23.3 C
Athens
Πέμπτη 28 Μαρτίου 2024

Νικήτας Τσακίρογλου: Ο δρόμος της αλήθειας είναι πάντα ο πιο δύσκολος και ο πιο επίπονος…

***

Του Παναγιώτη Μήλα

Το να συνομιλείς με νέους καλλιτέχνες και με νέους δημιουργούς είναι μια μοναδική ευτυχία. Ακούς τις ιδέες τους, μαθαίνεις τα σχέδιά τους και νιώθεις πόση δύναμη διαθέτουν και πόση πίστη για να φτάσουν στον τελικό τους στόχο.

Από την άλλη μεριά, όταν έχεις απέναντί σου ένα φτασμένο καλλιτέχνη και έναν επιτυχημένο δημιουργό περιμένεις να σου μεταγγίσει σταγόνες από την πολύχρονη εμπειρία του. Αυτό θα είναι το τεράστιο κέρδος για όσους διαβάσουν αυτή τη συνέντευξη, όπως ήταν και για μένα…

Αυτή τη συγκίνηση επιδίωκα να νιώσω όταν συνομίλησα με τον κύριο Νικήτα Τσακίρογλου. Τον είχα παρακολουθήσει στο Θέατρο της Πέτρας να διδάσκει με κύρος τον Κρέοντα στην τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη». Στα παρασκήνια, όταν πήγα για να τον συγχαρώ, δεν έχασα την ευκαιρία να του ζητήσω συνέντευξη για το catisart.gr. Ευγενικά και φιλικά αποδέχθηκε την πρόταση. Μου ζήτησε μόνο να μιλήσουμε στο τηλέφωνο επειδή για λίγες ημέρες θα βρισκόταν στο σπίτι του στην Επίδαυρο μιας και η περιοδεία με την «Αντιγόνη» είχε ένα κενό τριήμερο.

Ήταν μια Κυριακή πρωί, λοιπόν, όταν του τηλεφώνησα. Τον διέκοψα από τις ασχολίες που είχε στον κήπο του. Πότιζε τις αμυγδαλιές του. Μάλλον διόλου τυχαίο αν σκεφτούμε πως η αμυγδαλιά αποτελεί σύμβολο της αναγεννημένης φύσης και της αναθέρμανσης της ελπίδας. Πριν αρχίσουμε, ήμουν σίγουρος ότι θα μου μιλούσε μόνο για τα παλιά και για τις αλησμόνητες στιγμές από τη μεγάλη θεατρική του πορεία. Λάθος εκτίμηση! Μου μίλησε όπως μιλούν οι νέοι. Αναφέρθηκε στα σχέδιά του, τις ιδέες του, τα όνειρά του και το όραμά του για το μέλλον. Μου έδειξε ότι ο δρόμος είναι ένας. Ανοιχτός και μπροστά μας… Ο Νικήτας Τσακίρογλου όμως επισημαίνει με τη σοφία του και κάτι άλλο σημαντικό: την αξία που έχουν τα κείμενα των αρχαίων μας συγγραφέων την ουσία των οποίων οφείλουν να μελετήσουν και να διδαχτούν όσοι μας κυβερνούν και όσοι θέλουν να μας κυβερνήσουν, αλλά κυρίως εμείς που έχουμε την ευθύνη της επιλογής αυτών των προσώπων.

Ένας διαφορετικός περίπατος

 Ο δρόμος αυτός ήταν και η βασική ιδέα της συνέντευξης. Όταν τον ρώτησα πού είναι το σπίτι του στην Επίδαυρο, μου απάντησε πως είναι δίπλα στο «γεφύρι του Μινωτή». Γνώριζα την πικάντικη ιστορία για αυτό το γεφύρι. Δεν έδωσα συνέχεια, πήρα όμως την αφορμή για να «στήσω» τις ερωτήσεις μου…

Παναγιώτης Μήλας: Η πρώτη λοιπόν ερώτηση είναι η λέξη «χωματόδρομος» και θα ήθελα να μου πείτε για την καταγωγή και για τους γονείς σας.

Νικήτας Τσακίρογλου: Ανήκω στην παλαιότερη γενιά, τη μεταπολεμική. Είμαι Αθηναίος πολίτης. Γεννήθηκα μέσα στους πολέμους και στα καταφύγια που είχαν δημιουργηθεί τότε στην Αθήνα. Μεγάλωσα παίζοντας με σφαίρες και με απομεινάρια από χειροβομβίδες. Έχω ακόμη στο νου μου μια εικόνα, τότε που κράταγα μια χειροβομβίδα που ήταν και χρωματιστή. Όπως θυμάμαι έτρεξε ένας θείος μου και μου την πήρε από τα χέρια. Είχα άγνοια του κινδύνου και γενικότερα των δεινών τα οποία συνέβαιναν τότε στη μοιραία Ελλάδα από τους Γερμανούς κι από όλους αυτούς τους νυν εταίρους μας. Οι γονείς μου ήταν απλοί άνθρωποι και δεν θα ήθελα να μιλήσω για όσα έκαναν. Αρκεί μόνο να πω ότι με έμαθαν να συλλογάμαι ελεύθερα. Μεγάλωσα μέσα την αντίσταση, τότε που οι περισσότεροι πολέμησαν για την απελευθέρωση της χώρας. Παράλληλα βίωσα στη συνέχεια τη φρίκη των Δεκεμβριανών και όλα τα άσχημα που συνέβησαν τότε στον τόπο μας. Δεν θα ήθελα να γίνουν ξανά σε αυτό τον τόπο, γιατί εμείς οι Έλληνες έχουμε την τάση να χωριζόμαστε σε στρατόπεδα, σε ιδέες, σε πράξεις, κάτι που επιφέρει μόνο καταστροφές. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει το ταλέντο να προδίδεται από τα έσω της, από τα σπλάχνα της.

Οι γονείς σας είχαν κάποια σχέση με το θέατρο;

* Όχι, όχι. Ήταν απλοί άνθρωποι που κατοικούσαν στην Αθήνα. Ο πατέρας μου ήταν Κωνσταντινουπολίτης που έφερε αυτό το βάρος των διωγμών. Την εποχή εκείνη που μετοίκισαν ήταν υποχρεωμένοι να πάνε οι έποικοι σε ένα συγκεκριμένο μέρος. Τους στείλανε στο Νησί των Καλαμών κι από εκεί πέρα ο πατέρας μου κατέβηκε στην Αθήνα. Ο παππούς μου ήταν μαθηματικός αλλά όταν ήρθε εδώ έπεσε σε μια απραξία και αυτό του στοίχισε τόσο ώστε να πεθάνει από κατάθλιψη. Αυτές είναι μικρές ιστορίες της Ελλάδας και το τραγικό σε αυτό τον τόπο είναι ότι δεν βάζουμε μυαλό. Δυστυχώς η Ελλάδα προδίδεται από τα έσω της, από τα σπλάχνα της.

Συνεχίζω με τη λέξη «μονοπάτι» που έχει σχέση με το ξεκίνημά σας στην εκπαίδευση.

* Δύσβατα τα μονοπάτια στον τόπο μας. Ιδιαίτερα στο χώρο της τέχνης ήταν δύσκολο να τα περπατήσει κάποιος, ο οποίος δεν προερχόταν από τζάκι με  καταβολές προγόνων. Έπρεπε μόνος του να χτιστεί μέσα από τη γνώση, μέσα από το διάβασμα, μέσα από τις πράξεις του κι από την εκτίμηση που όφειλε να αποκτήσει από τους παλαιότερους. Αυτό συνέβη με εμένα. Εγώ είμαι ευτυχής γιατί στη ζωή μου συνάντησα τον Κάρολο Κουν, τον Αλέξη Μινωτή κι άλλους σπουδαίους ανθρώπους. Τον Γιώργο τον Σεβαστίκογλου, τον Σπύρο Ευαγγελάτο ο οποίος είναι και αδερφικός μου φίλος. Μαζί του το 1973 πρωταγωνίστησα για πρώτη φορά στην Επίδαυρο, στην «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, σε μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη. Έτυχε να γνωρίσω από κοντά τον Γιώργο Σεφέρη, τον συνθέτη  Δημήτρη Τερζάκη που υπήρξε και δάσκαλός μου. Γνώρισα και τον Αιμίλιο Χουρμούζιο, αλλά ποιον να πρωτοθυμηθώ; Τότε υπήρχαν προσωπικότητες που μας άνοιγαν δρόμους για να κατευθυνθούμε σωστά στον χώρο της τέχνης. Δυστυχώς δεν ξέρω αν οι νέοι σήμερα έχουν αυτό το σηματωρό που λέω για να μπορέσουν να περπατήσουν μέσα στα σύγχρονα μονοπάτια.

Επόμενη ερώτηση είναι η λέξη «μονόδρομος». Ήθελα να μάθω αν η επαγγελματική σας επιλογή ήταν μονόδρομος.

* Ναι ήταν, επειδή όταν αποφάσισα να κάνω θέατρο από τα μικρά μου χρόνια, από τα παιδικά μου σχεδόν. Έπαιζα  σε παραστάσεις κάτω στον Κολωνό σε ένα χώρο που είχε φτιάξει ο δήμος Αθηναίων την εποχή εκείνη για να παίζουν και να βλέπουν οι νέοι άνθρωποι θέατρο. Τότε βρέθηκα εκεί και πήρα το βάπτισμα σε διάφορες παραστάσεις. Από εκεί και πέρα όλα εξελίχθηκαν όπως τα ήθελα μέχρι να δώσω στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Βγήκα με άριστα και στη συνέχεια τράβηξα το δρόμο μου κοντά στον Αλέξη Δαμιανό στο θέατρο “Πορεία”. Πήγα όμως και στο Εθνικό Θέατρο που με προσέλαβε λόγω του ότι είχα αριστεύσει. Αργότερα συνεργάστηκα και με τον Αλέκο Αλεξανδράκη και με την Αντιγόνη  Βαλάκου. Προσπαθούσα πάνω σε αυτό το μονόδρομο που λέτε να έχω κάποιους στόχους, σε ένα θέατρο που θα το εκτιμούσα και θα με εκτιμούσε. Βέβαια αυτό το είδος του θεάτρου, το θέατρο της πρόζας, πράγματι το τίμησα και με τίμησε.

Πάμε τώρα στη λέξη «τρίστρατο».

* Το τρίστρατο, βέβαια, αναφέρεται στο χώρο που βρέθηκε ο Οιδίποδας με τον πατέρα του για να μπορέσει να εξελιχθεί η ιστορία των Λαβδακιδών. Όντως εγώ έχω πολλούς δρόμους αγάπης στη ζωή μου. Έχω φτιάξει πολλούς δρόμους αγάπης. Ο βασικός είναι αυτός που έφτιαξα με τη γυναίκα μου, τη Χρυσούλα Διαβάτη. Είμαστε από παιδιά ερωτευμένοι και προχωράμε και βιώνουμε μαζί τις χαρές αλλά τις δυσκολίες της ζωής. Η Χρυσούλα είναι μια εξαίρετη ηθοποιός. Ασφαλώς δεν χρειάζεται να το πω εγώ αυτό. Το λέει ο κόσμος που έχει κερδίσει την αγάπη του. Η Χρυσούλα, σε αντίθεση με εμένα, είναι μία ηθοποιός που βρίσκεται πολύ κοντά στον κόσμο, θα λέγαμε ότι είναι ένα προϊόν του λαού μας γιατί τον εκφράζει. Από εκεί και πέρα σε άλλο δρόμο αγάπης έχω την κόρη μου, η οποία είναι συμβολαιογράφος. Φρόντισα να τη σπουδάσω νομικά. Πήγε και στο Εδιμβούργο να σπουδάσει τέχνες. Ασχολήθηκε με το κοινοτικό δίκαιο και τα συγγενικά δικαιώματα. Χαίρομαι που τη βλέπω να συνεργάζεται με κορυφαίους δικηγόρους. Σημαντικό είναι ότι έχει παντρευτεί ένα καλό νέο άνθρωπο που είναι κοντά στο χώρο της τέχνης και στην ευρύτερη οικογένεια του θεάτρου. Είναι πολύ σπουδαίος αυτός ο τρίτος δρόμος που ολοκληρώνει το τρίστρατο της αγάπης. Εδώ έχω και τα δύο εγγόνια μου:  Τον Κωνσταντή, που είναι ο μικρότερος και τη Μυρτώ. Πιστεύω ότι είναι δύο καλά παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα ζεστό περιβάλλον με πνευματικότητα και με ό, τι μπορούμε εμείς να το τροφοδοτούμε. Άλλωστε πιστεύω στην ελευθερία του ατόμου, τα παιδιά διαμορφώνουν τον χαρακτήρα τους με τη βοήθεια των γονιών αλλά και τη βοήθεια ενός περιβάλλοντος το οποίο πρέπει να το δημιουργούμε εμείς οι γονείς.

Εδώ θα ήθελα να μας πείτε κάποια ανάμνηση από την πολύχρονη πορεία σας.

* Έχω πολλές αναμνήσεις μέσα σε αυτά τα 55 – 57 χρόνια γιατί, όπως σας είπα, ξεκίνησα από πολύ μικρός, και δεν βάζω αυτά τα χρόνια. Θέλω να πω ότι οι αναμνήσεις είναι πολλές γιατί ανακατεύτηκα με όλα τα είδη του χώρου της τέχνης με τα οποία μπορεί να ασχοληθεί ένας ηθοποιός. Και στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση και στο θέατρο. Επίσης συνεργάστηκα με πάρα πολλούς ανθρώπους που προσπαθούσαν να κάνουν καλά τη δουλειά τους. Ανάλογη προσπάθεια έκανα κι εγώ, αν όμως κάτι δεν μου άρεσε το εγκατέλειπα. Αν κάτι δεν μου πήγαινε, πολλές φορές δεν το έκανα, γιατί το «δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού». Λοιπόν επέλεξα να μείνω σοφός στις επιλογές μου. Όπως σας είπα, συνεργάστηκα με τον Κουν, τον Μινωτή και το κέρδος ήταν πάρα πολύ μεγάλο από αυτούς τους ανθρώπους. Το ίδιο κέρδος όμως εισπράττω και τώρα στην «Αντιγόνη» που κάνουμε με τον Θέμη Μουμουλίδη. Έχω τη μοναδική ευκαιρία να συνεργαστώ με νέους και να πάρω από αυτούς κι εκείνοι από εμένα. Πρόκειται δηλαδή για ένα πάντρεμα γνώσης που το παλιό πρέπει να παίρνει από το καινούργιο και τανάπαλιν, γιατί μόνον έτσι μπορεί να υπάρξει συνέχεια. Αυτό είναι κάτι που λείπει σήμερα και ξέρετε αυτό το εμπνέουν οι παλαιότεροι άνθρωποι και πρέπει να το εμπνέουν γιατί δυστυχώς το έχουμε εγκαταλείψει. Εμείς οι μεγάλοι έχουμε αφήσει τα πράγματα στη μοίρα τους  κι αυτό συμβαίνει και με τον πνευματικό κόσμο γενικότερα. Δεν επιδιώξαμε να φέρουμε κοντά τους νέους ανθρώπους, δεν επιδιώξαμε να τους δείξουμε δρόμους τους οποίους εμείς παλαιότερα είχαμε ακολουθήσει.

Πώς θα σχολιάζατε τη λέξη «διασταύρωση» στη ζωή και στην τέχνη;

* Και στη ζωή και στην τέχνη πρέπει να είμαστε «βαμπίρια». Δηλαδή και να παίρνουμε και να δίνουμε.

Ας μιλήσουμε εδώ για μια άλλη «διασταύρωση» με την “Αντιγόνη” του 1970 στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, τότε που πάλι είχατε διδάξει τον Κρέοντα.

* Ήμουν πολύ μικρός τότε, 27 χρονών παιδί, μαζί με τη Θάλεια την Καλλιγά η οποία υπήρξε η Αντιγόνη της εποχής εκείνης, σε μια σκηνοθεσία του Κωστή Μιχαηλίδη, που προανέφερα. Μια παράσταση τελείως διαφορετική, σύμφωνη βέβαια με την εποχή, σε μετάφραση του Γιάννη Γρυπάρη, σε σκηνικά Γιώργου Πάτσα, κοστούμια Γιάννη Κύρου και μουσική του Γιώργου Σισιλιάνου. Στο θίασο ήταν ο Χρήστος Πάρλας (Τειρεσίας), ο Αλέκος Πέτσος (Άγγελος), ο Δημήτρης Καρέλλης (Αίμων) και η Ελευθερία Σπανού (Ισμήνη). Σημαντικοί συνεργάτες, σημαντικό αποτέλεσμα που ανέβηκε στο Θέατρο των Φιλίππων. Πρωτοποριακή παράσταση για εκείνα τα χρόνια.

Με αφορμή το «Γεφύρι του Μινωτή» ήθελα να μου πείτε δυο λόγια για τη «σύνδεση των εποχών» και λόγω της φετινής δουλειάς σας με την «Αντιγόνη».

* Λατρεύω την Επίδαυρο, πηγαίνω από 17 χρονών, πριν ακόμα γίνει πανηγύρι και τουριστικό είδος, όταν ήταν ακόμα προσκύνημα στον Ασκληπιό. Για αυτό το θέατρο ξεκινούσαν από τα πέρατα της γης. Δεν υπήρχαν τότε αυτοί οι δρόμοι. Ερχόμασταν μέσα από το Ναύπλιο για να προσεγγίσουμε την Επίδαυρο. Ήταν μια ιδιαίτερη εμπειρία και για εμάς τα παιδιά. Πρέπει να σας πω ότι ξεκίνησα τη θητεία μου στην αρχαία τραγωδία από κομπάρσος.

Όπως όλοι σχεδόν…

* Όχι και όλοι. Κυριολεκτώ: Κομπάρσος ήμουν. Τότε είχα γνωριστεί με τον σκηνοθέτη Κωστή Μιχαηλίδη, ο οποίος υπήρξε και δάσκαλός μου για ένα διάστημα. Ήμουν μαθητής στη σχολή του και με είχε πάρει στην πρώτη του παράσταση. Αν δεν κάνω λάθος, ήταν η «Ιφιγένεια εν Ταύροις», με τον Θάνο Κωτσόπουλο και την Άννα Συνοδινού. Αυτοί οι άνθρωποι που υπηρετούσαν το θέατρο στάθηκαν σηματωροί στη δουλειά μου και με οδήγησαν στο σπουδαίο και στο μεγάλο. Έτσι δημιουργούνται οι γενιές, κι έτσι δημιουργούνται και οι εποχές. Δυστυχώς θα το επαναλάβω, όχι γιατί υπήρξα ή το έκανα εγώ, εμείς είμαστε ένα κομμάτι ελάχιστο, αλλά οι γενιές οι σημερινές είναι απροστάτευτες. Εγώ δεν τα βάζω με τους νέους, αλλά με τους μεγάλους. Εμείς φταίμε, ο γονιός φταίει αν τα παιδιά του δεν βγήκαν καλά.

Αναφερόμενος στις δυσκολίες των νέων, θα ήθελα να μας πείτε αν βρεθήκατε σε κάποια «στενωπό» στη ζωή σας.

 * Όπως σας προανέφερα, δεν προέρχομαι από γενιά, αλλά αυτή την ιστορία την κρατάω για προσωπική μου γνώση γιατί δίνει μια διαφορετική διάσταση στα πράγματα. Έπειτα από πολύχρονη θητεία σε όλα τα είδη και σε όλα τα μέσα βρέθηκα στο τιμόνι του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος ως καλλιτεχνικός διευθυντής. Για εμένα ήταν ένα σημαντικό αξίωμα που μου προσέφερε αυτός ο τόπος. Μου το έδωσε ο Κώστας Καραμανλής που με τοποθέτησε σε αυτή τη θέση για να υπηρετήσω το θέατρο. Αναγκάστηκα τότε να σταματήσω την καλλιτεχνική μου δραστηριότητα. Αυτό μου είχε στερήσει χρόνια από τη ζωή μου, γιατί για εμάς η τέχνη του θεάτρου είναι ζωογόνος δύναμη. Βρέθηκα λοιπόν στη Θεσσαλονίκη για να υπηρετήσω το ΚΘΒΕ. Το ίδιο θέατρο είχα υπηρετήσει και όταν είχε διευθυντή τον Σωκράτη Καραντινό που υπήρξε καθηγητής μου και διευθυντής της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου. Ο Καραντινός λοιπόν ως διευθυντής του ΚΘΒΕ με κάλεσε να πάω επάνω και να παίξω πολύ σημαντικούς ρόλους. Ένας από αυτούς ήταν στο έργο «Το τέλος του παιχνιδιού», σε σκηνοθεσία της Χριστίνας Τσίγγου. Αργότερα στην Αθήνα το έπαιξα και με τον Αλέξη Μινωτή σε σκηνοθεσία δική του. Μια συγκλονιστική παράσταση που πιστεύω ότι έχει μείνει στη μνήμη των ανθρώπων. Για 5-6 χρόνια στο ΚΘΒΕ, νομίζω, έκανα σωστά τη δουλειά μου. Κάποια στιγμή όμως ήρθε το πέρας της θητείας μου.

«Αδιέξοδος» δρόμος βρέθηκε ποτέ μπροστά σας;

* Όχι, δεν πιστεύω. Δεν υπήρξε ποτέ. Για εμένα δεν υπήρχε σταματημός. Βέβαια πολλές φορές πικράθηκα γιατί η αγνωμοσύνη είναι και αυτή μέρος της τραγωδίας. Γι’ αυτό σας είπα ότι μέσα από την τραγωδία, μέσα από το υψηλό θέατρο που πιστεύω ότι υπηρετώ, έχω διευρύνει τις γνώσεις μου ώστε πολλά πράγματα να μη με επηρεάζουν να μη με αγγίζουν στην ψυχή μου.

Η γνώση και η μελέτη των αρχαίων ποιητών μπορεί να βοηθήσει και όσους δεν είναι ηθοποιοί;

* Μπορεί να βοηθήσει όλους εκείνους που θα το θελήσουν. Φυσικά και δεν χρειάζεται να είμαστε όλοι ηθοποιοί. Μάλιστα υπάρχει μια παρεξήγηση που φωτογραφίζεται με τον εξής διάλογο:

– Τι ξέρεις;

– Δεν ξέρω να κάνω τίποτα!

– Ε, τότε γίνε ηθοποιός…

Αποφεύγω να το σχολιάσω. Κάνω παράκαμψη. Εσείς έχετε κάνει κάποια «παράκαμψη» στη ζωή σας;

* Δεν μπορώ να το πω εγώ αυτό. Πιστεύω ότι πήγα στον ίσιο δρόμο. Ο ίσιος δρόμος της αλήθειας είναι πάντα ο πιο δύσκολος και ο πιο επίπονος… Έτσι λέει η τραγωδία. Πιστεύω ότι προσπάθησα μέσα στον ίσιο δρόμο να περπατήσω. Αν τώρα υπήρξαν λάθη δεν το ξέρω, όμως φαντάζομαι ότι θα υπήρξαν γιατί κανένας δεν είναι… άσφαλτος. Αλλά επιδίωξα πάντοτε -κι αν ακόμα έκανα λάθη- να τα διορθώνω.

Επόμενη λέξη είναι η «λεωφόρος». Τι πρέπει να κάνουν οι νέοι για να την ακολουθήσουν;

* Κάθε νέος πρέπει να βάλει από την αρχή της ζωής του στόχους που να μην τους παραβαίνει. Να δει αυτόν τον ίσιο δρόμο που βγαίνει μέσα από την αλήθεια. Την αλήθεια με τον εαυτό του. Την αλήθεια με τους συνανθρώπους του και βεβαίως την αλήθεια με τον Θεό. Εγώ πιστεύω βαθύτερα, είμαι θρησκευόμενο άτομο και πιστεύω και στον Ιησού Χριστό που σταυρώθηκε για εμάς αλλά και στην χριστιανική θρησκεία, αυτή την ελεύθερη θρησκεία, που δεν καταπιέζει τον άνθρωπο, που του αφήνει ελευθερία πνεύματος και ελευθερία ψυχής.

Χαίρομαι που το ακούω αυτό γιατί δεν είναι της μόδας να το λέει κάποιος δυνατά…

* Δεν πειράζει, εγώ σας είπα, δεν ανήκω σε αυτή την εποχή, εγώ είμαι του άλλου κόσμου.

Το λέω εγώ όμως ότι είσαστε μπροστά από την εποχή μας.

*Δεν ξέρω, δεν μπορώ να το πω εγώ. Σας είπα ότι είμαι του άλλου κόσμου. Προσπάθησα σε όλη την πορεία της ζωή μου, να μην είμαι του κόσμου αυτού, να μην παρασύρομαι από την επικαιρότητα.

Φθάσαμε στην «Εθνική Οδό». Να μου πείτε για τους στόχους που πρέπει να έχει το Εθνικό Θέατρο και για το αν πρέπει έργα σαν τη «Αντιγόνη» να παίρνουν τις βαλίτσες τους και να περνούν τα σύνορα.

* Βέβαια πρέπει να εξάγονται τέτοια έργα. Ξέρετε εμείς στον πολιτισμό μας έχουμε αυτό το μεγάλο όπλο που είναι το αρχαίο θέατρο αλλά δυστυχώς δεν το έχουμε εκτιμήσει. Αυτή την πράξη, αυτό το χάρισμα, αυτό το δώρο που μας έκαναν οι πρόγονοί μας, ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε καλές παραστάσεις. Σας το λέω εγώ που μου δόθηκε η ευκαιρία να γυρίσω μέσα από την τραγωδία και με το Εθνικό Θέατρο, κοντά στον Σπύρο Ευαγγελάτο, τα περισσότερα μέρη του κόσμου. Πήγαμε στη Ρωσία, πήγαμε στην Κίνα. Τι να σας πω δηλαδή; Δύο φορές έχω πάει στη Μόσχα, μια φορά με τον «Προμηθέα Δεσμώτη», που τον έκανε ο Μινωτής και μια φορά με τον «Ορέστη», μια παράσταση του Γιώργου Σεβαστίκογλου, που την παίξαμε στο Δημοτικό Θέατρο της Μόσχας. Θέλω να πω ότι έχουμε μια πολύ μεγάλη περιουσία που δεν την έχουμε εκτιμήσει. Θέλω να πιστεύω ότι, μιας και μπήκαμε στην τροχιά του τουρισμού τώρα, θα μας αναγκάσει να κοιτάξουμε αυτό το είδος, ακόμα και μέσα από αυτή τη σκοπιά. Αρκεί να υπάρξει ο απαραίτητος σεβασμός, όπως τότε με τις πρώτες εξόδους του Εθνικού και του Θεάτρου Τέχνης. Ασφαλώς και δεν πρέπει να το μεταφέρουμε ως μουσειακό είδος, γιατί είμαστε πολύ φτωχοί στη γνώση μας για το πώς υπήρξε το θέατρο τότε. Γι’ αυτό καλό είναι να δούμε τα πράγματα έξω από μεταμοντερνισμούς, έξω από υπερφίαλα πράγματα, αλλά σκύβοντας για να ανακαλύψουμε το βάθος και τα νοήματα αυτών των σπουδαίων και ανεπανάληπτων έργων που μας χάρισαν ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ο Αριστοφάνης κι όλοι οι άλλοι μεγάλοι  πρόγονοί μας.

Κλείνοντας ας έρθουμε τώρα στη φετινή Αντιγόνη και στον σημερινό Κρέοντα.

* Είναι μια καλή μετάφραση, μιας νέας κοπέλας, φιλολόγου, της Παναγιώτας Πανταζή που νομίζω ότι πέτυχε απόλυτα στην αποστολή της.

Λέει λοιπόν ο Κρέων: «Όποιος έχει την απόλυτη ευθύνη για το κράτος, οφείλει να παίρνει πάντα τις βέλτιστες αποφάσεις. Εκείνος που από φόβο σιωπά και δεν πράττει, είναι χείριστος κυβερνήτης».

* Είναι καλά μαθήματα αυτά και για τους σημερινούς ηγέτες μας. Καλό είναι να προσέλθουν κάποια στιγμή να δουν πού παίζεται η παράσταση και δεν είναι ανάγκη με τυμπανοκρουσίες και με προαναγγελίες υποδοχής για τον κόσμο. Να έρθουν σεμνά και ταπεινά όπως είναι και η παράστασή μας, να τη δουν και  να εισπράξουν κάποιες σκέψεις που έχει κάνει ο Σοφοκλής γύρω από την εξουσία, απευθυνόμενος τότε, όπως γνωρίζουμε, στον φίλο του τον Περικλή για να του πει: Πρόσεξε μην υπερβείς και γίνεις μισαλλόδοξος, στάσου δίπλα στο λαό σου, δίπλα στους ανθρώπους σου, μην ξεφεύγεις από τα ανθρώπινα γιατί αυτό θα το πληρώσεις.

Μια άλλη φράση: «Αν τρέφω αντάρτες μέσα στο ίδιο μου το σπίτι, φαντάσου τι θα κάνουν οι απ’ έξω. Βλέπεις, μόνον όταν κυβερνάς σωστά το σπιτικό σου θα αναγνωρίσει και ο πολίτης ότι είσαι δίκαιος».

* Βεβαίως, γιατί εδώ ο Κρέοντας έχει την ατυχία η επανάσταση να προέρχεται μέσα από το ίδιο του το σπίτι, μέσα από τα ίδια του τα σπλάχνα, δεν το πιστεύει, δεν μπορούσε να το δει αυτό, δεν μπορούσε να το φανταστεί αυτό, ότι δηλαδή θα υπάρχει αντίσταση και  αντίδραση μέσα από το ίδιο του το σπίτι. Η Αντιγόνη είναι σχεδόν παιδί του, μιας και ο πατέρας και η μητέρα της δεν ζουν και η Ισμήνη και η Αντιγόνη είναι παιδιά του πια, όπως κι ο Αίμωνας ο οποίος είναι αρραβωνιασμένος με την Αντιγόνη. Κι αυτή η γενιά επαναστατεί και προσπαθεί να βάλει σε σωστό δρόμο τον Κρέοντα. Όπως του λένε αυτά τα παιδιά: Δες τι λέει ο λαός, άνοιξε τα αφτιά σου, άνοιξε το μυαλό σου για να ακούσεις αυτά που συμβαίνουν στη χώρα σου, στην πόλη σου γιατί θα πας από το κακό, στο κακό.

Συνεχίζοντας λέει: «Όποιον η πολιτεία ανέδειξε στην εξουσία εκείνον πρέπει να υπακούμε και στα ασήμαντα, και στα δίκαια, και στα αντίθετα. Σε όλα».

* Αυτό είναι φυσικό γιατί εκεί, όταν το λέει αυτό, εκφράζει το μέτρο. Γιατί λέει και στα δίκαια και στα άδικα. Αυτό όμως δεν γίνεται, δεν μπορεί να γίνει, δεν πρέπει να το πει, δηλαδή ούτε καν έπρεπε να το εκστομίσει, και το λέει και στο γιο του αυτό. Ωραίο δίδαγμα δίνει. Το πρόβλημα όμως είναι ότι έχει χάσει την επαφή του κι αυτό νομίζω είναι το έργο: Όταν χάσεις τη λογική σου παραφέρεσαι, υπερβαίνεις τα εσκαμμένα που λέμε.

Προσθέτει ο Κρέων: «Χειρότερο κακό από την αναρχία δεν υπάρχει. Η αναρχία αφανίζει πολιτείες, γκρεμίζει σπίτια».

* Κατ’ αυτόν βέβαια. Οπωσδήποτε ένα ευνομούμενο κράτος πάντα πρέπει να υπάρχει. Γενικώς όμως δεν έχει άδικο ο Κρέοντας σε όλα αυτά που λέει. Δεν κάνει τίποτα άλλο από το να βάζει σε ισχύ κάποιους νόμους που υπήρχαν. Αυτοί όμως οι νόμοι έχουν μέσα τους και τον άνθρωπο, όπως και δικοί μας νόμοι. Δεν μπορείς να αγνοήσεις τον άνθρωπο, κι εκεί είναι νομίζω το μεγάλο λάθος, δηλαδή οι άγραφτοι και γραπτοί νόμοι κάποια στιγμή πρέπει να «παντρεύονται». Ο ένας νόμος να επηρεάζει τον άλλον, ο σωστός δικαστής νομίζω ότι έτσι πρέπει να παίρνει κάποιες δύσκολες αποφάσεις. Δεν μπορεί να προχωράει μόνο με το γράμμα του νόμου. Βεβαίως αυτό προέχει, αλλά από εκεί και πέρα νομίζω δεν μπορεί να αγνοείται ο άνθρωπος.

Και τελειώνουμε με τη φράση που λέει ο Κρέοντας στον Τειρεσία: «Να ξέρεις γερο-Τειρεσία, πέφτουν και οι πιο επιτήδειοι, και πέφτουν πολύ άσχημα όταν τα αισχρά τους κίνητρα ντύνουν με ωραία λόγια για λίγο κέρδος».

* Έτσι ακριβώς γιατί ο Κρέοντας πιστεύει ότι η Εκκλησία του Δήμου, την οποία εκφράζει ο Τειρεσίας, έχει πουληθεί για 30 αργύρια που έλεγε κι ο Χριστός. Εδώ πέρα ο Κρέοντας βλέπει παντού γύρω του εχθρούς και υποψιάζεται παντού ανθρώπους οι οποίοι εξαγοράζονται στο δικό του διεφθαρμένο κράτος. Πολλές φορές και σε εμάς συνέβη το ίδιο. Βγήκαν δηλαδή έξω από το δικό μας το κράτος, κάποιοι αρχηγοί μας, κάποιοι υπεύθυνοι άνθρωποι τους οποίους εμείς εκλέξαμε και μας αποκάλεσαν διεφθαρμένους. Λοιπόν το κράτος εξαρτάται πώς το βλέπεις εσύ, κι αν βλέπεις διεφθαρμένους πρέπει να έχεις τη γνώση της διαφθοράς και πώς θα την καταπολεμήσεις. Μας δίνεται μια ευκαιρία λοιπόν γι’ αυτό και θέλω να πω ότι αυτά τα έργα πρέπει να καθίσουμε να τα σκεφτούμε, να τα μελετήσουμε και να τα αναλύσουμε. Μόνον έτσι θα καταλάβουμε περισσότερα πράγματα από αυτά τα νοήματα που εκφράζονται μέσα από αυτό το κείμενο. Κυρίως πρέπει να τα μελετήσουν και να διδαχτούν όσοι μας κυβερνούν, και όσοι θέλουν να μας κυβερνήσουν,  αλλά κυρίως εμείς που έχουμε την ευθύνη της επιλογής αυτών των προσώπων.

Κύριε Τσακίρογλου σας ευχαριστώ θερμά για αυτή τη βόλτα στους δρόμους της ζωής σας.

* Κι εγώ σας ευχαριστώ και σας θυμίζω ότι ο ίσιος δρόμος της αλήθειας είναι πάντα ο πιο δύσκολος και ο πιο επίπονος…

• Η φωτογράφηση έγινε στο ανοιχτό θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη» στα Βριλήσσια, την ώρα που οι ηθοποιοί έκαναν την προετοιμασία τους για την «Αντιγόνη» η οποία συνεχίζει την περιοδεία της σε όλη της Ελλάδα, σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη.

***

Πρώτη ανάρτηση στις 28 Ιουλίου 2015.

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -