Στη λαογραφία της Κεντρικής Ευρώπης, ο Κράμπους είναι ένα κερατοφόρο, ανθρωπόμορφο ον που περιγράφεται ως «μισός τράγος και μισός δαίμονας».
Κατά την περίοδο των Χριστουγέννων το ανατριχιαστικό αυτό ον τιμωρεί τα παιδιά που έχουν απαράδεκτη συμπεριφορά, σε αντίθεση με τον Άγιο Νικόλαο, που επιβραβεύει την καλή συμπεριφορά με δώρα.
Ο Κράμπους είναι μεταξύ των συντρόφων του Αγίου Νικολάου σε πολλές περιοχές συμπεριλαμβανομένης της Αυστρίας, της Βαυαρίας, της Κροατίας, της Τσεχίας, της Ουγγαρίας, της Βόρειας Ιταλίας συμπεριλαμβανομένου του Νότιο Τιρόλο και της Επαρχίας του Τρέντο όπου υπάρχει μεγάλη γερμανόφωνη παρουσία, της Σλοβακίας και της Σλοβενίας.
Η προέλευση του σχήματος είναι ασαφής. Κάποιοι λαογράφοι και ανθρωπολόγοι υποστηρίζουν προχριστιανική προέλευση.
Στις παραδοσιακές παρελάσεις και εκδηλώσεις όπως η Κραμπσλάουφ -στα ελληνικά: αγώνας του Κράμπους- οι νέοι συμμετέχουν σε αγώνες ντυμένοι ως Κράμπους. Αυτοί οι εορτασμοί λαμβάνουν χώρα ετησίως στις περισσότερες πόλεις των Άλπεων. Το Κράμπους αναφέρεται σε κάρτες διακοπών γνωστές ως Κραμπουσκάρτεν.
Προέλευση
Η ιστορία του Κράμπους, σύμφωνα με ειδικούς, έχει πιθανώς καταγωγή στις προχριστιανικές παραδόσεις των Άλπεων.
Τα στοιχεία για τον Κράμπους συνέχισαν να υπάρχουν, και κατά τον 17ο αιώνα το Κράμπους είχε ήδη ενσωματωθεί σε χριστιανικές χειμωνιάτικες γιορτές ζευγαρώνοντας τον Άγιο Νικόλαο με τον Κράμπους.
Οι χώρες της πρώην Αυτοκρατορίας των Αψβούργων έχουν σε μεγάλο βαθμό δανειστεί την παράδοση του Κράμπους μαζί με τον Άγιο Νικόλαο, στις 5 Δεκεμβρίου, από την Αυστρία.
Σύγχρονη ιστορία
Μετά τις αυστριακές εκλογές του 1923, η παράδοση του Κράμπους απαγορεύτηκε από το καθεστώς του Ντόλφους υπό το Πατριωτικό Μέτωπο (Vaterländische Front) και το Χριστιανικό Κοινωνικό Λαϊκό Κόμμα. Στη δεκαετία του 1950, η κυβέρνηση διένειμε φυλλάδια με τίτλο «Ο Κράμπους Είναι Κακός Άνθρωπος». Προς το τέλος του αιώνα, ξεκίνησε η λαϊκή αναβίωση των γιορτών του Κράμπους και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η παράδοση του Κράμπους αναβιώνει στη Βαυαρία μαζί με την τοπική παράδοση των ξύλινων μασκών σκαλισμένων με το χέρι.
Ο Krampus είναι ένα τέρας από τη μυθολογία των χωρών των Άλπεων που προκαλεί φρίκη και σκοπό έχει να τιμωρεί τα παιδιά κατά τη διάρκεια της περιόδου των Χριστουγέννων, σε αντίθεση με τη συμπεριφορά του Αγίου Νικολάου, ο οποίος επιβραβεύει τα καλά παιδιά με δώρα.
Ο αντι-Άγιος Βασίλης
Το αλλόκοτο αυτό πλάσμα, που είναι μισός δαίμονας, με κέρατα, κυνόδοντες και σκούρο τρίχωμα λέγεται ότι μεταφέρει τα άτακτα παιδιά στο σάκο του και τα πηγαίνει στη φωλιά του. Μαζί του έχει αλυσίδες και κομμάτια από φλοιό σημύδας για να πιάνει και να χτυπά τα κακά παιδιά.
Παραδοσιακά, νέοι άντρες ντύνονται σαν τον Krampus στην Αυστρία, τη Ρουμανία, τη Νότια Βαυαρία, το Νότιο Τιρόλο, το βόρειο Friuli, την Τσεχική Δημοκρατία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη Σλοβενία και την Κροατία κατά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας του Δεκεμβρίου, ιδιαίτερα το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου (παραμονή του Αγίου Νικολάου – Saint Nicholas Day), και περιφέρονται στους δρόμους με με σκουριασμένες αλυσίδες και κουδούνια για να τρομάξουν τα παιδιά. Το απόκοσμο αυτό πλάσμα, θεωρείται ο αντι-Άγιος Βασίλης.
Στη Βόρεια Ευρώπη, ο δαίμονας Krampus κλέβει τη δόξα του Αγίου Βασίλη.
Ο Krampus δεν είναι ακριβώς αυτό που φανταζόμαστε όταν σκεφτόμαστε τα Χριστούγεννα. Με τεράστια κέρατα, σκούρα μαλλιά και μυτερούς κυνόδοντες βρίσκεται στον αντίποδα του Αγίου Βασίλη και είναι αποκρουστικός.
Από πού ξεκίνησε όμως η παράδοση αυτού του «χριστουγεννιάτικου δαίμονα»; Η λέξη Κrampus προέρχεται από τη γερμανική λέξη Krampen, που σημαίνει νύχι ή δαγκάνα και σύμφωνα με τη Σκανδιναβική μυθολογία είναι ο γιος της Χελ (της κόρης του Λόκι και βασίλισσας του Χελχάιμ, του κάτω κόσμου, του αντίστοιχου Άδη για τους Νορβηγούς). Το θρυλικό θηρίο μοιράζεται επίσης κοινά χαρακτηριστικά με άλλα τρομακτικά δαιμονικά όντα της ελληνικής μυθολογίας όπως σάτυρους και φαύνους.
Ο Krampus δημιουργήθηκε στον αντίποδα του καλού Αγίου Βασίλη που επιβράβευε τα καλά παιδιά με γλυκά. Ο δαίμονας ερχόταν για τα κακά παιδιά και όχι μόνο δεν τους άφηνε κάλτσα με κάρβουνα, αλλά, αντίθετα, τα χτυπούσε και τα έπαιρνε στο βασίλειό του, που βρίσκεται στα έγκατα της Γης.
Η… «δημιουργία των Σοσιαλδημοκρατών»
Σύμφωνα με τη λαογραφία, ο Krampus εμφανίζεται στις πόλεις τη νύχτα της 5ης Δεκεμβρίου, της παραμονής του Αγίου Νικολάου, γνωστή ως Krampusnacht ή νύχτα του Krampus. Στις 6 Δεκεμβρίου τα παιδιά θα βγουν να δουν αν η χριστουγεννιάτικη κάλτσα τους θα περιέχει δώρο (για τα καλά παιδιά) ή ένα ξύλινο μπαστούνι (για τα κακά παιδιά).
Η τρομακτική παρουσία του Krampus είχε απαγορευθεί για πολλά χρόνια από την Καθολική Εκκλησία και στη συνέχεια από τους ναζιστές στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι θεώρησαν τον Krampus κατάπτυστο ως «δημιουργία των Σοσιαλδημοκρατών».
Πλέον όμως ο χριστουγεννιάτικος δαίμονας είναι αρκετά δημοφιλής την περίοδο των Χριστουγέννων στη Βόρεια Ευρώπη και αποκτά φήμη ίση με αυτή του Αγίου Βασίλη, με πολλές βόρειες χώρες να προσπαθούν να εμπορευματοποιήσουν τη σκληρή εικόνα του Krampus πουλώντας σοκολάτες, κουκλάκια και συλλεκτικά κέρατα.
