Πάνω: Τζένη Δριβάλα
Του Παναγιώτη Μήλα
[email protected]
Πριν από ένα χρόνο ο Άντον Τσέχοφ μας… παρουσίασε τον “Βυσσινόκηπό” του στον πολιτιστικό χώρο «Ιδιόμελο» (*), στο Μαρούσι. Φέτος ένας άλλος διάσημος συγγραφέας, ο Αλέξανδρος Δουμάς υιός, από τον ίδιο κήπο του πανέμορφου νεοκλασικού, μας πρόσφερε ένα μπουκέτο με καμέλιες.
Και τους δύο συγγραφείς «φιλοξένησε» σκηνοθετώντας τα έργα τους η διάσημη σοπράνο Τζένη Δριβάλα που τόλμησε αυτό το καλοκαίρι, στην καρδιά της έντονης κρίσης, να εμφανισθεί ως «Κυρία με τις Καμέλιες».
Μια κυρία που με τη ζωή της και το χαμόγελό της κατάφερε να μας κάνει να ξεχάσουμε ολοσχερώς τα όσα δυσάρεστα βιώνουμε.
Να θυμίσω εδώ πως το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Δουμά υιού όχι μόνο γνώρισε αστραπιαία επιτυχία όταν εκδόθηκε, αλλά του εξασφάλισε και την αθανασία. Τον έφερε δε στην ίδια γραμμή επιτυχίας με τον πατέρα του. Ένα βιβλίο που χάρη στο πάθος και τη γνήσια συγκίνηση του εικοσιτετράχρονου συγγραφέα, ο οποίος περιγράφει έναν τραγικό έρωτα που έζησε, διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον και κατακτά διαρκώς το κοινό, ακόμη και σήμερα.
Η Μαργαρίτα Γκοτιέ, μια πανέμορφη Παριζιάνα εταίρα, δέχεται ως εραστή της το νεαρό Αρμάνδο και τον αγαπά παράφορα. Στην πραγματικότητα μέσα από το πρόσωπο της Μαργαρίτας ο Αλέξανδρος Δουμάς περιγράφει την αληθινή του ερωμένη, τη Μαρί ντε Πλεσί, μια γυναίκα του «ημικόσμου», όπως συνήθιζαν να αποκαλούν τις εταίρες τότε. Μια εταίρα η οποία είχε απασχολήσει στη Δεύτερη Αυτοκρατορία το Παρίσι. Ο Δουμάς τη γνώρισε μια νύχτα και την ερωτεύθηκε. Δυστυχώς η υγεία της Μαρί, όπως και της Μαργαρίτας, δεν ήταν καλή και η σχέση τερματίστηκε πρόωρα. Ήταν μια εταίρα σαν την Ασπασία, άλλωστε δεν πήγε με πάρα πολλούς άντρες… «Η κυρία με τις καμέλιες» όμως περιγράφει μια εξιδανικευμένη περίπτωση αφού στην πραγματικότητα η Μαρί ντε Πλεσί δεν αγάπησε τόσο τον Δουμά, όσο η Μαργαρίτα Γκοτιέ αγάπησε τον Αρμάνδο.
Η γοητευτική «κυρία με τις καμέλιες» συγκινείται από το ρομαντικό ιδεαλισμό του νεαρού Αρμάνδου. Σε κάθε επίσημη εμφάνισή της κρατά ένα μπουκέτο καμέλιες κι έτσι αποκτά τον τίτλο αυτό. Ζει στην πολυτέλεια και μαθαίνει να στοχεύει ψηλά, διαλέγοντας ευκατάστατους εραστές, που μπορούν να τη στηρίξουν οικονομικά. Η τυχαία γνωριμία της όμως με τον Αρμάνδο Ντιβάλ θα την κάνει να συνειδητοποιήσει πόσο μάταιη είναι μια ζωή χωρίς πραγματική αγάπη. Κουρασμένη πλέον από την πυρετώδη ψευτιά και την υποκρισία της ζωής που ακολουθεί, αφήνεται να ξεκινήσει μαζί του μια απλή ζωή στην εξοχή. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειές της, το παρελθόν της θα την κρατήσει δέσμια. Το ερωτικό τους ειδύλλιο λήγει βίαια και απότομα όταν καταφθάνει ο πατέρας του Αρμάνδου, ο οποίος ικετεύει τη Μαργαρίτα να διακόψει τη σχέση της με το γιο του για το καλό της επερχόμενης μελλοντικής του σταδιοδρομίας και της ευτυχίας της κόρης του. Πεπεισμένη από τη μοίρα που βλέπει να τη θέλει προσκολλημένη στην προηγούμενη ζωή της και από την αγάπη της για τον νέο, συμφωνεί να θυσιαστεί και αναχωρεί από το Παρίσι, αφήνοντας ένα γράμμα και λέγοντας στον Αρμάνδο πως με τη θέλησή της επιστρέφει στην προηγούμενή της ζωή.
Η Τζένη Δριβάλα, που υποδύεται τη μοιραία ηρωίδα και σκηνοθετεί την παράσταση, έχοντας μελετήσει βαθιά το έργο -αφού έχει ερμηνεύσει κατ’ επανάληψη το ρόλο της Τραβιάτα στην όπερα και στα λυρικά θέατρα όλου του κόσμου- μας δίνει μια Μαργαρίτα σαγηνευτικά συγκινητική, εγκλωβισμένη σ’ ένα πλέγμα απαγορευμένου έρωτα και απαγορευμένης -γι’ αυτήν- μονογαμικής αγάπης. Με μια μεγαλειώδη θυσιαστήρια κίνηση επιστρέφει πίσω στη ζωή της εταίρας, προκειμένου να εξασφαλιστεί ένας επιτυχημένος γάμος για την αγνή αδελφή του Αρμάνδου.
Στη συνέχεια ο Αρμάνδος προσβάλλει τη Mαργαρίτα δημόσια σε μια δεξίωση στο σπίτι της φίλης της Πριντάνς, πετώντας της τα κέρδη του από τα χαρτιά στο πρόσωπο, σαν τακτοποίηση των χρεών του προς αυτήν. Στο τέλος η Μαργαρίτα πεθαίνει από φυματίωση. Ο εραστής της, έχοντας ταξιδέψει στην προσπάθειά του να τη λησμονήσει, λαμβάνει μια επιστολή από τον πατέρα του, που του αποκαλύπτει την αλήθεια για τη θυσία της και σπεύδει μετανιωμένος για να την ξαναβρεί…
Ξεχωριστή και καλοστημένη παράσταση με όλο το ρεαλισμό της απεικόνισης του αριστοκρατικού υποκόσμου, το έργο αυτό μας ελκύει και μας συγκινεί για την υποστήριξη ενός εξαιρετικού έρωτα, ο οποίος υποφέρει λόγω κοινωνικών προκαταλήψεων και περιορισμών. Οι θέσεις της κοινωνίας εκφράζονται πειστικά από τον πατέρα Ντιβάλ και η διαμάχη μεταξύ λογικής και καρδιάς αποτελεί μια πολύ δυνατή σκηνή.
«Η Κυρία με τις Καμέλιες» ως θεατρικό έργο στην εποχή του έπρεπε να ξεπεράσει τις ενστάσεις της λογοκρισίας, εξαιτίας του τολμηρού του θέματος. Μια εταίρα με παρελθόν που θυσιάζει τον εαυτό της για τον άνδρα που αγαπά θεωρείτο κάπως προκλητικό ως θέαμα.
Σήμερα, στην παράσταση της Τζένης Δριβάλα, η ερωτική εξομολόγηση και η ερωτική αυτή σχέση προσφέρεται με ανθρωπιά και τρυφερότητα σε μια καλοοργανωμένη σκηνή, η οποία αποτελεί και το δομικό άξονα του δράματος. Εκφράζεται το δικαίωμα και η άμυνα μιας γυναίκας να ζήσει την ολοκλήρωση του πάθους της. Άλλωστε η αγνότητα μιας γυναίκας δεν ανήκει στον πρώτο της εραστή αλλά στον πρώτο που αυτή θα αγαπήσει. Γι’ αυτό και στην κατάληξη του έργου η ηρωίδα αναπαύεται εν ειρήνη. Κι αν υποθέσουμε πως έκανε αμαρτίες, όλα τής συγχωρούνται, γιατί αγάπησε πολύ. Ήταν μια γυναίκα που έζησε και διατήρησε την αθωότητά της μέσα σε ένα σκληρό, παραδόπιστο, ψυχρό και κυνικό περιβάλλον.
Η συναισθηματική φόρτιση είναι έντονα παρούσα ειδικά όταν η Μαργαρίτα ορθή στα πόδια της αποζητά τον αγαπημένο της και καταλήγει στο περιβόητο φινάλε της νεκρικής κλίνης.
Ο Verdi και ο λιμπρετίστας του Piave έδωσαν μουσική μορφή σ’ αυτό το συναίσθημα στην όπερα «La Traviata» (που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βενετία το 1853).
Η απάρνηση της προσωπικής ευτυχίας στο πρόσωπο των αδυσώπητων κοινωνικών επιταγών και της αναπόφευκτης ήττας του ιδεαλισμού από την πεζή πραγματικότητα είναι ένα θέμα που, ειδικά στους δύσκολους καιρούς μας, αγγίζει όλους τους θεατές και δεν είναι λίγοι αυτοί που δακρύζουν.
Καλοσύνη και αυτοθυσία
Η Μαργαρίτα είναι ένα συμπαθητικό θύμα, δεν είναι μια κοινωνικά εξόριστη που της αξίζει να υποφέρει. Αποδέχεται την εξουσία της πατριαρχικής ηθικότητας, έχει αυτογνωσία, λυτρώνεται μέσω της θυσίας. Έζησε για τον έρωτα και πέθανε γι’ αυτόν. Έργο αντιθέσεων, που αναδεικνύει το φως μέσα στο σκοτάδι, το γέλιο στα δάκρυα, τη ζωή στον θάνατο, την ευγένεια και την αξιοπρέπεια μέσα στη χυδαιότητα και στην κραιπάλη του υποκόσμου. Ο ανεκπλήρωτος έρωτας και η ανάγκη για ζωή μέσα από τον φόβο του θανάτου, η αμαρτία και ο εξαγνισμός της, η δύναμη του καλού και του κακού ξεδιπλώνουν μερικές από τις βάσεις του δράματος.
Η Μαργαρίτα Γκοτιέ, η πολυθρύλητη ηρωίδα της «Κυρίας με τας Καμελίας», όπως συνηθίζαμε να τη λέμε παλιά, τυλίγεται με το πέπλο της αιώνιας ηθικής και της αγνότητας, φορώντας το φωτοστέφανο που της χάρισε η αγάπη, η καλοσύνη, η αυτοθυσία.
«Η Κυρία με τις καμέλιες» εν τέλει παραμένει μια φρέσκια και δηκτική προσωπογραφία της ανθρώπινης δύναμης και αδυναμίας.
Η παράσταση και οι συντελεστές της
Οι λεπτομέρειες του σκηνικού έχουν αξιόλογη σημασία, όπως το κατάλευκο κρεβάτι, το λεπτό σαν πέπλο διάφανο ύφασμα ανάμεσα στους ηθοποιούς και στο κοινό, που δίνει μια αχλή ονείρου στα δρώμενα, το σεκρετέρ με τα μικροπράγματα της γυναικείας φιλαρέσκειας, η μπουκαμβίλια που προβάλλει από το παράθυρο και χαρίζει ροζ χρώμα στη σκηνή. Όλα αυτά προσφέρουν μια εντυπωσιακή αντίθεση ανάμεσα στη χλιδή και τον πλούτο των ευγενών και την πρόσκαιρη και τρωτή ύπαρξη της εταίρας. Το ισορροπημένο και νηφάλιο σκηνικό δημιούργησαν με φαντασία η κυρία Δριβάλα και ο σκηνογράφος Γιάννης Παπαδάκης, ζωντανεύοντας αφαιρετικά, συμμετρικά και αρμονικά την ατμόσφαιρα της Δεύτερης Αυτοκρατορίας του Παρισιού.
Εμπνευσμένη είναι η επεξεργασία της σκηνοθετικής γραφής, η προσεκτική ανασύνταξη των ερμηνευτών ηθοποιών σε όλη την έκταση της κατοικίας ως σκηνικού χώρου, καθώς και στους ολάνθιστους κήπους της βίλας. Επίσης, προσεγμένη είναι η φίνα και κομψή τακτοποίηση των αντικειμένων της σκηνής. Κυρίως, όμως, οι ελεύθερες και συντονισμένες κινήσεις των ερμηνευτών που συνετέλεσαν ώστε ουδόλως να βαρύνει ή να γίνει το έργο κουραστικό στους θεατές.
“Ιδιόμελο”
Στην παράσταση, που παρακολουθήσαμε την Κυριακή 28 και τη Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015 στην υπέροχη μεσοπολεμική κατοικία του Αμαρουσίου, το χώρο τέχνης «Ιδιόμελο»:
* Η Τζένη Δριβάλα, στο ρόλο της Μαργαρίτας, έδωσε την ευκαιρία σε όσους θεατές τη γνωρίζουν τώρα, να χαρούν την ερμηνευτική της δεινότητα και την αψεγάδιαστη νεανική κίνησή της. Χωρίς μελοδραματισμούς συγκίνησε τους θεατές και δίδαξε ένα κλασικό ρόλο με ένα μοντέρνο και σημερινό τρόπο.
* Ο Νεκτάριος Παπαλεξίου ενσάρκωσε τον «Αρμάνδο» με ταλέντο και παρρησία. Είναι το απόλυτο ιδεώδες του ρομαντικού ήρωα και ταυτόχρονα εξαιρετικός ηθοποιός. Μοιάζει να ξεπηδά από τις σελίδες μυθιστορήματος της Τζέιν Όστεν. Επωμίστηκε δε τον πιο απαιτητικό και μακρύ σε διάρκεια ρόλο του έργου και ανταποκρίθηκε σ’ αυτόν με ποιητικότητα και δύναμη.
* Ο Γιάννης Παπαθύμνιος, ως πατέρας Ντιβάλ, υπήρξε εξαιρετικός, σεβάσμιος, δεσποτικός και βαρυσήμαντος. Ερμήνευσε αυτό τον σημαντικό ρόλο με πειθώ και πείρα. Εξαιρετική η σκηνή της αντιπαράθεσης που έχει με την Μαργαρίτα αλλά και οι ξεχωριστές εμφανίσεις του και στο ρόλο του γιατρού και στο ρόλο του Δούκα.
* Ο Ανδρέας Παπαγιαννάκης ανέλαβε τον διπλό ρόλο του συγγραφέα «Αλεξάνδρου Δουμά» και του «Γκαστόν», επιστήθιου φίλου του Αρμάνδου. Και τις δύο ερμηνείες τις σφραγίζει με την εμπειρία του και επάξια κερδίζει το κοινό.
* Τη στενή φίλη της Μαργαρίτας, την «Πριντάνς», μια γυναίκα πρόσχαρη, πειραχτική, εξωστρεφή αλλά όχι και χωρίς κάποια υστεροβουλία, ερμήνευσαν η Ειρήνη Αΐβαλιώτου (Δευτέρα και Τετάρτη) και η Μαίρη Σταγάκη (Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή) σε διπλή διανομή. Οι δύο… Πριντάνς, χαριτωμένες και μπριόζες, πρόσθεσαν πολύχρωμες πινελιές στον ερωτικό πίνακα του συγγραφέα.
* Ο Βασίλης Ασημάκης, στο ρόλο του νεαρού, αθεράπευτα και μάταια ερωτευμένου «Κόμη Ζιρέ», είναι μια ξεχωριστή φιγούρα, ιδιαίτερα αγαπητή.
* Η Νάγια Ναούμ (πολύ συγκινητική και στο ρόλο της αφοσιωμένης Αννίνα) και η Αυγουστίνα Τόττη, εμφανίστηκαν ως οι φίλες της Μαργαρίτας και χάρισαν μια μοναδική ευκαιρία στους θεατές: Να χαρούν και να απολαύσουν την εντυπωσιακή ερμηνεία τους στο πολυαγαπημένο «Duetto buffo di due gatti» του Τζοακίνο Ροσίνι. Πρόκειται για ένα κωμικό ντουέτο, γραμμένο για δύο φωνές σοπράνο. Δεν έχει στίχους, παρά μόνον την επαναλαμβανόμενη λέξη “miau” και δίνει την ελευθερία αυτοσχεδιασμού στις ερμηνεύτριες.
* Τη διανομή συμπλήρωσαν με την επιτυχημένη συμμετοχή τους σε δύο καίριες σκηνές της παράστασης ο Δημήτρης Ψήτος και ο Παύλος Χριστοφιλόπουλος.
* Τα κοστούμια επιμελήθηκε ο Dennis Krief, ο οποίος πέτυχε να μας μεταφέρει ακριβό γαλλικό άρωμα, με παριζιάνικη γοητεία του 1860…
* Τη μουσική, με βάση την “Τραβιάτα”, που μας ταξιδεύει νοερά σε εκείνη την εποχή, έχει γράψει ο Φίλιππος Μοδινός.
* Για έναν αριθμό παραστάσεων το ρόλο της κεντρικής ηρωίδας θα ερμηνεύει η νεαρή ηθοποιός Βιβιάνα Γιαννούτσου.
Πληροφορίες
(*) «Ιδιόμελον». Χώρος Τέχνης, Ελευθερίου Βενιζέλου 17 και Βασιλέως Κωνσταντίνου, Μαρούσι (πλησίον ΗΣΑΠ).
Προπώληση και κράτηση εισιτηρίων στο viva.gr και στο τηλέφωνο 210-681.70.42.
Εισιτήρια
Κανονικό: 15 ευρώ
Φοιτητικό: 10 ευρώ
Ανεργίας – ατέλεια: 7 ευρώ
Διάρκεια: 2.15 ώρες (και διάλειμμα)
Έναρξη: Τις καθημερινές στις 9 μ.μ. και τις Κυριακές στις 8 μ.μ.
* Το ρόλο της Πριντάνς ερμηνεύουν, σε διπλή διανομή, η Ειρήνη Αΐβαλιώτου (Δευτέρα και Τετάρτη) και η Μαίρη Σταγάκη (Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή).
* Από Παρασκευή 26 Ιουνίου 2015 έως και Κυριακή 6 Ιουλίου 2015.
* Οι φωτογραφίες, από τις πρόβες, είναι του Γιάννη Πρίφτη.
