24.7 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

Για το «La Ronde» του Schnitzler: Αποσιωπητικά το 1946 (Μουσούρης) και Θαυμαστικά το 2018 (Βουρνάς)

Του Παναγιώτη Μήλα

Το «La Ronde» (Ερωτικό Γαϊτανάκι) του Arthur Schnitzler παίζεται στο «Αγγέλων Βήμα» σε σκηνοθεσία του Θοδωρή Βουρνά με την Τζούλι Τσόλκα και τον Αποστόλη Ψαρρό.

Γραμμένο το 1897, το «La Ronde» εκδόθηκε το 1903 και πούλησε δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα. Παρουσιάστηκε το 1920 στο Kleines Schauspielhaus den Berlin και απαγορεύτηκε με δίκη για προσβολή των ηθών. Μετά το ανέβασμά του στη Βιέννη το 1921, προκάλεσε συγκέντρωση διαμαρτυρίας και οι παραστάσεις διακόπηκαν. Ο Schnitzler, αφού δέχτηκε απειλές για τη ζωή του, απέσυρε το έργο και απαγόρευσε το θεατρικό του ανέβασμα για 25 χρόνια. Η άνοδος του ναζισμού στην εξουσία οδήγησε το έργο στην πυρά, καθώς κάηκαν όσα αντίγραφα βρέθηκαν.

Στην Ελλάδα το έργο έχει παρουσιαστεί πολλές φορές. Το πρόσφατο ανέβασμα σε σκηνοθεσία Θοδωρή Βουρνά δημιούργησε συνωστισμό θαυμαστικών σε αντίθεση με το αντίστοιχο ανέβασμα πριν από 72 χρόνια (το 1946) όταν είχε προκαλέσει τη δημιουργία σωρείας αποσιωπητικών και την έντονη αντιπαράθεση η οποία κατέληξε σε μια πολύκροτη καλλιτεχνική «δίκη».

***

1946

***

Το κείμενο που ακολουθεί έχει την υπογραφή του Αρτέμη Μάτσα και είναι από το βιβλίο του «Το άλλο πρόσωπο του Θεάτρου», από τις Εκδόσεις Πιτσιλός (1988).

 

***

 

Τα σχέδια και οι μακέτες για το “Ερωτικό Γαϊτανάκι” είναι έργα του σκηνογράφου Γιώργου Ανεμογιάννη.

 

 

«…Λόγω των τολμηρών σκηνών του, το έργον θεωρείται κατάλληλον μόνο για μεγάλους…»
Μ’ αυτές τις φράσεις ο θίασος Κώστα Μουσούρη – Ρενάτο Μόρντο – Γιώργου Ανεμογιάννη ανάγγειλε την πρεμιέρα του Αρθούρου Σνίτσλερ «Ερωτικό Γαϊτανάκι» όταν το παρουσίασε στο Θέατρο «Αλίκης» της πλατείας Καρύτση, στις 23 Ιανουαρίου 1946.

Ο Λέων Κουκούλας έδινε την πληροφορία ότι το ίδιο έργο με τον τίτλο «Ο Γύρος» το πρωτοπαρουσίασε ο Βασίλης Αργυρόπουλος. Τι ήταν όμως το έργο αυτό που προκάλεσε το σκάνδαλο στην εποχή του και την περίφημη «Δίκη των Αποσιωπητικών», όπως χαρακτηρίστηκε τότε, που επακολούθησε:

«Βαριατζιόνες επάνω στο θέμα το ερωτικό. Ο διάσημος ψυχίατρος Αρθούρος Σνίτσλερ αναλύει τη γυναικεία και ανδρική ψυχολογία γύρω από το ερωτικό και σεξουαλικό ζήτημα με μαστοριά μεγάλου ανατόμου».
Αυτό γράφτηκε τότε γύρω από το έργο. Και αυτόματα γεννήθηκε το ερώτημα, τι είναι άσεμνο στην Τέχνη… Ερώτημα πάντα επίκαιρο…

 

Η Τζούλι Τσόλκα και ο Αποστόλης Ψαρρός στο “La Ronde”, που σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Βουρνάς στο “Αγγέλων Βήμα”.

 

Ο εκ των πρωτεργατών του ανεβάσματος του έργου σκηνογράφος – ενδυματολόγος Γιώργος Ανεμογιάννης είπε:
«Αισθητικό παραμένει το κριτήριο του άσεμνου στην τέχνη. Ο Όσκαρ Ουάιλντ πολύ σωστά διατύπωσε, πως ανήθικο είναι μόνο το άσχημο. Άσεμνη δεν ήταν και δεν είναι ποτέ η καλλιτεχνική ομορφιά και ασφαλώς δεν υπάρχουν σεμνότερα έργα από τα ολόγυμνα αγάλματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, ή από τα γυμνά των μεγάλων ζωγράφων.
»Όσο πιο ψηλά βρίσκεται το αισθητικό επίπεδο ενός τολμηρού έργου, τόσο απομακρύνεται η κατηγορία για ανηθικότητα. Στα μουσεία όλο και θαυμάζουμε τις συνθέσεις της Λήδας με τον Κύκνο, και ποιος δοκίμασε ντροπή μπροστά στο σκανδαλιστικό θέμα της;
»Αν είναι μέσα στα πλαίσια της τέχνης, το κείμενο είναι ηθικό, γιατί ένα έργο δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται σαν πορνογράφημα από το θέμα αλλά από τον τρόπο που είναι γραμμένο».
Με το ανέβασμα λοιπόν του έργου και με το σάλο που επακολούθησε έγινε στο θέατρο «Αλίκης» μια καλλιτεχνική δίκη…

 

 

 

Τη δίνουμε ανάγλυφη από τα πρακτικά της:

-Εις το Θέατρον «Αλίκης» έγινε χτες το απόγευμα η αγγελθείσα καλλιτεχνική «δίκη» του θιάσου Μουσούρη – Μπορντό – Ανεμογιάννη δια το έργον του Σνίτσλερ «Ερωτικό Γαϊτανάκι» («Ο Γύρος»), το οποίον παίζει με τόσην εμπορικήν επιτυχία ο ως άνω θίασος.

Το καλλιτεχνικόν «δικαστήριον» απετελέσθη εκ των κ.κ. Ν. Βέη καθηγητού Πανεπιστημίου, Δ. Πουρνάρα, προέδρου της Ενώσεως Συντακτών, Σοφίας Σπανούδη, Ελένης Ουράνη (Άλκη Θρύλου) και Πέτρου Χάρη.

Ο Ακαδημαϊκός κ. Γρ. Ξενόπουλος, ο οποίος θα απετέλει μέρος του δικαστηρίου, αλλά λόγω ασθενείας δεν ηδυνήθη να προσέλθει, απέστειλεν επιστολήν εις την οποίαν χαρακτηρίζει το έργο του Σνίτσλερ ως λογοτεχνικόν και ουχί πορνογραφικόν. Επίσης ανεγνώσθη επιστολή του ασθενούντος ωσαύτως, κ. Μιχ. Ροδά, ο οποίος και πρώτος είχε γράψει ότι το «Ερωτικό γαϊτανάκι» είναι πορνογράφημα. Εις την χτεσινήν επιστολήν του ο κ. Ροδάς επανέλαβε την κατηγορίαν.

Ο κ. Κ. Μουσούρης ανέγνωσε αποσπάσματα διαφόρων διαπρεπών Γερμανών κριτικών και συγγραφέων, όπως του Φρανκ Βέντεκτιντ, του Ρ. Σπεχτ, του Κερ και του Μάγιερ, οι οποίοι χαρακτηρίζουν τον Σνίτσλερ ως έναν από τους κλασικούς των τελευταίων εκατό ετών και εκφράζονται δια τον «Γύρον» («Ερωτικό Γαϊτανάκι») με ευγενέστατα σχόλια.

Εν συνεχεία ομίλησαν διάφοροι εκ των ακροατών.

Ο κ. Βεζύρογλου, ο οποίος εχαρακτήρισεν το έργον ουχί ως πορνογράφημα, αλλά ως έργον κακότεχνον, ένας νεαρός φοιτητής όστις καθύβρισε το έργον, συγγραφέα και θίασον, αλλά του οποίου η επίθεσις δεν φαίνεται να ελήφθη σοβαρώς υπόψιν, λόγω του ότι εγνώσθη ότι πρόκειται περί υποψηφίου θεατρικού συγγραφέως έχοντος συγγράψει και προσφέρει εις τους θιάσους – και δη εις το Θέατρον «Μουσούρη¨- διάφορα θεατρικά έργα που απερρίφθησαν ως ασήμανατα, ο κ. Μιχ. Καραγάτσης, όστις υπεραμύνθη του έργου, μη δεχθείς ότι πρόκειται για πορνογραφήματος, η κ. Σοφία Σπανούδη, η οποία ετόνισεν ότι δεν πρέπει να αναμιγνύεται η τέχνη με την ηθικήν, οι κ.κ. Ι. Σιδέρης, Κουνελάκης, Δ. Γιανουκάκης και Ροδοκανάκης, οι οποίοι δεν εδέχθησαν ότι το έργον είναι πορνογράφημα, ο κ. Άλκης Θρύλος ο οποίος είπεν ότι δια τον χαρακτηρισμόν του έργου θα ημπορούσε να χαρακτηρισθεί ο τίτλος του Πιραντέλο «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε», εννοών προφανώς ότι το επίδικον έργον είναι πορνογράφημα αν έχεις την πρόθεσιν και την διάθεσιν να το δεις ως πορνογράφημα.

Μετά τας «αγορεύσεις» το «δικαστήριον» ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει την απόφασιν μετά διήμερον.
Την πρωτότυπον αυτήν δίκην παρηκολούθησαν περί τους οκτακοσίους, θεατρόφιλοι, άνδρες και γυναίκες. Η γενική εντύπωσις ήτο κατά πλειψηφίαν, οι ακροαταί ούτοι εσχημάτισαν την γνώμην, ότι «το έργον του Σνίτσλερ δεν είναι πορνογράφημα».

 

 

 

Μετά δύο μέρες βγήκε η απόφαση. Το έργο συνέχισε να παίζεται με μεγάλη επιτυχία για αρκετό καιρό ακόμη και να προκαλεί τις πιο αντιφατικές συζητήσεις.

«Το καλλιτεχνικό «δικαστήριο» έξέδωσε χτες την απόφασίν του δια το έργον «Ερωτικό Γαϊτανάκι», το οποίον παίζει ο θίασος Μουσούρη – Μόρντο – Ανεμογιάννη.

Η απόφασις έχει ως εξής:

Το θεατρικό συγκρότημα Μουσούρη – Μόρντο – Ανεμογιάννη μας εκάλεσε να δούμε το έργο του Σνίτσλερ, που παίζεται στο θέατρό του, και να παρακολουθήσουμε τη σχετική συζήτηση μεταξύ εκπροσώπων του επιστημονικού και καλλιτεχνικού κόσμου για το περιεχόμενό του και για τον τρόπον διδασκαλίας του.
Συμφωνούμε όλοι, ότι το έργο στη βάση του δεν είναι πορνογράφημα αυτό καθ’ εαυτό, ήταν όμως εύκολο να παρεξηγηθεί από τον πολύ κόσμο, που σε αρκετά σημεία, έβλεπε περισσότερο την επιφάνεια και δεν μπόρεσε να εμβαθύνει στην πραγματική πρόθεση του συγγραφέως. Θα είχαμε να παρατηρήσουμε ότι το έργο του Σνίτσλερ «Ο Γύρος» – που άτοπα μετονομάστηκε «Ερωτικό Γαϊτανάκι» κι έτσι έδωσε αφορμή σε αμεσότερες παρεξηγήσεις – δεν ήταν απαραίτητο να προβληθεί σ’ αυτή την κρίσιμη περίοδο της πνευματικής, της ηθικής και της κοινωνικής ανασυγκροτήσεως.
Είναι γέννημα μιας εποχής όπου μεσουρανούσε ο Φρόυντ με την επίμαχη θεωρία του και δεν θα έπρεπε ίσως να απασχολήσει σήμερα καλλιτέχνες της περιωπής των κ.κ. Μουσούρη, Μόρντο, Ανεμογιάννη».

Η επιτροπή: Νίκος Α. Βέης, Σοφία Κ. Σπανούδη, Δ. Πουρνάρας, Άλκης Θρύλος, Πέτρος Χάρης

.
Αυτά το 1946.
Η φράση της Σοφίας Σπανούδη, ότι «δεν πρέπει να αναμιγνύεται η τέχνη με την ηθικήν» δικαιώθηκε στην εποχή μας.

 

***

 

Η Τζούλι Τσόλκα και ο Αποστόλης Ψαρρός στο “La Ronde” , που σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Βουρνάς στο “Αγγέλων Βήμα”.

 

Με το παραπάνω κείμενο (και με την ορθογραφία της εποχής…) περιέγραψε ο Αρτέμης Μάτσας την υπόθεση για το «Ερωτικό Γαϊτανάκι». Άλλα ήθη τότε και άλλες πρακτικές στα θέατρα της πρωτεύουσας.

Μάλιστα υπάρχουν σήμερα (2018) διδακτορικές διατριβές φοιτητών τμημάτων Θεατρολογίας ελληνικών Πανεπιστημίων όπου μπορεί να διαβάσει κανείς την άποψη ότι «η Δίκη των αποσιωπητικών δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ένα διαφημιστικό τρικ που χρησιμοποίησαν οι συντελεστές για να προωθήσουν την παράσταση».

Προφανώς οι εν λόγω φοιτητές δεν έτυχε ποτέ να μάθουν ότι γίνονται ή να παρακολουθήσουν ειδικές συζητήσεις μετά το τέλος παραστάσεων. Συζητήσεις με ειδικούς αναλυτές και επιστήμονες, συζητήσεις έντονες, συζητήσεις με αντεγκλήσεις και διαφωνίες που όμως προσφέρουν πολλά στους θεατές, στους ηθοποιούς αλλά και τους λοιπούς συντελεστές.

Τέτοιου είδους εκδηλώσεις είναι πολύ χρήσιμες επειδή πλουτίζουν τους πάντες προσφέροντας διαμαντάκια γνώσης. Αυτό ακριβώς που έγινε το 1946 και το οποίο ασφαλώς δεν ήταν «προωθητική ενέργεια».

 

***

 

Να επισημάνω εδώ ότι το έργο ανήκει πλέον στο κλασικό ρεπερτόριο αφού ήδη μετρά 121 χρόνια ζωής. Και μόνον αυτό αρκεί… Αξίζει επίσης εδώ να αναφέρω τους συντελεστές της παράστασης του 1946. Τα ονόματα μπορούν να πείσουν και τον πιο αδαή ότι οι καλλιτέχνες αυτοί δεν είχαν ανάγκη από καμιά στημένη «Δίκη» για να διαφημίσουν την προσπάθειά τους.

 

***

«La Ronde»
«Ερωτικό γαϊτανάκι»,
Του Arthur Schnitzler
Σκηνοθέτης: Renato Mordo
Μεταφραστής: Διονύσιος Ρώμας
Σκηνογράφος: Γιώργος Ανεμογιάννης
Θίασος: Κώστα Μουσούρη, Ρενάτο Μόρντο, Γιώργου Ανεμογιάννη
Θέατρο «Αλίκης»
(σήμερα Θέατρο Μουσούρη)
Αθήνα, πλατεία Καρύτση 6 (Εδουάρδου Λω – σήμερα Χρήστου Λαδά)
Θεατρική περίοδος 1945-1946

 

***

 

Ο Κώστας Μουσούρης το 1945 – 1946 ανακαίνισε το θέατρο «Αλίκης» και συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη Ρενάτο Μόρντο και τον σκηνογράφο Γιώργο Ανεμογιάννη, δημιουργώντας τη Θεατρική Εταιρεία Μουσούρης – Μόρντος – Ανεμογιάννης.

Ήταν μια απόπειρα ανασύστασης και μεταλαμπάδευσης των ιδανικών του Θιάσου των Νέων, στον οποίο συμμετείχαν και νέοι και παλιότεροι έμπειροι ηθοποιοί.

Συνεργάτες αυτής της θεατρικής εταιρείας ήταν οι Νανά Σκιαδά, Έλλη Λαμπέτη, Κυβέλη Μυράτ, Μαρία Φωκά, Μαντώ Αραβαντινού, Μπέμπη Μωραϊτοπούλου, Σπύρος Μουσούρης, Περικλής Χριστοφορίδης, Λυκούργος Καλλέργης, Απόστολος Αβδής, Μιχάλης Παπαδάκης, Χριστόφορος Χειμάρας, Δημήτρης Νικολαΐδης, Μιχάλης Μπούχλης, Κώστας Οικονομόπουλος ενώ στην πορεία με το θίασο συνεργάστηκαν και η Ντόρα Βολονάκη, ο Στέλιος Βόκοβιτς, η Άννα Ρούσσου και ο Τάκης Γαλανός.

Εισηγητής στο ελληνικό δραματολόγιο ήταν ο καθηγητής – φιλόλογος Γιάννης Σιδέρης, ιδρυτής του Θεατρικού Μουσείου.

 

***

 

2018

 

***

 

Ένας άντρας. Μια γυναίκα. Η έλξη, η αμηχανία, η γοητεία, ο ένας απέναντι στον άλλο. Η στιγμή είναι πάντα μια στιγμή και οι άνθρωποι είναι πάντα άνθρωποι. Το κλασικό έργο του Arthur Schnitzler «La Ronde», σε μια νέα ανάγνωση που ακροβατεί ανάμεσα στην κωμωδία και το δράμα, παρουσιάζεται από την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου 2018 στο «Θέατρο Αγγέλων Βήμα» σε σκηνοθεσία Θοδωρή Βουρνά και μετάφραση Μαργαρίτας Δαλαμάγκα-Καλογήρου.
Οι ηθοποιοί αλλάζουν επί σκηνής προσωπεία και διαθέσεις συνθέτοντας ένα ρεαλιστικό πορτρέτο ανθρώπων και ανθρώπινων σχέσεων, όπως τους συναντάμε αναλλοίωτους μέσα στον χρόνο και τις εποχές. Βιώνοντας την αλήθεια της κάθε συγκυρίας, οι χαρακτήρες αποκαλύπτουν εναλλακτικές πτυχές του εαυτού τους μέσα από τον εκάστοτε «ρόλο».

 

***

 

Σήμερα λοιπόν όπου τα ήθη και οι σχέσεις έχουν πάρει άλλη μορφή και διάσταση, δεν χρειάζεται ειδική μεταχείριση σε παραστάσεις όπως το «La Ronde» («Ερωτικό Γαϊτανάκι») του Arthur Schnitzler. Σήμερα ζούμε στην εποχή των θαυμαστικών.

Μάλιστα αυτή η αίσθηση του θαυμασμού δημιουργήθηκε στο «Αγγέλων Βήμα» σε όλους τις θεατές που παρακολούθησαν το «La Ronde» έτσι όπως το σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Βουρνάς. Ο σκηνοθέτης με τρόπο περίτεχνο και αριστοτεχνικό φώτισε όλες τις πτυχές των προσώπων που «αλωνίζουν» τη σκηνή του θεάτρου. Με κινηματογραφική μαεστρία διηύθυνε με την μπαγκέτα του, τους συνεργάτες του.

Το κείμενο έπεσε σε καλά χέρια (Μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου και Δραματουργική επεξεργασία: Ανδρονίκη Αβδελιώτη). Ο λόγος «έτρεχε» και δεν υπήρξε ούτε πρόθεση, ούτε διάθεση για παρεμβάσεις, έτσι απολαύσαμε τον λόγο του Schnitzler.

Η Σοφία Λεγάτου είχε την επιμέλεια των σκηνικών και των ρούχων. Έκανε κάτι δύσκολο ως επιλογή: Προτίμησε απλές γραμμές, δωρικές… Απέφυγε τις φιοριτούρες.

Ο σχεδιασμός φωτισμού από τον Βαγγέλη Μούντριχα στήριξε τις κινηματογραφικές σκηνές που έστησε ο σκηνοθέτης.
Ασφαλώς αυτή που – υποθέτω – ταλαιπωρήθηκε διπλά ήταν η βοηθός σκηνοθέτη Λυδία Τριγώνη, η οποία έπρεπε να δίνει άμεσες και σωστές λύσεις σε όλα τα αιτήματα του Βουρνά.

 

 

Η Τζούλι Τσόλκα και ο Αποστόλης Ψαρρός στο “La Ronde” , που σκηνοθέτησε ο Θοδωρής Βουρνάς στο “Αγγέλων Βήμα”.

 

Οι δύο ηθοποιοί, η Τζούλι Τσόλκα και ο Αποστόλης Ψαρρός, ενσάρκωσαν με απόλυτη επιτυχία όλους τους ήρωες του συγγραφέα. Ήταν απόλαυση να τους παρακολουθείς. Τα θαυμαστικά, στα οποία αναφέρθηκα πιο πριν, οφείλονται και στους δύο οι οποίοι υπηρέτησαν άψογα τις σκηνοθετικές οδηγίες προσθέτοντας παράλληλα και τις προσωπικές ερμηνευτικές πινελιές τους.

 

***

 

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

«La Ronde»
του Arthur Schnitzler
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Βουρνάς
Μετάφραση: Μαργαρίτα Δαλαμάγκα-Καλογήρου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Λυδία Τριγώνη
Δραματουργική επεξεργασία: Ανδρονίκη Αβδελιώτη
Επιμέλεια σκηνικών & ρούχων: Σοφία Λεγάτου
Σχεδιασμός φωτισμού: Βαγγέλης Μούντριχας
Φωτογραφίες & Artwork: Γιώργος Γιαννίμπας

***

Παίζουν οι ηθοποιοί

Τζούλι Τσόλκα, Αποστόλης Ψαρρός

***

Παραστάσεις

Από 14 Νοεμβρίου και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων

Κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21:15
Εισιτήρια: 12 κανονικό και 10 μειωμένο
Διάρκεια: 70 λεπτά

***

«Αγγέλων Βήμα»

Τόπος συνάντησης Ανατολής – Δύσης
Σατωβριάνδου 36, Αθήνα 104 32
Σταθμός Μετρό Ομόνοιας
Τηλέφωνο: 210-52.42.211

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -