Ο Πάμπλο Πικάσο και ο αγαπημένος του Lump, ή πώς βιώνουμε την απώλεια του κατοικίδιού μας

***

Ο Lump, ράτσας Dachshund, θα μείνει στην Ιστορία για πολλούς λόγους.

• Ήταν ο σκύλος που έφαγε έναν «Πικάσο» (ή μάλλον πολλούς) καθώς ως ο αγαπημένος σκύλος του ζωγράφου έτρωγε για παιχνίδι (!) προσχέδια αλλά και το χαρτονένιο λαγό που του είχε χαρίσει ο Πικάσο (πολλοί αναρωτιούνται σήμερα για την αξία αυτών των γευμάτων…).
• Ο Πικάσο του φερόταν σαν μέλος της οικογένειας.
• Ο Lump έχει αποτυπωθεί σε τουλάχιστον 15 έργα του.
• Ο Lump πέθανε μία εβδομάδα νωρίτερα από τον μεγάλο ζωγράφο και δεν γνωρίζουμε την αντίδραση του κηδεμόνα του για το γεγονός αυτό.

Εκατομμύρια όμως κηδεμόνες ζώων σήμερα και πάντα βιώνουν την απώλεια των κατοικιδίων τους και το φαινόμενο αυτό, αν και εκτεταμένο, δεν έχει μελετηθεί επιστημονικά σε βάθος και συστηματικά.

Ο θρήνος για τα κατοικίδια δεν είναι ένα φαινόμενο του δυτικού πολιτισμού, όπως ίσως κάποιοι θα πίστευαν. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως οι αρχαίοι Αιγύπτιοι επιδίδονταν σε θρήνο για τα κατοικίδιά τους. Αλλά και στη σύγχρονη Ιαπωνία, υπάρχουν εκατοντάδες προσκυνηματικοί χώροι όπου οι ιδιοκτήτες μπορούν να οργανώσουν τελετές για να μνημονεύσουν τα αγαπημένα τους ζώα που δεν βρίσκονται πια στη ζωή.

Ο βαθμός του δεσμού ανάμεσα στο κατοικίδιο και τον ιδιοκτήτη του καθορίζει τις ψυχικές επιπτώσεις στον ιδιοκτήτη όταν το κατοικίδιο πεθαίνει.

Οι ιδιοκτήτες τις περισσότερες φορές αντιλαμβάνονται το κατοικίδιο ως ένα φίλο ή ως μέλος της οικογένειας. Επίσης, μιλώντας με ψυχολογικούς όρους, τα ζώα πολλές φορές χρησιμοποιούνται, σε εσωτερικές οικογενειακές «τριγωνοποιήσεις» όπου δύο μέλη της οικογένειας βιώνουν ένταση, χωρίς να την εκφράζουν μεταξύ τους αλλά τουλάχιστον το ένα μέλος κατευθύνει το θυμό του στο κατοικίδιο. Τέλος, παρατηρείται ότι καθώς μια οικογένεια μικραίνει σε αριθμό (μέλη φεύγουν, μετακομίζουν κ.λπ.), η αξία του κατοικίδιου και η «θέση» του μέσα στο σπίτι ισχυροποιείται.

Ο δεσμός αυτός με το κατοικίδιο συνήθως χαρακτηρίζεται από αγάπη άνευ όρων, ασφάλεια, εμπιστοσύνη, σταθερότητα και ζεστασιά.

Πολλοί άνθρωποι έδειξαν να βιώνουν σχεδόν τον ίδιο πόνο για το κατοικίδιό τους σαν να έχαναν ένα συγγενή πρώτου βαθμού, σε βάθος 26 εβδομάδων.

Ο θάνατος του κατοικίδιού μας έχει και μια άλλη επίπτωση, ενεργοποιεί τις σκέψεις και τα συναισθήματα γύρω από το θάνατο γενικά αλλά και ειδικότερα γύρω από το δικό μας θάνατο.

Τα συναισθήματα απώλειας διαρκούν κατά μέσο όρο για 10 μήνες, ωστόσο παρατηρείται μείωση της έντασης ήδη από τον έκτο μήνα.

Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι ο θάνατος ενός κατοικίδιου – για πολλούς ιδιοκτήτες – λόγω της σύντομης διάρκειας ζωής ενός ζώου, είναι πολλές φορές και ο πρώτος θάνατος στο άμεσο περιβάλλον που βιώνουν.

Εάν η πρώτη αντίδραση απέναντι στην απώλεια είναι η άρνηση και η δεύτερη ο θυμός, πολλοί ιδιοκτήτες κατοικιδίων συνήθως στρέφουν το θυμό τους στον κτηνίατρο, ειδικά εάν έχει προηγηθεί ασθένεια του ζώου. Αφού καταπέσει ο θυμός, οι ιδιοκτήτες μπαίνουν στο πένθος για να οδηγηθούν στο τελικό στάδιο του μοντέλου που είναι η αποδοχή της απώλειας χωρίς συναισθηματικές εντάσεις.

Ένα ζήτημα όμως που ανακύπτει είναι ότι ενώ στους ανθρώπους προβλέπονται τελετουργίες και διαδικασίες κοινωνικά αποδεκτές στην απώλεια κοντινών προσώπων, με τα κατοικίδια δεν ακολουθούνται συχνά τέτοιες διαδικασίες, επιτείνοντας το τραύμα της απώλειας και καθυστερώντας την «επούλωση». Πολλοί ιδιοκτήτες ντρέπονται να πενθήσουν την απώλεια του αγαπημένου τους κατοικίδιου σε κοινωνικό επίπεδο με αποτέλεσμα το πένθος να μπαίνει στον «πάγο» και να παραγνωρίζεται.

Εάν σε κοινωνικό επίπεδο επικρατεί συχνά η φράση, “και γιατί δεν παίρνεις ένα καινούργιο σκυλάκι για να αντικαταστήσεις το παλιό;” απλά, δείχνει να μην υπάρχει χώρος για πολλούς ιδιοκτήτες να βιώσουν και να εκφράσουν ανοιχτά τα συναισθήματά τους.

Η ηλικία του ιδιοκτήτη και η διάρκεια της ιδιοκτησίας δεν παίζουν ρόλο στο πώς θα βιωθεί η απώλεια. Ωστόσο, δύο παράμετροι όπως ο θάνατος του ζώου από ατύχημα και ο θάνατος χωρίς ευθανασία, δείχνουν ότι συσχετίζονται με εντονότερα συναισθήματα γύρω από την απώλεια. Για την πρώτη παράμετρο, οι ιδιοκτήτες συχνά έχουν ενοχές ότι δεν πρόσεξαν σωστά το κατοικίδιο και εκείνο έχασε τη ζωή του σε ατύχημα, ενώ η δεύτερη παράμετρος αποδίδεται στο γεγονός ότι ο ιδιοκτήτης πιθανότατα παρακολούθησε επί μακρόν την ταλαιπωρία του ζώου εξαιτίας ασθένειας μέχρι να καταλήξει.

Για να επιστρέψουμε στον Lump, τον σκύλο που έφαγε ένα «Πικάσο», ο θάνατός του προηγήθηκε μόνο κατά μία εβδομάδα του Πικάσο, οπότε και δεν έχουμε στοιχεία για τον τρόπο που αντέδρασε για το γεγονός αυτό. Για το βαθύ όμως πένθος που βίωσε ένας σπουδαίος ποιητής -ο Λόρδος Βύρων– για το θάνατο του αγαπημένου του Μπόουσον έχουμε. Ο ποιητής παρέμεινε συντετριμμένος στο πλευρό του σκύλου του όταν εκείνος προσβλήθηκε από λύσσα και ύστερα από λίγο υπέκυψε.

Αν και η επιθυμία του Λόρδου Βύρωνα ήταν να ταφεί μαζί με το σκύλο του αυτό δεν κατέστη δυνατό. Ωστόσο το μνημείο όπου ετάφη ο Μπόουσον είναι μεγαλύτερο από αυτό του Μπάιρον!

Ο Picasso ζωγράφισε 44 μελέτες για τη σειρά του “Meninas”, από τις 17 Αυγούστου έως τις 30 Δεκεμβρίου 1957 – και ο Lump εμφανίζεται σε 15 από αυτές.

Είναι το σχέδιο στο χαμηλότερο σημείο του καμβά στις πολλαπλές επανερμηνείες του Picasso για το αριστούργημα του Velázquez “Las Meninas”. Ο Gone είναι το σιωπηλό βασιλικό κυνηγόσκυλο του πρωτότυπου. Στη θέση του στα σχέδια του Πικάσο βρίσκεται ένα λουκάνικο με τέσσερα κοντά πόδια και δύο μυτερά αυτιά.

Το όνομα “dachshund” είναι γερμανικής προέλευσης και σημαίνει κυριολεκτικά “σκυλί ασβός”. To κλασικό σκυλί Ντάτσχουντ είναι μακρύ, δυνατό και μυώδες. Τα μπροστινά πόδια του σκυλιού αυτού είναι αρκετά μεγάλα και διαμορφωμένα έτσι ώστε να το διευκολύνουν στο έντονο και δυνατό σκάψιμο. Φήμες λένε ότι ένα dachshund είχε σκάψει μια τρύπα 10 μέτρων για να πιάσει το θήραμά του. Ζώο με μεταξένια γούνα, είναι από τα πιο πεισματάρικα σκυλιά μικρού μεγέθους που αποζητούν την ανθρώπινη παρουσία. Άριστοι κυνηγοί και καταπληκτικοί στο να χώνονται παντού. Γαβγίζουν πολύ και κλαίνε όταν μένουν μόνα τους. Κατά τα άλλα είναι αξιαγάπητα και κάνουν τον άνθρωπο να γελά πολύ με τα περίεργα σκέρτσα τους και το ιδιαίτερο περπάτημά τους. Το Ντάτσχουντ είναι έξυπνο, ζωντανό και θαρραλέο, επίμονο στο έργο του και με όλες τις αισθήσεις ανεπτυγμένες.

Περισσότερο από τρεις δεκαετίες μετά το θανάτους του καλλιτέχνη που γεννήθηκε στην Ισπανία και του γερμανικής καταγωγής dachshund, ο Αμερικανός φωτορεπόρτερ David Douglas Duncan εξέδωσε το “Picasso and Lump: A Dachshund’s Odyssey” (Bulfinch Press), ένα βιβλίο 100 σελίδων με φωτογραφίες του 1957, που δείχνουν το Lump ως το κυρίαρχο σκυλί στο Villa La Californie, το αρχοντικό του Πικάσο στις Κάνες.

Ένα εντελώς πρωτότυπο βιβλίο που προσφέρει ένα ασυνήθιστα ευαίσθητο πορτρέτο του Πικάσο. Σε πολλές φωτογραφίες βλέπουμε το dachshund να παρακολουθεί γύρω από το τραπέζι κατά τη διάρκεια των γευμάτων και τον Πικάσο να το απεικονίζει σ’ ένα πιάτο από το καθημερινό σερβίτσιο. Στο τραπέζι παρευρίσκεται και η Jacqueline Roque, σύντροφος τότε και μετέπειτα σύζυγος του μεγάλου ζωγράφου.