***
Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα, στις 22 Δεκεμβρίου 1915 και εκτελέστηκε στο Γουδή στις 30 Μαρτίου 1952. Ήταν αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης κατά των Γερμανών, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και στέλεχος του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Εκτελέστηκε με την κατηγορία της κατασκοπείας. Η δίκη του, που έμεινε στην ιστορία ως «υπόθεση Μπελογιάννη» και η εκτέλεσή του έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα και προκάλεσαν διεθνείς αντιδράσεις, αποτελώντας παράδειγμα για τη σκληρότητα των μετεμφυλιακών αντικομμουνιστικών διώξεων. Έμεινε γνωστός στην Ιστορία ως «Ο Άνθρωπος με το γαρύφαλλο».
Επιμέλεια: Παναγιώτης Μήλας
«O Νίκος Μπελογιάννης και η δημοσιογράφος Έλλη Παππά ήταν στελέχη του Κ.Κ.Ε. και συνελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1950. Πριν τη σύλληψή τους, είχαν γίνει ζευγάρι και στη φυλακή (Αύγουστος του 1951) γεννήθηκε ο γιος τους Νίκος.
Στη φυλακή έμειναν στην απομόνωση μέχρι την πρώτη δίκη τους, που έγινε ένα χρόνο μετά.
Παρακολούθησα – για μια μόνο ημέρα – τη δίκη. Είχα παρακαλέσει τον αστυνομικό συντάκτη Σεβαστιανό Αρνέλο να με πάρει μαζί του και δεν θα ξεχάσω ποτέ που στο στρατοδικείο είχα συγκλονιστεί και συγκινηθεί με την αξιοπρεπή συμπεριφορά των κατηγορουμένων και κυρίως του Νίκου Μπελογιάννη…
Μετά την αναμέτρηση του Μπελογιάννη με τον διευθυντή της Αστυνομίας Ρακιτζή ακολούθησε μια ανάπαυλα της διαδικασίας. Τότε πλησίασα τους κατηγορούμενους λέγοντας στον φωτορεπόρτερ Κλεισθένη Δασκαλάκο να με τραβήξει φωτογραφία.
-«Τρελάθηκες, θα με πετάξουν έξω», μου ψιθυρίζει.
Εκείνη τη στιγμή ξαφνικά γίνεται το αναπάντεχο: Ο Νίκος Μπελογιάννης μου χαμογελάει και με ρωτάει αν είμαι δημοσιογράφος του δικαστικού ρεπορτάζ.
«Αθλητικός συντάκτης», του απαντάω.
Εκείνος τότε απλώνει το χέρι του και μου λέει:
-«Πάρε το γαρίφαλο να με θυμάσαι».
Πήρα το γαρίφαλο στο σπίτι και το έβαλα ανάμεσα στις σελίδες ενός βιβλίου… Όταν μετά πολύ καιρό το βρήκα, είχε ξεραθεί και τα φυλλαράκια του είχαν γίνει θρύψαλα…
Ο Μπελογιάννης εκτελέστηκε το ξημέρωμα της Κυριακής 30 Μαρτίου του 1952. Όχι όμως και η Έλλη Παππά, γιατί ήταν μητέρα βρέφους.
***
Το παραπάνω κείμενο είχε γράψει ο δημοσιογράφος Δημήτρης Λιμπερόπουλος και δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Εικόνες» του Αλέκου Φιλιππόπουλου, στην 35η επέτειο της εκτέλεσης του Μπελογιάννη και των συντρόφων του.
***
Στις 15 Φεβρουαρίου 1952, στο δεύτερο μέρος της πολύκροτης δίκης, ο Μπελογιάννης ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, αντικρούει όλες τις κατηγορίες περί κατασκοπείας.
Την 1η Μαρτίου, ο Νίκος Μπελογιάννης, κρατώντας ένα γαρύφαλλο όπως κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της δίκης, ακούει τον πρόεδρο του στρατοδικείου να ανακοινώνει ότι καταδικάζεται σε θάνατο μαζί με επτά συντρόφους του, τον Δημήτρη Μπάτση, τον Ηλία Αργυριάδη, τον Νίκο Καλούμενο, τον Τάκη Λαζαρίδη, τον Χαρίλαο Τουλιάτο, τον Μιλτιάδη Μπισμπιάνο και την Έλλη Ιωαννίδου.
Συγκατηγορούμενη των καταδικασθέντων ήταν και η Μαρία Καλλέργη, η ηθοποιός που τη γνωρίσαμε οι περισσότεροι ως Μαρία Φωκά. Στα πρακτικά αναφερόταν με το όνομα του τότε συζύγου της, του ηθοποιού Λυκούργου Καλλέργη.
Το Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών αποφάνθηκε ότι οι κατηγορούμενοι «εκηρύχθησαν ένοχοι». Ειδικότερα, καταδίκασε «διά ψήφων 3-2 την Καλλέργη Μαρία επί σκοπώ κατασκοπείας». Η ποινή αρχικά ήταν ισόβια κάθειρξη, αλλά αργότερα μειώθηκε σε 10 χρόνια κάθειρξη και επιβλήθηκε «αποστέρησις των πολιτικών δικαιωμάτων επί 10ετίαν».
***
Όλες οι προσπάθειες και οι διεθνείς πιέσεις για απόδοση χάριτος απέβησαν άκαρπες.
Η κυβέρνηση Νικολάου Πλαστήρα δέχθηκε περισσότερα από 250.000 τηλεγραφήματα από διάσημα και μη πρόσωπα της εποχής, που ζητούν να αποφευχθεί η εκτέλεση του Μπελογιάννη. Ανάμεσά τους ο Σαρλ ντε Γκολ, ο Πωλ Ελυάρ, ο Ζαν Κοκτώ, ο Ζαν-Πωλ Σαρτρ, ο Ναζίμ Χικμέτ και ο Τσάρλι Τσάπλιν.
Ξεχωρίζει ο Πάμπλο Πικάσσο, ο οποίος φιλοτέχνησε το διάσημο σκίτσο του [αριστερά] από τη φωτογραφία του Μπελογιάννη με το γαρίφαλο που κρατούσε ο ίδιος κατά τη διάρκεια της δίκης του.
***
Έτσι στις 30 Μαρτίου ο Βασιλικός Επίτροπος συνταγματάρχης Αθανασούλας ανακοίνωσε στους τέσσερις κατηγορούμενους ότι η αίτηση χάριτος απορρίφθηκε. Έτσι στις 4:12 π.μ., οδηγήθηκαν απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα, στο χώρο πίσω από το Νοσοκομείο «Σωτηρία» και εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού.
Τα άσχημα μαντάτα ταξιδεύουν γρήγορα μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στον Αϊ Στράτη όπου ζει εξόριστος ο κορυφαίος ποιητής του λαού μας Γιάννης Ρίτσος. Την ίδια μέρα της εκτέλεσης θα γράψει το ποίημα «Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο».
***
«Νίκος Μπελογιάννης. Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο»
Η πληγή μας μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, το ίδιο κι η πίστη μας./ Θα φέρουμε την κληρονομιά σου στους ώμους μας,/ ως την πόρτα του ήλιου, Μπελογιάννη. Καλημέρα αδέρφια μου./ Καλημέρα ήλιε / Καλημέρα κόσμε./ Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά/ πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.
[Του Γιάννη Ρίτσου]
***
Στη βασική φωτογραφία: Ο Μπελογιάννης με το γαρύφαλλο στο χέρι. Πίσω του [αριστερά] η Έλλη Ιωαννίδου – Παππά.