Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η ελληνική οικογένεια έχει κάνει μια θεαματική επιστροφή στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία αλλά και στη δημόσια συζήτηση. Τις αιτίες και τις παραμέτρους αυτής της θεματολογίας πραγματεύεται ο Δημήτρης Παπανικολάου στο βιβλίο του Κάτι τρέχει με την οικογένεια. Έθνος, πόθος και συγγένεια την εποχή της κρίσης των εκδόσεων Πατάκη.
Το βιβλίο είναι ένα αυτοβιογραφικό κριτικό δοκίμιο, μελέτη πολιτισμικής ιστορίας και αφήγημα κουίρ θεωρίας. Το “Κάτι τρέχει με την οικογένεια” αναλύει την κατεδάφιση του «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» που παρακολουθήσαμε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Εξηγεί τα κοινωνικά της χαρακτηριστικά. Και επιχειρηματολογεί για τη ριζοσπαστική (και ενσώματη) ιστορική αναζήτηση στην οποία μπορεί να μας σπρώξει.
«Αν παρατηρήσει κανείς τι συνέβη στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, βλέπει πολλούς δημιουργούς, από διαφορετικές οπτικές γωνίες, να θέλουν να συνδυάσουν τον ρεαλισμό και την αλληγορία όταν μιλούν για την οικογένεια», έχει σημειώσει ο Δημήτρης Παπανικολάου σε συνέντευξή του. «Και να θέλουν επίσης να μη μείνουν στο κάπως απλοϊκό ‘η αγία ελληνική οικογένεια έχει πρόβλημα’, αλλά να μιλήσουν για την οικογένεια ως έναν πυρήνα εξουσίας, διαχείρισης, επιβολής, οριοθέτησης, επιθυμίας, δεσμών αλλά και υπέρβασης. Αυτή είναι μια ιδιαιτερότητα της εποχής: ότι βλέπουμε τόσο πολύ την οικογένεια ως βιοπολιτικό εργαστήριο, ότι στις ιστορίες για την οικογένεια είμαστε δηλαδή διατεθειμένοι να δούμε και ρεαλιστικές εικόνες απ’ το δίχτυ της συγγένειας και τη συμβολική εκτατικότητά του: το πώς εντός του οργανώνεται η ζωή και πόσο πολιτικό είναι αυτό το πλαίσιο».
Αν στις σελίδες ενός βιβλίου συναντώνται – μεταξύ άλλων – η νευρωτική οικογένεια του Γιάννη Οικονομίδη με την πειθαρχημένη οικογένεια του Γιώργου Λάνθιμου, οι τσαλακωμένοι συγγενείς του Σύλλα Τζουμέρκα με τα κουρελιασμένα πρόσωπα της Λούλας Αναγνωστάκη, Ο αφανισμός του Νίκου του Αύγουστου Κορτώ με την Κατίνα Μελά εκ Σικάγου της Δήμητρας Δημητρακάκη και η Στρέλλα του Πάνου Κούτρα με την «οικογένεια», τότε σίγουρα «κάτι τρέχει…». Βραχυκύκλωμα ή κρίση; Διεκδίκηση μιας αποσιωπημένης ζωής ή πολιτική θέση; Οικογένεια ή κοινωνία; Στο βιβλίο του “Κάτι τρέχει με την οικογένεια. Έθνος, πόθος και συγγένεια την εποχή της κρίσης” (εκδόσεις Πατάκη, 2018) ο Δημήτρης Παπανικολάου μας καλεί ως αναγνώστες και θεατές να αντικρίσουμε την ελληνική οικογένεια σε «βραχυκύκλωμα» και να προβληματιστούμε για ένα νέο πολιτισμικό είδος που συνιστά ταυτόχρονα «τρόπο πολιτικής παρέμβασης» και «μια μορφή κοινωνικής κριτικής».
Γιατί φωνάζει στη σκηνή η Λένα Κιτσοπούλου; Πόσο Λούλα Αναγνωστάκη και Δημήτρη Δημητριάδη έχουμε ακόμα να δούμε; Είναι πολιτικές ταινίες ο Κυνόδοντας κι η Στρέλλα; Μπορεί ένα μυθιστόρημα του Αύγουστου Κορτώ να βοηθήσει στην αναζήτηση της κρυμμένης ιστορίας του AIDS στην Ελλάδα; Πόσα βιβλία λεσβιακής λογοτεχνίας πρέπει να έχει στη βιβλιοθήκη της μια συγγραφέας και τι τη νοιάζει αυτό την Άντζελα Δημητρακάκη; Τι σημαίνει, τέλος, ο όρος «αναταραχή αρχείου» και γιατί μας βοηθάει να καταλάβουμε τη θεαματική επιστροφή της ελληνικής οικογένειας στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία αλλά και στη δημόσια συζήτηση τις δύο τελευταίες δεκαετίες;
ΚΑΤΙ ΤΡΕΧΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
ΕΘΝΟΣ, ΠΟΘΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ
