Ναι, μπορεί να υπάρξει παράδεισος στα χρόνια της κρίσης. Mπορεί να υπάρξει ομορφιά στα χρόνια της αβεβαιότητας. Τέχνη, κομψότητα, μιούζικαλ. Τα είδα. Όσο παράξενο κι αν σας φανεί, προσωπικά αντίκρισα τον παράδεισο σ’ ένα… συνεργείο. Η Λίλλυ Μελεμέ, μια νεαρότατη αλλά αρκετά έμπειρη σκηνοθέτις, με υλικά της το περίσσευμα θάρρους, τρεις χαρισματικούς και αξιόπιστους ηθοποιούς, ένα ζουμερό πορτοκάλι, φαντασία γόνιμη και μια μικρή απλή σκηνή, μάς παρέδωσε μια σπουδαία παράσταση. Μυρωδάτη σαν πιπεράτο γαρίφαλο. Εύρυθμη, αρμονική, επική, αστεία και σπαρακτική ταυτόχρονα. Σπαρταριστή και γλυκόπικρη. Δηκτική και συγκινητική. Ένα χειροποίητο «μιούζικαλ τσέπης». Ένα ημερολόγιο για τη διαμάχη δύο αιώνιων εχθρών, μια αναδρομή στην πρώτη από καταβολής κόσμου ιστορία ακατάλυτης αγάπης. Η πρώτη λύπη, ο πρώτος πόνος, το πρώτο σκίρτημα, το πρώτο ατόπημα, η πρώτη απόρριψη, ο πρώτος διωγμός. Η Λίλλυ Μελεμέ είναι από τις πιο σημαντικές και υγιείς δυνάμεις στο σύγχρονο θέατρο. Ψυχανεμίζομαι πως έχει πολλά να μας αποκαλύψει. Ακόμα βρίσκεται στην αρχή. «Το Ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας», έργο βασισμένο στους αδαμικούς μύθους του ιδιοφυούς Μαρκ Τουέιν, παρουσιάζεται στο θέατρο Συνεργείο. Η αγγελένια Λίλλυ σκηνοθετεί με κέφι, πάθος, διαίσθηση, τρυφερό σαρκασμό και εγρήγορση, απλώνοντας σε καμβά με πετυχημένες πινελιές ζωηρά χρώματα, συναισθήματα και φρουτένια αρώματα. Κυρίως όμως η θηλυκή αγάπη και η φροντίδα είναι ολοφάνερες στο αποτέλεσμα της δουλειά της. Γι’ αυτό και η αβίαστη τέρψη του θεατή. Μετά την παράσταση μένεις με ένα χαμόγελο ονειροπόλο κι ένα μικρό δάκρυ στο κάτω βλέφαρο να μη λέει να κυλήσει. Επίτευγμα που κατορθώνουν μόνο πολύ ταλαντούχοι άνθρωποι, σκηνοθέτες με “γενναιόδωρη και ορθάνοιχτη ψυχή”.
Διαβάστε τη συνέντευξη που ακολουθεί.
Παιδικές αναμνήσεις από έναν ευλογημένο τόπο
* Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα αλλά η καταγωγή μου είναι από την πανέμορφη Μαγνησία. Θα ήθελα πολύ να έλεγα πως οι πιο έντονες παιδικές μου αναμνήσεις συνδέονται με αυτόν τον ευλογημένο τόπο – τον οποίο, ομολογώ, ανακάλυψα όντας πια ενήλικη -, αλλά καλώς ή κακώς είμαι παιδί της πόλης.
Βόλτες και τυρόπιτα από το “Άριστον”
* Ανεξίτηλες παραμένουν στη μνήμη μου οι χριστουγεννιάτικες βόλτες για ψώνια στο κέντρο της Αθήνας, συνοδευόμενες πάντα από την κλασική τυρόπιτα του «Άριστον», αλλά και το σφίξιμο στο στομάχι εκείνα τα μελαγχολικά και σκοτεινά κυριακάτικα απογεύματα που επιστρέφαμε οικογενειακώς από μια βόλτα στη Βουλιαγμένη ή τη Βάρκιζα. Η λεωφόρος Ποσειδώνος με το απίστευτο μποτιλιάρισμά της, φάνταζε στα μάτια μου μια δυσβάσταχτη «οδός του μαρτυρίου», που οδηγούσε με μαθηματική ακρίβεια στο πρωινό ξύπνημα της Δευτέρας για το σχολείο. (Στη φωτογραφία Δημήτρης Μυλωνάς, Άννα Κουτσαφτίκη).
Η ελευθερία της σκηνής
* Ήδη από πολύ μικρή ηλικία, από το δημοτικό ακόμα, με γοήτευε πολύ η ελευθερία της σκηνής, αλλά και η δυνατότητα να αφηγείσαι – υποδύεσαι τις ζωές των άλλων. Ίσως επειδή στη ζωή ήμουν πάντα ένα πολύ ντροπαλό και κλειστό παιδί, να αναζητούσα, ενστικτωδώς, στο θέατρο μια «έξοδο κινδύνου».
Στήριξη από τους γονείς μου
* Δεν μπορώ να πω ότι κάποιος με ενθάρρυνε συνειδητά, αλλά σίγουρα οφείλω πολλά στους γονείς μου, που με στήριξαν στην απόφασή μου ν’ ασχοληθώ με το θέατρο και με βοήθησαν να κάνω την απόφασή μου πραγματικότητα.
Στάθης Λιβαθινός, ο δάσκαλος
* Τόσο στη σχολή όσο και στις μετέπειτα επαγγελματικές συνεργασίες μου έχω γνωρίσει κι έχω δουλέψει με πολύ σημαντικούς ανθρώπους του θεάτρου, απ΄ τους οποίους έχω μάθει πολλά. Ωστόσο, για μένα, δάσκαλος, με Δ κεφαλαίο, ήταν και είναι ο Στάθης Λιβαθινός. Εκτός από βασικός παιδαγωγός, τέσσερα χρόνια, στη σχολή, ήταν και ο άνθρωπος που με προέτρεψε να ασχοληθώ και με τη σκηνοθεσία, και είναι πάντα δίπλα μου όποτε χρειαστώ τις πολύτιμες συμβουλές του.
Ο “Ταρτούφος” στο Εθνικό
* Σε ηλικία 11 χρονών, είδα τον «Ταρτούφο» στο Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, με τον Ανδρέα Φιλιππίδη, στον ομώνυμο ρόλο. Αυτή ήταν η πρώτη παράσταση που παρακολούθησα.
“Ο Μαύρος Μοναχός”
* Η πρώτη μου δουλειά ήταν «Ο Μαύρος Μοναχός» του Α.Π. Τσέχοφ, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου.
Εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς
* Δουλεύω πολύ με αυτοσχεδιασμούς πάνω στο θέμα της κάθε σκηνής με σκοπό να ανακαλύψω τη δράση που εμπεριέχεται στο κείμενο και να γεννηθεί ενας ζωντανός καμβάς ανθρώπινης συμπεριφοράς. Εμπιστεύομαι τους ηθοποιούς μου και το ένστικτό τους και είμαι πάντοτε ανοιχτή στις προτάσεις τους. Το θέατρο είναι ομαδικό παιχνίδι και θέλω όλοι να αισθάνονται συνδημιουργοί σε μια παράσταση. (Πάνω, Βασίλης Ανδρέου, Δημήτρης Μυλωνάς).
Η δοκιμή και το λάθος
* Βεβαίως είμαι επιεικής με τους ηθοποιούς, γιατί όντας ηθοποιός και η ίδια, μπορώ να κατανοήσω ιδιαιτερότητες, αδυναμίες και ανασφάλειες. Μέχρις ενός ορίου, φυσικά, και στο βαθμό που αυτές δεν αποτελούν τροχοπέδη στη δημιουργική διαδικασία της πρόβας. Το σημαντικότερο προσόν για έναν ηθοποιό, κατά τη γνώμη μου, είναι να είναι ανοιχτός στη δοκιμή και το λάθος.
Έργα που συνδέονται με το σήμερα
* Εκτός από τα έργα που αγαπώ πολύ και με συγκινούν βαθιά, οπότε υπάρχει μια ιδιαίτερη και προσωπική σχέση, συνήθως επιλέγω έργα τα οποία να μπορώ να συνδέσω άμεσα ή έμμεσα με το σήμερα, με αυτό που συμβαίνει γύρω μου. Το ερώτημα που με ταλανίζει σε κάθε επιλογή είναι: «γιατί αυτό το έργο σήμερα;».
Σαρκαστική πένα, διαβολικό χιούμορ
* «Το Ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας» είναι ένα ιδιαίτερο μιούζικαλ «τσέπης», βασισμένο στους αδαμικούς μύθους του Μαρκ Τουέιν. Ο ιδιοφυής Αμερικανός λογοτέχνης, πασίγνωστος για τη σαρκαστική του πένα, αλλά και το διαβολικό χιούμορ του, αφηγείται τη συνάντηση του πρώτου άντρα και της πρώτης γυναίκας στην Εδέμ καθώς και τα.επακόλουθά της. Ο δαιμόνιος πατριάρχης της αμερικανικής λογοτεχνίας «αποκαλύπτει» όλα όσα αποσιωπούνται στη βιβλική εκδοχή, κάνοντας ταυτόχρονα και ένα αιχμηρό σχόλιο για την αιώνια διαμάχη των δύο φύλων, που αντικατοπτρίζει απόλυτα το σήμερα. (Δεξιά, ο Δημήτρης Μυλωνάς).
Από την Εδέμ στη σύγχρονη Νέα Υόρκη
* Ο Τουέιν παρακολουθεί με χιούμορ και τρυφερότητα αυτό το πρώτο ζευγάρι, από τα πρώτα του βήματα στην Εδέμ μέχρι τη σύγχρονη Νέα Υόρκη, καταγράφει με απίστευτη λεπτομέρεια τις πρωτόγνωρες εμπειρίες τους, άλλοτε ξεκαρδιστικές και άλλοτε βαθύτατα συγκινητικές – και δημιουργεί μια ιστορία που μιλάει για την αγάπη και το μίσος, την πίστη και την προδοσία, το παρόν και το παρελθόν, τη ζωή και το θάνατο, σε μια προσπάθεια να αποκρυπτογραφήσει το ανεξιχνίαστο μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αγαπημένο ανάγνωσμα
* Το συγκεκριμένο υλικό του Τουέιν είναι από τα πλέον αγαπημένα μου αναγνώσματα και ήθελα εδώ και καιρό να το μεταφέρω στη σκηνή, ήδη από την εποχή της Πειραματικής. Και τώρα που μου δόθηκε η ευκαιρία, και ευνόησαν και οι συνθήκες (φιλόξενος χώρος, καταπληκτικοί ηθοποιοί, πολύτιμοι συνεργάτες), δεν υπήρχε περίπτωση να την αφήσω ανεκμετάλλευτη!
Οι “πρώτες μας φορές”
* Τους προσκαλώ να ακροβατήσουμε μαζί, με ορθάνοιχτο βλέμμα και ψυχή ανάμεσα στο γέλιο και το δάκρυ, και, με αφορμή την ιστορία του Αδάμ και της Εύας, να ανακαλέσουμε όλες εκείνες τις τρυφερές, αστείες ή επώδυνες «πρώτες μας φορές», που σίγουρα αξίζει να θυμόμαστε.
Οι κλασικοί είναι πρόκληση
* Δεν υπάρχει μεγαλύτερο σχολείο για έναν καλλιτέχνη – ηθοποιό ή σκηνοθέτη – από τους κλασικούς. Η δημιουργική συνομιλία με τέτοιου είδους κείμενα, ανοίγει τους ορίζοντες του μυαλού και της ψυχής, και αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Υπάρχουν έργα που αγαπώ πολύ και στριφογυρίζουν συνεχώς στο μυαλό μου. Ελπίζω σύντομα να βρουν το δρόμο τους προς τη σκηνή. (Φωτογραφία: Άννα Κουτσαφτίκη, Βασίλης Ανδρέου).
Καλλιτέχνης, ανοικτός δέκτης
* Η παρατήρηση της ζωής είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία του καλλιτέχνη, ο οποίος οφείλει να αφουγκράζεται και να παρακολουθεί την εποχή του. Ο καλλιτέχνης, σαν καλός και ανοιχτός δέκτης, μπορεί και αφομοιώνει όσα συμβαίνουν γύρω του και τα μετουσιώνει σε τέχνη, συσχετίζοντάς τα με τις προτεινόμενες συνθήκες και τη σκηνική πραγματικότητα του εκάστοτε έργου.
Πρόβα, μια “ζωντανή” διαδικασία
* Φυσικά μπορεί να υπάρξουν δημιουργικές εντάσεις στις πρόβες. Κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Εξάλλου, η πρόβα είναι μια «ζωντανή» διαδικασία, που απαιτεί απ΄ όλους μας (με πρώτο τον σκηνοθέτη), πλήρη διαθεσιμότητα, ανοιχτά μάτια και αυτιά και κυρίως γενναιόδωρη και ορθάνοιχτη ψυχή! Οι δημιουργικές συγκρούσεις και διαφωνίες κι αυτές μες στο παιχνίδι.
Δεν υπάρχει αρνητικό κοινό
* Αν υπάρχει κοινό που έρχεται στο θέατρο με αρνητικές διαθέσεις; Όχι δεν το πιστεύω. Μου φαίνεται εντελώς παράλογο, για να μην πω διαστροφικό, να πληρώσει κάποιος εισιτήριο για να δει μια παράσταση, όταν είναι εκ των προτέρων αρνητικά προκατειλημμένος απέναντί της. Σε αυτή την περίπτωση το καλύτερο που θα είχε να κάνει θα ήταν να μείνει σπίτι του.
Οι απορίες της κόρης μου
* Γελάω πολύ με την κόρη μου, που είναι τεσσάρων, και με αιφνιδιάζει καθημερινά με τις αντιδράσεις και τις απορίες της.
Μιζέρια και γκρίνια
* Με θλίβει απίστευτα η μιζέρια και η γκρίνια.
Εγρήγορση μέσω της τέχνης
* Μπορεί να μοιάζει ουτοπικό, αλλά πιστεύω ακράδαντα πως η τέχνη, που θέτει σε εγρήγορση τόσο το μυαλό, όσο και την ψυχή μας, μπορεί ν΄ αλλάξει πολλά στις μέρες μας. Αρκεί να στραφούμε συνειδητά προς τα εκεί, να την εμπιστευτούμε, και να τη στηρίξουμε. Αν μη τι άλλο, εξασκεί τη δημιουργική φαντασία μας, κι αυτό από μόνο του είναι πράξη αντίστασης στην ισοπεδωτική και αποχαυνωτική τάση της εποχής.
Συγγραφείς και βιβλία
* Αγαπημένοι μου συγγραφείς: Τσέχοφ, Ντοστογιέφσκι, Παπαδιαμάντης, Καραγάτσης. Αγαπημένες μου ιστορίες: Οι “Αδελφοί Καραμάζοφ” του Ντοστογιέφσκι και “Η Μεγάλη Χίμαιρα” του Καραγάτση.
Σεβασμός και εκτίμηση της δουλειάς
* Αν βοηθούν οι γνωριμίες και η τύχη; Σαφέστατα βοηθούν, αλλά ούτε οι γνωριμίες ούτε η τύχη μπορούν να καθιερώσουν έναν καλλιτέχνη σε βάθος χρόνου. Και αυτό είναι το ζητούμενο. Όχι η πρόσκαιρη επιτυχία και αναγνώριση, αλλά ο σεβασμός και η εκτίμηση της δουλειάς μας σε διάρκεια.
Τι με ενοχλεί
* Δεν μπορώ ν΄ αντέξω την αγένεια και την αχαριστία.
Ένα ειλικρινές χαμόγελο, μια θερμή χειραψία
* Η καθημερινότητά μας έχει την ποιότητα που εμείς οι ίδιοι της δίνουμε ακόμα και μέσα από τις πιο απλές πράξεις μας. Πέρα από τις αντικειμενικές δυσκολίες και αντιξοότητες που αντιμετωπίζουμε τον τελευταίο καιρό, είναι, πιστεύω, στο χέρι μας να «φωτίσουμε» λίγο περισσότερο τη ζωή μας, αντί να μεμψιμοιρούμε και να βουλιάζουμε στον ωκεανό της άρνησης και της μιζέριας. Πολλές φορές έχει συμβεί να μου φτιάξει τη διάθεση ένα ειλικρινές χαμόγελο ή μια θερμή χειραψία. Ας ξεκινήσουμε από κάτι τόσο απλό και ας μη θεωρούμε τίποτα δεδομένο.
Τα ζώα
* Αγαπώ πολύ τα ζώα αλλά μέχρι στιγμής δεν έχω αποκτήσει κατοικίδιο.
* Το φωτογραφικό υλικό είναι από την παράσταση “Το Ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας”, σε σκηνοθεσία Λίλλυς Μελεμέ. Θέατρο “Συνεργείο”.
