Την εποχή που κυßερνούσε την Ελλάδα ο Καποδίστριας, ζούσε στο Ναύπλιο µια ζητιάνα, που την έλεγαν «Ψωροκώσταινα». Σε µια λοιπόν συνεδρίαση της Συνέλευσης, κάποιος θέλοντας να πει για τη φτώχεια του Ελληνικού Δηµοσίου το παροµοίασε µε την πασίγνωστη ζητιάνα. Από τότε η λέξη επαναλήφθηκε στις συζητήσεις και τελικά επικράτησε. Μόνο που, όταν λέγεται τώρα δεν εννοεί το Ελληνικό Δηµόσιο, αλλά ολόκληρη τη χώρα.
Η όλη ιστορία της Ψωροκώσταινας είναι η εξής:
«Δεν έχω τίποτα άλλο από αυτό το ασηµένιο δαχτυλίδι κι αυτό το γρόσι. Αυτά τα τιποτένια προσφέρω στο µαρτυρικό Μεσολόγγι», είπε περήφανα η γριά πλύστρα Χατζηκώσταινα και τα άφησε πάνω στο τραπέζι που είχε στήσει στην πλατεία του Ναυπλίου η ερανική επιτροπή, εκείνη την Κυριακή του 1826. Ύστερα από αυτή την απρόσµενη χειρονοµία, κάποιος από το πλήθος φώναξε: «Για δείτε, η πλύστρα η Ψωροκώσταινα πρώτη πρόσφερε τον οßολό της». Κι αµέσως το φιλότιµο πήρε και έδωσε. Βροχή πέφταν πάνω στο τραπέζι λίρες, γρόσια και ασηµικά. Αυτή ήταν η συνέχεια της φτωχής προσφοράς της πλύστρας Χατζηκώσταινας, που από εκείνη τη στιγµή απαθανατίστηκε µε το παρατσούκλι «Ψωροκώσταινα». Και το παρανόµι αυτό κόλλησε έπειτα στην Ελλάδα. Αλλά, ποια ήταν αυτή η «Ψωροκώσταινα»; Ήταν η κάποτε αρχόντισσα των Κυδωνιών, του Αϊßαλιού, Πανωραία Χατζηκώστα, σύζυγος πάµπλουτου Αϊßαλιώτη εµπόρου, που φηµιζότανε όχι µόνο για τα πλούτη του άνδρα της, µα και για τα πολλά δικά της κι ακόµα για την οµορφιά της.
Όταν αργότερα οι Τούρκοι πυρπόλησαν την πολιτεία του Αϊßαλί, και έσφαξαν άνδρες και γυναικόπαιδα, ανάµεσα σε αυτούς που σώθηκαν ήταν και η αρχόντισσα Πανωραία Χατζηκώστα, που είδε να σφάζουν οι Τούρκοι τον άνδρα της και τα παιδιά της. Κατά καλή της τύχη ένας ναύτης τη ßοήθησε και µαζί µε άλλους την ανέßασε σε ένα καράßι που ξεµπάρκαρε στα Ψαρά. Εκεί αναγνωρίστηκε από τον οµοιοπαθή της Βενιαµίν τον Λέσßιο, την προστάτεψε και τον ακολούθησε στην Πελοπόννησο. Στο Ναύπλιο, ο Βενιαµίν παρέδιδε µαθήµατα για να ζήσει και η Πανωραία, για να ζήσει, άρχισε να ξενοπλένει και αργότερα, µε σαλεµένα σχεδόν τα λογικά της, ζητιάνευε στους δρόµους του Ναυπλίου. Έπειτα από το περιστατικό του εράνου στο Ναύπλιο, όταν έφτασε ο Καποδίστριας στην Ελλάδα, τη συµµάζεψε κι όταν ίδρυσε το ορφανοτροφείο, η Πανωραία, που τώρα έγινε γνωστή µε το παρανόµι «Ψωροκώσταινα», προσφέρθηκε να πλένει τα ρούχα των ορφανών χωρίς καµιά πληρωµή.
* Το θέμα που διαβάσατε, υπογράφει ο κ. Ευ. Δαδιώτης, και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Αιγαιοπελαγίτικα» (τεύχος 13).
