Παρά την τρέχουσα οικονομική κρίση, κατά μια ευοίωνη συγκυρία παρουσιάζεται στο Εθνικό μας Θέατρο μια παράσταση αριστουργηματική, που στην καρδιά της κρατά σαν καλά φυλαγμένο πολύτιμο θραύσμα μία από τις βασικές ιδέες αρχαίας ελληνικής τραγωδίας.
Οι «Πυρκαγιές» είναι ένα έργο που θέτει επί τάπητος ένα γνωστό ερώτημα. Ποια είναι η καταγωγή μας; Μόνον που ο συγγραφέας του, Ουαζντί Μουαουάντ, εδώ προχωράει πολλά βήματα πάρα πέρα. Εκθέτει τις βιαιότητες της σύγχρονης μισαλλοδοξίας, την ολέθρια αγριότητα του πολέμου, τη βαρβαρότητα και το εμφύλιο μίσος. Επιπλέον πραγματεύεται άμεσα το ζήτημα της συμφιλίωσης μετά τον όλεθρο. Της επούλωσης των τραυμάτων που έπονται του δράματος. Το παρελθόν συγκρούεται με την αναγέννηση στο ατομικό επίπεδο και η απελευθέρωση προκύπτει από την κατάδυση στο κενό που φέρνει η εξιχνίαση ενός τρομερού οικογενειακού μυστικού.
Η σύνθεση τριών ιστοριών που αναζητούν τις ρίζες τους είναι οι “Πυρκαγιές”, τριών πεπρωμένων που ερευνούν τις πηγές τους για να προσπαθήσουν να λύσουν το πρόβλημα της ύπαρξής τους και να ανακαλύψουν πίσω από τη φρίκη του πιο σκοτεινού βάλτου την ομορφιά του απόλυτου έρωτα, της μητρικής αγάπης, της ιδανικής φιλίας, της αυτογνωσίας.
Η αινιγματική διαθήκη που αφήνει η Ναουάλ, η μητέρα της Ζαν και του Σιμόν, οδηγεί τους δύο νέους στη Μέση Ανατολή, όπου αναζητούν την πραγματική τους ταυτότητα. Αναλαμβάνουν, ως χρέος απέναντι στην πεθαμένη μητέρα τους, να παραδώσουν δύο γράμματα. Το ένα στον αδελφό τους, του οποίου μέχρι τότε αγνοούσαν την ύπαρξη, και το άλλο στον πατέρα τους, που ως τότε θεωρούσαν πεθαμένο. Το ταξίδι αυτό μετατρέπεται σε μια περιπλάνηση που θα τους φέρει σε επαφή με πρόσωπα – κλειδιά, τα οποία φωτίζουν σταδιακά το μυστήριο. Συγχρόνως, θα τους επαναφέρει νοερά στα γεγονότα που σημάδεψαν τη ζωή της μητέρας τους, μεταφέροντάς τους στη φρίκη, στον παραλογισμό και στις τραυματικές συνέπειες του εμφύλιου πολέμου. Βήμα βήμα, αυτή η περιπλάνηση θα αποκαλύψει μια τρομερή αλήθεια που έχει στιγματίσει τη ζωή της μητέρας τους, αλλά και τη δική τους. Η ανακάλυψη της ταυτότητάς τους είναι οδυνηρή και λυτρωτική συγχρόνως.
Ο πολυβραβευμένος Λιβανοκαναδός συγγραφέας Ουαζντί Μουαουάντ, γνωστός στην Ελλάδα από τους «Διψασμένους» και τις «Γυναίκες», εμπνέεται από το μύθο του Οιδίποδα αλλά και από τη σκληρή ιστορία των ατελείωτων συγκρούσεων της Μέσης Ανατολής, για να γράψει ένα σπουδαίο σύγχρονο κείμενο, που ξεκινάει ως θρίλερ αλλά αποδεικνύεται βαθιά πολιτικό.
Το τοπίο είναι δύο χώρες, ο Λίβανος και ο Καναδάς, που δεν θα μπορούσαν να διαφέρουν περισσότερο μεταξύ τους. Η μία σπαραγμένη απ’ τον εμφύλιο. Στην άλλη πάνε όσοι θέλουν να ξεφύγουν από την κόλαση. Η Ζαν (υποκοριστικό του αραβικού Ζαναάν, που σημαίνει Παράδεισος) και ο Σιμόν (μια παραλλαγή του Σαρουάν) πραγματοποιούν μια βουτιά στον ανείπωτο χρόνο, στις μνήμες που ακόμα πλανιούνται στον αέρα καθώς το αίμα που τις έγραψε δεν το ξεπλένει ούτε ο θάνατος.
Ο χειρισμός της έννοιας της κάθαρσης από τον Ουαζντί Μουαουάντ και η μαγεία της αφήγησης σε κάνουν να νιώθεις ότι τελικά μπορεί και να υπάρχουν αντικειμενικά κριτήρια για την αξιολόγηση ενός λογοτεχνικού και θεατρικού αριστουργήματος.
Η προσωπική του ματιά, αρχετυπική, ανελέητη, όσο και τρυφερή, δίνει μορφή στη βαριά σιωπή των μυστικών καταφέρνοντας να αποκρυπτογραφήσει τα κρυμμένα σημάδια του οικογενειακού περιβάλλοντος και τις ακατανόητες σημασίες του εθνικού διχασμού.
Ο μύθος πλέκεται με δεξιοτεχνία. Με κινηματογραφικό μοντάζ, πηγή έμπνευσης την αρχαία τραγωδία, ρεαλιστικό ύφος σκηνών και λυρικά ποιητικό λόγο ο θεατής οδηγείται σε μια κάθαρση πρωτόγνωρης έντασης.
Οι συντελεστές της παράστασης προσεγγίζουν το υλικό όσο πιο λιτά μπορούν, έτσι ώστε ν’ αφήσουν τη δύναμη του κειμένου ν’ αγγίξει ανεμπόδιστα το κοινό και να το απελευθερώσει από το βάρος της σκέψης. Το δημιούργημα αυτό, αν και ιδιοφυούς λογικής, χτυπάει τελικά τον καθένα απευθείας στην ψυχή.
Η παράσταση παρουσιάζεται με τους θεατές επί σκηνής να μοιράζονται τον ίδιο σκηνικό χώρο με τους ηθοποιούς σε μία εναλλακτική μορφή χρήσης του θεατρικού χώρου.
Επομένως ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης καλείται να αντιμετωπίσει την πρόκληση όχι μόνο ενός σπουδαίου έργου αλλά και μιας παράστασης που θα δοθεί με τους θεατές και τους ηθοποιούς μαζί, «Επί Σκηνής», εγκαινιάζοντας έτσι ένα νέο θεσμό για το Εθνικό Θέατρο. Και τα καταφέρνει περίφημα.
Ένα μοναδικό επιτελείο ηθοποιών καλείται να υλοποιήσει αυτήν τη νέα σκηνική πρόταση, που πραγματοποιείται στην Κεντρική Σκηνή.
Η Λένα Παπαληγούρα, η Θέμις Μπαζάκα και η Μαρία Κεχαγιόγλου μοιράζονται τη ζωή και τις ηλικίες της Ναουάλ. Η Ναουάλ έφηβη, ερωτευμένη, γυναίκα, διωγμένη, αγωνίστρια, τραγική ηρωίδα, μητέρα, κιβωτός του μυστικού. Και οι τρεις πρωταγωνίστριες απίστευτα μαγικές. Σε συνεπαίρνουν αντλώντας από βαθιά κοιτάσματα ευαισθησίας και δημιουργώντας ένα παλίμψηστο από μνήμες, ίχνη, διηγήσεις, Ιστορία.
Η Ιωάννα Κολλιοπούλου (Ζαν) και ο Βασίλης Παπαγεωργίου (Σιμόν) είναι δύο νεαρά αλλά μεστά κι αξιοθαύμαστα ταλέντα, που με κώδικες και σύμβολα αποκαλύπτουν τη δική τους οικογενειακή μυθολογία. Η Χριστίνα Μαξούρη για μια ακόμα φορά ξεδιπλώνει το χάρισμα της υποκριτικής της αλλά και το σπουδαίο μέταλλο της φωνής της. Πλέκει σαν ικανή υφάντρα μια ζωή άχρονη αλλά συμπαγή και φωτεινή.
Ο Νικόλας Παπαγιάννης με διάθεση, συγκέντρωση και πειθαρχία φέρει εις πέρας άψογα το δυνατό και δύσκολο ρόλο του Νιχάντ.
Ο έμπειρος και καταξιωμένος Δημήτρης Πιατάς αποφεύγει τη συμβατική ανάγνωση του ρόλου του ξεφεύγοντας επιδέξια από την παγίδα της ευκολίας. Λειτουργεί μεν με χιούμορ αλλά ταυτόχρονα επιδεικνύει την ποιότητά του και την υψηλή αισθητική του. Οι Μιχάλης Μητρούσης, Θεμιστοκλής Πάνου και Γιώργος Συμεωνίδης ενταγμένοι απόλυτα στην παράσταση. Με σωστή ορθοφωνία, προσεκτικές ερμηνείες και ελεγχόμενο συναίσθημα.
Μια συναρπαστική παράσταση που όσοι είδαμε ειλικρινά αγαπήσαμε.
Συντελεστές
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου. Σκηνοθεσία – φωτισμοί: Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης. Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου. Μουσική επιμέλεια: Κώστας Σουρβάνος. Βίντεο: Μιχάλης Κλουκίνας. Βοηθός σκηνοθέτη: Βάλια Ποιμενίδου. Επιμέλεια κίνησης – χορογραφία: Ξένια Θεμελή. Δραματολόγος παράστασης: Χριστίνα Λιάτα.
Διανομή
Ζιχάν, Ναουάλ ΙΙ – Μαρία Κεχαγιόγλου, Ζαν – Ιωάννα Κολλιοπούλου, Ελχάμ, Σαουντά – Χριστίνα Μαξούρη, Ραλφ, Πολιτοφύλακας, Αμπντετλμάλακ – Μιχάλης Μητρούσης, Ναζίρα, Ναουάλ ΙΙΙ – Θέμις Μπαζάκα, Γιατρός, Ξεναγός, Σαμσεντίν – Θεμιστοκλής Πάνου, Σιμόν, Ουαχάμπ – Βασίλης Παπαγεωργίου, Νιχάντ – Νικόλας Παπαγιάννης, Ναουάλ Ι – Λένα Παπαληγούρα, Ερμίλ, Αμπντεσάμαντ – Δημήτρης Πιατάς, Αντουάν, Φαχίμ, Φωτογράφος – Γιώργος Συμεωνίδης.
Φωτογραφίες
1. Θέμις Μπαζάκα (Ναζίρα), Λένα Παπαληγούρα (Ναουάλ Ι).
2. Ιωάννα Κολλιοπούλου (Ζαν), Βασίλης Παπαγεωργίου (Σιμόν).