Του Παναγιώτη Μήλα
«Κουκουλοφόροι» κρατούμενοι με μαχαίρι επιτέθηκαν σε υπαρχιφύλακα μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού. Ζήτησαν να τους παραδώσει το κλειδί, για να περάσουν από τη μία πτέρυγα στην άλλη. Ο σωφρονιστικός υπάλληλος διατήρησε την ψυχραιμία του, κατάφερε να ειδοποιήσει τους συναδέλφους του και να σημάνει συναγερμός, με αποτέλεσμα να αποτραπεί ένα θερμό επεισόδιο με απρόβλεπτες συνέπειες…
***
Οι παραπάνω 54 λέξεις είναι η αρχή μιας είδησης η οποία αναρτήθηκε στις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες το Σάββατο 2 Ιουνίου 2018 λίγο πριν από τα μεσάνυχτα.
***
«Σε κάποια φυλακή, τέσσερις κάπως φευγάτοι τύποι, ο Κοντός, ο Ψηλός, ο Αλέκος κι ο Σινουέ, που καταπιέζονται όπως και όλοι οι άλλοι κρατούμενοι από τους δεσμοφύλακες, αποφασίζουν να ξαναβρούν τον εαυτό τους. Μεθούν και εξεγείρονται, συγκρούονται με την αστυνομία, βάζουν φωτιά στα στρώματα, δραπετεύουν και κατηφορίζουν προς τη θάλασσα, αναζητώντας την ελευθερία τους».
***
Οι παραπάνω 54 λέξεις είναι η αρχή ενός σεναρίου κινηματογραφικής ταινίας η οποία γυρίστηκε το …1994 από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Τάκη Σπυριδάκη.
***
Όσο και αν φαίνεται παράξενο το 2018 «αντιγράφει» το 1994.
Τότε ο ηθοποιός Τάκης Σπυριδάκης έγραψε το σενάριο και σκηνοθέτησε την ταινία «Ο κήπος του Θεού».
Σήμερα, 2018, το ίδιο σενάριο υπογράφουν οι κρατούμενοι των φυλακών Κορυδαλλού. Η συνέχεια της είδησης, στην αρχή του κειμένου, λέει τα εξής:
«Tο συμβάν σημειώθηκε αργά το βράδυ της Πέμπτης 30 Μαΐου 2018 και το Σωματείο Υπαλλήλων Δικαστικής Φυλακής Κορυδαλλού, με ανακοίνωση που εξέδωσε, κάνει λόγο για ένα ακόμη περιστατικό βίας, ενώ, όπως επισημαίνει, οι υπάλληλοι ζητούν άμεση συνάντηση του Σωματείου με τους υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου, τη διοίκηση του καταστήματος και τον επόπτη εισαγγελέα, ενώ ζητούν από τη διοίκηση να σκύψει πάνω από τα προβλήματά τους και να εφαρμόσει τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας».
***
Το 1994, στην ταινία του Σπυριδάκη «οι κρατούμενοι ξεδίνουν παίζοντας μπάλα, πηγαίνουν στην εκκλησία, μαθαίνουν χορούς, απαγγέλλουν ποιήματα ή αποσπάσματα από θεατρικά έργα, αλληλοδέρνονται και υποφέρουν, κάποτε φτάνοντας μέχρι τα όριά τους».
Από εκεί και πέρα όλα παίρνουν τον δρόμο τους μολις ακουστεί το σύνθημα: «Άκυρο»…
***
Στην κατάμεστη Κεντρική Σκηνή του Θεάτρου Επί Κολωνώ και στο πλαίσιο του φετινού 10ου Off-Off Athens Theater Festival, προβλήθηκαν το βράδυ του Σαββάτου 2 Ιουνίου 2018, δύο ταινίες του ηθοποιού και σκηνοθέτη Τάκη Σπυριδάκη.
Η πρώτη, η μικρού μήκους «Βέρακρουζ» διάρκειας 23′ και η δεύτερη, μεγάλου μήκους «Ο κήπος του Θεού», διάρκειας 111′.
Προλογίζοντας τις ταινίες του ο Σπυριδάκης ζήτησε προκαταβολικά συγγνώμη από το κοινό επειδή θα το …ταλαιπωρούσε με δυο νεανικές του δημιουργίες. Η «μικρή» του 1989 και η «μεγάλη» του 1994.
Όταν τέλειωσε η προβολή μετά τα μεσάνυχτα όλοι οι θεατές ζήτησαν συγγνώμη από τον σκηνοθέτη επειδή μόλις το 2018 έβλεπαν για πρώτη φορά τις ταινίες του.
Οι κριτικοί κινηματογράφου που είχαν δει τον «Κήπο» το 1994, είχαν γράψει:
«Σκληροί, βίαιοι, αντιδραστικοί και ετοιμοπόλεμοι κρατούμενοι κάνουν αγώνα για την επιβίωσή τους ανάμεσα σε φασίστες και χαφιέδες, αφιονισμένους για ξύλο μπάτσους και ζόρικους φύλακες. Η ποίηση, η τέχνη και η φιλοσοφία μπαίνουν στη ζωή τους ώστε να “ξεφεύγουν”. […]
«Η τελική σκηνή της εξέγερσης, με τις μάχες σώμα με σώμα με τους μπάτσους που επιχειρούν την καταστολή, είναι μια από τις πλέον συγκλονιστικές επαναστατικές στιγμές του ελληνικού σινεμά». […]
«Αριστουργηματική σκοτεινή φωτογραφία, ανατριχιαστική μουσική υπόκρουση, σε μια ιστορία ζόφου και παρακμής για το μέλλον που όλο και κοντοζυγώνει…» […]
***
Τον Δεκέμβριο του 2015, μιλώντας με τον Τάκη Σπυριδάκη για το catisart, μου είπε:
«Μόλις ένιωσα έτοιμος, προχώρησα, έγραψα το σενάριο και σκηνοθέτησα τη «Βέρακρουζ», μια μικρή μήκους ταινία. Η έκπληξη ήταν μεγάλη επειδή πήρε πάρα πολλά βραβεία, και στη Δράμα και στο εξωτερικό, όπου κι αν παίχτηκε. Αλλού σημαντικότερα, αλλού λιγότερο σημαντικά. Αυτό μου έδωσε μεγάλη δύναμη για να πάω παρακάτω. Αμέσως μετά, έγραψα το σενάριο και σκηνοθέτησα την ταινία «Κήπος του Θεού». Μια παράξενη ταινία για τα δεδομένα μιας κατάστασης εδώ πέρα. Ερμηνεύτηκε λάθος ως μια ταινία που παίζει ένα παιχνίδι εξουσίας – αντιεξουσιαστών. Όχι: Η ταινία δεν παίζει σ’ αυτό το επίπεδο με τίποτα. Όχι γιατί με ενοχλεί απ’ ό,τι είπα και πριν, αλλά γιατί δεν παίζει. Άλλη είναι η ταινία, άλλο είναι το θέμα της. Το θέμα της είναι ο ανθρώπινος πόνος, η ανθρώπινη ύπαρξη, σε ακραίες συνθήκες. Αυτό είναι. Και πώς λειτουργεί ο άνθρωπος σε κάποιους χώρους. Όπως, και μια πέτρα να ρίξεις, η υφή της θα αλλάξει. Ο άνθρωπος αντιστέκεται. Δηλαδή, τι τους συνδέει αυτούς τους ανθρώπους και τι τους αποσυνδέει.
«Ο Κήπος τού Θεού» έχει ήρωες που στόχο έχουν να επιλέξουν τον τόπο θανάτου τους εκεί που δεν μπορούν να ζήσουν ούτε οι κατσαρίδες. Ο «Κήπος» ήταν προφητικός προς αυτό στο τι κάνει ένας άνθρωπος όταν δεν μπορεί να επιβιώσει. Αυτό είναι ένα ερώτημα. Κι όταν ο ίδιος δεν είναι υπεύθυνος αλλά κάποιοι άλλοι που του δημιούργησαν αυτές τις συνθήκες. Μάλιστα, εδώ έχουμε και την αφόρητη υποκρισία – είναι αυτό που λέω εγώ, όχι γιατί το λένε διάφορα πολιτικά κόμματα – ότι αυτή την Ευρώπη, δεν τη γουστάρω. Αυτή την Ευρώπη που έχει απεμπολήσει και τον διαφωτισμό και το ανθρώπινο πρόσωπο. Έχοντας όλες τις ακραίες φωνές, αυτή τη στιγμή, που διοικούν φτάσαμε σε ένα σημείο, έπειτα από έναν ολόκληρο κύκλο, να βλέπουμε κεκαλυμμένο φασισμό να κυβερνά χώρες. Αυτή λοιπόν την Ευρώπη δεν τη θέλω. Αυτή την Ευρώπη που ξεσκεπάστηκε από την υπόθεση των προσφύγων δεν την ανέχομαι».
***
Λόγια από την καρδιά του δημιουργού. Λόγια σεμνά για ένα μεγάλο έργο που ήταν κρυμμένο και ευτυχώς βγήκε και πάλι – αυτή τη φορά στο Off-Off του «Επί Κολωνώ» – γιατί πρέπει να το δουν, πρέπει να το μάθουν οι κινηματογραφόφιλοι της νέας γενιάς. Γιατί αξίζει να γνωρίσουν όλοι τον Τάκη Σπυριδάκη, αυτόν τον «άγριο σπόρο» του ελληνικού σινεμά, ο οποίος εκτός από προφητικός, είναι …δυστυχώς τόσο επίκαιρος, μιας και το σενάριό του – του 1994 – δεν έχει να ζηλέψει καθόλου την ειδησεογραφία του 2018.
***
Πληροφορίες
«Ο Κήπος του Θεού»
Ξένος τίτλος: «The garden of the God»
του Τάκη Σπυριδάκη
Παραγωγή: Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Afaia Film Production
Έτος παραγωγής: 1994. Διάρκεια 111 λεπτά
Είδος: Μεγάλου μήκους, περιπέτεια, κοινωνική, αλληγορική.
Σκηνοθέτης: Τάκης Σπυριδάκης
Σενάριο: Τάκης Σπυριδάκης
Διευθυντής Φωτογραφίας: Γιώργος Αργυροηλιόπουλος
Μοντάζ: Χρήστος Σαντατζόγλου
Ηχολήπτης: Γιάννης Ηλιόπουλος, Κώστας Τριανταφυλλόπουλος, Χρήστος Τριανταφύλλου
Σκηνογράφος: Σοφία Ζούμπερη
Ενδυματολόγος: Σοφία Ζούμπερη
Μουσική Σύνθεση: Λεωνίδας Χατζηλεοντιάδης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Κατερίνα Ξυνή, Λάμπης Ζαρουτιάδης
Βοηθός Διευθυντή Φωτογραφίας: Irina Vosgerau
Μακιγιάζ: Αλεξάνδρα Βενιέρη, Σοφία Ζούμπερη, Λίνα Κοσσυφίδου
Ειδικά Εφέ: Μιχάλης Σαμιώτης
Μηχανικός Ήχου: Θύμιος Κολοκούσης, Τάκης Κοντός
Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Σοφία Ζούμπερη
Διευθυντής Παραγωγής: Αλεξάνδρα Βενιέρη
Ειδικός Συνεργάτης: Διαμαντής Ανανίδης
Παραγωγός: Τάκης Σπυριδάκης
*
Παίζουν οι ηθοποιοί: Βαγγέλης Μουρίκης, Κώστας Μαρκόπουλος, Ντίνος Μακρής, Νίκος Καλαμός, Μπάμπης Αλατζάς, Τάκης Σπυριδάκης, Χρήστος Παναγιωτίδης, Γιώργος Κλήδωνας, Ηλίας Πάκας, Κώστας Χειμωνίδης, Χρήστος Σαπουντζής, Κώστας Φύσσας. Κώστας Πάνου, Μιχάλης Μουτσάτσος, Μιχάλης Ανυφαντάκης, Θανάσης Αντωνίου, Μάκης Γεραλής, Γρηγόρης Τσακνάκης, Κώστας μαυρομάτης, Αντώνης Κανέλλης, Φάνης Λουκόπουλος, Άγγελος Σκορδίλης, Νίκος Μαυρομάτης, Γιώργος Εικοσιπεντάκης, Θανάης Ευθυμίου, Κώστας Ξυκομηνάς, Μιχάλης Κουλούρης.
*
Βραβεία και διακρίσεις
-35ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1994): Βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, Φωτογραφίας, Σκηνογραφίας, Μακιγιάζ, Ενδυματολογίας.
-Κρατικά Βραβεία Ποιότητας Υπουργείου Πολιτισμού (1995): Πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη, Α’ ανδρικού ρόλου (Βαγγέλης Μουρίκης), Φωτογραφίας, Ενδυματολογίας, Μοντάζ, Τεχνικών επιτεύξεων.
*
«Βέρακρουζ»: 1ο βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Δράμας 1989. Βραβείο από το Εθνικό Κέντρο Ταινιών της Γαλλίας, το 1990.
