11.2 C
Athens
Τρίτη 18 Φεβρουαρίου 2025

Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος: Δεν φοβάμαι να τολμήσω κάτι που πιστεύω αληθινά, με το φόβο μήπως αστοχήσω

Του Παναγιώτη Μήλα

Τον Απρίλιο του 2011 ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος μιλώντας εδώ στο Catisart στην Ειρήνη Αϊβαλιώτου, στην ερώτηση για τον κώδικα του κειμένου και της παράστασης είπε:

«Νομίζω πως ως ηθοποιός καλούμαι πρώτα απ’ όλα να διηγηθώ – ν’ αφηγηθώ μια ιστορία. Με το σώμα μου, με το λόγο μου, με τη σιωπή μου. Δεν γνωρίζω όμως κάτι για το ρόλο παρά μόνο αυτό που μου δίνεται γραμμένο με λέξεις σε χαρτί».

Αυτή τη φορά ο Κωνσταντίνος μιλά και πάλι στο Catisart με αφορμή «Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γεωργίου Βιζυηνού που σκηνοθετεί και ερμηνεύει.

Πρόκειται για ένα έργο που το υπηρετεί για δεύτερη φορά, όμως τώρα και με την ιδιότητα του σκηνοθέτη φωτίζει κάποια σημεία των χειρογράφων του Βιζυηνού που μάς συγκινούν και μάς βάζουν να σκεφτούμε ως τα κατάβαθα της ύπαρξής μας.

Ακόμα ο Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος μας αποκαλύπτει και τα μηνύματα που στέλνει ο Βιζυηνός στους αναγνώστες του 2025 με το «Αμάρτημα» του 1883.

Ας παρακολουθήσουμε όμως αυτή τη συνέντευξη…

***

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΕ, πώς προέκυψε το «Αμάρτημα της μητρός μου»;

*Τελείως αβίαστα θα έλεγα. Ήταν ένα κείμενο που κυκλοφορούσε μέσα μου όλα αυτά τα δέκα χρόνια, τα οποία μεσολάβησαν από την πρώτη μου επαφή το 2014 με αυτό το σπουδαίο έργο. Φαίνεται πως τα σπουδαία κείμενα εγκαθιδρύονται μέσα σου και δεν σ’ αφήνουν να ησυχάσεις.
Και παρόλο που η δουλειά που είχαμε κάνει τότε με τον Δήμο Αβδελιώδη ήταν σε βάθος, έλεγα κατά καιρούς μέσα μου, καθώς περνούσαν τα χρόνια, πως αν το έπαιζα τώρα θα το έλεγα με διαφορετικό τρόπο, θα το φώτιζα τέλος πάντων αλλιώς.
Έτσι λοιπόν το κείμενο ωρίμαζε μέσα μου, το καταλάβαινα πιστεύω καλύτερα, ένιωσα πολλά από αυτά τα ψυχογραφικά στοιχεία τα οποία με τόση τέχνη αναδεικνύονται στο κείμενο του Βιζυηνού.
Αισθάνθηκα την ανάγκη να τον μελετήσω ξανά. Και να δω το κείμενο με νέα διαφορετική ματιά.
Είπα λοιπόν, τώρα είναι η στιγμή.
Κι έκανα δυόμισι μήνες πρόβα για ένα κείμενο το οποίο γνώριζα…

ΠΩΣ νιώθεις μπροστά σε ένα χειρόγραφο του Γεωργίου Μ. Βιζυηνού;

*Σαν ένας ερευνητής που ψάχνει γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι πρόκειται για κάτι σπουδαίο και πως κάθε του εύρημα, που μπορεί να προκύψει, θα είναι ένα μικρό διαμάντι, ένας θησαυρός. Παράλληλα η χαρά όταν προκύψει τελικά μία τέτοια ανακάλυψη, μοιάζει μ εκείνη τη χαρά ενός μικρού παιδιού μπροστά σ’ ένα δώρο που ονειρεύονταν κάθε βράδυ και γίνεται πραγματικότητα.

ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ο Βιζυηνός βρίσκει τρόπους να μας ευαισθητοποιήσει για τα μυστικά του κόσμου της ψυχής;

*Ναι, για κάποια πράγματα μπορώ να πω πως έχω μία στοιχειώδη βεβαιότητα. Ο Βιζυηνός δεν μας ευαισθητοποιεί μόνο, μας συγκλονίζει. Μας συγκινεί και μας βάζει να σκεφτούμε ως τα κατάβαθα της ύπαρξής μας. Μας κάνει σχεδόν μέρος του προβλήματός του. Τόσο δηλαδή του τραύματός του, όσο και του αμαρτήματος της μητέρας του.

ΟΙ ΘΕΑΤΕΣ που μεγάλωσαν με λάθη, πάθη και ενοχές θα βρουν κοινά στοιχεία με τον ήρωα της παράστασης;

*Το ωραίο με τη θεατρική τέχνη, εδράζεται νομίζω στο γεγονός πως ο καθένας βρίσκει το δικό του κοινό σημείο επαφής με τα τεκταινόμενα της ιστορίας και την ψυχοσύνθεση των ηρώων της.
Και εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με το πώς μπορεί να αισθάνεται η μητέρα, αλλά κυρίως για το πώς αντιμετωπίζει το ψυχικό τραύμα του ο πληγωμένος γιος της.

ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ της εξωπραγματικής διαδικτυακής ταχύτητας το κείμενο του Βιζυηνού μπορεί να μάς «ξυπνήσει»;

*Η διαδικτυακή ταχύτητα δεν μπορεί να λύσει τα υπαρξιακά προβλήματα των ανθρώπων, εξυπηρετεί άλλες ανάγκες. Μικρότερης σημασίας στην πραγματικότητα.
Αυτά που πραγματεύεται το κείμενο του Βιζυηνού δεν έχουν σχέση με την τεχνολογία αλλά με την ψυχική υγεία. Με τη δυνατότητα δηλαδή του ανθρώπου, να σταθμίζει σωστά τα γεγονότα που τον περιβάλλουν, να μην κρίνει αβίαστα πριν επικοινωνήσει, πριν ακούσει και την άλλη πλευρά. Να κατανοήσει την αξία και τη δύναμη της συγχώρεσης.
Και σε τέτοιες εσωτερικές διεργασίες ως φαίνεται, η ταχύτητα είναι σαφέστατα χαμηλότερη από κείνη της τεχνολογίας. Και ο χρόνος που χρειάζεται για να επουλωθεί έστω και μερικώς ένα τραύμα, παραμένει ακόμα σχετικός.
Και δεν μπορεί να λυθεί ακριβώς με μαθηματικό τρόπο.

ΠΟΙΟ μήνυμα στέλνει στον θεατή το συγκεκριμένο έργο;

*Τα μηνύματα μπορεί να είναι για τον καθένα διαφορετικά.
Για μένα είναι πως, ένα παιδικό τραύμα δεν επουλώνεται ποτέ εντελώς. Μπορείς όμως να μάθεις να ζεις με αυτό. Να «σηκώνεσαι» φέροντας κάτι απ’ αυτό. Κι αυτό είναι το θαύμα.

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, η γλώσσα και η αυτοκριτική μπορούν να είναι ωφέλιμες;

*Νομίζω πως η ελευθερία ήταν πάντα και θα είναι για τον άνθρωπο ένα από τα πολυτιμότερα αγαθά. Η γλώσσα είναι στην ουσία μια ανθρώπινη εφεύρεση. Που θα ‘πρεπε κανονικά να αντικατοπτρίζει τις λεπτές ψυχικές αποχρώσεις. Όμως καμιά φορά τα λόγια μπορεί να αποτελέσουν στην κυριολεξία μαχαιριά. Ή καμία φορά να είναι αιτία μεγάλων παρεξηγήσεων.

ΥΠΑΡΧΕΙ ελευθερία του λόγου σήμερα στη χώρα μας;

*Θεωρητικά ναι. Η μάλλον για να είμαστε σωστοί, με βάση το νόμο, ναι. Επειδή όμως όλοι θεωρούν πως έχουν άποψη για όλα σ’ αυτή τη χώρα, κρίνουν, κατακρίνουν, επικρίνουν και τελικά συνειδητά ή όχι ασκούν βία, λεκτικού τύπου, το πράγμα περιπλέκεται.
Από την άλλη όλοι γνωρίζουμε, έστω κι αν δεν βγαίνουμε να το πούμε στους δρόμους, πως η ελευθερία λόγου για κάποιους ανθρώπους δεν υφίσταται χωρίς επιπτώσεις.

ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ πώς ορίζεις την ελευθερία σου;

*Να διατηρώ την πνευματικότητά μου αμόλυντη. Τότε θα γνωρίζω πως υπάρχει ένα πεδίο που δεν μπορεί να μου το πάρει κανείς. Ένα πεδίο που ακριβώς επειδή θα με κάνει να στοχάζομαι ελεύθερα, θα ελαχιστοποιεί τους φόβους μου και τις αστοχίες μου ή αλλιώς τα αμαρτήματά μου.
Και θα με κάνει πιο γενναιόδωρο, περισσότερο ευγνώμονα κι ως εκ τούτου χρησιμότερο πάνω σ’ αυτόν τον πλανήτη.

ΑΠΟ ΤΙ γοητεύεται το κοινό σήμερα;

*Δεν γνωρίζω να απαντήσω με βεβαιότητα. Γοητεύεται αρχικά και απογοητεύεται αργότερα από το ίδιο πράγμα, που στην αρχή τον γοήτευσε. Γιατί αυτό που μας γοητεύει δεν ταυτίζεται πάντα μ’ αυτό που μας κάνει πραγματικά καλό. Θέλω να πω πως η γοητεία μπορεί να κρύβει παγίδες.

ΠΟΙΑ είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για σένα;

*Να έχω πάντα τη δύναμη και την τόλμη να κυνηγάω ένα όνειρο.

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ για σένα η λέξη «Αμάρτημα»; Στη ζωή σου και στο θέατρο δίνεις χώρο στο αμάρτημα;

*Για μένα η λέξη αμάρτημα σημαίνει ακριβώς αυτό που σήμαινε και για τους αρχαίους. Αστοχία του νου. Αλλά και αποτυχία ένωσης με τον θεό, όπως πρεσβεύει η χριστιανική θρησκεία. Αν αντιλαμβανόμασταν αυτήν την αστοχία, την ώρα που τη διαπράττουμε, νομίζω πως κανένας δεν θα έδινε χώρο σ’ αυτήν. Με αυτήν την έννοια, δεν θα της έδινα ποτέ χώρο, ούτε στο θέατρο, ούτε φυσικά στη ζωή μου, αν το γνώριζα εκ των προτέρων.
Από την άλλη δεν φοβάμαι να τολμήσω κάτι που πιστεύω αληθινά, με το φόβο μήπως αστοχήσω.

Η ΚΡΙΤΙΚΗ βοηθά τον καλλιτέχνη;

*Αν είναι εμπεριστατωμένη και καλοπροαίρετη, ναι. Και αν φυσικά ο καλλιτέχνης είναι σε θέση να επεξεργαστεί κριτικά και μία άποψη που μπορεί να είναι διαφορετική από τη δική του.

ΠΟΙΕΣ διαφορές ανακάλυψες φέτος στο «Αμάρτημα» βλέποντάς το από την πλευρά του σκηνοθέτη;

*Μία βασική διαφορά ήταν αυτή που σχετίζεται με τον τρόπο και τις διαφορετικές θερμοκρασίες της αφήγησης. Αυτό προκύπτει από το ίδιο το γεγονός της οπτικής γωνίας που επιλέγει ο ίδιος ο συγγραφέας προκειμένου να ξεδιπλώσει την προσωπική του ιστορία.
Υπάρχουν σημεία αφήγησης που φανερώνουν την ψυχολογία ενός επτάχρονου που δεν γνωρίζει το πώς και το γιατί των πραγμάτων κι όχι ενός ενήλικου και ώριμου ανθρώπου που επιθεωρεί ως «παντογνώστης» το παρελθόν του.
Με αυτό τον τρόπο αναδύονται καθαρότερα και οι λεπτές ψυχικές αποχρώσεις – τόσο οι δικές του όσο και αργότερα της μητέρας του.
Και είναι ακριβώς αυτό στο οποίο στηρίχτηκε ένα μεγάλο μέρος της σκηνοθεσίας. Σ’ αυτή την ηθελημένη αναδρομή, σ’ αυτή τη βουτιά, όπως λέω εγώ, ενός ανθρώπου στη μνήμη.
Όταν προσπαθείς όμως να συνθέσεις κομμάτια της μνήμης σου μέσα σε ένα τραυματικό κάποτε, για σένα τοπίο και να τα ανακαλέσεις, προκύπτει ένα καινούργιο τοπίο που δεν έχει απόλυτη σχέση με το γεγονός του τότε, όπως ας πούμε θα μπορούσε να συμβεί με ένα flash back στο σινεμά, αλλά με το σκηνικό παρόν της ψυχοσύνθεσης του ανθρώπου στο τώρα. Δεν έχουμε λοιπόν μόνο μία ενέργεια που προκύπτει από το παρελθόν αλλά ταυτόχρονα και μια άλλη, σχετιζόμενη μ’ αυτό ενέργεια, η οποία δημιουργείται τώρα μπροστά μας. Με συνέπειες που δεν είναι προβλέψιμες και απολύτως ελεγχόμενες από τον άνθρωπο που κάνει την αναδρομή αυτή. Ακόμα κι αν ο χρόνος που μεσολάβησε, έχει λειάνει τα αιχμηρά σημεία. Ακόμα κι αν είναι πιο καλλιεργημένος ή σοφότερος.
Μία άλλη, διαφορετική, αλλά εξίσου σημαντική ανακάλυψη που με βοήθησε να ξεκλειδώσω κάποιες από αυτές τις αφηγηματικές θερμοκρασίες, είναι η συνειδητοποίηση πως από πολύ νωρίς, ο μικρός Γιωργής έρχεται σε επαφή με το στοιχείο του θανάτου, το οποίο είναι πολύ έντονο θα έλεγα και κυριαρχεί σ’ όλο το διήγημα. Ο χαμός του πατέρα, η φθίνουσα πορεία της αδερφής του που ξεψυχά μπροστά στα μάτια του, η φρίκη που ζει την πρώτη νύχτα στην εκκλησία, όταν από τον ήχο του ανέμου που δονεί τα μικρά τζάμια της, νομίζει πως οι νεκροί του διπλανού νεκροταφείου, αναρριχώνται στους τοίχους προσπαθώντας να μπουν μέσα, το παγανιστικό δρώμενο της μητέρας που ανακαλεί το πνεύμα του νεκρού πατέρα, όπως και η μορφή του ρακένδυτου γύφτου που φτιάχνει αυτοσχέδια μοιρολόγια και μοιάζει με προάγγελο θανάτου, προκαλούν μεγάλη σύγχυση και ταραχή σ ένα μικρό παιδί.
Για αυτό ακριβώς επέλεξα αυτόν τον τελετουργικό τρόπο με τον οποίο ο αφηγητής ανασυνθέτει τα πρόσωπα και τα γεγονότα της ιστορίας, χρησιμοποιώντας μάλιστα φυσικά υλικά και άχρονα, όπως το νερό, η φωτιά, τα χαλίκια, το ξύλο, δημιουργώντας με αυτόν τον τρόπο, ένα νέο εικαστικό τοπίο απεικόνισης της παλαιάς ιστορίας. Κι ενώ πρόκειται στην ουσία για μία μη – ρεαλιστική απεικόνιση, ανακάλυψα πόσο ουσιαστική μπορεί να είναι μια τέτοια προσέγγιση, για τη βαθύτερη κατανόηση αυτού του ομολογουμένως σπουδαίου κειμένου. Τόσο για τον ηθοποιό, όσο και για τους θεατές.

ΣΕ ΤΙ ελπίζεις;

*Ελπίζω στα ανεξάρτητα πνεύματα. Στους ανθρώπους που ονειρεύονται κάτι καλύτερο. Σ’ εκείνους που τολμούν. Στα παιδιά. Στην αγάπη.

ΚΑΙ ΤΙ εύχεσαι;

*Υγεία σε όλον τον κόσμο. Ψυχική, σωματική και πνευματική.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΕ, ευχαριστώ πολύ!

*Κι εγώ! Καλή χρονιά να έχουμε!

***

«Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γεωργίου Μ. Βιζυηνού από τον Κωνσταντίνο Γιαννακόπουλο

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -