Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
Με παππού λαογράφο, θείους αρχαιολόγους, λαογράφους, ιστορικούς, με αναμνήσεις ασφυκτικά γεμάτες από αφηγήσεις θρύλων και από δραστηριότητες της υπαίθρου και της παραδοσιακής ζωής, μέσα της εντυπώνεται εξ απαλών ονύχων η λογοτεχνία και η τέχνη. Μια τέχνη αυθόρμητη, λαϊκή και ανεπιτήδευτη, έκφραση της αισθητικής παράδοσης. Μεγαλώνοντας σπουδάζει αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης. Όμως έχει κάτι που την τρώει, ένα ζουζούνι θα λέγαμε, και δεν βρίσκει ησυχία. Η Νίκη Ψυχογιού δοκιμάζει το τραγούδι, τη φωνητική, την αρχιτεκτονική, μπλέκεται με το θέατρο και τον κινηματογράφο, μέχρι που -χάρη σε ένα δυναμικό portfolio- την καλούν σε ένα πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Εκεί κατανοεί τις δυνάμεις της, ξεδιπλώνει όλη της τη δημιουργικότητα, λαμβάνει ενθάρρυνση και γρήγορα αντιλαμβάνεται την αληθινή της κλίση και αγάπη, δηλαδή τη σκηνογραφία και την ενδυματολογία. Φτάνει να δει κανείς το περήφανο κόκκινο φόρεμα που φαντάστηκε για τη βασίλισσα – τροφό (Αμαλία Μουτούση) στη «Μετατόπιση προς το Ερυθρό» ώστε να βεβαιωθεί για το αυθεντικό ταλέντο της. Ένα μεγαλειώδες σε σύλληψη κοστούμι, με μιαν αυστηρή συμμετρία κόκκινου και μαύρου και μια ουρά να σύρεται σαν δαιμονικό ερπετό, δημιουργώντας την ψευδαίσθηση της αυτόνομης κίνησης. Τα χρώματα, τα σχήματα, οι συνθέσεις της Νίκης Ψυχογιού, η αναπαράσταση του χώρου και του όγκου, αποκαλύπτουν μιαν ευαίσθητη και ιδιαίτερα ειλικρινή ματιά που ερευνά τη σημασία των κοστουμιών και του σκηνικού. Η δουλειά της ταράζει τα νερά, θέτει νέα πρότυπα, έχει τρυφερότητα στην έμπνευση, χιούμορ αλλά και έκδηλο πολιτικό τόνο. «Venison», «Pedestal», «Μετατόπιση προς το Ερυθρό», «Κάρβουνο», «Faust», πάντα η Νίκη στις παραστάσεις της παντρεύει τις εικόνες της με οπτικά απρόοπτα, χρησιμοποιεί έντονες αντιθέσεις, παράλληλους κόσμους, συγχωνεύει την ποίηση και το χρόνο, για να διαμορφώσει μιαν άλλη πραγματικότητα, στην οποία το αφαιρετικό δημιουργεί νέα θεατρική προσέγγιση. Σταθερή συνεργάτιδα του σκηνοθέτη Θάνου Παπακωνσταντίνου, προσηλώνεται στην προσοχή της λεπτομέρειας, στο μεταφορικό σχολιασμό, στην ανάδειξη της υπόθεσης. Μεριμνά για τις καθοριστικές συμπτώσεις, την εικαστικότητα, τη δραματική ατμόσφαιρα. Κυρίως την απασχολεί η ισορροπία, η συμβολική διάσταση, η ευθύτητα. Άλλοτε θρύψαλα τάξης ανακατεύονται με το χάος της σκηνής κι άλλοτε η αναστάτωση συμβαδίζει με την ευρυθμία, όπως και η φαντασία με τον ρεαλισμό. Τόσο αρμονικά, που κάθε φορά μπαίνεις στον πειρασμό να θέλεις να… κλέψεις ένα κοστούμι της ή ένα κομμάτι του σκηνικού της.
Διαβάστε τη συνέντευξη.
* Γεννήθηκα στην επαρχία. Στη γενέτειρα της μητέρας μου, τη Λιβαδειά. Ήμουν πολύ τυχερή γιατί μεγάλωσα σε πολύ όμορφο οικογενειακό περιβάλλον.
Με τι καλλιτεχνικά ερεθίσματα μεγάλωσες;
* Με τα παραμύθια της γιαγιάς Σίας και του μπαμπά μου. Μέχρι τα έξι μου χρόνια πίστευα πως η πρώτη γυναίκα του μπαμπά μου ήταν η πριγκηπέσα Ιζαμπώ με την οποία ζούσε στο Κάστρο της Γλαρέντζας μέχρι που γνώρισε τη μαμά.
Πότε, πώς και με την παρότρυνση ποίου αποφάσισες να ασχοληθείς με τις καλές τέχνες;
* Πρώτα σπούδασα αρχαιολογία και ιστορία της τέχνης, που με συγκινούσαν και συνεχίζουν να με συγκινούν ως αντικείμενο. Όμως κάτι μ’ έτρωγε μέσα μου και δεν έβρισκα ησυχία. Πότε ήταν το τραγούδι και η φωνητική, πότε ήταν η αρχιτεκτονική και το σχέδιο, πότε το θέατρο και ο κινηματογράφος που με απασχολούσαν. Τελικά αποφάσισα να δοκιμάσω τις δυνάμεις μου και έφτιαξα ένα πορτφόλιο μέσα σε δύο μήνες και πήγα να το δείξω σ’ ένα και μόνο πανεπιστήμιο του Λονδίνου που μ’ ενδιέφερε πολύ… ε και με πήραν!
Ποια είναι η θέση των εικαστικών τεχνών σε καιρούς ανατροπών;
* Κατά κύριο λόγο η τέχνη είναι μια ανάγκη, μια προσωπική ανάγκη του δημιουργού, η οποία δεν στοχεύει άμεσα σε κοινωνικές ή πολιτικές ανατροπές, αλλά σε προσωπικές ανατροπές. Είναι μέσα από τις αντιφάσεις της μια προσπάθεια κατανόησης του εαυτού πρωτίστως. Αυτό ναι μεν σημαίνει ότι η τέχνη δεν είναι εκ των προτέρων μοχλός ανατροπών σε επίπεδο κοινωνίας, αλλά σίγουρα μπορεί να πυροδοτήσει μικρές δημιουργικές ανατροπές μέσα σε κάθε έναν που τη μοιράζεται, με διαφορετικό τρόπο μάλιστα, και αυτό να οδηγήσει σταδιακά σε ανατροπές μεγαλύτερης κλίμακας.
Τι θα ήθελες να ακούς από τους θεατές των παραστάσεων για τη δουλειά σου;
* Την αλήθεια.
Τι θεωρείς αυθεντικό;
* Τα παξιμάδια της γιαγιάς μου.
Τι είναι εφήμερο και τι παντοτινό;
* Εφήμερες είναι οι απολαύσεις και παντοτινή η βλακεία.
Σε ποιες σχολές τέχνης και σε ποιους μεγάλους καλλιτέχνες έστρεψες το βλέμμα, όταν ξεκινούσες την πορεία σου στα εικαστικά;
* Στο Λονδίνο και στη Ρώμη που έζησα, τα καλλιτεχνικά ερεθίσματα υπήρξαν πολλά. Τι να πρωτοαναφέρει κανείς. Έχοντας σπουδάσει και ιστορία της τέχνης και αρχαιολογία στην Αθήνα είχα ήδη πολλή πρώτη ύλη για να εμπνευστώ.
Τι κάνει τη δουλειά ενός σκηνογράφου και ενδυματολόγου αναγνωρίσιμη;
* Πρώτον η προσωπικότητα του δημιουργού και η συνέπειά του στις καλλιτεχνικές του καταβολές και το αισθητικό του κριτήριο και δεύτερον ο σεβασμός στην ιδέα του σκηνοθέτη και η καλλιτεχνική της ανάδειξη.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου υλικό;
* Το ύφασμα.
Πώς νιώθεις όταν τελειώνεις τα σκηνικά και τα κοστούμια μιας παράστασης;
* Άγχος. Θα φερθούν καλά τα ρούχα μου στους ηθοποιούς; Θα φερθούν καλά οι ηθοποιοί στα ρούχα μου;
Ένας νέος εικαστικός καλλιτέχνης σήμερα στην Ελλάδα μπορεί να επιβιώσει από την τέχνη του;
* Δυστυχώς όχι.
Είσαι αγχωμένη ή ψύχραιμη με τη σημερινή κατάσταση;
* Επισκέπτομαι που και που νευρολόγο.
Πιστεύεις ότι το ελληνικό κοινό αγαπάει και στηρίζει τη σύγχρονη τέχνη;
* Το κοινό κάνει ό, τι μπορεί.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου αντικείμενο;
* Το κοπίδι μου.
Έχεις συνεργαστεί ξανά με τον Θάνο Παπακωνσταντίνου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
* Με πρότεινε στον Θάνο η ταλαντούχα ηθοποιός, κοινή μας φίλη και συνεργάτης Ελένη Μολέσκη.
Είστε και οι δύο νέοι και έχετε διάθεση για δημιουργία. Νιώθεις τυχερή γι’ αυτό το επαγγελματικό – καλλιτεχνικό σμίξιμο;
* Τον αγαπώ.
Πόσο χρόνο χρειάστηκε το στήσιμο του σκηνικού και πόσο χρόνο η δημιουργία του κοστουμιού της Αμαλίας Μουτούση (βασίλισσα – τροφός).
* Και τα δύο ήταν απαιτητικά. Το κοστούμι της Αμαλίας που έγινε με πολύ καλή ενέργεια, ετοιμάστηκε σε ένα μήνα. Ίσως και λίγο παραπάνω. Το στήσιμο του σκηνικού έγινε σε τρεις μέρες. Η οργάνωσή του όμως και η προετοιμασία διήρκεσαν τρεις μήνες.
Έχει σημασία να λειτουργούμε ομαδικά. Κυρίως στον καλλιτεχνικό χώρο;
* Δεν μπορούμε να λειτουργούμε ομαδικά σε όλους τους τομείς των καλών τεχνών. Το θέατρο όμως είναι ομαδική δουλειά. Κι αν η ομάδα είναι δεμένη, φαίνεται στο αποτέλεσμα.
Ένα εικαστικό έργο είναι ένα όραμα που μπορεί και να ξεπερνά τα όρια της λογικής;
* Τα όρια της δημιουργίας είναι και τα όρια της λογικής μας συνήθως.
Αντλείς από τη λαϊκή τέχνη και τι ακριβώς θεωρείς λαϊκή τέχνη;
* Η οικογένειά μου είναι μεγάλη. Ο παππούς μου ήταν λαογράφος, οι θείοι μου αρχαιολόγοι, λαογράφοι, ιστορικοί. Τα παιδικά μου χρόνια ήταν γεμάτα από τις αφηγήσεις τους και από δραστηριότητες σχετικές με έθιμα της υπαίθρου και της παραδοσιακής ζωής, επομένως έχει εντυπωθεί μέσα μου η εικόνα όλων αυτών και θεωρώ ότι έστω ασυνείδητα μερικές φορές αυτό μεταφέρεται στη δουλειά μου. Για μένα η λαϊκή τέχνη είναι η αυθόρμητη και ανεπιτήδευτη έκφραση της αισθητικής παράδοσης του τόπου μας και πάντα ανατρέχω σε αυτή στην έρευνα μου για κάθε νέα καλλιτεχνική δουλειά.
Τι τρόπο θα εύρισκες να διαφημίσεις την Ελλάδα στο εξωτερικό;
* H αλήθεια είναι πως δε θέλω να τη διαφημίσω.
Έκανες σπουδές στο Λονδίνο. Σκέπτεσαι να παραμείνεις στην Ελλάδα ή να φύγεις ξανά και να αναζητήσεις ευκαιρίες για σταδιοδρομία σε άλλη χώρα;
* Ποτέ δεν ξέρεις πώς τα φέρνει η ζωή. Ιδανικά θα ήθελα να δουλεύω έξι μήνες στην Ελλάδα και έξι στο εξωτερικό.
Με τι γελάς και τι μπορεί να σε κάνει να δακρύσεις;
* Ο Θάνος Παπακωνσταντίνου.
Αν κλείσεις τα μάτια, μπορείς να θυμηθείς έναν αγαπημένο σου στίχο;
* Blackbird singing in the dead of night
Take these broken wings and learn to fly
All your life
You were only waiting for this moment to arise
Αγαπάς τα ζώα; Έχεις κατοικίδιο;
* Λατρεύω τα ζώα. Έχω πολλές γάτες στον κήπο μου στη Λιβαδειά. Είχα και σκυλάκι αλλά πονεμένη ιστορία…
* Οι φωτογραφίες του «Pedestal» είναι της Vaia Pilafa, οι φωτογραφίες από το “Κάρβουνο” είναι του Αλέξανδρου Βηλαρά και, τέλος, οι φωτογραφίες της παράστασης «Μετατόπιση προς το Ερυθρό» είναι του πρακτορείου NDP, φωτογράφος Thomas Daskalakis.
.
