Του Παναγιώτη Μήλα
10 Αυγούστου 1788. Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ ολοκληρώνει τη Συμφωνία αρ. 41, γνωστή και ως «Του Διός». Είναι στα 32 του.
Η Μικρή νυχτερινή μουσική (ολοκληρώθηκε στις 10 Αυγούστου 1787), ο Μαγικός αυλός, ο Λεύκιος Σύλλας, η θρυλική Συμφωνία Νο 40, Βαστιανός και Βαστιανή, Απόλλων και Υάκινθος, το Κονσέρτο για φλάουτο, η Σονάτα Νο 12 για πιάνο, ο Δον Τζοβάνι, οι Γάμοι του Φίγκαρο, ο Ιδομενέας, η Απαγωγή από το σεράι.
Αυτά και άλλα τόσα ήταν άγνωστες λέξεις για ένα παιδί που μεγαλώνει στα μέσα της δεκαετίας του ’50, τότε που τα ραδιόφωνα ήταν είδος εν ανεπαρκεία και η κλασική μουσική μόνο για ελάχιστους. Η ψυχαγωγία για τα μικρά παιδιά περιοριζόταν σε κάποιες σπάνιες εξόδους στον κινηματογράφο «Σινεάκ» (στο υπόγειο του σημερινού θεάτρου «Ρεξ») όπου οι «Χονδρός και Λιγνός», το «Τρίο Στούτζες» και ο Μίκι Μάους με την παρέα του είχαν τον πρώτο λόγο.
Για προσιτό ποιοτικό διάβασμα υπήρχε «Η εφημεριδούλα της θείας Λένας», της θρυλικής Αντιγόνης Μεταξά. Έτερον ουδέν. Τότε βρέθηκε, από το πουθενά, μια παράσταση για παιδιά και… οδηγηθήκαμε να την παρακολουθήσουμε ύστερα από πρωτοβουλία του Δήμου της Αθήνας και των υπευθύνων της Παιδικής Χαράς του Νέου Κόσμου που υπάρχει μέχρι και σήμερα στη γωνία Καλλιρρόης και Μεναίχμου.
Πήγαμε λοιπόν στο Θέατρο Κυβέλης, στην πλατεία Συντάγματος. Στην αρχή της οδού Μητροπόλεως, λίγο πριν από τη γωνία με την οδό Φιλελλήνων. Εκεί είχε ανεβεί το έργο «Τα παιδικά χρόνια του Μότσαρτ» με πρωταγωνιστή το παιδί – θαύμα, όπως έλεγαν τότε, τον Νίκο Πιλάβιο, τον μετέπειτα πολυαγαπημένο τηλεοπτικό «Παραμυθά».
Στα «Παιδικά χρόνια του Μότσαρτ» είχα την ευκαιρία, για πρώτη φορά, να ακούσω μερικά από τα μεγάλα έργα του συνθέτη. Έργα που μέχρι και σήμερα, όταν τα ακούω, μου προσφέρουν γαλήνη ψυχής και πνεύματος. Η παράσταση αυτή άνοιξε νέους ορίζοντες στη μετέπειτα πορεία μου επειδή με έφερε κοντά στον άγνωστο -για μένα- μέχρι τότε κόσμο της κλασικής μουσικής.
***
Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ γεννήθηκε στο Σάλτσμπουργκ, στις 27 Ιανουαρίου 1756 και πέθανε στη Βιέννη, στις 5 Δεκεμβρίου 1791. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες κλασικής μουσικής.
Συνέθεσε περισσότερα από 600 έργα, μουσική δωματίου, συμφωνική και εκκλησιαστική μουσική, καθώς και μικρότερες συνθέσεις: παραλλαγές, φαντασίες, σονάτες, άριες κ.α.
Ήταν γιος του Γιόχαν Γκέοργκ Λέοπολντ Μότσαρτ και της Άννα Μαρία Βαλμπούργκα Περτλ, γεννημένος στην οδό Getreidegasse, στον αριθμό 9, στο Σάλτσμπουργκ, την πρωτεύουσα της Αρχιεπισκοπής του Σάλτσμπουργκ στη σημερινή Αυστρία, τότε Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το μόνο από τα αδέλφια του που επέζησε της παιδικής του ηλικίας ήταν η μεγαλύτερη αδελφή του, Μαρία Άννα (1751-1829), η οποία είχε το ψευδώνυμο «Ναννέρλ». Υπήρξε και εκείνη μουσικός, ενώ βέβαιη θεωρείται η συμβολή της στο να εμπνεύσει στον αδελφό της το ενδιαφέρον για τη μουσική.
Στην ηλικία των πέντε ετών, συνέθετε ήδη μικρά κομμάτια, τα οποία έπαιζε στον πατέρα του, ο οποίος τα κατέγραφε. Αυτά τα πρώτα κομμάτια, καταγράφηκαν στο μουσικό βιβλίο Nannerl Notenbuch. Οι δεξιότητες του νεαρού Μότσαρτ υπήρξαν μοναδικές. Εκτός από την εξαιρετική τεχνική του στο πιάνο, στο όργανο και στο βιολί, είχε την ικανότητα να αποστηθίζει πληθώρα συνθέσεων με φαινομενική ευκολία, ενώ αξιοσημείωτη ήταν επίσης η ικανότητά του να αυτοσχεδιάζει πάνω σε ένα μουσικό θέμα χωρίς προετοιμασία. Ο βιογράφος Μέηναρντ Σόλομον σημειώνει πως ο πατέρας του Μότσαρτ ήταν ένας αφοσιωμένος δάσκαλος για τα παιδιά του και κατά παράδοξο τρόπο η αυταρχική στάση του παρακινούσε τον Μότσαρτ να προχωρά παραπέρα από ό,τι του δίδασκε ο πατέρας του. Η πρώτη σύνθεση, γεμάτη μουντζούρες από μελάνι, και οι πρώτες του προσπάθειες με το βιολί αποτέλεσαν δική του πρωτοβουλία και εξέπληξαν τον πατέρα του.
Ήδη σε ηλικία έξι ετών, κατέγραφε ο ίδιος τις συνθέσεις του. Ο πατέρας του εγκατέλειψε τελικά τη σύνθεση όταν έγινε εμφανές το μουσικό ταλέντο του γιου του ο οποίος παρουσιάστηκε στο κοινό, μαζί με την αδελφή του Μαρία Άννα, σαν ένα «παιδί θαύμα», για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 1761 στο πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ.
Το πρώτο ταξίδι για συναυλίες του νεαρού Μότσαρτ τον οδήγησε τον Ιανουάριο 1762 στο Μόναχο, ενώ ταξίδεψε από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο του 1762 μέσω Πάσαου και Λιντς στη Βιέννη. Εκεί έπαιξε μπροστά στην αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία, ανακοινώνοντας μάλιστα πως θα παντρευόταν την αρχιδούκισσα Μαρία Αντουανέτα, μετέπειτα βασίλισσα της Γαλλίας. Η αυτοκράτειρα του χάρισε ένα παιδικό κοστούμι. Από εκεί και πέρα συνέχισε το ταξίδι στη δόξα και στην αιωνιότητα.
***
Στη βασική φωτογραφία ο Νίκος Πιλάβιος ως Μότσαρτ, στο «Θέατρο Κυβέλης» πρωταγωνιστής στο έργο «Τα παιδικά χρόνια του Μότσαρτ» το 1954 – 1955. Όλες οι φωτογραφίες με τον Νίκο Πιλάβιο ανήκουν στο δικό του blog με τον τίτλο «Ο Παραμυθάς και άλλες ιστορίες».
***
[*] Η “Βασίλισσα του χιονιού” του Άντερσεν ανέβηκε τον χειμώνα 1951 – 1952 από τον παιδικό θίασο της Κατερίνας Ανδρεάδη με τον τίτλο “Νεράιδα του χιονιού”. Σκηνοθέτης ήταν ο Τάκης Μουζενίδης. Διασκευαστής: Κωστής Βελμύρας, Σκηνικά – κοστούμια: Μάριος Αγγελόπουλος, Χορογράφος: Ραλλού Μάνου. Εκτός από το Νίκο Πιλάβιο και την Λίντα Πρωτοψάλτη [όπως την έγραφε το πρόγραμμα], έπαιζαν επίσης οι ηθοποιοί, μικροί και μεγάλοι, νέοι και παλιοί. Ήταν οι εξής: Καίτη Γώγου, Εύα Ευαγγελίδη, Ολυμπία Παπαδούκα, Μίτση Κωνσταντάρου, Ντόρα Βολωνάκη, Μπάμπης Κατσούλης, Μπεμπέλα Κοντάρη, Χριστίνα Παυλάκη, Κώστας Οικονομίδης, Τζένυ Συρίγου, Άλκη Ζέη, Κούλα Αγαγιώτου, Λάλια Λασκαρίδου, Ρένα Μάργαρη, Βασιλική Μαριδιώτου, Ιωάννα Καγκδή, Φούλη Ιακωβίδου, Βίκτωρ Παγουλάτος, Αντωνία Καψαλάκη, Σοφία Χαρίτου, Φλώρα Γεωργίου, Μπούλη Ελευθεράτου, Εριφύλη Λάλου, Λιάνα Λιάπη, Μαρία Σβολοπούλου, Μπέλα Σουίφτ, Ντόρα Τσάτσου.
