Του Παναγιώτη Μήλα
Ο Σεπτέμβριος του 1927 ήταν ένας μήνας με πολλά γεγονότα. Στις 6 του μήνα έγινε δολοφονική απόπειρα εναντίον του τενόρου Πέτρου Επιτροπάκη για λόγους ερωτικής αντιζηλίας.
Το Σάββατο 10 Σεπτεμβρίου συνελήφθησαν νεαροί υπάλληλοι που οργίαζαν με τα εκατομμύρια της Τράπεζας Αττικής τα οποία είχαν καταχραστεί.
Την Τετάρτη 14 απελάθηκαν στα νησιά ανώτεροι απόστρατοι αξιωματικοί με αποτέλεσμα ο στρατηγός Γεώργιος Κονδύλης να κινηθεί για να αποκαταστήσει την τάξη, ένα χρόνο πριν γίνει Πρωθυπουργός.
Την ίδια ημέρα κοντά στη Νίκαια της Γαλλίας η Ισιδώρα Ντάνκαν πνίγηκε όταν η εσάρπα της πιάστηκε στις ακτίνες του τροχού του ανοικτού αυτοκινήτου στο οποίο επέβαινε.
***
Την Παρασκευή 16 Σεπτεμβρίου έφεδροι αξιωματικοί απείλησαν με ταραχές διαμαρτυρόμενοι για τη μετάφραση της Εκάβης, η οποία -όπως έλεγαν- ήταν γραμμένη στη «μαλλιαρή». Αυτό έγινε μόλις δ;Yο ημέρες πριν από την πρεμιέρα της παράστασης που θα ανέβαζε η Μαρίκα Κοτοπούλη.
***
Η Μαρίκα Κοτοπούλη είχε αποφασίσει να παρουσιάσει την «Εκάβη» στο Παναθηναϊκό Στάδιο επειδή τότε δεν ήταν ακόμα σε λειτουργία το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου και εκείνη ήθελε να τη δουν πολλοί.
Το 1881 ο αρχαιολόγος Παναγής Καββαδίας ξεκίνησε τις ανασκαφές στην Επίδαυρο και άρχισε να βγάζει στο φως το αγαπημένο θέατρο. Τα έργα προχωρούσαν, όμως μόνο μετά από …57 χρόνια, στις 11 Σεπτεμβρίου του 1938, πραγματοποιήθηκε εκεί η πρώτη παράσταση. Διδάχθηκε η τραγωδία «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη, με την Κατίνα Παξινού, την Ελένη Παπαδάκη, τη Βάσω Μανωλίδου, τον Θάνο Κωτσόπουλο και τον Μάνο Κατράκη.
Την επιθυμία της Κοτοπούλη δεν μπορούσε να την καλύψει κανένα θέατρο. Έπρεπε λοιπόν να τολμήσει και να επιλέξει μια ριζική λύση και αυτήν μόνον ένας χώρος μπορούσε να προσφέρει.
***
Επιστρέφουμε λοιπόν στο 1927 όταν ο σκηνοθέτης Φώτος Πολίτης αποφάσισε για πρώτη φορά να μεταφέρει την αρχαία τραγωδία στον φυσικό της χώρο, σε ανοιχτό θέατρο.
Η Μαρίκα Κοτοπούλη και ο Φώτος Πολίτης επέλεξαν το Παναθηναϊκό Στάδιο.
Βέβαια δεν ήταν οι πρώτοι που βρήκαν ότι ο ιδανικός χώρος ήταν το Παναθηναϊκό Στάδιο. Η αρχή είχε γίνει πριν από 22 χρόνια με άλλες δυο παραστάσεις.
Συγκεκριμένα:
*Στις 28 Μαρτίου 1905, παρουσιάστηκε η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, στα Αρχαία Ελληνικά, σε σκηνοθεσία Γεώργιου Μιστριώτη. Τη μουσική συνέθεσε ο Ιωάννης Σακελλαρίδης, τη Διεύθυνση Ορχήστρας είχε ο Διονύσης Λαυράγκας. Από τον Θίασο της Εταιρείας Προς Διδασκαλίαν Αρχαίων Δραμάτων, τον ρόλο της Αντιγόνης υποδύθηκε η Θεώνη Παππά – Δρακοπούλου, την Ισμήνη η Αντιγόνη Μαυρομιχάλη και τον Κρέοντα ο Νικόλαος Κυπαρίσσης.
***
Για την «Εκάβη» του 1927 με τη Μαρίκα Κοτοπούλη στο φυλλάδιο που διαφήμιζε την παράσταση η μοίρα του χορού παραλληλιζόταν με το δράμα των γυναικών – προσφύγων από τη Μικρασία.
Η παράσταση άρχισε με το φως της ημέρας, στις 4.30 το απόγευμα της Κυριακής 18 Σεπτεμβρίου του 1927 με μια σύντομη μουσική εισαγωγή. Στη συμφωνική ορχήστρα διευθυντής ήταν ο Μανώλης Καλομοίρης. Στον ρόλο της Εκάβης, η Μαρίκα Κοτοπούλη. Τη μετάφραση στη δημοτική γλώσσα [που προκάλεσε μεγάλη αναταραχή] είχε υπογράψει ο Απόστολος Μελαχροινός.
[Πατήστε «κλικ» επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες].
Για την Κοτοπούλη ένας από τους πολλούς σταθμούς της θεατρικής της σταδιοδρομίας, ήταν αυτή η παράσταση. Ο σκηνοθέτης Φώτος Πολίτης έγραψε τότε: «Η παράσταση της Εκάβης, οφείλεται αποκλειστικά στο μεγάλο ενθουσιασμό της Μαρίκας Κοτοπούλη και στη θερμή αγάπη της για την αρχαία τραγωδία. Μία τόσο εξαιρετική καλλιτέχνις δεν είναι δυνατό, παρά να νοιώθη βαθειά, πως τελικός προορισμός της είναι να ζωντανεύη τις αρχαίες ηρωίδες».
[Πατήστε «κλικ» επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες].
Ο ιστορικός του Ελληνικού Θεάτρου Γιάννης Σιδέρης είχε γράψει ότι ήδη από το 1924 είχε ζητηθεί από τον Δημήτρη Μητρόπουλο να συνθέσει τη μουσική σ’ ένα πιθανό ανέβασμα του έργου του Ευριπίδη.
[Πατήστε «κλικ» επάνω στις φωτογραφίες για να τις δείτε μεγαλύτερες].
Όμως το Συμβούλιο του Εθνικού Ωδείου ανέθεσε τη φροντίδα για τη σύνταξη του οργανωτικού προγράμματος σε επιτροπή με την προεδρία του Γεωργίου Χέλμη. Έτσι η μουσική σύνθεση για την «Εκάβη» ανετέθη στον Αιμίλιο Ριάδη. Η ορχήστρα με 200 όργανα είχε διευθυντή τον Μανώλη Καλομοίρη, ενώ την σκηνογραφία ανέλαβε το Πολυτεχνείο.
«Δια την τελείαν δε φωταγώγηση του Σταδίου και των σκηνικών κατεβλήθη εξαιρετική προσπάθεια επί ένα μήνα ολόκληρο. Συνεργείο από ειδικούς τεχνίτες εργάστηκε για να γίνει τέλεια η παράσταση που θα λάβαινε «μορφή Παναθηναϊκής Εορτής».
Λεωφορεία πολυτέλειας και ειδικά τρένα εξασφάλισαν τη μετάβαση και την επιστροφή των κατοικούντων στα προάστια θεατών με έκπτωση.
Τέλος, στο Παναθηναϊκό Στάδιο εξαιρετικές θέσεις με δεκαδράχμο εισιτήριο διετέθησαν – με επιθυμία της Μαρίκας Κοτοπούλη – στον φοιτητικό, μαθητικό και διδασκαλικό κόσμο.
***
Λίγα χρόνια μετά, την 26η Σεπτεμβρίου του 1931, παρουσιάστηκε ο «Προμηθέας Δεσμώτης» του Αισχύλου, από τον Θυμελικό Θίασο του Λίνου Καρζή, σε δική του σκηνοθεσία. Η μετάφραση ήταν του Ιωάννη Γρυπάρη. Ο Ιωάννης Αυλωνίτης υποδύθηκε τον Ωκεανό και το Κράτος. Ο Γιώργος Μπούρλος τον Προμηθέα. Ο Ηλίας Δεστούνης τον Ήφαιστο και τον Ερμή. Τέλος η Αγγελική Κοτσάλη ερμήνευσε την Ιώ.
***
Τελικά, το Παναθηναϊκό Στάδιο είναι μια λύση ειδικά τώρα που με τα εξελιγμένα τεχνικά ηχητικά μέσα είναι εύκολο να εξαλειφθούν τα προβλήματα ανεπιθύμητων θορύβων.
Η Μαρίκα Κοτοπούλη είχε δείξει το δρόμο…
***
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
«Εκάβη»
Του Ευριπίδη
Σκηνοθεσία: Φώτος Πολίτης
Μετάφραση: Απόστολος Μελαχρινός
Μουσική: Αιμίλιος Ριάδης
Διευθυντής Ορχήστρας: Μανώλης Καλομοίρης
Σκηνικά: Καστανάκης, Σπαχής, Πολίτης, Κόντογλου.
Συνεισφορά στην Παραγωγή: Γεώργιος Χέλμης
Εκάβη: Μαρίκα Κοτοπούλη
Πολυξένη: Φωτεινή Λούη
Βάγια: Κατίνα Κολυβά- Βάχλα
Πολυμήστωρ: Αιμίλιος Βεάκης
Οδυσσέας: Π. Γαβριηλίδης
Αγαμέμνων: Ν. Βολάνης
Ταλθύβιος: Π. Γαβριηλίδης
Ίσκιος Πολύδωρου: Δημήτρης Ροντήρης
Κορυφαίες: Χρ. Μυράτ, Σμάρω Βεάκη, Γεωργία Βασιλειάδου, Πόπη Χατζηπαναγιώτου, Μαίρη Γαβριήλ, Καίτη Λεμονίδου, κα. Νικολοκοπούλου, Λόλα Λεάνδρου, Ευτυχία Παυλογιάννη και η κα. Αλεξίου.
***
Πρώτη Παράσταση: Παναθηναϊκό Στάδιο, 18 Σεπτεμβρίου 1927, ώρα 4.15μ.μ. ως 7.15μ.μ. (και 25 – 26 Σεπτεμβρίου 1927)
Θεατές: 15.000 σύμφωνα με το «Ελεύθερο Βήμα» ενώ ο θεατρικός κριτικός της Νέας Ημέρας, ΔΖΣ Δούζας, αναφέρει ότι οι θεατές ήταν 25.000.
Κόστος παραγωγής: 350.000 δραχμές.
Εισπράξεις: 500.000 δραχμές.
Παραστάσεις σε άλλα θέατρα: «Κεντρικόν» (25-27/11/1927), Θεσσαλονίκη – «Θέατρο Μέγας Αλέξανδρος» (2-3/10/1927), Δημοτικό Θέατρο Βόλου (7-9/10/1927).
***
18 Σεπτεμβρίου 1927: Τα στιγμιότυπο από την παράσταση της Εκάβης του Ευριπίδη που ανέβασε ο θίασος της Μαρίκας Κοτοπούλη στο Παναθηναϊκό Στάδιο είναι από τη Συλλογή του Πέτρου Πουλίδη. Χρονολογία Λήψης: 1/1/1927 – 1/1/1928. Φυσικά – Τεχνικά Χαρακτηριστικά: Γυάλινη πλάκα 13 x 18. Ιδιοκτησία: ΕΡΤ AE.
