Η φωνή, λένε, είναι ένα μουσικό όργανο που όλοι διαθέτουμε. Υπάρχει όμως και κάποιων ανθρώπων η φωνή που μπορεί να γίνει η πιο δυνατή μορφή μαγείας. Μαγείας καλλιτεχνικής. Μια ζωντανή ωδή αφιερωμένη στην ανυπομονησία των φίλων του μουσικού δράματος. Μια τέτοια φωνή, βαθιά, δυναμική, σαν να ξέφυγε από μπαρόκ όπερα, άκουσα πρόσφατα. Και για να βεβαιωθώ πήγα και την άκουσα ξανά και ξανά. Ο Νικόλαoς Καραγκιαούρης έχει τέτοια θεατρική αύρα, πρωτότυπο λυρισμό, δραματική στόφα και αλλόκοτη ένταση που λες και γεννήθηκε για λυρική σκηνή. Όμως δεν τον παρακολούθησα στη Λυρική Σκηνή αλλά σ’ αυτούς τους αθέατους μικρούς κόσμους που λέγονται μουσικές σκηνές και κάποιες φορές φιλοξενούν υπέροχα καλλιτεχνικά ύψη. Βαρύτονος, νέος κι εντυπωσιακός, με αξιοπρόσεκτη σκηνική παρουσία και φωνητικό ταμπεραμέντο αξιοζήλευτο, ερμηνευτική άνεση και μουσικότητα, απόλυτο έλεγχο και στιβαρή τεχνική αγγίζει την καρδιά με την υποβλητική ειλικρίνεια της προσπάθειας και του ταλέντου του. Πλούσιο σκούρο ηχόχρωμα στέρεας και γεμάτης φωνής, παλέτα με χρώματα εξαιρετικής εκφραστικότητας, αξιοθαύμαστη προσαρμοστικότητα. Ο Νικόλαoς Καραγκιαούρης κέρδισε μια σημαντική υποτροφία και από το καλοκαίρι του 2012 θα βρίσκεται στην πόλη όπου, ένας από τους αγαπημένους του συνθέτες, ο Ρίχαρντ Βάγκνερ ανέγειρε το Festspielhaus. Αναρωτιέμαι, δεδομένου ότι στη χώρα μας η τέχνη ασφυκτιά και εθνικοί πυλώνες καταρρέουν, πού μπορεί να βρίσκεται ο Νικόλαoς σε μερικά χρόνια. Και θέλω να φαντάζομαι ότι θα ζει σ’ ένα μέρος στο οποίο συνωστίζονται η αρμονία, η τέχνη, η χάρη, οι αξίες. Ενδεχομένως σ’ ένα μέρος όπου ένα φιλόπονο ταλέντο αξίζει να ζει και να ανθεί. Είθε ένα τέτοιο μέρος να γίνει κάποτε η χώρα μας.
Ακολουθεί συνέντευξη.
Τη φωτογράφηση πραγματοποίησε ο Αντώνης Ψαρράς.
* Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Πάτρα αλλά έχω μακρινή καταγωγή από την Κρήτη και τη Σάμο από πλευράς πατέρα. Από την πλευρά της μητέρας μου είμαι από ένα ωραίο χωριό των Ακαρνανικών ορέων.
Τι θυμάσαι από την παιδική σου ηλικία;
* Από την παιδική μου ηλικία έχω να θυμάμαι τις διαδρομές που έκανα με το ποδήλατο ή με τα πόδια, όσα έμειναν από τα νεοκλασικά κτήρια της Πάτρας, τους φίλους μου από το σχολείο και τους ναυτoπροσκόπους, τους ήρεμους ρυθμούς της πόλης και τον καθαρό θαλασσινό αέρα (ιδιαίτερα το χειμώνα), τον αγώνα των γονιών μου να μας μεγαλώσουν (ήμασταν 4 αδέρφια) και ακόμα και σήμερα όταν περπατώ τους δρόμους που περπάτησα παιδί, θυμάμαι τα όνειρα που έκανα τότε… Κάποια ακόμα ανεκπλήρωτα…
Με τι καλλιτεχνικές επιρροές μεγάλωσες;
* Η ανάγκη να εκφραστεί καλλιτεχνικά η ψυχή του ανθρώπου δεν χρειάζεται επιρροές. Μπορώ όμως να θυμηθώ την ευαίσθητη και ποιητική φύση πολλών μελών της οικογένειάς μου. Ο πατέρας μου έχει διαβάσει άπειρα βιβλία, οι παππούδες μου χόρευαν και τραγουδούσαν (από οπερέτες μέχρι δημοτικά τραγούδια), μια θεία μου έγραφε ποιήματα, κανείς τους όμως δεν είχε μουσικές γνώσεις ούτε ασχολούνταν επαγγελματικά με τη μουσική. Σχεδόν όμως όλοι ήταν άνθρωποι με ωραία φωνή, αποκορύφωμα η θεία μου η μοναχή η οποία ψέλνει υπέροχα.
Υπήρξαν άνθρωποι που σε παρότρυναν να ακολουθήσεις το δρόμο της τέχνης και ποιοι ήταν;
* Καταρχάς υπήρχε μια σειρά στην τηλεόραση τη δεκαετία ’80-’90, “Το Μαγικό Βιολί”, που με έκανε να θέλω να μάθω μουσική, και έτσι ξεκίνησα με βιολί. Όπερα άκουγα κάθε Μεγάλη Εβδομάδα που έβαζε το τοπικό ραδιόφωνο, χωρίς να ξέρω τι ήταν και τι έλεγαν τα λόγια… Απλά καθηλωνόμουν.
Πότε ήρθες σε επαφή με το κλασικό τραγούδι;
* Όταν έγινα μέλος της πολυφωνικής Χορωδίας Πατρών. Εκεί έμαθα τι θα πει κλασικό τραγούδι. Με το που πάτησα το πόδι μου στην Αθήνα αποφάσισα να βρω δάσκαλο και να μάθω την τεχνική του κλασικού τραγουδιού. Χωρίς να το ξέρει, ένας φίλος μου μουσικός – βιολιστής με έκανε να πάρω την απόφαση να γίνω επαγγελματίας, τον ερασιτεχνισμό σε αυτό το είδος δεν θα τον δεχόμουν. «Αν δεν τα καταφέρω θα γίνω ένας καλός ακροατής και λάτρης του είδους», έλεγα στον εαυτό μου.
Ποιο ήταν οι αγαπημένοι σου δάσκαλοι και τι παρακαταθήκες σου άφησαν;
* Όλοι οι δάσκαλοι στους οποίους μαθήτευσα είναι αγαπημένοι μου, όλοι μού δώσανε κάτι για να συμπληρώσω το παζλ της δικής μου εκφραστικής ικανότητας μέσω της τεχνικής του τραγουδιού. Αυτό που θυμάμαι από όλους τους ήταν να μάθω να ακούω… Όλοι κάτι έχουν να πουν και σίγουρα κάτι καλό αποκομίζεις.
Ως παιδί θαύμαζες καλλιτέχνες της όπερας και ποιους;
* Δυστυχώς ως παιδί δεν γνώριζα κάποιον να θαυμάζω, ακόμα και τη Μαρία Κάλλας την ήξερα ως φιλενάδα του Ωνάση… Αργότερα την έμαθα, όπως και τον Λουτσιάνο Παβαρότι μέχρι και τη Ritta Streich.
Ένας καλλιτέχνης του λυρικού τραγουδιού σταματάει ποτέ να μελετάει και να εκπαιδεύεται;
* Η βασική εκπαίδευση κάποτε σταματάει, αλλά αυτό που δεν σταματάει είναι η εξέλιξη πάνω στη βασική εκπαίδευση. Ο κάθε τραγουδιστής της όπερας οφείλει να μελετά και να συντηρεί και να προσέχει το δώρο της φωνής του όπως μπορεί και έχει μάθει. Συνταγή δεν υπάρχει, ο καθένας ξέρει τι χρειάζεται η φωνή του. Μαζί με το σώμα μας μεγαλώνει και η φωνή, και οι δυνατότητες της φωνής. Ωριμάζει και αυτή με τον τρόπο που ωριμάζει και η ψυχή μας…
Ποιες πτυχές της προσωπικότητάς σου εκφράζει η λυρική μουσική;
* Η ενασχόλησή μου με την όπερα αναμφίβολα έχει επηρεάσει κάποιους τομείς στη ζωή μου, λένε ότι η μουσική εξημερώνει τα άγρια θηρία και εξαγριώνει τους μουσικούς, στην περίπτωσή μου δεν ισχύει. Γενικά είμαι ήρεμος άνθρωπος και πιστεύω ότι με επηρέασε θετικά στο πώς αντιμετωπίζω τη ζωή η ασχολία μου με τη μουσική.
Εκτός από το λυρικό τραγούδι, θα ήθελες να ασχοληθείς και με άλλα είδη μουσικής;
* Υπάρχουν πολλά είδη μουσικής και τα ακούω σχεδόν όλα, να ασχοληθώ όμως με κάποιο για πολύ καιρό εκτός της όπερας θα μου ήταν όχι δύσκολο, αλλά περίεργο. Έρχεται κάποια στιγμή στην πορεία του τραγουδιστή που πρέπει να αποφασίσει ποιος είναι ο δρόμος που θα ακολουθήσει η φωνή του, οπερατική, μιούζικαλ, λαϊκό, ελαφρό τραγούδι ή μήπως έντεχνο; Η δική μου φωνή είναι καθαρά οπερατική και γι’ αυτό όπου χρειάζεται να τραγουδάω κάποιο άλλο είδος, με τη φωνή που έχω το τραγουδάω σεβόμενος το ύφος του έργου βέβαια.
Η Ελλάδα έχει κάποιο κενό στις μουσικές σπουδές; Τι λείπει;
* Η Ελλάδα έχει μια ιδιαίτερη μουσική παράδοση, έχουμε πλούτο παραδοσιακής μουσικής και βεβαίως την εκκλησιαστική βυζαντινή μουσική. Όποιος όμως ενδιαφέρεται για ευρωπαϊκή, όπως λέγεται, μουσική παιδεία μπορεί στην Ελλάδα να λάβει κάποιες βάσεις και αν είναι τυχερός να μαθητεύσει κοντά σε καλούς δασκάλους, ώστε να τον προετοιμάσουν για το μουσικό γίγνεσθαι του υπόλοιπου κόσμου. Είναι φυσικό να έχει κενό η χώρα μας στις μουσικές σπουδές, από άποψη οργάνωσης και εγκαταστάσεων μιλάω, γιατί από ανθρώπινο δυναμικό υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι μουσικοί που από επιλογή επέστρεψαν στην Ελλάδα έπειτα από σπουδές στο εξωτερικό, και μεταλαμπαδεύουν στους νεότερους την καλλιτεχνική φλόγα.
Πρόσφατα κέρδισες μια σημαντική υποτροφία. Σκέπτεσαι να μείνεις και να κάνεις σταδιοδρομία στο εξωτερικό, δεδομένου ότι είσαι και πολύγλωσσος, προσόν απαραίτητο για τραγουδιστή όπερας;
* Είναι μεγάλη τιμή να διαγωνίζεσαι μπροστά στην Dame Gwyneth Jones και να μαθαίνεις μετά στη δουλειά σου ότι κέρδισες μια υποτροφία – σεμινάριο στο Beyreuth (Μπαϊρόιτ). Αυτό το έπαθα εγώ και είναι όντως σημαντικό. Προς το παρόν δεν σκέφτομαι τίποτα, μόνο να πάω και να αποκομίσω όσα περισσότερα μπορώ, μετά έχει ο Θεός, υγεία να έχουμε και όλα προς το συμφέρον μας έρχονται. Οσον αφορά τις πολλές γλώσσες που μιλάω, μη φανταστείτε ότι γράφω και βιβλία. Μου δόθηκε η ευκαιρία μέσω του κλασικού τραγουδιού να μελετήσω αυτές τις γλώσσες. Πιστεύω άτι η εκμάθηση κάθε γλώσσας περιλαμβάνει και τη γνώση της κουλτούρας του κάθε λαού.
Ποιους ρόλους ονειρεύεσαι;
* Οι ρόλοι που ονειρεύομαι να ερμηνεύσω πάνω στη σκηνή της όπερας είναι όποιους μου εμπιστευτούν. Δεν έχει σημασία πόσους και ποιους, αλλά πώς… Σαν ήθοποιός του μελοδράματος, το ρόλο που θα μου αναθέσουν οφείλω να τον δουλέψω τόσο φωνητικά όσο και υποκριτικά.
Η όπερα, εκτός από φωνή και μουσική, είναι κυρίως θεατρική πράξη;
* Είναι κυρίως θεατρική πράξη. Μην ξεχνάμε άτι από τη γέννησή της η όπερα ήταν η προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας τραγωδίας. Θέατρο κανονικό είναι η όπερα με απαραίτητη προϋπόθεση τη μουσική γνώση και την τεχνική του τραγουδιού. Και από αυτή τη θέση μπορώ να πω ότι οι πιο δύσκολες μουσικές φράσεις βγαίνουν ευκολότερα – φυσικότερα αν είσαι στο ύφος του ρόλου σου, ενώ αν σκέφτεσαι μόνο τεχνικά αυτές τις φράσεις ναι μεν μπορεί να είναι σωστά μουσικά – τονικά αλλά δεν θα έχει αγγιχτεί η ψυχή του θεατή από την ψυχή του ηθοποιού.
Η όπερα για τους Έλληνες θεωρείται είδος που απευθύνεται σε μια πνευματική ελίτ. Πώς μπορούμε να πάμε κόντρα σʼ αυτό το στερεότυπο;
* Έτσι λένε… αλλά εγώ δεν συμφωνώ άτι απευθύνεται μόνο στην πνευματική ελίτ. Απευθύνεται σε όλους τους ανθρώπους. Το ότι το κοινωνικό σύστημα δεν έχει δώσει ευκαιρία στον περισσότερο κόσμο να ανακαλύψει τον πλούτο που κρύβει αυτό το είδος το μαρτυρούν οι ίδιοι που όταν έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή μαγεύονται και θέλουν και άλλο… Έτσι το ψάχνουν μόνοι τους.
Η κλασική μουσική και το λυρικό τραγούδι μπορούν να γίνουν κομμάτι της καθημερινότητάς μας;
* Για μένα ναι, και είναι καθημερινότητά μου, για κάποιον που δεν ασχολείται, ή δεν του αρέσει, δεν μπορεί, όλα είναι θέμα επιλογών. Θες να ακούς κλασική μουσική; Βάλε Τρίτο Πρόγραμμα, Κανάλι της Βουλής κ.λπ. Εμείς δίνουμε το τυράκι, γύρω μας υπάρχει πολύ τυράκι, όποιος θέλει τσιμπάει…
Μια όπερα μπορεί να παρουσιαστεί με μινιμαλιστικό τρόπο;
* Γιατί να μην μπορεί, αν το αναλάβει κάποιος ταλαντούχος σκηνοθέτης ό, τι θέλει μπορεί να κάνει, και μιλάω με αποδείξεις. Έχω τραγουδήσει σε παραστάσεις από θέατρα, μέχρι δρόμους, πλατείες, παλιά εργοστάσια και αυλές. Η όπερα όμως είναι μεγαλείο, έχει φτιαχτεί με τέτοιο τρόπο ώστε να συνδυάζονται πολλές τέχνες μαζί, μουσική, θέατρο, χορός, αρχιτεκτονική, κινηματογράφος, ό, τι και να βάλεις ταιριάζει… Είναι φτιαγμένη η όπερα για θέαμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και σε ένα απλό κονσέρτο με συνοδεία ενός πιάνου δεν αποκτά τη σάρκα και τα οστά που μπορεί να πει κάποιος ότι ευχαριστήθηκε.
Παραστάσεις όπερας ανεβαίνουν συνήθως με κάπως στρυφνά, κουρασμένα και παλιομοδίτικα στοιχεία. Μήπως αυτή η προσέγγιση στερεί τη χαρά και τον αυθορμητισμό από το θεατή, κι αυτός με τη σειρά του αποφεύγει την όπερα;
* Δικαιολογίες… ακόμα και όσοι επικαλούνται αυτό το λόγο και δεν πατάνε στην όπερα, ας έρθουν να δουν έστω και την παλιομοδίτικη παρουσίαση… και αν το ψάξει κάποιος βαθύτερα σίγουρα θα βρει ομορφιά σε αυτό… Η χαρά και ο αυθορμητισμός του θεατή δεν εκδηλώνονται μόνο στην αίθουσα, αλλά και πριν και μετά το θέαμα. Σκοπός του θεάματος είναι η κάθαρση… Νομίζω ότι η όπερα το πετυχαίνει αυτό, ξεκουράζει ψυχές, προβληματίζει, ψυχαγωγεί. Υπάρχουν τελευταία δε παραστάσεις όπερας, με φρέσκιες φωνές, παρουσιασμένες με νέες ιδέες, είμαι σίγουρος ότι θα συνεχιστεί, ειδικά στην εποχή μας που ο κόσμος πιέζεται τόσο πολύ.
Παρά το δυσμενές οικονομικά κλίμα, η Εθνική Λυρική Σκηνή κατορθώνει να πετυχαίνει υψηλά ποσοστά πληρότητας, ενώ οι προβλέψεις έλεγαν το αντίθετο. Πώς το εξηγείς αυτό;
* Μα είναι φυσικό να υπάρχει κοινό όπερας σε μία πόλη 4.000.000 που να γεμίζει ένα κεντρικό θέατρο. Αν υπήρχαν παρόμοια θέατρα και σε άλλα μέρη της Ελλάδας γεμάτα θα ήταν, τα θέατρα ούτε στην Κατοχή δεν έκλεισαν, πόσω μάλλον τώρα που έχουμε ανάγκη την τέχνη.
Πώς προέκυψε η συνεργασία σoυ με το συγκρότημα των Opera Chaotique;
* Είμαστε συνεργάτες και φίλοι με τα παιδιά από παλιά, και περνάμε ωραία όταν τραγουδάμε μαζί.
Ποιες είναι οι αγαπημένες σου όπερες και ποιοι οι αγαπημένοι σου συνθέτες;
* Όλες και όλοι είναι αγαπημένοι μου. Στην κορυφή η τριάδα Μότσαρτ – Βέρντι – Βάγκνερ.
Στην εποχή μας έχουμε ανάγκη την τέχνη;
* Η τέχνη αν προσωποποιούνταν θα έλεγε πόσο έχει ανάγκη την εποχή μας και κατά συνέπεια έχουμε και εμείς ανάγκη την τέχνη. Σε τόσο δύσκολες εποχές που ζούμε δεν μπορεί παρά να υπάρξει ανεξάντλητη καλλιτεχνική δημιουργία.
Τι σε κάνει να γελάς και τι μπορεί να σου προξενήσει θλίψη;
* Είμαι μεγάλος χάχας, άσε, γελάω με το παραμικρό… Θλίψη μου προκαλούν οι άνθρωποι με χαμένη την ελπίδα. Χωρίς να φταίνε αυτοί.
Υπάρχει πολιτισμός στην καθημερινότητά μας;
* Ναι υπάρχει, είμαστε γεμάτοι πολιτισμό, ξέχειλη είναι η καθημερινότητά μας, δεν το βλέπετε;
Τι θα άλλαζες στη συμπεριφορά του γείτονά σου;
* Τίποτα απολύτως, είναι ήσυχος και διακριτικός.
Ποια είναι η σχέση σου με τα ζώα; ΄Εχεις κατοικίδιο;
* Έχω ένα γάτο, τον Βούρη (από το πατσαβούρι βγαίνει) που κυκλοφορεί έξω και έρχεται μόνο για χάδια και φαγητό.
Το cat is art ευχαριστεί τον Αντώνη Ψαρρά για τη φωτογράφηση.
