, projections) που υπογράμμισαν εμφατικά την προσέγγιση της παράστασης.
Κωμωδία
Η “Φιλονικία” του Πιερ ντε Μαριβώ γράφτηκε το 1744, και αποτελεί μια ιδιαίτερη κωμωδία του συγγραφέα, η οποία διερευνά το θέμα του έρωτα, της απιστίας, αλλά και τις παγίδες του πολιτισμού και των κανόνων του, οι οποίες έρχονται σε αντιπαράθεση με τα όσα, αυθόρμητα, επιζητά η φύση.
Στο φαντασιακό κόσμο κάποιας πριγκιπικής αυλής, τίθεται το ερώτημα ανάμεσα σε έναν Πρίγκιπα και μία νεαρή Κόμισσα για το αν οι άντρες ή οι γυναίκες έδωσαν πρώτοι το παράδειγμα της απιστίας στον έρωτα. Ο πρίγκιπας αποκαλύπτει πως το ίδιο ερώτημα είχε απασχολήσει στο παρελθόν και τον πατέρα του, ο οποίος αποφάσισε να λύσει την απορία του μέσω ενός πειράματος, με ζωντανά ανθρώπινα πλάσματα, δύο αγόρια και δύο κορίτσια, που από βρέφη ανατράφηκαν χωριστά, δίχως να έχουν επαφή με άλλα όντα πέρα από δύο ορισμένους από τον ίδιο, υπηρέτες – παιδαγωγούς.
Ο Πρίγκιπας αποφασίζει, λοιπόν, να “βγάλει” στον “πραγματικό” κόσμο αυτά τα τέσσερα παιδιά για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι τις σχέσεις που θα αναπτύξουν μεταξύ τους, καθώς εκείνα θα απαντούν σε ένα ερώτημα που δεν τους έχει ποτέ τεθεί.
Ένα πείραμα
Για χάρη ενός πειράματος, λοιπόν, το οποίο αποφασίστηκε στον κύκλο της Αυλής, τέσσερα παιδιά, δύο αγόρια και δύο κορίτσια, απομονώνονται από τον εξωτερικό κόσμο. Σαν ένα σημερινό ριάλιτι σόου. Όταν ενηλικιωθούν θα τους επιτραπεί η έξοδος από την απομόνωση, θα συναντηθούν και θα κληθούν να ανακαλύψουν τον κόσμο και τον εαυτό τους μέσα σε αυτόν. Ο έρωτας θα πυροδοτήσει πρωτόγνωρα συναισθήματα στους τέσσερις νέους.
“Η φιλονικία” από κάθε άποψη είναι ένα έργο που παραμένει ανοιχτό. Δεν γνωρίζουμε τι απέγιναν τα παιδιά. Δεν ξέρουμε πώς τελείωσε η φιλονικία που έδωσε το έναυσμα για το πείραμα. Δεν ξέρουμε πώς τελείωσε η φιλονικία των κοριτσιών με τ’ αγόρια τους, η φιλονικία του θεάτρου με τη ζωή.
Μέσα από απανωτές ανατροπές ο Μαριβώ στοχάστηκε άλλη μια φορά για την ανθρώπινη φύση – δίχως να λυπάται για τις ασυνέχειες, τις ασυνέπειες και τα χάσματά της.
Οι τέσσερις «πρωτόπλαστοι» θα διδαχτούν πολλά. Θα ανακαλύψουν το «εγώ» και τον «άλλον», θα γνωρίσουν τη φιλία και τον έρωτα, τον ναρκισσισμό και τη ματαιοδοξία, την απώλεια και την απιστία. Θα πλουτίσουν σε εμπειρίες. Θα διδαχτούν την ουσία της ζωής όμως; Ο θεατής θα πάρει τελικά την απάντηση στα ερωτήματά του;
Μια ψευδαίσθηση
Οι ήρωες στη “Φιλονικία” κυριολεκτικά δεν προλαβαίνουν να πικραθούν ή να χαρούν που έζησαν. Προλαβαίνει όμως στη θέση τους ο θεατής και μένει με μια αίσθηση ψευδαίσθησης και μια χωμάτινη γεύση στα χείλη. Μπροστά στους τόσο πολλούς κόσμους, που μπορούν να είναι και μαγικοί και τόσο επικίνδυνοι ταυτόχρονα, διεξάγεται ένα παιχνίδι, ενδεχομένως λίγο επίπλαστο, αλλά διεισδυτικό και χαριτωμένο.
Ο «ζωγράφος του έρωτα»
Ο Μαριβώ άλλωστε θεωρείται ένας μεγάλος «ζωγράφος του έρωτα», και ακριβέστερα, σύμφωνα με τους κριτικούς μελετητές του έργου, ο ιδανικός ζωγράφος της «γένεσης του έρωτα». Τα έργα του συνθέτουν εικόνες όπου σκιαγραφείται το ξάφνιασμα, η έκπληξη που νιώθουν οι ήρωες, καθώς το συναίσθημα σιγά σιγά φανερώνεται, παίρνοντας σάρκα και οστά.
Στη «mēta – ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ» βλέπουμε στη σκηνή τα παιδιά που αρχίζουν να συναναστρέφονται μεταξύ τους, να συνάπτουν σχέσεις ερωτικές και σχέσεις φιλικές, βιώνοντας τους υποτιθέμενους δεσμούς που προκύπτουν με μια αφελή αθωότητα και έναν πρωτόγνωρο ενθουσιασμό.
Η απιστία
Τέσσερις νέοι ανακαλύπτουν την ομορφιά, την αφοσίωση, την αστάθεια και φυσικά την έλξη προς το άλλο φύλο. Αρχικά ερωτεύονται το πρώτο άτομο του άλλου φύλου που συναντούν, αλλά σύντομα προκύπτει και η απιστία…
Η απιστία θα δοκιμάσει ό,τι αυθόρμητα, φυσικά και αθώα δημιουργήθηκε.
Τι είναι τελικά η απιστία; Μια αναπόδραστη σκοτεινή πλευρά του έρωτα ή μια κοινωνική και ηθική οριοθέτηση που οφείλουμε να αποφεύγουμε;
Η “Φιλονικία” παρόλο που είναι ένα έργο που γράφτηκε το 18ο αιώνα, μιλά για συμπτώματα, που ισχύουν ακόμη και σήμερα, όπως η ματαιοδοξία, ο ναρκισσισμός και η δύναμη της εικόνας. Οι ίδιες ανησυχίες, ανάγκες και εμπόδια ταξιδεύουν στον χρόνο.
Το εύρημα του συγγραφέα, που με τη γνωστή σύνθετη και πολύσημη γραφή του στήριξε την κωμωδία του το 1744, μας παραπέμπει σε ανάλογα πειράματα και μεθόδους που εφαρμόζονται πάνω σε ανθρώπινες υπάρξεις και μας αποκαλύπτει μια σκληρή και άγρια πραγματικότητα που ισχύει διαχρονικά.
Γοητευτικό και παράξενο το έργο, με χαριτωμένους χαρακτήρες, γεμάτο συναισθηματικές αποχρώσεις, ρεαλιστικούς διαλόγους και τη λεπτή ειρωνεία που διέπει πάντα τη γραφή του Μαριβώ.
Η παράσταση
Η σκηνοθέτις ανέδειξε με τρόπο ιδιαίτερο το έργο δημιουργώντας μια παράσταση δροσερή, ανάλαφρη και κεφάτη. Παράλληλα διατήρησε το ειρωνικό πικρό βλέμμα για το τέλος αυτών των πλασμάτων που ενώ νομίζουν πως ανακαλύπτουν τον κόσμο, στην πραγματικότητα δεν είναι παρά ανήξεροι εκτελεστές, δεν είναι παρά μαριονέτες και πειραματόζωα ενός θεάματος που διαδραματίζεται στον μικρόκοσμο που άλλοι έχουν ορίσει τα όριά του.
Το όλο έργο λειτουργεί ως ένα θέατρο μέσα στο θέατρο σε πολλαπλά επίπεδα.
Και οι τέσσερις ηθοποιοί λειτούργησαν άψογα κινησιακά και ερμηνευτικά, παίζοντας με λεπτότητα, ζωντάνια και οίστρο.
Η Νάστια Βραχάτη συνδύασε τη φυσική ομορφιά και τη χάρη που διαθέτει με την αρχική αφέλεια και τον μετέπειτα απαιτητικό ναρκισσισμό του ρόλου της με τεχνική αρτιότητα και γλυκύτατη πειθώ.
Η Δήμητρα Τσόκανου είχε άνεση, θηλυκότητα και φωτεινότητα δίνοντάς μας δείγματα μιας πνευματώδους φαντασίας κι ενός γνήσιου ταλέντου.
Οι Ντίνος Γκελαμέρης και Αλέξανδρος Παυλίδης επιδόθηκαν με νεανική ορμή στο παιχνίδι της ανακάλυψης του κόσμου και του έρωτα και ήταν ιδιαιτέρως σαγηνευτικοί.
Η Μετάφραση της Μαρίας Ευσταθιάδη, τα Σκηνικά της Ομάδας ΜOTIVO, τα Κοστούμια της Martha Van Karousou, οι Φωτισμοί της Surehuinel, η Κίνηση των Βιβής Ρωμανά – Ειρήνης Σταματίου και η Μουσική Επιμέλεια της Ομάδας βοήθησαν σημαντικά στη δημιουργία μιας διασκεδαστικής ατμόσφαιρας εκπλήξεων και παιχνιδιού.
Δεν μπορούμε παρά να απευθύνουμε θερμούς επαίνους σε όλους τους συντελεστές που παρουσίασαν ένα σύνολο ανεπίληπτο. Όπως και στο ενδιαφέρον Video/Trailer του Γιάννη Τσότσου με τους Κωνσταντίνο Μπιμπή και Μυρτώ Γκώνη (video), καθώς και στις ωραίες φωνές των Αθηνάς Τσιλύρα και Ηρακλή Κωστάκη.
Η σκηνοθέτις Ειρήνη Σταματίου, με τη σύμπραξη των εκλεκτών αυτών συνεργατών της, παρουσίασε μια σύγχρονη προσέγγιση ενός έργου κλασικού, χαμηλών τόνων μεν αλλά επιτυχημένη, αναδεικνύοντας το μικρό γαλλικό κομψοτέχνημα που και εκλεπτυσμένη διασκέδαση παρέχει και προβληματισμό.
Το κοινό απόλαυσε τη σύνθετη κατάσταση της κωμωδίας του Μαριβώ, καταχειροκροτώντας την παράσταση.
- Η παράσταση παρουσιάστηκε την Τετάρτη 19 Ιουνίου στις 20:15 και Πέμπτη 20 Ιουνίου 2019 στις 22:00 στο Off Off Athens, καθώς και στην τελική βραδιά του Φεστιβάλ ανάμεσα στις τρεις καλύτερες.
***
Ο Πιέρ Καρλέ ντε Σαμπλαίν ντε Μαριβώ (Pierre Carlet de Chamblain de Marivaux), πιο γνωστός ως Μαριβώ, καταγόταν από αστική οικογένεια και μεγάλωσε στην επαρχία. Σπούδασε στο Παρίσι, ενώ παράλληλα σύχναζε στους φιλολογικούς κύκλους της πόλης, οπότε συνδέθηκε με τον Φοντενέλ. Στην περίφημη Φιλονικία των Αρχαίων με τους Νεότερους (1653-1714, Querelle des Anciens et des Modernes) ο Μαριβώ τάχθηκε στο πλευρό των δεύτερων, δημοσιεύοντας ορισμένα κωμικά έργα.
Ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως δημοσιογράφος (1717) και κατά την περίοδο 1721-34 εξέδωσε και διηύθυνε τρεις εφημερίδες (εμπνευσμένες από το υπόδειγμα του Άντισον), όπου έδωσε τα πρώτα δείγματα της έφεσής του προς τον ελεύθερο ηθικολογικό και περιγραφικό στοχασμό. Εν τω μεταξύ επιδόθηκε στη μυθιστοριογραφία, υψηλότερες εκφράσεις της οποίας αποτελούν τα έργα που τιτλοφορούνται Η ζωή της Μαριάννας (La vie de Marianne, 1731-42, 10 τ.) και ο Αρχοντοχωριάτης (Le paysan parvenu, 1734-35, 5 τ.), όπου, με αφετηρία τις εμπειρίες του πικαρεσκικού είδους και τη σύγχρονή του αγγλική πεζογραφία, ο Μαριβό παρουσίασε μια πρωτότυπη σύνθεση ρεαλιστικής προβολής του περιβάλλοντος και των ηθών και ενδοσκοπικής ανάλυσης.
Εξίσου ενδιαφέρουσα και περισσότερο γνωστή είναι η δραστηριότητά του ως θεατρικού συγγραφέα. Το έργο του Ο εξευγενισμένος από τον έρωτα Αρλεκίνος (Arlequin poli par l’amour, 1720), σηματοδότησε την έναρξη μιας μακρόχρονης συνεργασίας με τους ηθοποιούς του Theatre Italien του Λουίτζι Ρικομπόνι, κληρονόμου της Κομέντια ντελ’ άρτε. Από τη θεατρική παραγωγή του Μαριβό, που ξεκινά από τη φάρσα και καταλήγει στην κωμωδία χαρακτήρων και ηθών, από την κοινωνική και φιλοσοφική σάτιρα μέχρι το μελό, από τις αλληγορικές συνθέσεις μέχρι το ονειρόδραμα, είχαν επιτυχία κυρίως οι κωμωδίες που βασίζονταν στην ερωτική ψυχολογία, και κυρίως Η διπλή αστάθεια (La double inconstance, 1723), Το παιχνίδι του έρωτα και της τύχης (Le jeu de l’amour et du hasard, 1730), Οι ψεύτικες εκμυστηρεύσεις (Les fausses confidences, 1737) κ.ά. Το 1742 έγινε μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.
Ταυτότητα παράστασης
mēta – ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ
Συντελεστές:
Κείμενο: Marivaux
Μετάφραση: Μαρία Ευσταθιάδη
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Σταματίου
Σκηνικά: Ομάδα ΜOTIVO
Κοστούμια: Martha Van Karousou
Φωτισμοί: Surehuinel
Κίνηση: Βιβή Ρωμανά/Ειρήνη Σταματίου
Μουσική Επιμέλεια: Ομάδα ΜΟΤΙVO
Βοηθός Σκηνοθέτη: Δήμητρα Τσόκανου
Video/Trailer: Γιάννης Τσότσος
Φωτογραφίες: Δημοσθένης Γαλλής
Graphics/Photo Manipulation/Digital Painting: Surehuinel
Οργάνωση παραγωγής: Ομάδα ΜΟΤΙVΟ
Ερμηνεύουν:
Κωνσταντίνος Μπιμπής και Μυρτώ Γκώνη (video), Αθηνά Τσιλύρα και Ηρακλής Κωστάκης (φωνή)
Νάστια Βραχάτη, Ντίνος Γκελαμέρης, Δήμητρα Τσόκανου, Αλέξανδρος Παυλίδης
Το trailer της παράστασης:
https://www.youtube.com/watch?v=1FvYtbH7qWg
• Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά
- Αρχική εικόνα: Ο χαιρετισμός των ηθοποιών. Φωτογραφία: catisart.gr
Διαβάστε επίσης:
Η Ειρήνη Σταματίου μας μιλά για τη mēta – ΦΙΛΟΝΙΚΙΑ, που σκηνοθετεί στο Φεστιβάλ OFF-OFF Athens
