16.4 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Μια Καναδέζα σε ελληνικό νησί και μια κατσικούλα με το όνομα Φλόρα στην Κυψέλη…

Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου

Η Άλις Μονρό ανήκει στο στενό κύκλο των πιο αγαπημένων μου συγγραφέων. Ανυπομονώ για κάθε της καινούργιο βιβλίο. Με λαχτάρα και ενθουσιασμό «ρουφάω» τα διηγήματά της. Ασφαλώς δεν είμαι η μόνη. Χιλιάδες ή και εκατομμύρια αναγνώστες ανά τον κόσμο τη διαβάζουν με πάθος. Ανάμεσα σε αυτούς και μια Ελληνίδα σκηνοθέτις, που έκανε την αγάπη της για τη λογοτεχνία της Μονρό πράξη, υλοποιώντας πολυετείς αναγνώσεις. Διασκεύασε ένα διήγημά της και το ανέβασε στη θεατρική σκηνή. Και μάλιστα με έναν ιδιαίτερα γοητευτικό τρόπο.

Το Μάρτιο στο θέατρο ΜΠΙΠ στην Κυψέλη, λίγα μόλις βήματα από το Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας – Β’ Σκηνή, όπου πέρσι η Μαριτίνα Πάσσαρη με τους συνεργάτες της είχε παρουσιάσει την «Παράλειψη της οικογένειας Κόλεμαν» του Αργεντίνου Κλαούντιο Τολκατσίρ, στον ίδιο δρόμο με το Θέατρο της οδού Κυκλάδων, παρουσίασε την καινούργια της παράσταση με το μακροσκελή τίτλο «Ο Καναδάς είναι ένα συναίσθημα που δε μοιάζει με καλοκαίρι σε ελληνικό νησί».

Πρόκειται για μια παράσταση με τρεις ηθοποιούς και μια κατσικούλα, τη Φλόρα, που διαποτίζεται από τη μυστηριακή ατμόσφαιρα ενός διηγήματος της Άλις Μονρό, ενός ποιήματος του Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ, ενός τραγουδιού των Μπιτλς κι ενός σχεδίου του Πικάσο. Να σημειώσουμε πως ο μεγάλος Ισπανός ζωγράφος είχε φιλοτεχνήσει σε πολλά έργα του το συμπαθές τετράποδο.

Η Μαριτίνα Πάσσαρη εμπνεύστηκε από τον γυναικείο κόσμο της βραβευμένης με Νόμπελ το 2013 Καναδής συγγραφέως -την αποκαλούν Τσέχοφ του Καναδά- Άλις Μονρό και τον εμπλούτισε με την ευαισθησία των πρελούδιων του ρομαντικού Άγγλου ποιητή Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ, την ποπ κουλτούρα της μπάντας που άλλαξε μια για πάντα τη μουσική και την καλλιτεχνική ελευθερία του 20ου αιώνα όπως την εκπροσωπεί ο Πάμπλο Πικάσο.

 

Η φιλία και ο έρωτας

Όταν ο τόσο ανυπόμονος κόσμος μας μάς αποξενώνει από το καλύτερο κομμάτι του εαυτού μας, μας χειραγωγεί με τις απαιτήσεις του και μας κουράζει με τις εύκολες απολαύσεις του, πόσο ευεργετικό, πόσο γλυκό είναι ένα έργο τέχνης με βασικό θέμα τη φιλία και τον έρωτα, με πρωταρχικό δίλημμα την αναζήτηση της ελευθερίας ή της ευτυχίας!

Η αφήγηση της παράστασης έχει κάτι από τα μυστικά του σινεμά, της ποίησης τη μαγεία και μοιάζει με κορδέλα που ξεδιπλώνεται ή με ποταμό που ρέει. Ένα νεαρό ζευγάρι προσπαθεί να τα βγάλει πέρα σε μια λασπωμένη φάρμα στην εξοχή του Καναδά και μια καλλιεργημένη ώριμη γειτόνισσά τους, που έχασε πρόσφατα τον ποιητή σύζυγό της, επιστρέφει από ένα παρηγορητικό ταξίδι στην Ελλάδα.

Η νεαρή γυναίκα διαχειρίζεται μαζί με τον σύντροφό της τον ιππικό όμιλο της περιοχής, όμως η σχέση τους, όπως και η επιχείρησή τους, δεν πηγαίνει καλά. Η γυναίκα αποφασίζει με τη βοήθεια της μεσήλικης γειτόνισσάς της, που προσφέρεται να τη στηρίξει, να δραπετεύσει και να κάνει ένα νέο ξεκίνημα ενώ μεταξύ των δύο γυναικών δημιουργείται μια ιδιαίτερη σχέση.

Το ελληνικό θερμό καλοκαίρι και η βροχή, η αγροτική ζωή και η ποίηση, οι λαϊκές μπαλάντες και η ποπ μουσική, η ανδρική σιγουριά και η γυναικεία αμφιβολία, η ωριμότητα και η νεανική ορμή δημιουργούν τον καμβά των συναισθημάτων.

Οι αντιθέσεις μεταξύ των ηρώων -της Κάρλα, του Κλαρκ και της Σίλβια- είναι όλων των ειδών, φύλου, ηλικίας, εκπαίδευσης, ταξικής προέλευσης. Όμως οι σχέσεις δεν ακολουθούν την πεπατημένη οδό, είναι πιο ρευστές και διφορούμενες.

Τελικά ποιο συναίσθημα είναι ο «Καναδάς» και ποιο το «καλοκαίρι σε ελληνικό νησί»; Ποια συναισθήματα κυριεύουν την ώριμη υποστηρικτική κυρία και τι ζητά η ανασφαλής και αναποφάσιστη νεαρή; Πόσο ειλικρινής είναι ο άνδρας της ιστορίας; Ποια είναι η συμβολική σχέση της Φλόρα με το ζευγάρι και ειδικά με την Κάρλα;

Η αγάπη και η προδοσία

Η Άλις Μονρό εστιάζει, όπως και σε όλα της τα έργα, στη δύναμη της αγάπης και στην προδοσία, καθώς και στις χαμένες ευκαιρίες. Ένα απλοϊκό κορίτσι από το αγροτικό Οντάριο προσπαθεί να φτιάξει τη ζωή του και παλεύει με τις επιθυμίες, τις απώλειες, τους αποχωρισμούς, ζυγίζοντας διαρκώς τον εαυτό του ανάμεσα στην ελπίδα και την απογοήτευση. Ζει σε ένα αγρόκτημα με άλογα, αναζητά την κατσικούλα της που έχει χαθεί, ενώ με τη βοήθεια της ωριμότερης και πιο ευκατάστατης γειτόνισσας επιχειρεί να αποδράσει από την κηδεμονία του χειριστικού συζύγου της.

Ειδικά για τους Έλληνες αναγνώστες οφείλουμε να τονίσουμε ότι το είδος του διηγήματος που διακονεί η Μονρό δεν έχει και μεγάλη σχέση με το ελληνικό διήγημα. Κάποια κείμενά της κάλλιστα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν νουβέλες ή γιατί όχι και μικρά μυθιστορήματα.

Η συγγραφέας τρέφει αδυναμία στις ζωές αδικημένων από τη μοίρα γυναικών, που έδωσαν και δίνουν τον αγώνα της επιβίωσης γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα ηττηθούν. Σπάνια κάποιο κορίτσι θα αποφύγει τη «συνθηκολόγηση» και θα πετάξει μακριά από τον ασφυκτικό κοινωνικό περίγυρό του.

Με σαφήνεια και αμεσότητα σύνθετα γεγονότα και συναισθήματα μετατρέπονται σε ιστορίες που ρίχνουν φως στους απρόβλεπτους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προσαρμόζουν τη ζωή τους και συχνά καταφέρνουν να ξεπεράσουν ακόμα και τραγικά γεγονότα.

Οι ήρωες της Alice Munro είναι άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, με τις αδυναμίες και τις εμμονές τους, με τα πάθη τους και τα λάθη τους, εντελώς ανθρώπινοι. Οι περισσότερες ιστορίες της διαδραματίζονται στο Οντάριο του Καναδά, αλλά δεν παύουν να είναι απόλυτα οικουμενικές. Η Μονρό χρησιμοποιεί πολλές φορές ιστορίες νέων ή μεγαλύτερων γυναικών και ξετυλίγει το κουβάρι της προσωπικότητάς τους και της αποδοχής του εαυτού τους μέσα σε μια κοινωνία μιας μικρής πόλης, με αριστοτεχνικό τρόπο.

Η “Απόδραση”

Στην «Απόδραση», το διήγημα στο οποίο βασίστηκε η παράσταση, μια στιγμή μπορεί να αλλάζει μια ζωή για πάντα. Μια απρόβλεπτη συνάντηση, μια απόφαση που δεν πάρθηκε, μια απλή ανατροπή της μοίρας.

Φωτισμένες από την ευαισθησία, τη διορατικότητα και την απαράμιλλη σκηνοθετική δεινότητα της Μαριτίνας Πάσσαρη, οι μικρές ζωές των συνηθισμένων αυτών ανθρώπων, στο επαρχιακό σκηνικό γύρω από τις λίμνες και τα ρυάκια του Οντάριο και με τον απόηχο του τρένου της απόδρασης σχεδόν σταθερά στο βάθος, σαν μουσική υπόκρουση, αιφνιδιάζουν με την απρόσμενη, παράξενη, ενίοτε επικίνδυνη τροπή τους.

Η περιπλοκότητα των γεγονότων -τα γεγονότα μέσα στα γεγονότα- μοιάζει απλώς να μην έχει τέλος. Τίποτα δεν είναι εύκολο, τίποτα δεν είναι απλό, τίποτα δεν είναι κοινότοπο και τίποτα προβλέψιμο.

Πικάσο, Κατσίκα

Μέσα σε ένα απέριττο σκηνικό (Ολυμπία Σιδερίδου) που ευφυώς χωρίζει τη σκηνή σε δύο κατοικίες, αυτή του ζευγαριού και αυτή της χήρας του διάσημου ποιητή, με τη σκάλα και το πατάρι του θεάτρου να αξιοποιούνται δημιουργικά, η παράσταση που παρακολουθήσαμε ήταν αστεία αλλά και τραγική, ατμοσφαιρική και αιχμηρή.

Καθαρή και πολυσύνθετη ταυτόχρονα, διεισδυτική, καθώς εισχωρούσε στην ψυχολογία των ανθρώπων, ανατρεπτική κάτω από την επιφάνεια συνηθισμένων καταστάσεων, αποκαλυπτική στην περιγραφή των πραγμάτων, η σκηνοθέτις σκιαγράφησε τις διαφορετικές παραμέτρους της αγάπης.

Καθώς παρακολουθεί την παράσταση, ο θεατής μπαίνει σε μια κατάσταση ήρεμου στοχασμού, όπου μπορεί να σκεφτεί και τη δική του ζωή. Τις επιλογές του, ό,τι τόλμησε να κάνει και ό,τι δεν έπραξε από λιποψυχία, τις προοπτικές της ζωής. Αποδίδει σε έναν απολύτως φανταστικό ήρωα τον ευλαβικό σεβασμό και το ήρεμο, βαθύ ενδιαφέρον που αποδίδει στον εαυτό του, στις καλύτερες και στις χειρότερες στιγμές του, που οφείλει να τις αποδεκτεί.

Ο “Καναδάς…” ως ιδέα είχε προκύψει στο Pocket Festival, στο χώρο του Poems n’ Crimes, το 2017, όπου η Μαριτίνα Πάσσαρη είχε παρουσιάσει το work in progress «Φλόρα» της Άλις Μονρό με τους Αντιγόνη Δούμου, Μαριτίνα Πάσσαρη, Δημοσθένη Φίλιππα και το μουσικό Στάθη Ιωάννου. Εργάστηκε ξανά πάνω σε αυτό, απελευθερώθηκε από το πρωτογενές υλικό, ερεύνησε, μετέφρασε ποιήματα, έγραψε δικά της. Στην παράσταση που δημιούργησε δεν βλέπουμε πίνακες του Πικάσο, ωστόσο τους φανταζόμαστε, γιατί όλα αυτά είναι υλικά της ιστορίας και όχι της θεατρικής γραφής. Είναι και συναισθήματα και λέξεις που ανακαλύπτουν οι δημιουργοί.

Οι ερμηνείες και οι συντελεστές

Πικάσο, Γλυπτό

Και οι τρεις ερμηνείες έχουν δύναμη και ενέργεια. Με τη Μαριλένα Γερμανού (Κάρλα), η Μαριλένα Πάσσαρη είχε συνεργαστεί ξανά το 2008 όταν την είχε επιλέξει για συμπρωταγωνίστριά της στην ταινία μικρού μήκους που είχε κάνει με τίτλο «Τι ώρα θα γυρίσεις». Την εποχή εκείνη ήταν στο πρώτο έτος της σχολής “Αρχή”. Από τότε η νεαρή ταλαντούχα ηθοποιός έχει παίξει σε αρκετές παραστάσεις. Πρόσφατα μάλιστα την είδαμε να συμμετέχει με επιτυχία στην παράσταση «Περιμένοντας τον Γκοντό» στο θέατρο “Skrow”.

Ο νέος ηθοποιός Τάσος Κορκός, που υποδύθηκε τον Κλαρκ, έδωσε πέρυσι μια συγκλονιστική ερμηνεία στο «Ταπ Άουτ», έναν μονόλογο του Ανδρέα Φλουράκη, στη Β’ Σκηνή του Θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας.

Έξοχο δίδυμο στην παράσταση, με έντονη παρουσία, έδωσαν με αισθαντικότητα το νεαρό ζευγάρι.

Η Μαριτίνα Πάσσαρη με τη χάρη του αερικού και τη θλίψη της σπαταλημένης ζωής μας πρόσφερε χωρίς στόμφο και με πληρότητα τη φιγούρα της εύθραυστης, γλυκιάς και σπινθηροβόλας Σίλβια.

Η δε ευθύβολη σκηνοθεσία της δικαιώνει το αριστουργηματικό διήγημα. Η επιμέλεια της μουσικής και των ήχων από τον Νίκο Σαββάτη και οι φωτισμοί του Αργύρη Θέου ήταν επίσης στα θετικά της παράστασης.

Ένα σύγχρονο παραμύθι, τρυφερό και ανθρώπινο, με πολλές καίριες προεκτάσεις είναι η παράσταση «Ο Καναδάς είναι ένα συναίσθημα που δε μοιάζει με καλοκαίρι σε ελληνικό νησί». Ακούγεται δε, ότι το φετινό του «αντίο» δεν είναι οριστικό και ότι θα συνεχιστεί και του χρόνου. Το εύχομαι!

Μονρό και Αλμοδόβαρ

Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ, το μεγαλύτερο όνομα του σύγχρονου ισπανικού κινηματογράφου, έχει διασκευάσει στην ταινία του «Julieta» σε μια ενιαία πλοκή τρία διηγήματα της βραβευμένης με Νόμπελ Λογοτεχνίας, καναδικής καταγωγής συγγραφέα Άλις Μονρό. Ο Αλμοδόβαρ αφήνει για άλλη μια φορά μια γυναίκα να γίνει ο οδηγός και ο επιβάτης του δικού της αποκαλυπτικού ταξιδιού, όπως και ο νευρώδης ξεναγός σε μια από τις πολλοστές λαβυρινθώδεις αφηγήσεις του. Στην «Julieta» ανακατεύεται ακόμα μια φορά η τράπουλα των θεματικών εμμονών του Ισπανού δημιουργού πάνω στις αναρίθμητες ειρωνείες και τραγωδίες της ανθρώπινης ζωής, τη χιμαιρική υφή της ευτυχίας, την πολυπλοκότητα των σχέσεων, το τίμημα των προσωπικών επιλογών και το γυναικείο ταμπεραμέντο ως πυξίδα στις μικρές και μεγάλες τρικυμίες της καθημερινότητας.

Η σκηνοθέτις

Η Μαριτίνα Πάσσαρη είναι ηθοποιός, σεναριογράφος και σκηνοθέτις στο θέατρο και τον κινηματογράφο. Έχει εργαστεί επίσης ως παραγωγός ραδιοφώνου, μεταφράστρια, δασκάλα υποκριτικής, ντι τζέι, βοηθός σκηνοθέτη. Η πιο πρόσφατη σκηνοθεσία της στον κινηματογράφο είναι η μικρού μήκους ταινία “Σπίτι με κήπο” (2015) και στο θέατρο “Η παράλειψη της οικογένειας Κόλεμαν” του Κλαούντιο Τολκατσίρ (2016-2017).

Ταυτότητα παράστασης

Σύλληψη – δραματουργία – σκηνοθεσία: Μαριτίνα Πάσσαρη

Σκηνικά – κοστούμια: Ολυμπία Σιδερίδου

Επιμέλεια μουσικής και ήχων: Νίκος Σαββάτης

Φωτισμοί: Αργύρης Θέος

Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρία Κόκου

Φωτογραφίες πρόβας: Μαρίλη Ζάρκου

Παίζουν:

Μαριλένα Γερμανού, Τάσος Κορκός, Μαριτίνα Πάσσαρη

Παραγωγή: Red Moonlight Productions

Επικοινωνία: Ευαγγελία Βασιλείου, [email protected]

  • Θέατρο ΜΠΙΠ, Κυκλάδων και Αγίου Μελετίου 25

Η συγγραφέας

Η Άλις Μονρό (Alice Munro) γεννήθηκε το 1931 και μεγάλωσε στο Οντάριο του Καναδά. Ξεκίνησε τη συγγραφή από νωρίς και ήδη στα 37 της είχε κερδίσει το πιο σημαντικό βραβείο του Καναδά το Governor General’s Literary Award για το βιβλίο Dance of the Happy Shades το 1968. Θα ξανακερδίσει άλλες δύο φορές μέσα στη σταδιοδρομία της το ίδιο βραβείο αλλά και άλλα πολλά, όπως το βραβείο Man Booker το 2009. Έχει γράψει 15 συλλογές διηγημάτων και έχουν εκδοθεί και άλλες συλλογές με επιλεγμένα μικρά διηγήματα σε πάρα πολλές γλώσσες εκτός της αγγλικής.

Οι ιστορίες της, παρότι μικρότερες από πολλά λογοτεχνικά κλασικά έργα, είναι πάντα πλούσιες και πολύπλοκες. Πολλοί την έχουν συγκρίνει με τον Τσέχοφ και άλλους σκοτεινούς συγγραφείς που ήταν πολύ καλοί στις μικρές ιστορίες και στα διηγήματα. Η συγγραφέας έχει παντρευτεί δύο φορές και είναι μητέρα δύο κοριτσιών. Ζει εδώ και δεκαετίες στην ευρύτερη περιοχή του Οντάριο.

Έχει εκδώσει τις συλλογές διηγημάτων: “Dance of the Happy Shades”, 1968 (Governor General’s Award for Fiction), “Lives of Girls and Women”, 1971 (που μερικοί το θεωρούν σπονδυλωτό μυθιστόρημα), “Something I’ve Been Meaning to Tell You”, 1974, “Who Do You Think You Are?”, 1978 (Governor General’s Award for Fiction), “The Moons of Jupiter”, 1982, “The Progress of Love”, 1986 (Governor General’s Award for Fiction), “Friend of My Youth”, 1990 (Trillium Book Award), “Open Secrets”, 1994, “The Love of a Good Woman”, 1998 (Giller Prize), “Hateship, Friendship, Courtship, Loveship, Marriage”, 2001 (ελλ. έκδ. “Μ’ αγαπάει, δεν μ’ αγαπάει”, επανεκδόθηκε και ως “Away From Her”), “Runaway”, 2004 (Giller Prize), “The View from Castle Rock”, 2006, “Too Much Happiness”, 2009 (ελλ. έκδ. “Πάρα πολλή ευτυχία”), “Dear Life”, 2012.

Έχει διακριθεί τρεις φορές με την υψηλότερη λογοτεχνική διάκριση στον Καναδά, το Governor General’s Literary Award. Έχει επίσης βραβευτεί από την Ένωση Κριτικών των ΗΠΑ κι έχει λάβει το βραβείο Rea για την προσφορά της στο διήγημα. Το 2009 τιμήθηκε με το βραβείο Man Booker International για το σύνολο του έργου της. Η κριτική επιτροπή του βραβείου, ανέφερε: “Με κάθε διήγημά της, η Μανρόου καταφέρνει να φτάσει το βάθος και την ακρίβεια που οι πιο πολλοί μυθιστοριογράφοι καταφέρνουν με το σύνολο του έργου τους· διαβάζοντάς την, μαθαίνεις πάντα κάτι που δεν είχες ποτέ σκεφτεί”. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Παρότι έχουν πουλήσει 1 εκ. αντίτυπα μόνο στις ΗΠΑ, η αναγνώρισή της δεν ήταν αυτή που της άξιζε, έξω από έναν κύκλο “ειδικών” της λογοτεχνίας, μέχρι το 2013, όταν τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας -πρώτη Καναδή συγγραφέας και 13η γυναίκα που βραβεύτηκε- “ως μετρ του σύγχρονου διηγήματος”, σύμφωνα με τη λιτή ανακοίνωση της Σουηδικής Ακαδημίας. Όταν ανακοινώθηκε η βράβευσή της, τον ανεπιφύλακτο θαυμασμό για το έργο της εξέφρασαν δημόσια, μεταξύ άλλων, οι συγγραφείς Μάργκαρετ Άτγουντ, Α.Σ. Μπάιατ, Ανν Ενράιτ, Κολμ Τόιμπιν, Τζόναθαν Φράνζεν κ.ά.

Βιβλία της στα ελληνικά:

(2017)     Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει, Μεταίχμιο

(2016)     Η αγάπη μιας καλής γυναίκας, Μεταίχμιο

(2015)     Απόδραση, Μεταίχμιο

(2014)     Ακριβή μου ζωή, Μεταίχμιο

(2013)     Μ’ αγαπάει δεν μ’ αγαπάει, Μεταίχμιο

(2013)     Πάρα πολλή ευτυχία, Μεταίχμιο

Συμμετοχή σε συλλογικά έργα

(2009)     Της αγάπης μου ο σπουργίτης πέταξε, Libro

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -