Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
«Τα κύτταρά μας τα επισκέπτονται οι μέλισσες» (Ανδρέας Εμπειρίκος, Υψίπεδον της Διελεύσεως).
Οι άνθρωποι πάντα θαύμαζαν την κοινωνία της κυψέλης, μετέτρεψαν τη μέλισσα σε αγαπημένο έντομο – σύμβολο, που έγινε πηγή έμπνευσης για όλες τις μορφές τέχνης από τα προϊστορικά χρόνια έως και σήμερα.
Αρκετά τα έργα καλλιτεχνών, ποιητών και σχεδιαστών που εμπνεύστηκαν από τη μέλισσα, την αρχιτεκτονική της και τα προϊόντα της. Στον χώρο της τέχνης, αλλά και της τεχνολογίας συναντάμε πάμπολλα έργα, άλλα εικαστικά, άλλα χρηστικά κι άλλα με οικολογική συνείδηση. Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό, όπως άλλωστε και η κοινωνία των μελισσών.
Φέτος, το Εθνικό Θέατρο ολοκλήρωσε το εξαιρετικά επιτυχημένο πρόγραμμα της Σκηνής «Νίκος Κούρκουλος», με το ανέβασμα του έργου του Αλέξη Σταμάτη «Μελίσσια», το οποίο παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία Γιώργου Παλούμπη.
Τα «Μελίσσια» του Αλέξη Σταμάτη ξεκίνησαν τη σταδιοδρομία τους ως θεατρικό έργο, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε μορφή αναλογίου τον Μάιο του 2012 στις «Αναγνώσεις» του Εθνικού Θεάτρου. Κατόπιν εξελίχθηκαν σε μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 2014. Το Μάιο του 2019, το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά, σε ολοκληρωμένη μορφή στη σκηνή.
Έργο δωματίου για έξι πρόσωπα, μέσα σε τέσσερις τοίχους. Ανάμεσα στα πρόσωπα του ζωντανού παρόντος, όμως, πλανώνται τα φαντάσματα δύο ακόμη μελών της οικογένειας που δεν ζουν πια. Του συζύγου και πατέρα Λάμπρου και, κυρίως, του γιου και αδελφού Βασίλη.
Η βασίλισσα μέλισσα
Η βασίλισσα μέλισσα είναι το πολυτιμότερο, το ιερότερο πλάσμα μιας κυψέλης, κι αυτό το γνωρίζουν καλά οι μέλισσες που την αγαπούν και τη φροντίζουν πολύ. Την τρέφουν, υπάρχουν μάλιστα εργάτριες στην υπηρεσία της βασίλισσας που, άλλες την ταΐζουν στο στόμα, άλλες καθαρίζουν τα περιττώματά της, άλλες τη χαϊδεύουν συνεχώς ώστε να παίρνουν την μυρωδιά της και στη συνέχεια να τη διαμοιράζουν σε όλη την κυψέλη για να γίνεται αισθητή η παρουσία της και η κυριαρχία της.
Εκτός από την ωοτοκία η βασίλισσα είναι υπεύθυνη και για τη συνοχή του σμήνους και το «όλα βαίνουν καλώς» της κοινωνίας, καθώς υπάρχει μία συνεχής επικοινωνία μεταξύ όλων των μελισσών με τη βασίλισσα μέσω φερομονών που εκκρίνονται από το σώμα της. Χαρακτηριστικά όπως η επιθετικότητα, η τάση για σμηνουργία ή λεηλασία, η ανθεκτικότητα σε ασθένειες, η παραγωγικότητα, εξαρτώνται από τη βασίλισσα.
Απολογισμός
Στα “Μελίσσια” ήταν πολλά τα συναρπαστικά στοιχεία που μας τράβηξαν την προσοχή. Είναι ένα απίστευτο έργο, που αναστατώνει το θεατή και μας μεταφέρει στα άδυτα μιας βασίλισσας μέλισσας, στην κρεβατοκάμαρά της. Με τη διαφορά πως η γοητευτική μέλισσα, η μητέρα – δημιουργός, είναι πια μια γυναίκα κατάκοιτη και ετοιμοθάνατη. Ως βασίλισσα του μελισσιού καλεί κοντά της, ενορχηστρώνοντας τον απολογισμό της, τα συγγενικά της πρόσωπα. Σχεδιάζει να τους ανακοινώσει τη σοβαρότητα της ασθένειάς της, το επικείμενο τέλος της και τις αποφάσεις της για την οικογενειακή περιουσία.
Ψυχογραφία
Η καλομελετημένη διανομή και οι εξαίρετες ερμηνείες των πολύ καλών ηθοποιών, η ευστροφία της σκηνοθεσίας του Γιώργου Παλούμπη, τα απαράμιλλης κομψότητας και λιτότητας κοστούμια, τα αρχοντικά και υψηλής ποιότητας σκηνικά (Σκηνικά-Κοστούμια: Νατάσσα Παπαστεργίου) ήταν αξιοσημείωτα. Όπως ιδιαίτερα εντυπωσιακή ήταν και η αρχιτεκτονική της ψυχογραφίας των ηρώων.
Πλούσιο σε μηνύματα, ιδέες, φιλοσοφικότητα και νοήματα το έργο. Ένα πολυεστιακό αίνιγμα. Ταυτόχρονα, μπορούμε να μιλήσουμε για ένα έργο έντονα αυτοαναφορικό, με πολλές και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες αναφορές στην ίδια την τέχνη της αφήγησης. Οι χαρακτήρες αριστοτεχνικά δομημένοι και η πλοκή, γεμάτη ανατροπές, δεν παύει ούτε λεπτό να εκπλήσσει.
Οι ποικιλόμορφοι χαρακτήρες βιώνουν το παρελθόν τους με διαφορετικό τρόπο ο καθένας, εκφράζουν τα συναισθήματα, την οργή και τις απόψεις τους μέσα από μια υποκειμενική σκοπιά.
Η Αγάπη, grande dame της ελληνικής λογοτεχνίας, φιγούρα μητριαρχική, βρίσκεται κατάκοιτη στο κρεβάτι της σε μια έπαυλη στα Μελίσσια. Στον ίδιο χώρο υπάρχει ένας μυστηριώδης βοηθός που επιμελείται την αυτοβιογραφία της. Γραμματέας της, καμαριέρης, νοσοκόμος, επιμελητής των βιβλίων της, άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Ένα μυστηριώδες πρόσωπο που φορά μάσκα.
Με τη σειρά εμφανίζονται η κόρη της με τον σύζυγό της, ο γιος της και μια παράξενη, πανέμορφη κοπέλα, που τα παιδιά της δεν γνωρίζουν. Τα ερωτηματικά αρχίζουν να γίνονται βασανιστικά. Ένας πίνακας δίπλα στο κρεβάτι της Αγάπης ξυπνάει παλιές πληγές. Όταν αποκαλύπτεται η ταυτότητα της κοπέλας, αλλάζουν όλα τα δεδομένα της οικογενειακής συνεύρεσης.
Η συγγραφική ιδιότητα της κατάκοιτης ιδιοκτήτριας, της Αγάπης, δημιουργεί την αίσθηση πως, ό,τι διαδραματίζεται μεταξύ τους, είναι επινοημένες ιστορίες που βγαίνουν από τα χειρόγραφα των βιβλίων της.
Ερωτήματα
Τι ζητάει άραγε το κάθε πρόσωπο; Ποιες είναι οι κρυφές προθέσεις του; Υπάρχει αλήθεια ή η αλήθεια είναι στη φαντασία του καθενός; Είναι προτιμότερη η συγγένεια από επιλογή ή ο οικογενειακός εναγκαλισμός; Πόσο καθορίζει το παρελθόν το ανθρώπινο πεπρωμένο; Πόσο καθορισμένη και πόσο ελεύθερη είναι η προσωπική ζωή;
Με υπέροχη θεατρική ένταση και μέσα σε μια άκρως συγκρουσιακή ατμόσφαιρα, η οικογενειακή συνάθροιση εξελίσσεται απρόβλεπτα.
Το δωμάτιο της Αγάπης μετατρέπεται σταδιακά από ένα σκηνικό που σιγοβράζει σε ένα θάλαμο που εκρήγνυται. Τα «Μελίσσια» είναι ένα έργο γεμάτο από κρυφά νοήματα και συμβολισμούς. Ένα έργο για τη μνήμη και το πάθος, το τραύμα και την ασθένεια, το “αίμα” της οικογένειας και την ίδια την αφήγησή του.
Τα πρόσωπα ξεχειλίζουν από ένταση, κατακλύζουν τη σκηνή, απειλώντας να διαρρήξουν τα όριά της, σα να αγωνίζονται απεγνωσμένα να αποδράσουν από τη θεατρική επιφάνεια, ακυρώνοντας έτσι τη μοναξιά τους.
Ο βραβευμένος πεζογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης παραδίδει στο κοινό μια ανάγλυφη ακτινογραφία των προβληματικών οικογενειακών σχέσεων που προκαλεί η παρουσία μιας μητέρας πρωταρχικής φιγούρας – μιας βασίλισσας μέλισσας.
Η παράσταση προκαλεί αίσθηση για την αμεσότητα και την οξύτητα με την οποία πραγματεύεται τη μνήμη, την καταγωγή, τη χειραγώγηση, την αμφισβήτηση της πατρογονικής οικογένειας, την πάσχουσα «αγία οικογένεια». Ο καθένας σ’ αυτή μπορεί να αναγνωρίσει τις παθογένειες, τα μυστικά, τις κρυφές πλευρές και της δικής του οικογένειας, τους φόβους του αλλά και τις προσδοκίες του, ακόμη και μερικές σκληρές αλήθειες.
Συντελεστές
Η Μπέτυ Αρβανίτη ενσαρκώνει αριστοτεχνικά την περήφανη μοναξιά, την εξουσιαστική ιδιορρυθμία και την ονειροπόλα δύναμη της Αγάπης.
Ο Νίκος Χατζόπουλος ανταποκρίθηκε άψογα στο ρόλο του μυστηριώδη βοηθού. Για άλλη μια φορά μας έδειξε τη μεγάλη του κλάση.
Η έξοχη Μαρία Κεχαγιόγλου ήταν πειστικότατη στο ρόλο της Ειρήνης. Ο Νίκος Αρβανίτης εντυπωσιακός ως Ανέστης, με βαρύτητα και ρεαλισμό.
Ο Κώστας Βασαρδάνης υποδύθηκε τον Κυριάκο κι έδωσε μια δυνατή κι ευέλικτη ερμηνεία.
Η Νεφέλη Κουρή έντεχνα υποδύθηκε την Ίριδα, ένα ρόλο που της ταίριαζε απόλυτα.
Ηθοποιοί σπουδαίοι, από τους καλύτερους που διαθέτει σήμερα το ελληνικό θέατρο.
Ο Νίκος Κυπουργός στη μουσική έδεσε τον κάθε ήχο, την κάθε νότα σωστά και με έμπνευση. Συντονισμένη στο πνεύμα της παράστασης η επιμέλεια φωτισμών του Βασίλη Κλωτσοτήρα. Με δεινότητα η σκηνοθεσία του αξιόλογου Γιώργου Παλούμπη.
Μια βραδιά γεμάτη, βραδιά σπαρμένη μάγια ήταν η βραδιά που είδαμε τα «Μελίσσια».
Παράσταση που εγείρει τον προβληματισμό και να μας προκαλεί να σκεφτούμε διαφορετικά, να σκεφτούμε πιο μακριά από τα όριά μας. Να γνωρίσουμε εαυτόν σε βάθος.
Ταυτότητα Παράστασης
Σκηνοθεσία: Γιώργος Παλούμπης
Σκηνικά-Κοστούμια: Νατάσσα Παπαστεργίου
Μουσική: Νίκος Κυπουργός
Φωτισμοί: Βασίλης Κλωτσοτήρας
Βοηθός σκηνοθέτη: Παναγιώτα Παπαδημητρίου
Διανομή (αλφαβητικά):
Αγάπη: Μπέτυ Αρβανίτη
Ανέστης: Νίκος Αρβανίτης
Κυριάκος: Κώστας Βασαρδάνης
Ειρήνη: Μαρία Κεχαγιόγλου
Ίρις: Νεφέλη Κουρή
Άντρας: Νίκος Χατζόπουλος
Φωτογράφος παράστασης: Ανδρέας Σιμόπουλος
***
ΕΘΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ – ΣΚΗΝΗ «ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΡΚΟΥΛΟΣ», Αγίου Κωνσταντίνου 22-24
***
Οι παραστάσεις συνεχίζονται μέχρι και την Κυριακή 16 Ιουνίου 2019
Τετάρτη 6 μ.μ., Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 9 μ.μ. και Κυριακή 6 μ.μ.
ΤΟ ΕΙΣΙΤΗΡΙΟ ΣΑΣ ΕΔΩ ΜΕ ΕΝΑ “ΚΛΙΚ”