Της Ειρήνης Αϊβαλιώτου
«Η τέχνη θέλει είτε τη μοναξιά είτε την ανάγκη είτε το πάθος»
Αλέξανδρος Δουμάς υιός
Βασισμένη σ’ ένα υπαρκτό πρόσωπο, τη Μαρί Ντιπλεσί, μια πασίγνωστη και πανέμορφη Παριζιάνα εταίρα που έζησε στα μέσα του 19ου αιώνα, και γραμμένη μόλις ένα χρόνο μετά το θάνατό της, «Η κυρία με τις καμέλιες» όχι μόνο γνώρισε άμεση και απόλυτη επιτυχία, αλλά εξασφάλισε και στο συγγραφέα της την αθανασία. Σήμερα, σχεδόν εκατόν πενήντα χρόνια μετά, το μυθιστόρημα εξακολουθεί να διαβάζεται και η θεατρική του διασκευή να παίζεται πάντα «κάπου στον κόσμο», ενώ πολύ συχνά εμφανίζονται εκδοχές του και στη μεγάλη οθόνη. Από τα τέλη του Ιουνίου η σπουδαία σοπράνο Τζένη Δριβάλα, μία από τις πιο επιτυχημένες ερμηνεύτριες του ρόλου της «Κυρίας με τις Καμέλιες» στην όπερα, θα παρουσιάσει σε δική της θεατρική διασκευή και σκηνοθεσία το ομώνυμο αριστούργημα του Αλεξάνδρου Δουμά υιού.
Η συναρπαστική ερωτική ιστορία της Παριζιάνας εταίρας και του νεαρού φοιτητή θα ανέβει στο “Ιδιόμελο” στο Μαρούσι, στους κήπους της μαρουσιώτικης νεοκλασικής βίλας.
Η ερωτική αυτή ιστορία αποτελεί ένα μοναδικό λογοτεχνικό φαινόμενο. Το μυθιστόρημα ανήκει μεν στην κλασική λογοτεχνία, αλλά, χάρη στο πάθος και στην ειλικρινή συγκίνηση του εικοσιτετράχρονου τότε συγγραφέα του, ο οποίος περιγράφει ένα βιωμένο, τραγικό έρωτα που έζησε, διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον και κατακτά συνεχώς καινούργιους αναγνώστες και θεατές. Αξιοσημείωτος είναι και ο τρόπος γραφής του, ο οποίος εντυπωσιάζει, καθότι πρόκειται για ένα διήγημα μέσα στο διήγημα. Συγκεκριμένα ο κεντρικός ήρωας, ο Αρμάνδος, διηγείται την ιστορία του στον ίδιο τον αφηγητή.
Η θεατρική διασκευή έγινε από την Τζένη Δριβάλα, από το διήγημα του Δουμά, με πρωταγωνιστές την ίδια και τον Νεκτάριο Παπαλεξίου.
«Η “Κυρία με τις Καμέλιες” ονομαζόταν Αλφονσίν Πλεσί. Ήταν ψηλή, πολύ λεπτή, με μαύρα μαλλιά και τα μεγάλα της μάτια, που έμοιαζαν φτιαγμένα από σμάλτο, θύμιζαν Γιαπωνέζα. Ήταν μια από τις τελευταίες και λίγες εταίρες που είχαν αισθήματα. Επιπλέον, ποτέ όσο ζούσε δεν ήταν γνωστή ως η κυρία με τις καμέλιες. Η επωνυμία αυτή, που έδωσα στην Μαργκερίτ, είναι δικό μου εύρημα. Αν όμως ζητήσετε να δείτε το μνήμα της στο νεκροταφείο της Μονμάρτης, ο φύλακας θα σας οδηγήσει και κάτω από τις λέξεις “Αλφονσίν Πλεσί” θα δείτε ένα στεφάνι με ψεύτικες άσπρες καμέλιες, στερεωμένο στο μάρμαρο και προστατευμένο μέσα σε μια γυάλινη θήκη. Ο τάφος αυτός έχει τον μύθο του. Η τέχνη είναι θεία, δημιουργεί ή ανασταίνει», έγραφε ο Αλέξανδρος Δουμάς (υιός).
«Εδώ και αρκετά χρόνια, πολλοί φίλοι από τον θεατρικό κόσμο, μου έλεγαν συχνά ότι πρέπει να παίξω και τη θεατρική “Κυρία με τις Καμέλιες” εκτός από την οπερατική, την “Τραβιάτα”.
Η αλήθεια είναι ότι το θεατρικό έργο που υπάρχει δεν με ενθουσίαζε. Οι χαρακτήρες είναι “ξύλινοι” και “μεγαλόστομοι”, στο στυλ του θεάτρου του 19ου αιώνα. Καταλαβαίνω γιατί η όπερα εξαφάνισε σχεδόν το θεατρικό. Ο Βέρντι έχει συλλάβει με αριστουργηματικό τρόπο τους χαρακτήρες, ακριβώς όπως τους παρουσιάζει ο Δουμάς στο διήγημά του. Ομολογώ ότι αυτή ακριβώς η κατανόηση μέσω της μουσικής του, ήταν μεγάλη βοήθεια για μένα όσον αφορά τη σκηνοθετική και ερμηνευτική πλευρά της παραγωγής.
Παρά την προσπάθειά μου, ακόμη και σε παλαιοπωλεία, για να βρω κάποια έκδοση στην Ελλάδα του έργου ή του διηγήματος, δεν βρήκα τίποτα.
Ευτυχώς είχα τη δική μου γαλλική πρωτότυπη έκδοση του διηγήματος και ξεκίνησα από αυτήν.
Οι διαφορές είναι σημαντικές σε σχέση με τη γνωστή θεατρική διασκευή. Στο διήγημα όλα εξελίσσονται μέσα από τις διηγήσεις του Αρμάνδου και από επιστολές. Πράγμα που κάνει αρκετά δύσκολη τη μετατροπή του σε θεατρικό.
Υπάρχουν όμως αρκετές κεντρικές εκτεταμένες σκηνές, με διαλόγους εξαιρετικά επιτυχημένους, από τον Δουμά, τους οποίους χρησιμοποίησα σχεδόν αυτούσιους.
Δίνεται έτσι πολύ περισσότερος χώρος στη διαδρομή της ερωτικής σχέσης των δύο ηρώων από ότι συνήθως. Χρειάστηκε βέβαια και αρκετή ανάπλαση, αφού, από ένα σημείο κι έπειτα, δίνονται μάλλον γενικόλογες περιγραφές. Εδώ με βοήθησε το θεατρικό, αλλά μόνον σαν γενική γραμμή. Στις λεπτομέρειες ακολούθησα δικό μου δρόμο».
– Ποιος ήταν ο λόγος, κυρία Δριβάλα, που σας οδήγησε να αναλάβετε το νέο αυτό εγχείρημα;
«Ο λόγος που ανέλαβα αυτό το καινούργιο εγχείρημα είναι ότι, μαζί με τους καλλιτεχνικούς διευθυντές του “Ιδιόμελου”, τη Γεωργία Δεληγιαννοπούλου και τον Μανώλη Γιούργο, θέλαμε μια παράσταση στο μέσον του καλοκαιριού, που να αξιοποιεί τις μαρουσιώτικες καλοκαιρινές βραδιές και τα πλεονεκτήματα που παρουσιάζει ο χώρος, με τον κήπο και τα λοιπά. Έτσι, καταλήξαμε στο ότι αυτή η συγκινητική ερωτική ιστορία του τέλους του 19ου αιώνα, θα ταίριαζε με τον σκηνικό χώρο που δημιουργεί η νεοκλασική βίλα.
Να υπογραμμίσω ότι το θέμα δεν έχει τίποτε το παρωχημένο. Οι χαρακτήρες, τα κίνητρά τους, οι καταστάσεις τις οποίες βιώνουν, έχουν πλήρη αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα και ζωή. Είναι απολύτως διαχρονικό.
Παρ’ όλ’ αυτά, με τους συνεργάτες μου νιώσαμε την ανάγκη να το “ντύσουμε” με την κομψότητα και ιδιαίτερη αισθητική που προσφέρουν τα κοστούμια τέλους 19ου αιώνα.
Όπως και με τον “Βυσσινόκηπο”, σκοπός μας είναι να διηγηθούμε μία συγκινητική ιστορία -ερωτική αυτή τη φορά-, χωρίς να αποσπάσουμε τη συγκέντρωση του θεατή από αυτήν, με τεχνάσματα και παρεμβολές. Όσον αφορά τη μουσική… είναι έκπληξη!».
– Σίγουρα το κοινό θα αναρωτιέται αν θα τραγουδήσετε…
«Αν αναρωτιέσθε για το αν θα τραγουδήσω, ε όχι… δεν πρόκειται να τραγουδήσω.
Η Μαργαρίτα Γκωτιέ είναι άρρωστη στο τελικό στάδιο φυματίωσης, με αναπνευστικά προβλήματα και φωνή “παραπαίουσα”. Θα τραγουδήσει ως εκεί που μπορεί!».
– Ποιοι είναι οι συνεργάτες σας, σε αυτή την παράσταση; Γνωρίζουμε ότι είστε ιδιαίτερα επιλεκτική…
«Οφείλω να σας πω ότι για άλλη μια φορά στάθηκα πολύ τυχερή με τους συνεργάτες μου.
Ο Νεκτάριος Παπαλεξίου σαν “Αρμάνδος”, είναι το απόλυτο ιδεώδες του ρομαντικού ήρωα και ταυτόχρονα εξαιρετικός ηθοποιός, ο οποίος επωμίζεται τον πιο απαιτητικό και μακρύ σε διάρκεια ρόλο του έργου.
Εξίσου εξαιρετικός και ο… “μπαμπάς” του Γιάννης Παπαθύμνιος, αλλά και οι δύο κυρίες –Μαίρη Σταγάκη και Ειρήνη Αΐβαλιώτου– που θα ερμηνεύσουν τον ρόλο της “Πρυντάνς”, της φίλης και “συνεργού” της Μαργαρίτας.
Ο Ανδρέας Παπαγιαννάκης αναλαμβάνει τον διπλό ρόλο του συγγραφέα “Αλεξάνδρου Δουμά” και του “Γκαστόν”, επιστήθιου φίλου του Αρμάνδου.
Ο Βασίλης Ασημάκης στο ρόλο του νεαρού, αθεράπευτα και μάταια ερωτευμένου “Κόμη Ζιρέ”, η Νάγια Ναούμ και η Αυγουστίνα Τόττη, εμφανίζονται ως οι φίλες της Μαργαρίτας.
Επέλεξα να εμπιστευθώ -για έναν αριθμό παραστάσεων- στη Βιβιάνα Γιαννούτσου μια πολύ νέα κοπέλα -“teenager”- τον ρόλο της ηρωίδας, η οποία, κατά μία περίεργη σύμπτωση, μοιάζει πολύ με την πραγματική ηρωίδα, τη Marie du Plessis, όπως απεικονίζεται στο γνωστό πορτρέτο της… Πιστεύω ότι θα εκπλήξει με τις ικανότητές της. Παίζουν ακόμα οι Δημήτρης Ψήτος και Παύλος Χριστοφιλόπουλος».
– Σκηνικά, κοστούμια και μουσική σε ποιους αναθέσατε;
«Τον σχεδιασμό και την εκτέλεση του σκηνικού χώρου έχει αναλάβει ο Γιάννης Παπαδάκης και τα κοστούμια επιμελείται ο αγαπητός μου φίλος Dennis Krief, ο οποίος ελπίζω να μας μεταφέρει το άρωμα της πατρίδας του, με την παριζιάνικη γοητεία του 1860… Τη μουσική έχει γράψει ο Φίλιππος Μοδινός».
* Το ρόλο της Πρυντάνς ερμηνεύουν, σε διπλή διανομή, η Ειρήνη Αΐβαλιώτου (Δευτέρα και Τετάρτη) και η Μαίρη Σταγάκη (Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή).
* Η παράσταση «Η Κυρία με τις Καμέλιες» θα παίζεται από 26 Ιουνίου ως 6 Ιουλίου, κάθε Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή. Τις καθημερινές στις 21.00 και την Κυριακή στις 20.00.
Πληροφορίες
Χώρος Τέχνης Ιδιόμελο, Ελευθερίου Βενιζέλου 17 και Βασιλέως Κωνσταντίνου, Μαρούσι (πλησίον ΗΣΑΠ).
Προπώληση και κράτηση εισιτηρίων στο viva.gr και στο τηλ.: 2106817042.
Εισιτήρια
κανονικό: 15 €
φοιτητικό: 10 €
ανεργίας – ατέλεια: 7 €
Διάρκεια: 2 ώρες (με διάλειμμα)
Έναρξη: Τις καθημερινές στις 21.00, τις Κυριακές στις 20.00
* Από 26 Ιουνίου ως 20 Ιουλίου
* Ο Αλέξανδρος Δουμάς (υιός) (Alexandre Dumas, fils) (27 Ιουλίου 1824 – 27 Νοεμβρίου 1895) ήταν Γάλλος συγγραφέας και δραματουργός. Ήταν γιος (γαλλικά fils) του Αλέξανδρου Δουμά (πατέρα) (γαλλικά père), ο οποίος ήταν επίσης συγγραφέας και δραματουργός. Όπως ακριβώς και ο πατέρας του, γνώρισε μεγάλη επιτυχία, κυρίως με το ρομάντσο του Η κυρία με τις καμέλιες, από το οποίο εμπνευσμένος ο Τζουζέπε Βέρντι σύνθεσε την όπερά του Τραβιάτα, αλλά και από τα θεατρικά έργα του Ο νόθος γιος (Le Fils naturel, 1858) και Ένας παράλογος πατέρας (Un Père prodigue, 1859).
Γεννήθηκε στις 27 Ιουλίου 1824 στο Παρίσι, ως νόθο τέκνο του συγγραφέα Αλέξανδρου Δουμά (πατέρα) και της Μαρί-Λωρ-Κατερίν Λαμπαί (Marie-Laure-Catherine Labay, 1794-1868), μιας γειτόνισσάς του μοδίστρας. Το 1831, όταν ήταν σε ηλικία επτά ετών, ο πατέρας του τον αναγνώρισε νομικά και εξασφάλισε ότι ο γιος του θα λάμβανε την καλύτερη δυνατή μόρφωση στο Ίδρυμα Γκουμπώ (Institution Goubaux) και στο Κολλέγιο Μπουρμπόν (Collège Bourbon). Εκείνη την εποχή ήταν που έλαβε χώρα η δικαστική διαμάχη για την κηδεμονία του, η οποία κατέληξε σε απόφαση του δικαστηρίου να την αναλάβει ο πατέρας του. Ο χωρισμός από τη μητέρα του και το μαρτύριο της στέρησης από το παιδί της, ήταν που τον ενέπνευσαν να γράψει σχετικά με τραγικούς γυναικείους χαρακτήρες. Σχεδόν σε όλα τα γραπτά του, έδωσε έμφαση στον ηθικό σκοπό που οφείλει να έχει η λογοτεχνία, και στο έργο του Ο νόθος γιος (Le Fils naturel, 1858) ενστερνίζεται την πίστη ότι αν ένας άνδρας γίνει πατέρας ενός νόθου παιδιού, έχει την υποχρέωση στη συνέχεια να το αναγνωρίσει και να παντρευτεί τη μητέρα. Οι προπάπποι του Δουμά από την πλευρά του πατέρα του ήταν ένας Γάλλος ευγενής και μια Αϊτινή. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος, στα εσωτερικά σχολεία όπου μαθήτευσε, γινόταν συνεχώς ο στόχος λοιδωρίας από τους συμμαθητές του, γεγονός το οποίο επέδρασε έντονα στις σκέψεις, τη συμπεριφορά και το συγγραφικό ύφος του.
Σε ηλικία 17 ετών παράτησε το κολλέγιο και μετακόμισε στο Σαιν-Ζερμαίν-αν-Λεΐ (Saint-Germain-en-Laye) για να ζήσει μαζί με τον πατέρα του. Εκεί παραδόθηκε σε μια αργόσχολη και έκλυτη ζωή εξασφαλίζοντας τα χρήματα από αυτόν. Το 1844 συνάντησε στο Παρίσι τη Μαρί Ντυπλεσί (Marie Duplessis), μια νεαρή εταίρα, με την οποία σύναψε σχέση μέχρι τον Αύγουστο του 1845. Αυτή η κοπέλα, η οποία πέθανε το 1847, αποτέλεσε την έμπνευση για τη ρομαντική νουβέλα του Η κυρία με τις καμέλιες (La Dame aux Camélias). Το έργο του διασκευάστηκε για να παρουσιαστεί στη θεατρική σκηνή, και αποτέλεσε τη βάση για την όπερα Τραβιάτα του Τζουζέπε Βέρντι. Αν και παραδέχθηκε ότι έκανε τη διασκευή εξαιτίας της ανάγκης χρημάτων, με το έργο αυτό γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο ξεκίνησε την καριέρα του ως θεατρικός συγγραφέας, και όχι μόνον απόκτησε μεγαλύτερη φήμη από τον πατέρα του καθόλη τη διάρκεια της ζωής του, αλλά κυριάρχησε στη σοβαρή γαλλική θεατρική σκηνή για το μεγαλύτερο διάστημα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Ύστερα από αυτήν την επιτυχία του, ουσιαστικά εγκατέλειψε τη συγγραφή μυθιστορημάτων, αν και το ημι-αυτοβιογραφικό του έργο Η υπόθεση Κλεμανσώ (L’Affaire Clemenceau, 1867) γνώρισε κάποια επιτυχία. Τα επόμενα χρόνια προσπάθησε να θίξει, με την εκθαμβωτική του πένα, θέματα αμφιλεγόμενα για την εποχή του, όπως η κοινωνική θέση της γυναίκας, το διαζύγιο και η απιστία. Τα πιο αξιομνημόνευτα έργα του αυτής της περιόδου είναι Le Demi-Monde (1855), L’Ami des femmes (1864), Les Idées de Mme Aubray (1867), La Femme de Claude (1873), και Francillon (1887).
Στις 31 Δεκεμβρίου 1864, ο Δουμάς παντρεύτηκε τη Ναντιέσντα φον Κνόρινγκ (Nadjeschda von Knorring, 1826-Απρίλιος 1895), κόρη του Γιόχαν Ράινχολντ φον Κνόρινγκ (Johan Reinhold von Knorring) και χήρα του Αλεξάνδρου, πρίγκιπα Ναρίσκινε (Alexander, Prince Naryschkine), στη Μόσχα. Το ζεύγος απόκτησε δύο κόρες: τη Μαρί-Αλεξαντρίν-Εριέτ Δουμά το 1860, και τη Ζανίν Δουμά το 1867. Μετά τον θάνατο της γυναίκας του, παντρεύτηκε την Εριέτα Ρενιέ ντε λα Μπριέρ (Henriette Régnier de La Brière, 1851–1934), τον Ιούνιο του 1895, λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του.
Ο Δουμάς έζησε τη ζωή του σαν ένας από τους θεατρικούς ήρωές του, μεταξύ ταραγμένων ερώτων και φανταστικών περιπετειών. Ήταν μεγάλος θαυμαστής της Γεωργίας Σάνδη, την οποία αποκαλούσε “αγαπημένη μαμά”. Πέρασε μεγάλο χρονικό διάστημα στο σπίτι της και φρόντισε για τη θεατρική διασκευή τού ρομάντσου της Ο μαρκήσιος του Βιλμέρ (Le Marquis de Villemer). Το 1874 έγινε δεκτός ως μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας (Académie française) και το 1894 τιμήθηκε με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής (Legion d’Onore). Πέθανε στις 27 Νοεμβρίου 1895 στο σπίτι του στο Μαρλύ-λε-Ρουά του Ιβλίν (Marly-le-Roi, Yvelines) και κηδεύθηκε στο κοιμητήριο της Μονμάρτης στο Παρίσι. Ο τάφος του, ίσως τυχαία, βρίσκεται μόλις 100 μέτρα από αυτόν της Μαρί Ντυπλεσί. (Πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ).
