16.4 C
Athens
Παρασκευή 29 Μαρτίου 2024

«Κοινωνικός αυτοματισμός» ή διαίρει και βασίλευε

Όταν ρίξεις ένα βέλος στον εχθρό σου, πρόσεξε μην είσαι εσύ στον στόχο που σημαδεύεις – Σααδή

Με την έννοια «κοινωνικός αυτοματισμός» εννοούμε τη μέθοδο που μετατοπίζει το ενδιαφέρον από τη ρίζα του προβλήματος σε αποδιοπομπαίους τράγους και φανταστικούς εχθρούς. Είναι πάγια τακτική της εξουσίας να σπέρνει έριδες και να ενοχοποιεί κοινωνικές ομάδες ή ακόμη χειρότερα να στρέφει τη μια εργασιακή ομάδα εναντίον της άλλης. Με αυτό τον τρόπο κάθε κυβέρνηση υποδεικνύει πως κάποιοι που διεκδικούν δεν το κάνουν με τον πρέποντα τρόπο, γιατί δημιουργούν πρόβλημα στους άλλους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η χρήση του όρου «ταλαιπωρία του κοινού».

Έτσι, παραδείγματος χάριν, οι ιδιωτικοί υπάλληλοι θεωρούν πηγή όλων των δεινών τους δημοσίους, όταν οι τελευταίοι ενίστανται για τις ρυθμίσεις των κλάδων τους. Οι πάσης φύσεως διαμαρτυρόμενοι διαπομπεύονται ως «εχθροί της έννομης τάξης», «υπονομευτές της εθνικής οικονομίας», σαμποτέρ της ομαλής λειτουργίας της αγοράς, τεμπέληδες, απατεώνες, συντεχνίες κ.ά. Επιπρόσθετα, παραποιούνται εξόφθαλμα ορισμένα «ευαίσθητα» -οικονομικά κυρίως- χαρακτηριστικά της διαμαρτυρόμενης ομάδας. Απαξιώνονται, μειώνονται επαγγελματικά και παρουσιάζονται ως υπερτιμημένοι με πλήθος παράλογων προνομίων. Έτσι, όταν τα μέτρα δουν το φως, ήδη η επικοινωνιακή προεργασία λειτουργεί ασυνείδητα και στρέφει όλους τους υπόλοιπους εναντίον της ομάδας που πλήττεται. Μάλιστα αυτοί που καταπίνουν αμάσητη την προπαγάνδα, θεωρούν ακόμη και υπεύθυνη της κρίσης ή της κοινωνικής αναταραχής, την ομάδα που αντιδρά.

Η χαιρεκακία

Η εξουσία για να παρουσιαστεί αποφασιστική, επικαλείται τη δυσφορία των άλλων ομάδων (θύματα του κοινωνικού αυτοματισμού) και δηλώνει πως θέλει να συγκρουστεί με τις συντεχνίες (έτσι ονομάζονται οι εργαζόμενοι). Εδώ έρχονται να βοηθήσουν οι μεγαλοσυνδικαλιστές-εργατοπατέρες που με τον ξύλινο λόγο και την εν γένει παρουσία τους, ρίχνουν νερό στον μύλο της καχυποψίας και δίνουν άλλοθι στην εκάστοτε κυβέρνηση. Η στοχοποίηση γίνεται ακόμη ευκολότερη. Αν συνυπολογίσουμε μάλιστα και το ελάττωμα του Έλληνα να χαίρεται με τη δυστυχία των άλλων γιατί «κάτι θα έκαναν, καλά να πάθουν». Στην περίπτωση αυτή συναντάμε και την ενσάρκωση της λαϊκής ρήσης «να ψοφήσει η γίδα του γείτονα», αφού το σύστημα μάς έχει εμφυσήσει μία τάση να χαιρόμαστε ζηλόφθονα με την όποια ζημία του «γείτονα». Ο κοινωνικός αυτοματισμός απευθύνεται μεταξύ άλλων στο ταπεινότερο των ενστίκτων: στη χαιρεκακία.

Ο κοινωνικός αυτοματισμός λειτουργεί καλύτερα μέσα σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ο φθόνος κάνει πολύ πιο έντονες τις αντιθέσεις και βάζει τείχη μεταξύ των ανθρώπων. Αν σε πείσουν ότι ο τάδε εργαζόμενος κάθεται, τότε επιθυμείς να απολυθεί, γιατί τον θεωρείς υπεύθυνο για τη δική σου υποβάθμιση. Αν ο ταξιτζής είναι κακός επαγγελματίας, τότε εύκολα γίνεται η γενίκευση για όλον τον κλάδο και οι μηχανισμοί προπαγάνδας αξιοποιούν κάποια χαρακτηριστικά του, προς όφελός τους. Αν υπάρχουν 5-10 φαρμακοποιοί που έχουν πιαστεί με βιβλιάρια και… «πηγάδια», τότε εύκολα γενικεύεται ότι όλος ο κλάδος πρέπει να τιμωρηθεί… Όταν το συνδικάτο των οδηγών λεωφορείων εξαγγείλει απεργία, η κοινωνική κατακραυγή επέρχεται αυτόματα καθώς έχουμε συνηθίσει να εστιάζουμε στο ότι η απεργία αυτή θα μας εμποδίσει να καταναλώσουμε την αντίστοιχη υπηρεσία, κι όχι στο γεγονός ότι αυτή η κίνηση αποβλέπει (ή τουλάχιστον θα έπρεπε) σε μία αναδιοργάνωση των σχέσεων παραγωγής. Αν κάποιοι μεγαλοδημοσιογράφοι υπηρετούν συμφέροντα, μπορεί να πειστείς ότι όλοι οι δημοσιογράφοι είναι “πουλημένοι” και “χαφιέδες” και τους αξίζει να χάσουν την ασφάλισή τους. Ασχέτως αν η πλειονότητα των δημοσιογράφων πασχίζει νύχτα – μέρα για τη δική σου ενημέρωση. Αν σου κάνουν πλύση εγκεφάλου ότι οι συνταξιούχοι παίρνουν μεγάλες συντάξεις που αν κοπούν θα αυξηθούν οι μισθοί των νέων, τότε μπορεί να φτάσουμε και σε “πάλη των γενεών”. Η προσέγγιση αυτή ενίοτε δεν είναι καν χρησιμοθηρική, καθώς συναντάμε περιπτώσεις ομάδων, οι
οποίες αντιδρούν ακόμη και χωρίς να πλήττονται οι ίδιες, μόνο και μόνο στην ιδέα ότι κάποια άλλη κοινωνική μερίδα ίσως μέσα από μια κίνηση τέτοια (απεργία) έχει λαμβάνειν οφέλη.

Σίγουρα ξεκινάμε με τον (φυσιολογικό) θυμό από τη διάλυση της εύρυθμης λειτουργίας, που διαταράσσεται. Αυτό προκαλεί αναστάτωση, ένταση, επεφρασμένη οργή. Ακολουθεί η αναζήτηση εξιλαστήριου θύματος. Όταν αυτό προσφέρεται “επί πίνακι”, η κοινωνία δεν χρειάζεται να σκεφτεί, έχει τον “ένοχο” και τον στοχοποιεί. Και τον λιθοβολεί, μην τηρώντας τη λαϊκή προειδοποίηση: “όταν τα σκυλιά τρώγονται, ο λύκος τρώει τα πρόβατα!”.

Στην Ιστορία

Τον τρόπο αυτό επιβολής εξουσίας τον συναντάμε στην όψιμη περίοδο της ιστορίας της οργανωμένης κοινωνίας. Αναζητώντας παραδείγματα, εντοπίζουμε την τακτική της διάσπασης ήδη στην αρχαία Ελλάδα, όταν ο Ανδροκλής, πολιτικός ηγέτης και αντίπαλος του ισχυρού στρατηγού Αλκιβιάδη, στην προσπάθειά του να στρέψει την κοινή γνώμη κατά του δεύτερου, τον κατηγορεί για βεβήλωση των Ελευσίνιων Μυστηρίων, χρησιμοποιώντας ψευδομάρτυρες. O λαός διχάζεται υπέρ και κατά του άλλοτε άμεμπτου στρατηγού κι ο κωμικός ποιητής Κρατίνος, πρόγονος του
Αριστοφάνη, γράφει: «Εν δε διχοστασίη και Ανδροκλέης πολεμαρχεί», «όταν πέφτει διχόνοια, κυβερνά ακόμα κι ο Ανδροκλής». Ομοίως κι ο Φίλιππος Β’ ο Μακεδόνας έναν αιώνα μετά, έχοντας ως πρόταγμά του τη λατινική ρήση «divide et impera» (“διαίρει και βασίλευε”, πολιτικό αξίωμα αποδιδόμενο στον Machiavelli, αν και η απώτερη προέλευση του ανάγεται πιθανότατα στη Ρωμαϊκή Σύγκλητο) θα κυριαρχήσει επί των πόλεων-κρατών της νότιας – κεντρικής Ελλάδας που βρίσκονταν σε πολιτικό αναβρασμό. Στο ίδιο μοτίβο θα κινηθεί κι ο Ιούλιος Καίσαρας, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την έλλειψη ενότητας ανάμεσα σε πολλές γαλατικές φυλές καθυπέταξε τους Γαλάτες. Και κάπως έτσι, η φιλοσοφία αυτή κληροδοτείται στον Λουδοβίκο ΙΑ’ της Γαλλίας, ο οποίος προκειμένου να διατηρήσει την απειλούμενη από τους ευγενείς εξουσία του, κατάφερε να τους αφανίσει, υποκινώντας «αλληλοφάγωμα» στους κόλπους της τάξης τους. Φανατικός θιασώτης του δόγματος της «ισορροπίας των δυνάμεων», o καρδινάλιος Γούλσεϊ, πρωτοσύμβουλος του Ερρίκου Η, στις αρχές του 16ου αιώνα, φέρνει την πρακτική του «διαίρει και βασίλευε» ξανά στο προσκήνιο. Βλέποντας την Ισπανία και τους γερμανούς Αψβούργους, να αναδεικνύονται ενωμένοι σε ανερχόμενες δυνάμεις της Ευρώπης διακηρύσσει: «Πρέπει να εμποδίζουμε κάθε ευρωπαϊκό κράτος να γίνεται πολύ δυνατό, και να φροντίζουμε να διατηρούμε δύο ομάδες κρατών περίπου ισοδύναμες, υποστηρίζοντας πότε τη μια και πότε την άλλη, και μην αφήνοντας καμιάν απ’ αυτές να υπολογίζει με βεβαιότητα στη συνεχή υποστήριξη της Αγγλίας».

Πιο σύγχρονο παράδειγμα είναι αυτό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όταν ο Χίτλερ κατάφερε να διχάσει και να στρέψει την κοινωνία εναντίoν «φανταστικών εσωτερικών εχθρών», όπως οι Εβραίοι, οι ομοφυλόφιλοι, οι Αθίγγανοι κι οι ψυχικά διαταραγμένοι, καταφέρνοντας να στρατολογήσει κόσμο κι από τα εργατικά στρώματα, πείθοντάς τους ότι προσπαθούν να απαλλάξουν τον κόσμο από τις βλαπτικές αυτές μειονότητες, καμουφλάροντας έτσι το αιμοσταγές, ιμπεριαλιστικό σχέδιο, του ίδιου και των εντολέων του. Βασική αρχή, λοιπόν, κάθε τυραννικής εξουσίας, είναι να ενσπείρει διχόνοια στους ανθρώπους και να τους διχάζει, για να μπορεί έτσι ευκολότερα να τους διακυβερνά.

Η μικρή αυτή ιστορική αναδρομή αποδεικνύει το φαινόμενο του κοινωνικού αυτοματισμού, στις διάφορες εκφάνσεις του ανά τους αιώνες.

Η “κοπαδοποίηση”

Η συνταγή είναι απλή. Διαίρει και βασίλευε. Το σύστημα μετατρέπει σε δακτυλοδεικτούμενους όσους αντιστέκονται, ως παράσιτα που δεν συμμορφώνονται με την ορθή γραμμή για το καλό του κοινωνικού καλού. Γι’ αυτό χρειάζεται ψυχραιμία και σεβασμός. Ο εχθρός είναι κοινός για όλους τους εργαζόμενους…
Αν το κεντρικό μήνυμα του Επιταφίου του Περικλή από το έργο του αρχαίου Αθηναίου ιστορικού Θουκυδίδη (του σημαντικότερου ίσως πολιτικού κειμένου όλων των εποχών) είναι ότι η προσωπική ευημερία προϋποθέτει και τελεσφορεί μέσα από την ευημερία της πόλεως, εδώ έχουμε την απόλυτη αντιστροφή του: o θάνατός σου είναι η ζωή μου. Κάπως έτσι και σε συνθήκες πρωτοφανούς (τουλάχιστον για τις γενιές μας) οικονομικής κρίσης και ύφεσης δημιουργούνται προϋποθέσεις κοινωνικής αποσυσπείρωσης και αποσάθρωσης.

Αυτό που πρέπει να μας απασχολεί όμως είναι το “χωράφι”, στο οποίο φυτρώνει ο σπόρος του Κοινωνικού Αυτοματισμού, της Διαίρεσης και της Σχάσης της Κοινωνίας. Αν το χωράφι δεν είναι γόνιμο και ο καλύτερος “σπόρος” δεν θα φυτρώσει!
Αν η κοινωνία απαρτιζόταν από προβληματισμένους, ώριμους, ενημερωμένους πολίτες, μια τέτοια τακτική δεν θα ευδοκιμούσε. Σήμερα βλέπουμε εκτός των άλλων την απαξίωση της μόρφωσης και του πολιτισμού. Τυχαίο; Εντάσσεται και αυτό στην “κοπαδοποίηση” των υπηκόων, μέσω του ελέγχου των σκέψεων και αντιδράσεών τους.
Το τελευταίο στάδιο του κοινωνικού αυτοματισμού είναι ο «κοινωνικός κανιβαλισμός»…

Σχετικά άρθρα

Κυνηγήστε μας

6,398ΥποστηρικτέςΚάντε Like
1,713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
713ΑκόλουθοιΑκολουθήστε


Τελευταία άρθρα

- Advertisement -